Mücessem rahmet olarak gönderilen Allah Resûlü, Cenab-ı Hakk’ın engin rahmetinin temsilcisi olarak hayatı boyunca insanların o rahmetten istifade etmesi için çırpınıp durmuştur. Dünya ve ahiret saadetine götüren, Allah’ın engin rahmetinden olabildiğince istifade etme yollarını gösteren mesajına bîgâne kalan hatta inkâr edenlerin bile hidayete ermeleri için iki büklüm olmuş, ızdırapla kıvranmıştır. Kur’an, Kainatın iftihar tablosunun bu durumunu hem takdir hem de ta’dil(kendini bu kadar da yıpratma) ederek şöyle buyurmuştur: “Bu söze (Kur’an’a) inanmıyorlar diye neredeyse kendini telef edip bitireceksin” (Kehf, 18/6; Şuarâ, 26/3)

Peygamber Efendimizin (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) getirdiği mesaja icabet edip, çizgisinde gidenlere ise şefkat ve merhameti çok başkadır. İnsanlık tarihinde O’nun kadar “ümmetine düşkün” bir başkasını göstermek mümkün değildir. Kur’an bu hakikati

لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ

Peygamber Efendimiz, ayette bildirildiği üzere ümmetine çok düşkündür. Onların üzerine öylesine titremektedir ki bir tozun bile konmasına gönlü razı değildir. Ümmetinin dünyada ve ahirette sıkıntıya düşmesi O’nu çok müteessir ve mahzun eder. O’nu (Sallallahu aleyhi ve sellem) en çok düşündürüp mahzun eden de ümmetinden ahirette cehennem azabına düşecek olanların halidir. Ümmetini cehennem azabına götüren bir yola düşmemesi için bir baba şefkatiyle ikaz eden Allah Resûlü, onların hep hayırlara, güzelliklere mazhar olması hususunda da çom hırslıdır.

Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) müminlere olan şefkati, düşkünlüğü bir babanın evladına olan şefkati gibidir. Bu son derece şefkatli bir babanın “evladım” diyerek gönül meyvesini ve ciğerparesini bağrına basması gibi O daha dünyaya teşrif eder etmez “ümmetim” demişti. Nitekim Şefkat Peygamberi ümmetine olan bu düşkünlüğünü şöyle ifade etmişti:

إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ بِمَنْزِلَةِ الْوَالِدِ

“Hiç şüphesiz ben size bir babanın evlatlarına olan durumu gibiyim.” 1

Ayette geçen بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ ifadesinde “بِالْمُؤْمِنِينَ” kelimesinin “رَءُوفٌ رَحِيمٌ “ den önce gelmesi; teknik ifadesiyle “car ve mecrur”un tekaddümü, alemlere rahmet olarak gönderilen Allah Resûlü’nün müminlere özel bir şefkat ve merhametinin olduğunu bildirmektedir.2

Cenab-ı Allah, O’nun ümmetine düşkünlüğünü, şefkat ve merhametini güzeller güzeli isimlerinden “raûf” ve “rahîm” isimlerinin tecellileriyle ümmetine özel bir teveccühde bulunduğunu bildirerek tanıtmıştır. Allah şimdiye kadar hiçbir peygambere bu şekilde Esmâ-i Hüsnâsından iki ismi birlikte vasıf olarak zikretmemiştir.3

Allah Resûlü, müminlere kendi nefislerinden daha yakın ve önceliklidir. Çünkü O (sallallahu aleyhi ve sellem) onlara kendi nefislerinden daha hayırlıdır, onları görüp gözetir. Müminlere dünyada ve ahirette hayırlarına olanı gösterir. Nasıl olmasın ki, biz nefislerimizden çok kere kötülük görürüz. Hâlbuki O’ndan hep kerem, iyilik, merhamet, şefkat ve mürüvvet gördük ve inşallah ötede de göreceğiz. O (sallalahu aleyhi ve sellem), Allah’ın rahmetinin temsilcisidir. Öyleyse, elbette bize bizden daha yakındır. Nitekim O, bu hususa şu şekilde dikkat çekmiş: “Ben mü’minlere kendi öz canlarından daha yakınım.” İsterseniz şu âyeti okuyun: “Allah Resûlü, müminlere kendi canlarından daha azizdir.” (Ahzab, 33/6) buyurmuş ve sonra da sözüne şöyle devam etmiştir: “Kim bir mal bırakırsa o akrabalarınadır. Fakat kim de bir borç veya bakıma muhtaç kimse bırakarak giderse borcunun ödenmesi ve geride kalanların bakımı bana aittir.” (Buharî, Tefsir, 33/1; Müslim, feraiz, 15)

O, müminlere kendilerinden bile öncelikli olduğu gibi, aynı zamanda müminler de Allah Resûlü’nü kendi canlarından bile daha çok sever/sevmelidir. Allah Resûlü, kendisine muhabbet besleyenleri aynı ölçüde sever; çünkü O, en büyük mürüvvet insanıdır.

Her Yerde Her Zaman Ümmetini Düşünmesi

Ümmetine çok düşkün olan Allah Resûlü, yaşadığı kutlu zaman dilimi boyunca hep ümmetini düşünmüş; dünya ve ahirette ümmetini saadete götürecek yolları hem tebliğ ederek hem de aşkın temsili ile bilfiil göstermiş, helaka sürükleyecek çizgi dışı düşünce ve davranışlardan da sakındırmıştır. O’nun vahiy orijinli, şefkat yörüngeli hayat-ı seniyyeleri mikro planda kıyamete kadar gelecek bütün Müslümanların her türlü dertlerine, problemlerine çare olacak zenginlik ve enginliktedir.

Allah Resûlü, kâinat yüzü suyu hürmetine yaratılmış bir insan olarak, getirdiği ve temsil ettiği rahmetle insanlığı buluşturmak için işkencelere, hakaretlere maruz kalmış; ama bütün bunlara rağmen tel’in ve beddua için elini açmamıştır. Zira O (sallallahu aleyhi ve sellem), lanet etmek için değil alemlere rahmet olarak gönderilmiştir.4

Mekke’de kapı kapı dolaşmış, insanların bir araya geldiği panayır vs. gibi anları bir fırsat olarak değerlendirmiş mesajını tebliğ etmişti. Bir keresinde çok ağır haraketlere maruz kalmış, melek imdadına koşmuş, eğer isterse bir dağı kaldırıp bu âsî kavmin tepesine indirebileceğini söylemişti. Ama o şefkat abidesi insan ellerini kaldırarak:

أَرْجُو أَنْ يُخْرِجَ الله مِنْ أَصْلابِهِمْ مَنْ يَعْبُدُ الله وَحْدَهُ لا يُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا

“Allah’ın, onların neslinden (kıyamete kadar) yalnızca Allah’a ibadet edip O’na şirk koşmayan birilerini çıracağını ümit ediyorum”5 demiş ve onlara herhangi bir belanın gelmesini istememişti.

Peygamber Efendimiz, kendisini taşlayan, vücudunu kan revan içinde bırakan, namaz kılarken boğazını sıkan veya başına işkembe koyan, geçeceği yollara dikenler serpen insanların, hep hidayetlerini istemiş böylelikle düşmanlarının bile cennete gitmelerini arzu etmiştir. O, Taif’te taşlanmış, yüzü gözü kan içinde bir bağa sığınmak mecburiyetinde kalmış; ama kendine bunu reva görenlere beddua etmemiş halini Allah’a arzetmişti.

Yine harp meydanında dişi kırılıp yüzüne miğferinin bir parçası saplandığı ve yüzünden dökülen kan yere düşeceği esnada, hemen ellerini kaldırarak âdetâ duâ ile İlâhî gadabın önüne geçmeye çalışmış ve:

اللهمَّ اغْفِرْ لِقَوْمِي فَإِنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ

“Allah’ım kavmime hidayet et, çünkü onlar (beni) bilmiyorlar”7 niyazıyla kâfirlerin başına gelmesi muhtemel bir belayı önlemişti ki, bu ifadelerin her bir kelimesinde nasıl bir şefkat ırmağı çağladığı açıktır.8

Allah Resûlü hiçbir beşere nasip olmayan miraça mazhar olmuştu. Gökler velîmesine çağrılan Hakk’ın özel davetlisi O’ydu; herkesin gözünü diktiği “Kâb-ı Kavseyn”e uğrayıp geçen de yine O’ydu. “Sidretü’l-Müntehâ”nın misafiri olmak sadece O’na bahşedilmiş bir mazhariyet,

مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى

mazmununca gördüğü şeyler karşısında başının dönmemesi, bakışlarının bulanmaması da O’na lütfedilmiş özel bir temkindi. O, Âyetü’l-Kübrâ’nın kendi hususiyetleriyle zuhûrunu müşahede etti, ama asla gözleri kamaşmadı; kamaşmadı ve bütün gök ehlince “müşârun bi’l-benân” oldu. 9

Miraçta bütün varlığın ibadet ve tesbihlerini Cenab-ı Allah’a sunmuş, “es-Selamü aleyke eyyühennebi” hitabına mazhara olmuştu. Olmuştu da yine ümmetini düşünmüş “es-selamü aleyna ve ala ibadillahissalihin” diyerek selam ve emniyetten ümmetinin de olabildiğince istifade etmesini niyaz etmişti. 10

İşte, Sidretü’l-Müntehayı aşıp, aklın idrakinde pes ettiği “Kâb-ı Kavseyni ev ednâ” zirvesine ulaşan, idrak ufuklarımızı aşan likaullaha mazhar olan Allah Resûlü, gördüklerini gördürmek, duyduklarını duyurmak için aramıza dönmüş ve her müslümana donanım ve gayret ve performansı nisbetinde miraç yolunu açık bırakmıştır. 11

Miraç’da bile ümmetini düşünen ve dönüp gelen Efendimiz, ümmetine cennette ve Cenab-ı Hakk’ın cemalini müşahede etmede de rehberlik ve pişdarlık yapacaktır. O, “Müminler, cennette cuma günü Cenab-ı Hakk’ı göreceklerdir.” buyurmaktadır. Bu mevzuda da yine huzurun âdâb ve erkanını bilen Zât olarak ümmetine yol gösterecektir. Orada Livaü’l-hamd bayrağı altında, çok hamd eden, Allah’ın nimetlerini ruhunda ve vicdanında duyan ve o nimetler karşısında iki büklüm olan, bir adı da Ümmet-i Muhammed ve Hammâdûn olan ümmet-i merhume toplanacaktır. Allah Resûlü, Livâü’l-hamd bayrağı altında ümmetini arkasına alacak, yer yer Havz-ı Kevserine götürecek, yer yer Cenab-ı Hakk’ın cemalini -ki, cennet hayatının binlerce senesi bir saat rü’yet-i cemaline mukabil gelmeyen, anlaşılmaz ve idrak edilmez bir derin zevk ve lezzettir- O’nun sayesinde ve O’nun rehberliğinde ümmet-i Muhammed o âb-ı kevseri dahi nûş edecektir. Aynı zamanda müminler, O’nunla ebedî ve daima yenilenen bir güzelliğe, ebedî ve daima yenilenen bir lezzet ve zevk alma istidadına ulaşacaklardır.

Gökler ötesi yolculuktan ümmeti için geri dönen Allah Resûlü, ebediyete yürürken ümmetinin en zor anlarında da yanındadır. Mahşerde, sırat köprüsünde, hesapta ümmetine el uzatan Allah Resûlü’nün bazı rivayetlerden anlaşıldığına göre, yine ümmetine imdad etmek için muvakkaten cehenneme gidip çıkacaktır.12

Mahşer günü herkesin kendi derdine düştüğü, dünyada iken seve seve hayatını feda etmeye amade olan annenin bile evladından kaçtığı hatta peygamberlerin bile “nefsi nefsi” dediği yerde O (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) “ümmetî ümmetî” diyecektir. 13

En çetin ve zor yerlerden biri olan sırat köprüsün de Allah Resûlü ümmetinin imdadına koşacaktır. Sıcaklık, korku ve dehşetin gittikçe arttığı bu yerde Peygamber Efendimiz sırat köprüsünün başına duracak, herkes amellerine göre süratten geçecek Allah Resûlü, “Allahümme sellim sellim” buyuracaktır.

Peygamber Efendimiz, Sırat köprüsünden geçerken ümmetinden bazılarının takılıp yolda kalacağını haber vermişti. O gün köprünün başına duran Şefkat peygamberi, köprüden geçerken ümmetinin sarsılması, oradan alttaki cehenneme düşme tehlikesi geçirerek “Ey Muhammed yetiş imdadımıza, Ey Muhammed yetiş imdadımıza” diye çığlık atmaları üzerine yüksek sesle “Ya Rab ümmetim, ümmetim! Ben bugün nefsimi istemiyorum (kendi kurtuluşumu) kızım Fatıma’yı da istemiyorum. Ümmetimi istiyorum” diye Yüce Mevla’ya niyaz edecektir.14

Diğer taraftan ümmetinin en zor anlarında yanında olup, onlara şefaat elini uzatan Allah Resûlü, içlerinden ahirette takılıp yollarda kalanlardan tablolar arzetmiş15, böyle bir duruma düşülmemesi için yüreği yanan bir baba hüznüyle şu şefkat yüklü ikazını yapmıştı: “Benim yüzümü kara çıkarmayın/beni mahçup etmeyin” 16

Dînî Ahkâmda Şefkat ve Kolaylık

Şefkat ve merhamet peygamberinin getirdiği dinin ahkamı da şefkat eksenliydi. Zaten şefkat ve refetle donatılmış Peygamber Efendimizin tebliğ ve temsil ettiği dinin başka türlü olması da düşünülemezdi. Zira O, ilahî ahlâk ile donatıldığından mü’minlere rauf u rahîmdir. Ve getirdiği din ve şeriat da iyman edenler için aynı re’fet ve rahmettir. Bu şefkat ve merhamet, O’nun getirdiği dinin hükümlerinin ümmetini dünya ve ahirette azaba götürecek şeylerden uzak tutmak ve en güzel ahlâk ve değerlerle donatmak hem de her seviyedeki insanın yaşayabileceği enginlik ve esneklikte tezahür etmiştir. İslam dini, en bedevîden en medenîye, çok az gelişmiş toplumlardan fevkalade medenî toplum ve cemaatlere kadar çok farklı kimselere hitap etmektedir. Allah Resûlü, bunların hepsine bakış, görüş ve değerlendirme, hatta yaşayabilme durumlarını nazara alarak seslenmiştir.

Şefkat Peygamberinin hane-i saadetinde birlikte yaşama bahtiyarlığına eren Hz. Aişe annemiz, dinin emir ve yasaklarında Efendimizin ümmetine olan şefkatini şöyle ifade etmiştir: “Allah Resûlü iki şey arasında muhayyer bırakıldığında mutlaka kolay olanı tercih etmiştir.” (Buhari, Menakıb, 27; Müslim, Fazail, 77)

O’nun getirdiği din, bir hanifiye-i semha idi17 ve herkesin rahatlıkla yaşayıp, tatbik edebileceği bir sistemin de adıydı. Allah Resûlü, şahsî hayatında dini en zirvede yaşadığı halde, hemen her mevzuda ümmetinin hepsinin uygulayabileceği ölçüde emirlerini vaz’ ediyordu. Peygamber Efendimiz’in hayatı ve tebliğ ve temsil ettiği dinin hükümleri bu açıdan bakıldığında hemen her mevzuda şefkat eksenli olduğu görülecektir. Biz sadece birkaç misal zikretmek istiyoruz:

Peygamber Efendimiz, ashabına hitap ederek imkanı yerinde olanların hacc yapmalarının farz olduğunu bildirmiş ve hacc farizasını yerine getirmelerini istemişti. Orada bulunanlardan biri “Her sene mi hacc yapacağız? diye sormuş Allah Resûlü, sükut buyurmuştu. Bunun üzerine soru soran kimse üç kere sorusunu tekrar etti. Sonunda Peygamber Efendimiz: “Eğer evet deseydim her sene hac yapmanız farz olacaktı ve siz de buna güç yetiremeyecektiniz.” buyurarak ümmetinin altından kalkamayacağı bir hükmün farz kılınmasını istememişti. 18

“Eğer ümmetime zorluk vereceğimden çekinmeseydim, her namazın başında onlara misvak kullanmalarını emrederdim.” buyu­rmuşlardı. (Buhârî, Cum’a 8; Müslim, Tahare, 42.)

Ümmetini zora koşma endişesini taşıdığından dolayı, böyle bir emirde bulunmamıştı. Yoksa, misvak kullanmak da, aynen abdest gibi namazın farzlarından olacaktı. Böyle bir şey ise, bu dinin ruhu olan kolaylık prensibine uygun düşmeyecekti. Çünkü herkes, her yerde misvak bulamayabilirdi..

Allah Resûlü, birkaç gece mescidde ashabına teravih namazını kıldırmış daha sonra cemaat halinde kıldırmayıp odasında tek başına kılmıştı. Ashab, Efendimizin çıkıp kendilerine teravih namazını kıldırmalarını arzu etmişlerdi. Peygamber Efendimiz, onların bu arzularını gördüğünü fakat bu şekilde cemaatle devam ederse teravih namazının ümmetine farz kılınabileceğini, farz kılındığında da ümmetinin bunu yerine getirmekten aciz kalacağını, ifade buyurarak cemaatle kıldırmayıp tek başına kılmıştır.19

Allah Resûlü, ibadete çok tutkundu. Namazlarını oldukça uzun kılardı. Bilhassa nâfile namazları, sahabenin takatını aşacak mahiyette idi. İşte O, böyle bir namaz kılma niyetiyle namaza duruyor, sonra da namaz esnasında bir çocuk ağlaması duyunca, hemen namazı hızlandırıyordu. Çünkü o günlerde kadınlar da erkeklerin arkasında olmak üzere Allah Rasûlü’nün imamlığında namaz kılmak için cemaata iştirâk ediyorlardı. Efendimiz, ağlayan çocuğun annesini böylece kadını rahatlatıyordu. 20

Bu itibarla Şefkat abidesi namazda imamlık yapanlara şu tavsiyede bulunmuştu:“sizden biri insanlara namaz kıldırirken cemaatin durumunu nazar-ı itibara alarak cemaate ağır gelmeyecek şekilde namaz kıldırsın. Zira cemaat içinde zayıf, hasta ve yaşlı olanlar vardır. Kendi başına kılarken ise istediği kadar namazını uzatabilir.“ (Buhari, salat, 183; Tirmizî, Salat, 61)

İşte O (sallallahu aleyhi ve sellem), hemen her meselede böyle bir şefkat âbidesiydi.. Ve insanlara şefkat ve mülayemetle muamele edilmesini tavsiye ederdi.21 Tabii ki O’nun dinin hükümlerindeki şefkatle muamelesi adaleti ihlal edecek şekilde değildi. Toplumun hukukunun ihlal edildiği yerde ise aslan gibi kükrerdi.22 O’nun şefkati rızay-ı ilahi eksenli idi.

Tebliğ ve İrşatta Şefkat

Peygamber Efendimiz, ilahi mesajı tebliğ ve temsil ederken hep şefkat eksenli davranmıştır. Maruz kaldığı kabalıklara, eziyetlere katlanmış bunları reva görenlerin başlarına bir şey gelir diye titremiş, onların bile hidayetini arzu etmiş; hata ve kusurları şefkatle ikaz etmiştir. Bu hususla alakalı bir-kaç misal zikretmek istiyoruz.

Yeni müslüman olmuş birisi, Efendimizin yanına gelerek O’ndan yardım talep etmişti. Allah Resûlü adama bazı şeyler vermesine rağmen adam hoşnutsuzluk izhar edip edep sınırlarını zorlayınca, Sahabe Efendilerimiz o şahsın üzerine yürümüş ve saygısızlığını cezalandırmak istemişlerdi. Fakat, Peygamber Efendimiz onlara mani olmuş ve başka şeyler de verip o adamı memnun etmişti. Sonra da ashabına dönüp şöyle buyurmuştu: “Benimle bu köylünün durumu kaçan bir deve ile sahibinin durumu gibidir. İnsanlar devenin peşinde koşmuş, hep beraber onu yakalamaya çalışmışlardır ama deve kalabalıktan daha çok ürkmüştür. Sonunda deve sahibi, “Devemi benimle başbaşa bırakın. Ben onu sizden daha iyi bilirim, ona karşı sizden daha yumuşak davranırım” diye seslenmiş; eline bir tomar ot alarak ona ön tarafından yavaş yavaş yaklaşmış ve sonuçta devesini sakinleştirerek boynuna zimamı vuruvermiştir. Eğer siz de o adamı bana bırakmasaydınız onu ateşe atmış olurdunuz. Benimle ümmetimin arasına girmeyin, ashabımı bana bırakın.”23

Allah Resûlü, ümmetinin hata ve kusurlarını affederek kırmadan, incitmeden şefkatle kucaklayarak irşat etmiştir. Helal dairesi keyfe kafi iken şeytani cazibesine kapılarak haramlara ve günahlara sürüklenmelerini ve böyle bir durum karşısında kendisinin onları kurtarmak için cehd ve gayretini bir temsille şu şekilde ifade etmiştir:

“Benimle sizin misaliniz, ateş yakan bir adamın misali gibidir ki; hemen pervaneler, kelebekler o ateşin içine düşmeye başlarlar. O bunları kovar. Ben de ateşten korumak için sizin eteğinizden tutuyorum. Halbuki siz elimden kaçıyorsunuz.”24

Peygamber Efendimiz hata, kusur ve zaaflara şefkatle yaklaşır, akıl ve mantığa hitap ederek irşat ederdi: Allah Rasulü’nün huzuruna bir gün bir genç gelmiş ve: “Ya Rasûlallah, zina için bana izin ver, çünkü tahammül etmem mümkün değil” demişdi. O anda orada bulunanlar böyle bir talebe farklı şekilllerde reaksiyon göstermişlerdi: Kimisi ağzını kapamak istemiş ve “Rasûlullah’a karşı böyle terbiyesizce konuşma!” imasında bulunmuş, kimisi eteklerinden tutup çekmişti. Kimisi de suratına bir tokat vurmak niyetindeydi. Ama, bütün bu olumsuz davranışlara sadece şanı yüce Nebi, şefkat peygamberi ve merhamet âbidesi, susmuş, sonra da o genci yanına çağırarak, dizlerinin dibine oturtmuş ve ona şöyle sormuştu:

-Böyle bir şeyin senin annenle yapılmasını ister miydin? —Anam babam Sana feda olsun Ey Allah’ın Rasûlü, istemezdim. —Hiç bir insan da, annesine böyle birşey yapılmasını istemez! —Senin bir kızın olsaydı, ona böyle bir şey yapılmasını ister miydin? —Canım Sana feda olsun Ya Rasûlallah, istemezdim. —Hiçbir insan da, kızı için böyle birşey yapılmasını istemez! —Halanla veya teyzenle böyle birşey yapılmasını ister miydin? —Hayır, Ya Rasûlallah, istemezdim! —Kız kardeşinle ister miydin bir başkası onunla zina etsin? -Hayır, hayır, istemezdim.! Ve son söz, —Hiç kimse de, halasıyla, teyzesiyle ve kızkardeşiyle zina edilmesini istemez.

Şefkat ve merhametle gence bu şekilde yaklaşarak onu aklen ve mantiken doyurarak ikna eden Allah Resûlü, sonra da ellerini kaldırıp dua etmişti. Bu genç bu hadiseden sonra Medine’nin en iffetli gençlerinden biri olmuştu.”25

Ahirette ümmetine şefaati Hayatı boyunca ümmeti diyen, sıkıntı, keder ve ızdıraplarını herkesten derince vicdanında duyan Allah Resûlü, ümmetinin dünya ve ahirette takılıp yollarda kalmaması; en önemlisi de cehennem azabına düşmemesi için çırpınıp durmuş, dua dua Allah’a yalvarmıştır.

Ümmetinin ebedi helake götürecek yollara makas gibi kollarını gererek çıkmaz sokak diyen Allah Resûlü, her fırsatta Yüce Mevla’dan ümmetinin affını, ahiret saadetini istemişti. İşte bir gece sabaha kadar, Hazreti İbrahim’in duası olan, “Ya Rabbî! Doğrusu onlar (putlar) insanların çoğunu saptırdılar. Artık bundan sonra kim bana tâbi olursa, o bendendir. Kim de bana karşı gelirse, o da Senin merhametine kalmıştır, şüphesiz Sen Gafûrsun, Rahîmsin.” (İbrahim, 14/36) mealindeki ayet ile; Hazreti İsa’nın duası olan, “Ya Rabbî! Eğer onları cezalandırırsan, şüphe yok ki onlar Sen’in kullarındır. Onları affedersen, Aziz ü Hakîm (üstün kudret, tam hüküm ve hikmet sahibi) ancak Sen’sin!” (Mâide, 5/118) mealindeki ayeti tekrar tekrar okumuş, ellerini kaldırıp “Allahım! Ümmetimi (mağfiret et), ümmetimi (mağfiret et!)” diye yalvarmış ve ağlamıştı. Bunun üzerine Allah Teala Hazretleri: “Ey Cebrail! Muhammed’e git ve O’na de ki: “Biz seni ümmetin hususunda razı edeceğiz ve asla kederlendirmeyeceğiz.” buyurmuştu.26

Ve yine Peygamber Efendimiz’e “Elbette Rabbin sana ileride çok ihsanda bulunacak, tâ ki sen de O’ndan ve verdiğinden razı olacaksın.” (Duha, 93/5) buyurulmuştu. Selef-i salihinden bazıları, “Kur’ân’da en ümit verici ayet budur, zira kendisine ümmet olma şuur ve şerefini taşıyan kimseler kurtulmadıkça Efendimizin razı olması düşünülemez.” demişlerdir.27 Peygamber Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) ümmetine karşı duyduğu büyük şefkat de bunu gerektirmektedir.

Peygamber Efendimiz, hiçbir kimseye nasip olmayan bir hususiyet olarak şefaat-ı uzmâ28 ve makam-ı mahmudla müjdelenmiştir.29

Sürekli ümmetini düşünen ve ümmetinin afv ve mağfirete mazhar olması için dua dua yalvaran Şefkat Peygamberi, gökler ötesinden gelen teklife tercih hakkını ümmetine ebedi hayatta en faydalı olanı seçmekle cevap vermişti: “Rabbimin nezdinden bir melek geldi ve ümmetimin (ümmeti icabet)yarısını Cenab-ı Allah cennete koymak ile şefaat arasında bir tercih yapmamı istedi. Ben şefaati tercih ettim. Zira şefaat daha umumi ve kifayetlidir. Siz bu şefaatin ümmetimin müttakilerine mi olduğunu sanıyorsunuz. Hayır! O ümmetimin hata ve günah işlemiş, günahlarla kirlenmiş olanları içindir.” (İbn-i Mace, Zühd, 37; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/75)

Peygamber Efendimizin şefaatinden bütün insanlık istifade edecektir. Mahşer günü, güneşin iyice yaklaşmasıyla kanter içinde kalan insanlık, sıkıntı ve dehşet içinde bir an evvel bu atmosferden kurtulmaya çalışacak “Aman ne olur şefaat edecek birini bulalım” diyerek insanlığın babası Hz. Adem’e koşacak. Hz. Adem, kendisinin böyle bir hususiyetinin olmadığını söyleyerek insanları Hz. Nuh’a gönderecek; Hz. Nuh, Hz. Musa’ya; Hz. Musa’da Hz. İsa’ya gönderecek. Hz. İsa da bu hususiyetin Hz. Muhammed’e ait olduğunu söyleyerek onları Peygamber Efendimiz’e gönderecek. Zira o gün herkes kendi derdine düşecek ulü’l-azm olan peygamberan-i âli şan bile “nefsi nefsi” diyecek, kendilerinin umum insanlığa şefaat etme gibi bir kredilerinin olmadığını söyleyeceklerdir.30

Mahşer yerinin eşi-benzeri görülmemiş bir şekilde insanın kan-ter içinde kaldığı bunaltan atmosferinden bir an evvel uzaklaşmayı isteyen beşer, Peygamber Efendimiz’in kapısına dayanacak ve ondan şefaat etmesini isteyecek. Allah Resûlü, arşın altına gidip Yüce Mevla’ya secde ederek O’nun ilham ettiği dualarla rabbini tesbih edecek yakarışa geçecek ve kendisine vaad edilen umum insanlar için şefaat etme kredisinin yerine getirilmesini, kendisine lutfedilmesini isteyecek, Peygamber Efendimizin nezd-i ilahideki hiçbir varlığa nasip olmayan fazilet ve şerefi bütün insanlığa gösterilerek insanlar arasında hüküm verilerek mahşer yerinde dehşet içinde beklemenin ızdırabından Allah’ın şefaat dalga boyundaki rahmeti ile kurtulacaklardır.

Allah Resûlü (s.a.s), ümmetinden bir kısmının cehenneme gireceğini duyduğu an mahşer meydanında secdeye kapanıp “Ümmetim! Ümmetim!” diye yakarışa geçecek, o esnada cenneti, hurilerin perdedarlığını ve kim bilir daha nice güzellikleri unutacak ve gözyaşlarını ceyhun ede ede hep ağlayacak O’na “Artık başını kaldır! Şefaat et, şefaatin kabul edilecek!” deninceye kadar başını yerden kaldırmayacak ve hep “Ümmetî! Ümmetî!” diye inleyecektir.31

Böylelikle Şefkat Peygamberi’nin şefaatinden olabildiğince istifade edecek olanlar ise O’nun getirdiği mesaja iman ederek icabet eden ümmeti olacaktır. Zira Peygamber Efendimiz’e kimlere şefaat edeceği sorulduğunda “Benim şefaatim dili kalbini tasdik ederek yürekten kelime-i tevhidi getirenleredir.” buyurarak samimi olarak La ilahe illallah Muhammedün Resûlüllah diyenlerin şefaat atmosferinden istifade edeceğini bildirmiştir. 32

Mücessem rahmet olan ve Allah’ın engin rahmetinden istifade yollarını gösterip rehberlik eden Allah Resûlü’nün şefaati ile ümmeti, kabirden, haşirden, mahşer yerinden, sırattan, hesaptan, cennet ve cehenneme uzanan uzun yolda en tehlikeli yerleri Peygamber Efendimiz’e iman ve O’nun şefaati sayesinde geçecek ve hayal ufuklarını aşkın nimetlere mazhar olacaktır.

Ümmeti içinde de Efendimizin engin şefaat kredisinden en çok istifade edecek olanlar ise en çok darda kalanlardır. “Benim şefaatim ümmetimden büyük günah işleyenleredir.” Buyurarak şefaat dairesinin ne kadar geniş olduğunu bildirmişlerdir.

Evet, günah-ı kebaîr işlemiş, düşmüş kalkmış, yer yer sürüm sürüm olmuş ve kirlenmiş, fakat ümidini yitirmemiş, ümitle ve zayıf da olsa imanla Huzur-u Risaletpenâhî’ye varabilmiş, Rasulü Ekrem’in şefaat atmosferi içine girmiş ne kadar mücrim varsa herkese bir bişarettir bu. Allah (celle celâluhû) O’na “Şefaat et! Şefaatin kabul görecektir” buyurmuşsa, O da bu teveccühü değerlendirecektir.. evet, Cenab-ı Hak, Habibi başını yere koyup, “Ümmetim, Ümmetim!” diye yalvardığında O’nun içine su serpecek ve rahmet esintili şu sözleri söyleyecektir: “Ya Muhammed! İrfa’ ra’seke, işfa’ tüşeffa’ – Ya Muhammed! Başını kaldır. Şefaat et! Şefaatin makbuldür bugün.” İşte bu, âlemlere rahmet olarak gönderilen Allah Rasulü’nün, günah-ı kebâir işlemek suretiyle cennet yolundan aşağıya düşmüşlere yeniden çizgilerini bulma manasında bir rahmet tecellisidir.

Allah Resûlü’nün şefaatinden en çok büyük günah işleyip cehenneme düşmüş olanlar istifade etmekle birlikte her mümin de Allah’ın rahmetinin farklı bir tecellisi olan şefkat atmosferinden istifade edecektir.

Ümmetinden tevhid hakikatini arızasız inanıp temsil eden yetmiş bin insan Efendimizin şefaati ile sorgusuz-sualsiz, hesaba çekilmeden cennete girecektir.33

Ve yine Allah Resûlü’nün şefaati ile ümmetinden cennete girenler, sevaplarının üstünde makamlara, lütuflara nail olacaklardır.34

Tabii ki Efendimizin şefaatinden istifade nisbeti, O’na iman etmeye, O’nun getirdiği dini rızay-ı ilahi eksen ve hedefli yaşamaya bağlıdır. Cenab-ı Allah, Peygamber Efendimizin ruhaniyatından, şefaatinden istifadeyi rızasına ve Efendimiz’e karşı duyulması gereken saygıya bağlamıştır. Efendimizin şefaatinden olabildiğince istifade Allah’ın hoşnutluğu dairesinde inanmaya ve o çizgide hayat yaşamaya bağlıdır. Allah’ın hoşnutluğuna, rızasına götüren yol da Efendimizin tebliğ ve temsil ettiği mesaj çizgisinde yaşamaktan geçmektedir. Peygamber Efendimiz’in (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) şefaat atmosferinden olabildiğince istifade edebilmenin en önemli yolu nam-ı celil-i Muhammedî’yi her yerde dalgalandırmak, insanlığın ızdırap ızdırap üstüne kıvrandığı günümüzde O rahmet ve şefkat peygamberi ile insanları tanıştırmak, O’nu sevdirmek ve hayatımızı sünnet-i çizgisinde yaşamaktır. O’nun şefaatinden istifade yollarının en önemlilerinden biri de her fırsatta Allah Resûlü’ne salat u selam okumak, ezan-ı Muhammedî’den sonra dua etmektir.

Cenab-ı Allah, Peygamber Efendimizin şefaat atmosferinden olabildiğince istifade eden kullarından eylesin…

Yeni Ümit, sayı 71, 

_______________________

DİPNOTLAR 1 Ebu Davud, Taharet, 4; Beyhaki, Sünen-i Kübra, 1/91. 2 Tahir b. Âşur, et-Tahrir ve’t-Tenvir, Tevbe suresi 128. ayetin tefsiri. 3 Kurtubî, el-Cami li Ahkâmi’l-Kur’an, Tevbe, 128. ayetin tefsiri. 4 Müslim, birr, 87; Buharî, edeb, 38; 5 Buhari, Bedü’l-Halk, 7; Müslim, Cihad, 111; İbn-i Kesir, el-Bidâye, 3/166-168 6 İbn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihâye, Mektebet-i Maarif, Beyrut, 3/136 7 Buhari, Enbiya, 54; Müslim, Cihad, 105; Kadı İyaz, Şifâ, 1/105 8 M. Fethullah Gülen, İrşad Ekseni, 181 9 M. Fethullah Gülen, Kendi Dünyamıza Doğru, s. 171. 10 Kurtubi, el-Cami Li Ahkami’l-Kur’an, Bakara suresi, 286. ayetin tefsiri. 11 Bkz. M. Fethullah Gülen, Kendi Dünyamıza Doğru, s.171-172 12 Ebu Davud et-Tayalisi, Müsned, 1/353; Ahmet b. Hanbel,Müsned, 3/244; Ali el-Müttaki, Kenzü’l-Ummal, 14/635 Taberani 13 Kurtubi, et-Tezkire, s.258. 14 Kurtubi, a.g.e, s.351 15 Buhari, enbiya, 8; Ahmet b. Hanbel, Müsned, 1/353 16 Ali el-Müttaki, Kenzü’l-Ummal, 14/640 17 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/266; Taberanî, Mucemü’l-Kebîr, 8/222 18 Müslim, hacc, 412; Nesaî, menâsik, 1. 19 Buhari, salatü’t-teravih 2;Müslim,salatü’l-müsafirin 178. 20 Buharî, Ezan, 65; Ebu Davud, salat, 123 21 Ebu Davud, Edep 20; Müslim, Cihad 6. 22 Buhari, hudud, 12. 23 Kadı İyaz, Şifa-i Şerif, 1/124-125 24 Buhari, Rikak, 26; Müslim, Fedâil, 17-19. 25 Taberanî, Mucemu’l-Kebir, 8/162; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/256-257. 26 Müslim, iman, 346 27 Kurtubi, el-Câmi li Ahkami’l-Kur’an, Duha suresi 5. ayetin tefsiri 28 Buhari, Salat 56; Cihad 122; Müslim, Mesacid 3, 5-8 29 İsra suresi, 17/79 30 Buhari, Enbiya, 3; Tefsir, 17/5; Tirmizi, Kıyamet, 10 31 Buhari, Tevhid, 36; Tefsirü’l-Kur’ân, 5; Müslim, İman, 326,327; Tirmizi, Kıyamet, 10 32 Tirmizî, Daavat, 126; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/307 33 Buhari, rikak,50; Müslim, iman, 369) 34 Bu konudaki hadisler tevatür derecesindedir. Bkz. Kettani, Nazmü’l-Mütenasir fi ehadisi’l-mütevatir, 304 nolu hadis)

Surede beş kıssaya yer verilir.  Her bir kıssanın temsil ettiği bir hakikat ve hakikatın iki yönüne atıf vardır. Ashab-ı Kehf kıssası 13 ve 20. ayetler arasında işlenir ve Dünya hayatı ve ahiret hayatının çift boyutu gözler önüne serilir.

32 ve 44. ayetler arasında işlenen zengin ve yoksul kıssasında ise zenginlik ve fakirliğin; 50 ve 53. ayetler arasında işlenen Hz. Adem ve İblis kıssasında gerçek dostun (Allah) ve gerçek düşmanın (şeytanın) mahiyeti;

60 ve 82. ayetler arasında işlenen Hz. Musa(as) ve Hızır kıssasında eşyanın görünen (zahir) ve görünmeyen (batın ve hikmet) yönü ve son olarak 83 ve 98. ayetler arası

>nda işlenen Zülkarneyn kıssasında ise dünya sultanlığı ve ukba sultanlığı konularına yer verilir.

Bu kıssaların herbirinin günümüzde hizmet erlerine yapılan zulüm ile bir benzerliği vardır.

Bu kıssalar ile hayata, zenginliğe, güç ve iktidara bakış açımızı tadil ederek ve aynı zamanda bunların geçiciliğine vurgu yapılarak doğru bildiğimiz hak yoldan sapmamamız gereği üzerinde durulur.

Kehf suresi 9. Ayette: “Yoksa sen, hepsi de hayret verici birer mucize olan âyetlerimiz içinde sadece Ashab ı Kehf ve Rakîm’i mi hayret verici buluyorsun?” buyurularak aslında en az Ashabı Kehf kıssası kadar şaşırtıcı olan ama ülfetten yani alışkınlıktan dolayı idrak edemediğimiz bize göre sıradan olayların da birer ayet olduğu vurgusu yapılıyor.

İnsan uyku ve uyanma ile aslında doğum ve ölümü hergün yeniden yaşıyor. Yürümek, yemek, doğa olayları vs. daha az şaşırtıcı değil, ama siz doğanız gereği ülfetiniz dışında şaşırtıcı örnekler istiyorsunuz; peki o halde alın bakalım size şaşıracağınız örnekler! der gibi Allah (cc) mevzuyu bu sekilde beyan buyuruyor.

Kuran, Ashabı Kehf’in sayıları ve olayın nerede yaşandığı gibi konulara girmeden asıl çıkarmamız gereken derse dikkatimizi çekiyor.

Hatta 22. Ayete kadar kıssa fazla tafsilata girmeden anlatıldıktan sonra “kimseden ayrıntı istemeye kalkma” buyuruluyor yani insanların magazinden öteye gitmeyen, asıl maksadı gölgede bırakacak teferruat mevzuları araştırmasını da istemiyor.

Parmağa değil, parmağın gösterdiği yere; pencereye değil de pencereden bakmamızı emrediyor.

Yazıyı çok uzatmadan bu sure ve kıssaları ile günümüz hizmet erlerinin yaşadığı sureci bir karşılaştırırsak eğer şu çıkarımları yapabiliriz:

1-   YOLA ÇAĞIRAN VE SAPKINLIK ÜZERİ OLAN BİR KRALA (YÖNETİCİYE) KARŞI KIYAM ETMEK ALLAH’IN EMRİDİR.

Her dönem ve devirde Kuran-ı Kerim’de bahsedilen bu kıssaların benzerleri yaşanmaktadir. Biz de Ashab-ı Kehf’te bahsedilen bu genç yiğitler gibi yaşadığımız devirde tiranların emrine boyun eğmemeliyiz. Karşınızdaki kim ve hangi güç olursa olsun, Hakk(cc)tan başkasına boyun eğmemeliyiz. Zalimlere karşı kıyam etmeliyiz.

2- AHİRZAMANDA SÜFYAN VE DECCAL FİTNESİNDEN KORUNMAK İÇİN KEHF SURESİ TAVSİYE EDİLMİŞTİR.

Bu konuda birçok hadis-i Şerif’ten bir tanesini söyleyip geçeceğim. Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki:

“Kim Kehf suresinin başından on ayet ezberle(yip okumaya devam ede)rse, deccalin şerrinden emin olur (korunur). Her kim Kehf suresinin son on ayetini okursa ve sonrada deccal çıksa, ona asla zararı dokunmaz.” (Müslim, Müsafirin, 27; Ebu davud, Melahım, 14, Ahmed bin Hanbel, Müsned, 5/196; 6/449, 450; Tirmizi, Fedailül-Kuran,6)

Ahirzamanı idrak ettiğimiz ve süfyanın ortaya çıkmışı ayrı bir yazı konusudur. Aşikar olması münasebetiyle ayrıntıya girmeyeceğim. Dileyen bu konu ile ilgili şu linkten istifade edebilir: ( https://sorularlaislamiyet.com/hz-mehdi-neler-yapacak )

3- ŞARTLAR BAZEN İNSANI BİR YERE SIĞINMAYA VE İLTİCAYA SEVKEDEBİLİR. BU DURUMDA SİZ ALLAH’IN DAVASINI DESTEKLEDİĞİNİZ İÇİN ALLAH DA SİZİ DESTEKLEYECEKTİR.

“Allah’tan başkasına kul olmayarak onlardan ayrıldığınız zaman artık bir mağaraya sığının! Rabbiniz size rahmetini neşretsin (ulaştırsın). Ve size, refik (destek) olarak işlerinizi kolaylaştırsın.” (Kehf suresi 16. Ayet)

Allah (cc) rızası için her türlü rahatı, konforu, makamı ve memuriyeti bırakarak çileye katlanmak yiğitlik ister. Dünyanın geçici rahat ve konforunu değil, ahiretin sonsuz mutluluğunu tercih etmek en büyük bahtiyarlıktır.

Nitekim, Ashab-ı Kehf gençleri de saraya mensup idiler. O gençler, zalim kralın her dediğini yaparak günlerini gün edip keyiflice yaşayabilirlerdi. Fakat, içlerindeki iman onlara sarayı bırakıp mağarayı tercih ettirdi. İçlerindeki iman onlara, rahatı bırakıp çileyi tercih ettirdi.İnşaallah Allah’ın yardım ve desteği de onlarla beraber olacaktır.

Ayette geçen “Mirfak” destek manasına gelir ki arapça “dirsek” de bu kelime ile ifade edilir. Yani siz madem Allah’ı desteklediniz, Allah’ta sizi destekleyecektir. Mümin sadece Rabbine sığınmalı; O’na tevekkül edip güvenmeli; O’nun Rahmetini ve Rızasını istemelidir.

4- ALLAH (CC) HİZMET ERLERİNİ KORUYACAKTIR.

Yüce Allah mağarada Ashab-ı Kehf için Kıtmir’i görevlendirdiği gibi hizmet erlerini de bazı maddi sebepleri vesile ederek koruyacaktır.

5- ALLAH(CC) KENDİ DAVASINI KAZANDIRACAKTIR. BİZ KAYBEDENLERDEN OLMAMAK İÇİN HİZMET EDERİZ.

Ashab-ı Kehf delikanlıları içinden “Biz bir avuç insanız. Acaba bu din insanların çoğu tarafından kabul edilir mi?” diye geçirmişlerdi. O devirde yaşayan halk da dine girmiş olmakla birlikte “Acaba Allah ahirette ölüleri nasıl diriltecek?” diye yeniden diriliş noktasından tereddüt  yaşıyor

>lardı.

Allah(cc) Ashab-ı Kehf delikanlılarına bu topluluğu; o topluma da bu delikanlıları göstererek hikmetini tezahür ettirmiştir. Bize düşen vazifemizi yapmaktır. Hidayete sevkedecek Allah(cc)tır.

6- SIĞINMA, GAYBUBET VEYA İLTİCA EDEN KİŞİLER DİKKAT ÇEKMEMELİ VE KENDİNİ GÖSTERMEMELİDİR.

“…içinizden birini şu akçe ile şehre gönderin. Temiz ve helâl yiyecek arasın ve ondan bir miktar alıp getirsin. Fakat çok gizli ve dikkat çekmeyecek şekilde hareket etsin de, varlığınızı ve bulunduğunuz yeri hiç kimseye sakın hissettirmesin.” (Kehf suresi-19)

7- BU KİŞİLER YİYECEKLERE EKSTRA DİKKAT EDİP HELAL BESLENMEYE AZAMİ GAYRET ETMELİDİR.

Bu kıssa bize yiyecek ve başka şeyleri satın alırken acele etmemeyi, düşünüp taşınmayı, helal ve temiz olanı seçmeyi, haram ve çirkin olandan kaçınmayı öğretmektedir. Temiz ve selim fıtrat, haram lokma ile kirletilip, köreltilebilir. Hassasiyetler ve melekeler kaybolur.

8- KAÇ KİŞİNİN SIĞINDIĞI, İLTİCA ETTİĞİ VE GAYBUBETTE OLDUĞU VS GİBİ SAYI BİLGİSİ KESİNLİKLE SORULMAMALI VE VERİLMEMELİDİR.

“Kimisi, “Üç kişiydiler, dördüncüleri köpekleriydi.” diyecek; daha başkaları, “Beş kişiydiler, altın

>cıları köpekleriydi.” diyeceklerdir. Bunların yaptıkları, gaybı taşlamaktan ibarettir. Bazıları da, “Yedi kişiydiler, sekizincileri köpekleriydi.” diyecektir.

(Rasûlüm,) de ki:“Onların kaç kişi olduğunu Rabbim daha iyi bilir. Onlar hakkında sağlam ve doğru bilgi sahibi çok az insan vardır.” Dolayısıyla, onlar hakkında bilinen gerçeklerin dışında herhangi bir kimse ile münakaşaya girme; onlar hakkında tartışanlardan da herhangi bir şey sorma.” (Kehf suresi 22)

Hadiseden dersler çıkarıp gerek maddi ve manevi kendimizi tadil edeceğimiz yerde magazinvari bilgiler üzerine kafa yormak bizi yapmamız gerekleri şeylerden alıkoyacağı gibi tedbirsizliğe de sevkedebilir.

9- SÜRECİN NE KADAR SÜRECEĞİ HUSUSUNDA GEREKSİZ TARTIŞMALARA GİRİLMEMELİ.

“…İçlerinden biri, “Bu (uyku) halinde ne kadar kaldınız?” diye sordu. Bir kısmı, “Bir gün, belki bir günden de az!” diye cevap verdi. Diğerleri ise, “Ne kadar kaldığınızı Rabbiniz daha iyi bilir.” dedi. Şimdi siz bunu bırakın…”

Kesinlikle işin süre, nicelik ve sayısal kısmına takılmamalıdır. Zaten, Rabbimiz de bizi bu ayet ile uyarır. Ne kadar süreceği, ne kadar kaldıkları, kaç kişi oldukları -yani işin bu tarafı- önemli değil dercesine, bu hususu araştırmayın, tartışmayın denilmektedir. Bu durum Rabbimizin ifadesiyle “gaybı taşlamaktan” ibarettir.

10-RABBİMİZE YALVARIP YAKLAŞMALIYIZ.

Ashab-ı Kehf kalplerini imanla doldurmuş ve kendilerine sebat vermesi için Allaha yalvarmışlardır. Allah da kalplerini pekiştirmiştir.

11- SÜREÇ İÇİNDE İŞLERİMİZİ VEKALET VE ORTAKLIK ARACILIĞI İLE YÜRÜTMEK DAHA SAĞLIKLIDIR.

Kıssada onlar aralarından birini yiyecek almak için şehre gitmekle görevlendirmiş ve bunun için ona paralarını vermişlerdir. Ayrı ayrı tek başlarına iş yapmaları ciddi bir tedbirsizlik olurdu. Böylesi durumlarda vekalet ve ortaklıkla iş yapıp temkinli olmak gerektir.

12-BU ZALİMLER İDEOLOJİLERİ UĞRUNA HER TÜRLÜ PROVOKASYONLARA, KIŞKIRTMALARA VE ZULÜMLERE GİREBİLİRLER.

“Çünkü onlar üzerinize çıkıp gelirlerse, sizi taşa tutarlar…”  (Kehf Suresi, 20)

Bu ayette “taşa tutarlar” ifadesiyle ne denli bir tiran karakteri oldukları tarif edilmektedir. Düşmanlıklarını taşla, sopayla, işkence ve kanla göstermekten çekinmezler. Bunu yapmalarındaki amaç ise bu kişileri yıldırmak, güçlerini azaltmaktır.

13-  KİMSEYİ ELE VERMEMELİYİZ.

“Sakın sizi kimseye duyurmasın” sözü, kafir ve düşmanlardan saklı olan ve gizlenen kişileri düşmana deşifre etmenin vebalini gösterir.

14-  HİZMET ERLERİ KENDİLERİNİ BU SÜREÇ İÇİNDE GELİŞTİRMELİDİR.

Ashab-ı Kehf’in mağaraya sığınmalarının nedeni dönemin baskıcı sisteminin oluşturduğu ortamdır. Kendi fikirlerini rahatça söyleyemeyen, doğruları anlatamayan, Allah’ın dinini gerektiği gibi tebliğ etmeleri engellenen bu gençler, çözümü bu toplumdan uzaklaşmakta bulmuştur.

Ancak bu uzaklaşma, uzaklaşıp bekleme manasında değildir. Gençler mağaraya sığınmış, yaptıkları işleri Allah’ın kolaylaştırması, kendilerine rahmetinden yayması için dua etmişlerdir.

Kısacası Kehf Ehli’nin mağaraya sığınmasının nedeni sadece beklemek değil, kendilerini bu süre içinde geliştirmek olmuştur. Bu uyku hali günümüzde kadere tabi olmanın getirdiği tevekkül ve huzur olabilir.

Ashabı Kehf Kıssası ve Süreç

• Dermanı derdin içinde aramak lazım. Kalbi tetikleyen ve gözü açan dert, dermandır. Bu manayı dile getiren çok güzel sözler vardır: Bunlardan biri şu mısralardır: “Derd-i derunuma derman arardım / Dediler ki: Derttir dermanın senin / Dergâh-ı dildare kurban arardım / Dediler ki: Canın kurbandır senin.”
• Hakka hizmet yolunda bulunan insanların öncelikle şu realiteyi kabul etmesi gerekir. Dün olduğu gibi bugün de kin, nefret, haset ve çekememezlik gibi kötü hasletlere sahip insanlar, paranoyak ruh hâliyle, kendileri gibi düşünmeyen kesimleri düşman ilân edecek, sürekli sağa sola saldıracak, çıkarlarını koruma adına da çeşit çeşit şenaat ve denaatleri işleyecektir.
• Fakat adanmış ruhlar, tam bir tevekkül ve teslimiyet içinde sürekli Cenâb-ı Hakk’a sığınmalı, bütün faaliyetlerini O’na (celle celâluhu) bağlı götürmeli, daima Güller Gülü’ne (sallallâhu aleyhi ve sellem) müteveccih bulunmalı, her türlü kötülük ve engellemeye rağmen bütün insanlığı kucaklayacak şekilde engin bir vicdanla sarsılmadan hak bildikleri yolda yürümeye devam etmelidirler.

Allah’ın emirlerini tutup yasaklarından kaçınmak suretiyle O’nun azabından korunma cehdine “takva” denir.

Soru: Kur’an-ı Kerim’de, orucun farz oluşu anlatılırken, “Ey iman edenler! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı ki, (nefsinizin gayrı meşrû ve aşırı arzularına karşı) Allah’ın koruması altına girip takvaya ulaşabilesiniz.” (Bakara, 2/183) buyuruluyor. Fezlekede “takva”nın nazara verilmesinden hareketle Ramazan, oruç ve takva münasebetini lütfeder misiniz?

• Takva, vikaye kökünden gelir; vikaye de gayet iyi korunma ve sakınma demektir. Şer’î ıstılahta takva, “Allah’ın emirlerini tutup, yasaklarından kaçınmak suretiyle O’nun azabından korunma cehdi.” şeklinde tarif edilmiştir.
• Bir de takvanın oldukça şümûllü ve umumî mânâsı vardır ki, şeriat prensiplerini kemal-i hassasiyetle görüp gözetmeden, şeriat-ı fıtriye kanunlarına riayete; Cehennem ve Cehennem’i netice veren davranışlardan kaçınmaktan, Cennet’i semere verecek hareketlere; sırrını, hafîsini, ahfâsını şirkten, şirki işmam eden şeylerden koruyup kollamaktan, düşünce ve hayat tarzında başkalarına teşebbühten sakınmaya kadar geniş bir yer işgal eder.

İster iman, İslam, ihsan mevzuunda isterse de hizmet konusunda iki günü eşit olan aldanmıştır.

• Kur’ân-ı Kerim, يَۤا أَيُّهَا الَّذِينَ اٰمَنُوا اٰمِنُوا buyuruyor. (Nisâ, 4/136) Bu ayet-i kerimede “Ey iman edenler!” buyurulurken mazi kipi kullanılıyor. Fiillerde, teceddüt esastır. Bu açıdan burada mü’minlere yönelik olan hitap şu şekilde anlaşılır: “Ey imanını yenileyerek iman eden insanlar!” Fakat böyle olmakla birlikte, Cenâb-ı Hak bunun arkasından yine اٰمِنُوا “Yeniden bir kere daha iman edin” buyuruyor. Demek ki, insanın sürekli imanını kontrol etmesi, mârifet ve muhabbet açısından sürekli kendisiyle yüzleşmesi gerekiyor.
• Aslında herkes hem de her sabah gözlerini açarken yeni bir günün idrakiyle, dinini yeniden bir kere daha duymalıdır. Bugün ruhta, kalbde, histe duyulan din dünkü olmamalı. Yarın da bugünkü olmamalı. Öbür gün de yarınki olmamalı. Her gün ama her gün daha derin olmalı. Zât-ı Ulûhiyet ve eserleri vicdanda daha engince duyulmalı. Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) “İki günü müsavi olan aldanmıştır.” beyanı bu açıdan da çok önemlidir. Buna göre ister iman, İslam, ihsan mevzuunda isterse de hizmet konusunda iki günü eşit olan aldanmıştır.

Oruç, sizden öncekiler için bir vazife olarak yazıldığı gibi size de farz kılındı.

• Levh; yassı, düz, üzerine yazı yazılabilecek bir cisim demektir. “Levh-i Mahfuz”; Allah tarafından üzerine maddî-mânevî, canlı-cansız her şeyin kayıt ve tesbit edildiği mânevî bir levha veya bütün bu hususlara bakan ilm-i ilâhînin bir unvanı kabul edilegelmiştir. Onun için herhangi bir tebeddül, tagayyür söz konusu olmadığından ötürü ona “Levh-i Mahfuz” denmiştir.
• Ulema, Levh-i Mahfuz’un yanında, يَمْحُوا اللهُ مَايَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ “Allah dilediğini mahv u isbat eder ve ana kitap (Ümmü’l-Kitap) O’nun nezdindedir.” (Ra’d, 13/39) âyetinin delâletiyle, bir de “Levh-i Mahv u İsbat”tan bahsederler.
• Oruçtan maksad, Allah rızası, nefsin terbiyesi, irâde eğitimi ve takvadır. Oruç tutan insan Allah’ın bir emrini yerine getirdiği gibi, kötülüklerden kaçınma ve yasaklardan uzaklaşma konusunda kendine hâkim olmayı öğrenir. Bundan dolayı, geçmiş milletlerin üzerine de oruç farz olmuştu ve o, her dinin temel rükünlerinden birisiydi. Belki sadece orucu tutma keyfiyetinde bir kısım farklılıklar vardı.
• Allah Teâlâ’nın orucu bize farz kıldığı gibi bizden öncekilere de farz kıldığını beyan buyurması, ilahi emirlerin temel ve gaye bakımından birliğini iş’âr etmek; ayrıca bu farzın önemini belirtmek; onun bir ceza değil insanların menfaatine bir emir olduğunu bildirmek ve yerine getirilmesi için teşvik etmek sadedindedir.

Oruç, takvaya yürüme yolunda bir köprüdür.

• Her şeyin başı ve esası olan “hidayet”in kaynağı, başta Kur’ân-ı Kerim, sonra da Rasûl-i Ekrem Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) söz, fiil ve davranışlarını ihtiva eden Sünnet-i Sahiha’dır. Nitekim Bakara Sûresi’nin ikinci âyetinde, ذٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ “İşte Kitap! Şüphe yoktur onda.” beyanıyla Kur’ân’ın potansiyel olarak müttakiler için bir hidayet kaynağı olduğuna dikkat çekilmiştir. Üçüncü ve dördüncü âyetlerde müttakilerin özellikleri sayıldıktan sonra beşinci âyette أُولٰئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ “İşte bunlardır Rabbileri tarafından doğru yola ulaştırılıp hidayet üzere olanlar.” buyrulmak suretiyle tekrar hidayete vurgu yapılmıştır. Ayrıca burada Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan’dan hakkıyla istifade etmenin temel şartı olarak takva sahibi olma zikredilmiştir ki, hidayet ve takva arasındaki ilişkiyi göstermesi açısından dikkat çekicidir.
• Oruç, takvaya yürüme yolunda bir köprüdür; namaz ayrı bir köprüdür, zekat ayrı bir köprüdür, hac ayrı bir köprüdür, iffetli yaşamak başka bir köprüdür.
• Oruç insana sabrı öğretir. Sabredilen konular itibarıyla sabır çeşit çeşittir; ibadetlere devam hususunda sabır, günahlara girmeme mevzuunda sabır ve musibetlere karşı sabır en çok bilinen sabır çeşitleridir. İnsanları, kalb ve ruh ufkuna yönlendiren geçmiş asırlardaki büyük zatlar gibi Hazreti Pir de, eserlerinde özellikle bu üç sabır çeşidi üzerinde durmuştur. Evet, bütün çeşitleriyle sabır da bir takva yoludur ki orucun talim ettiği hususlardan biri de sabırdır.

“Hazer et, dikkatle bas, batmaktan kork. Bir lokma, bir kelime, bir dâne, bir lem’a, bir işaret ve bir öpmekle batma!”

• Rasûl-ü Ekrem (sallallâhu aleyhi ve sellem) Efendimiz şöyle buyurmaktadır: حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ “Cennet çepeçevre nefsin hoşuna gitmeyen şeylerle sarılmış, Cehennem de (bedenî arzu ve iştihâları kabartan) şehevâtla…” Evet, Cennet mekârihle, insana ters, ağır ve zor gelen bir kısım hadiselerle kuşatılmıştır. Onlara takılmadan ve o dikenli tarlalardan geçilmeden oraya ulaşılamaz. Cehenneme gelince, o da cismânî, bedenî, beşerî ve garizî hislerle, şehvetlerle, arzularla, bohemlikle, yemekle, içmekle, yan gelip yatmakla ve dünyada ebedî kalacakmış gibi davranmakla kuşatılmıştır.
• Bamteli: fgulen.com

Zamanımızda çocuk meselesi bütün dünyada aktüalitenin ana meselelerinden biri olmuştur. Türkiye’mizde de durum aynıdır, müstakil ”çocuk mahkemeleri nin kurulmasıyla alâkalı kanunun çıkmış olması, çocukla ilgili meselelerin ayrı bir şekilde ele alınması gereğinin resmen benimsenmesi olmuştur.

Müslümanlar olarak bizlere, meselelerimize dinî bir yaklaşımla nazar etmek, dinimiz bu mevzuda neler söylemiş, onu bulup gün ışığına çıkarmak bir vazife olmaktadır. Böylece insanlık kültür ve medeniyetine orijinal katkılarda bulunabilir, yeni terkîb. ve tahlillere yol açabiliriz.

Bilhassa çocukla alâkalı meselelerde bunun zaruretine inanıyor, islamın koyduğu çok orijinal esasların bulunduğunu kesin bir dille ifâde etmek istiyoruz. Zira, ondokuzuncu asrın sonlarına kadar Batı âlemi, çocuğa ’’küçük insan” insana da ’’büyük çocuk” nazarıyla bakarak, büyük küçük tefrikine fazla yer vermez, bu sebeple de meselâ suçlu çocuğu, büyüklerle hemen hemen bir tutup, büyükler İçin vazedilen aynı kanunlarla aynı mahkemelerde yargılayıp, idama varıncaya kadar aynı cezalarla tecziye ederken, İslam Hukuku, Hz. Peygamber’in (aleyhisselam): ”Bulûğa erinceye kadar çocuktan kalem kaldırılmıştır…” hadîsine dayanarak, çocuğu pek çok meselede büyükten ayrı mütâlaa etmiş, hattâ cezaya ehil görmiyecek kadar ayırımı ileri götürmüştür.

İslamın bu konudaki temel telakkisine Batı ancak son zamanlarda gelebilmiş ve “ayrı bir çocuk antropolojisi”’nden bahsedecek kadar çocukların büyüklerden farklı ele alınması gereğinde ısrar etmeye başlamıştır.

Kur’ân-ı Kerîm’e im’ân-ı nazar ettiğimiz zaman çocukla alâkalı olarak, sâdece cezâî ehliyette ayırım meselesini değil çocuğu ilgilendiren belli başlı problemlerin hepsini orada bulabilmekteyiz: Malının korunması, şahsiyetinin korunması, terbiyesi, beslenmesi, geleceğe hazırlanması, oyunu, anne, baba ve kardeşleriyle münâsebetleri vs.     .

Şu halde, bu makalede Kur’ân-ı Kerîm’in çocuk meselelesiyle alâkalı olarak ele aldığı mühim meselelere kısa kısa işâretler koyarak Kur’ân’ın vaz’etmiş olduğu çocuk problemlerinin bir tablosunu, ana hatlarıyla ortaya koymaya çalışacağız.

1. ÇOCUKLA ALAKALI MESELELER KUR’ÂNDA NASIL ELE ALINMIŞTIR?

Öncelikle şunu belirtelim ki, çocukla alâkalı meseleler, Kur’ân-ı Kerîm’de, her seferinde ”çocuk” kelimesi kullanılarak ele alınmaz, hattâ dilimizdeki “çocuk” kelimesinin arapça tam karşılığı olan ”tıfl” ve “sabiy” kelimeleri Kur’ân’ da çok geçmez ve buralarda ele alınan meseleler bütünüyle kıyaslanırsa devede kulak bile olmaz. Zira münhasıran, buluğa ermemiş kimseler için kullanılan bu iki kelimeden biri sâdece iki, diğeri ise dört yerde geçer.

Buna karşılık, diğer mânaları meyanında “çocuk” mânasına da gelen ve Kur’ân’da diğer mânalarda kullanılmış olmaktan başka “çocuk” mânasında da kullanılmış bulunan veya kullanıldığı yer ve üslûb itibariyle bülûğa ermeyen çocuğun kastedildiği başkaca kelimeler de var ve çocukla ilgili meseleler de buralarda işlenmektedir.

Bu çeşit kelimelere ilâveten, çocuğu hatırlatan, çocukla alâkalı meseleleri ele alan, çocuğu doğrudan veya dolaylı ilgilendiren muhtelif kelimeler ve hattâ bahisler de var.

Şu halde öncelikle bu kelime ve tâbirleri belirtmemiz gerekmektedir ki çoğunlukla bunlar dilimize de girmiştir: îbn, veled, zürriyet, yetîm, gulam, zeker, ünsâ, sağir, hafede (torunlar), ecinne (cenîn’in çoğulu ve cenin mânasına, hami, mâ fî batnî tabirleri), ehl, âl (son iki kelime aile manasınadır), mehd (beşik), raza’ (süt emzirme) ed’iyâ (evlatlık), rebâib (üvey kız), ebb, ümm, rabb. Bu kelimeler çocuk problemini, okuyucunun zihninde her an canlı tutacak şekilde ilk sayfadan son sayfaya kadar Kur’ân-ı Kerîm’in her tarafına muvazeneli şekilde dağıtılmıştır.

Şu halde, “Kur’ân’da çocuk meselesi” derken konunun bu şümulü içerisinde ele alınmasını teklif etmiş oluyoruz.

1. ÇOCUK VE ÂİLE

KUR’ÂNDA ZİKRİ GEÇEN AİLELER

Çocukla alâkalı mühim bahislerden biri “âile”dir, Kur’ân’da ”âile” ye ve meselelerine çokça yer verildiğini görmekteyiz. Bir âyetinde, herhangi bir tasrîhe yer vermeksizin ’’geçmiş peygamberlere eşler ve evlat verildiğini” fifâde eden (1) Kur’ân-ı Kerîm, başta Peygamberimiz (aleyhisseiatu vesselam) olmak üzere Hz. Musa, Hz. Hârun, Hz. İbrahim, Hz. İmrân, Hz. Sâlih, Hz. Ya’kûb, Hz. Lût Hz. Dâvud, Hz. Nuh, Hz. İsmail, Hz. Eyûb gibi peygamberlerin (salavâtullâhi aleyhim ecmaîn) ailelerinden bahseder. Bunlardan’Hz. Lût, Hz. Nûh, Hz. Musa ve Hz. Ya’kûb aileleri daha ziyâde zikredilir. En çok zikri geçen âile ise Firavun âilesidir.

Hz. İbrahim ve Hz. İmrân’ın aileleri -Allah’ın, rahmet ve bereketine mazhariyetleri zikredilmek suretiyle- her bakımdan ideal aileler olarak nazara verilirken Hz. Nûh, Hz. Lût ve Firavun’un aileleri de tipik birer örnek olarak nazar-ı dikkate arzedilir. Şöyle ki:’Hz. Nuh’un ailesinden bir oğlu ile hanımı (2) ve Hz. Lût’un da hanımı (3) küfredenlere karışıp, onlarla helak olurken Firavun’un hanımı iman etmek saadetine ermiştir.

Bu üç âile’nin durumuna müstakil bir pasajda ayrıca dikkat çekilir: “Allah, inkâr edenlere, Nûh’un karısıyla Lût’un karısını misal gösterir: Onlar, kullarımızdan iki iyi kulun nikahı altında iken onlara karşı hâinlik edip inkârlarını gizlemişlerdi de iki peygamber Allah’tan gelen azabı onlardan savamamışlardı. O iki kadına: ”Cehenneme girenlerle beraber siz de girin” dendi. Allah inananlara Firavun’un karısını misal gösterir: O: Rabbim katından bana cennette bir ev yap; beni Firavun’ dan ve onun işlediklerinden kurtar; beni zâlim milletten kurtar” demişti”(4).

Aile ile alakalı bahislerde ebeveynde çocuklarına karşı beslenen fıtrî endişe, fıtrî alâka ve şefkate genişçe yer verilir. Hz, Nuh’un kâfir olarak ölen oğlu karşısındaki ızdırabı (5). Hz,. Yâkub’un kaybolan Yûsuf’u karşısında gözlerinin kaybına müncer olan elem ve ağlamaları (6) Hz. Musa’nın annesinin, nehre attığı çocuğu karşısındaki telâşı (7) bu söylenen hususa canlı misaller olarak kaydedilir.            –

İnsanlardaki çocuk sevgisinin ebedî hayatta devam edeceğine işâreten Kur’ân’ da “saçılmış inci taneleri”ne teşbih edilen ”ebedî cennet çocukları”ndan (vildânun muhalledûn) da bahsedilmektedir (8).

HÜKMİ VE HAKİKÎ AKRABALIK

Kur’ân-ı Kerîm çocuklarla ilgili bahisleri işlerken akrabalık müessesesine de yer verir. İman kardeşliği, evlat edinme, müvâlat gibi hükmî akrabalıkları te’yid etmekle birlikte bilhassa mirâs ve evlenme meselelerinde esas olmak üzere ”hakîki akrabalık,” üzerinde durur. Hz. Nuh’un kâfir oğlu ile alâkalı olarak ifâde edilen: ”Ey Nuh o, senin ehlinden değildir, zira o, kötü bir amelde bulunmuştur” (9) âyetiyle verasete esas olacak hakîkî akrabalığın şartlarından, biri olan ”iman birliği”ni beyan eder. Zıharla ilgili âyette hakîkî anne’nin ”bizzat doğuran kadın” olduğu (10); Hz. Peygamber ve oğulluğu Zeyd’le alâkalı bahiste de hükmi ”baba” tesmiyeleri ile ”hakîkî babalık” ın teessüs etmiyeceği (11) belirtilir. Keza bir başka âyette: “(Allah) evlatlıklarının da size öz oğullarınız gibi saymanızı meşru kılmamıştır” (12) diyerek ”hakîkî evlâd”ın tarifi yapılır.

“Usûl” e giren yakınlar böylece tarif edildikten sonra “furû” kendiliğinden anlaşılacaktır.

KARDEŞLER ARASI MÜNÂSEBETLER

Kur’ân, Hz. Mûsa ve Hz. Hârun örneğinde ideal kardeşlik münâsebetlerini vazederken, Hz. Âdem’in iki oğlu Hâbil ve Kaabil örneği ile, Hz. Yâk’kûb’un oğullarının Hz. Yûsuf karşısındaki tutumları örneğiyle de kardeşler arasında fiiliyatta meydana gelebilecek menfî davranışlara dikkat çeker. Yine Hz. Yûsuf’un kardeşlerine karşı avf ve müsamahası örneği ile de aralarında hâdise çıkan kardeşlerin sulh yollarına ideal örnekler sunulmuş olur (13).

VALÎDEYNE KARSI VAZİFELER

Kur’ân sâdece babaların evlatlarına karşı olan vazifelerini değil evlatların babalarına karşı olan vazifelerini de dile getirir. Evladın babasına karşı iki çeşit vecîbesi vardır:

1. Maddî Vecîbe: Evlat herşeyden Önce ebeveyninin maddî ihtiyaçlarını karşılamaktan mes’ûl tutulur: “Ey Muhammed Sana ne sarfedeceklerini sorarlar de ki, sarfedeceğiniz mal, ana, baba, yakınlar, yetimler, düşkünler, yolcular içindir. Yaptığınız her iyiliği Allah şüphesiz bilir” (14).
2. Manevî Vecîbeler: Pek çok âyette Kur’ân anne babaya “iyi davranmayı” emreder (15). Şüphesiz iyi davranmanın kesin bir hududu çizilemez, ancak, bizzat Kur’ân, yanında ihtiyarlayan anne ve babaya onun yaşlılıklarından ileri gelebilecek her çeşit nahoş durumlar, rahatsızlıklar karşısında sabırsızlık ifâdesi olan “öf” bile dememe noktasına kadar bu iyiliğin ileri götürülmesini emreder (16).

Ebeveyn için yapılması emredilen hayır dua, onlara yapılacak “iyilik”lerin bir başka kalemini teşkil eder: “Rabbimiz! Hesap görülecek günde, beni anamı babamı ve inananları bağışla” (17).

ÇOCUK ÖVÜNME VESİLESİDİR

Kur’ân-ı Kerîm, mükerrer âyetleriyle, çocuğu, sâhip olunan maddî servetlerle yan yana zikreder ve aynen emval gibi evladın da güç ve kuvvet kaynağı olduğunu, bu sebeple de övünme ve hattâ aldanma vesilesi yapıldığını ısrarla dile getirir. Âyetlerin sarih beyanlarına göre, çocuk karşısında takınılan bu tavır sâdece kâfir veya fâsıklara has bir vasıf olmayıp, bütün insanlara has bir durumdur, bir zaaftır: ”Kadınlara, oğullara, kantar kantar altın ve gümüşe, nişanlı atlara ve develere, ekinlere karşı aşırı sevgi beslemek insanlara güzel gösterilmiştir. Bunlar dünya hayatının nimetleridir. Halbuki gidilecek yerin güzeli Allah katındadır” (18).

Diğer bir âyette bu mal ve evlad çokluğunun ”her peygambere karşı gelmeye sebep olduğu” bildirilir: ”Doğrusu uyarıcı gönderdiğimiz her kasabanın varlıklı kimseleri, Onlara: ”Biz sizinle gönderilen şeyleri inkâr ediyoruz” diyegelmişlerdir. ”Malları ve çocukları en çok olan bizleriz, azaba uğratılacak da değiliz” derlerdi. De ki! ”Şüphesiz Rabbim rızkı dilediğine genişletir ve bir ölçüye göre verir, fakat insanların çoğu bilmezler” (19).

Şu âyette ise mal ve evladın çokça verilmiş olmasının, Allah’ın lütfuna kesin bir delil olmayacağı ifâde edilir: ”Kendilerine mal ve oğullar vermekle, iyiliklerde onlar için acele ettiğimizi mi zannederler! Hayır, farkınla değiller” (20).

ÇOCUK TALEBİ

Aslında mal ve evlad Cenâb-ı Hakk’ın nimetidir. Bu nimete şükredilmediği, aksine övünmeye, Allah’ı unutmaya vesile kılındığı takdirde nimet olmaktan çıkmakta yukarıda kaydettiğimiz bir iki âyetin de ifâde ettiği şekilde azab vesilesi olmaktadır. Şu halde, mü’min kişi için normalde evlad, istenilecek, taleb edilecek şeydir. Dinen meşru kılınan nikâhın da asıl maksadı tenâsül yâni çocuk elde etmek, neslin devamım sağlamaktır.

Kur’ân-ı Kerîm bir çok âyetlerinde hayır nesil talebiyle alâkalı dualar verir: İdeal bir müslümanın vasıflarını sayan uzunca bir pasajda kaydedilen onbeş kadar vasıftan biri de hayırlı çocuk talebidir: ”Onlar ki: “Ey Rabbimiz’. Bize zevcelerimizden ve nesillerimizden gözlerimizin bebeği olacak (sâlih insanlar) ihsan et, bizi takva sâhiplerine imam kıl derler” (21).

Bu mânada âyet çoktur. Bâzan eski peygamberlerin duası, bâzan mü’minlerin vasfı ve duaları olarak zikirleri geçer (22).

Burada hatırlatılması gereken bir grup âyet de çocuğun şeytana karşı istiâze ve çocuk hakkında yapılacak dualarla alakalıdır: Hz. Meryem’i annesi doğurduğu zaman şöyle dua eder: ’’Ben ona Meryem adım verdim, ben onu da soyunu da, kovulmuş şeytandan Sana sığındırırım” dedi” (23),

Büyük evlad için yapılması gereken duaya Hz, İbrahim’in duası misal olarak kaydedilebilir: ”Rabbim, bu şehri güvenli kıl, beni ve oğullarımı putlara tapmaktan uzak tut” (24).

Kur’ân’da yapmamız istenen duaları, hayatta elde edilmesi gereken hedeflerin ta’yîn ve programı, binâenaleyh, onların husûlü için bizi, gerekli tedbîr ve faaliyetlere bir sevk olarak anlarsak, bu duaların ne derece hayâti bir aktiviteye menşe oldukları anlaşılır.

İLERİ YAŞTA ÇOCUK: Hz. Zekeriya ve Hz. İbrahim’le alâkalı âyetler, ileri yaşta erkek ve kısır durumda olan kadından da çocuk olabilceeğini ifâde etmektedir: Hz. Zekeriya’ya melekler Hz. Yahya’yı müjdeleyince Zekeriya’nın cevâbı şu olur:             .

“Ya Rabbim ! Ben artık iyice kocamış, karım da kısırken nasıl olur oğlum olabilir ?”. Buna mukabil Cenâb-ı Hakk: ”Böyledir, Allah dilediğini yapar” cevabını verir (25).

Hz. İbrahim’le alâkalı durum da şöyle anlatılır: Hz. Lût kavmine gönderilen melekler Hz. İbrahim’e uğradıkları sırada, kendilerine İshak ve Ya’kûb’u müjdelerler. bu haberi işiten hanım: “Vay başıma gelenleri Ben bir kocakarı, kocam da ihtiyar olmuşken nasıl doğurabilirim! Doğrusu bu şaşılacak şey” dedi. “Ey evin hanımı! Allah’ın rahmeti ve bereketleri üzerinize olmuşken, nasıl Allah’ın işine şaşarsınl O, övülmeye layıktır, yücelerin yücesidir” dediler.” (26)

EVLAD FİTNEDİR

Kur’ân-ı Kerim bir kısım âyetlerinde mal ve evladı övünme kaynağı, dünya hayatını tezyin edip süsleyen bir nimet olarak ifâde eder ve bilhassa evlad talebi için teşviklerde bulunurken diğer bir kısım âyetleriyle de ısrarla mal ve evladın Allah’a yaklaşmada yardımcı olmadığı, aksine bir ”fitne” ve hattâ daha sarîh ifâdelerle ”düşman” olduğunu ifade eder. Söz gelimi bir âyette:

“Ey imân edenleri Sizi Bana yaklaştıracak olan ne mallarınız ne de çocuklarınızdır” denir, (27) bir başka âyette de:

”Mallarınızın ve çocuklarınızın aslında bir fitne olduğunu ve büyük ecrin Allah katında bulunduğunu bilin” denir (28).                ,

Şu âyette ise, daha sarih bir ifâde ile evladın düşman olduğu dile getirilir:

“Ey iman edenleri eşlerinizin, evladlarınızın içinde hakikaten size düşman olanlar da vardır, o halde onlardan sakının” (29).

İslam âlimleri, bu âyetten çocuklar İslam terbiyesi üzerine yetiştirilmek suretiyle, çocuklara karşı vazifenin ifa edilmemesi hâlinde onların dünyada ve bilhasssa âhirette düşman olacaklarını anlarlar ve bu paralelde geniş açıklamalar getirirler.

III. TERBİYE VE HEDEFLERİ

RABB VE TERBİYE

Çocuk deyince akla öncelikle terbiye geldiğine göre, Kur’ân-ı Kerim’de ”terbiye meselesi”nin daha ziyâde yer alması gerekir. Gerçekten de Kur’ân’da terbiye ile alâkalı bahisler ve meseleler çoktur. Herşeyden önce Cenab-ı Hakk’ın kendisini daha ziyâde RABB ismiyle tanıtması, Allah’ın bu isminin diğer isimlere nazaran Kur’ân’da daha çok tekerrür etmesi, Cenâb-ı Hakk’ın kendisini âlemlerin Rabb’i yâni ”idârecisi” ve ”terbiyecisi” olarak tanıtması bakımından ehemmiyet taşır.

Kur’ân’da 980 kere geçen Allah isminden sonra 969 sefer geçen RABB ismi, ikinci sırada yer alır. Diğer meşhur isimlerden Rahmân ve Rahim 172, Alîm 162, Gafur 91, Basîr 51, Kadir 45 yerde geçerler.

İlk Sûre Fatiha’da Rabbü’l-âlemîn olan Cenâb-ı Hakk son sûre olan Nâs’da Rabbün’n-Nâs ‘dır.

Bu durum çocuk terbiyesi açısından ehemmiyetli bir husustur. Nitekim çocuk terbiyesi ile alâkalı bir çok mesele Kur’ân’da yer eder, mühimlerine dikkat çekeceğiz.

AİLE VE VAZİFELERİ

Kuruluşu: Kur’ân ailenin kuruluşunu nikaha bağlar ve bunun ”hoşa giden kadınlarla” (30) ve ”âilelerinin izniyle” (31) olmasını emreder.

Kadının Vasfı: Nikah edilecek kadın mü’min olmalıdır. Güzellik, zenginlik, asalet gibi hoşa giden vasıfları sebebiyle gayr-i müslim kadınla evlenilmemelidir;

“(Ey mü’minler) müşrik kadınlarla, onlar imana gelinceye kadar evlenmeyin, inanan bir câriye, hoşunuza gitse de putperest bir kadından daha iyidir. İnanmalarına kadar, puta tapan erkeklerle mü’min kadınları eklendirmeyin. İnanan bir köle, hoşunuza gitmiş olsa da puta tapan bir erkekten daha iyidir. İşte onlar ateşe çağırırlar. Allah ise izniyle Cennete ve mağfirete çağırır ve insanlara ibret alsınlar diye âyetlerini açıklar” (32).

Kur’ân, ayrıca, zâni ve ahlaksızlarla evlenmeyi de yasaklar (33).

Bu ısrarın sebepleri başka âyetlerde açıklandığı gibi (34) Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) hadîslerinde de tafsilât verilir (35). ,

Kur’ân olsun (36), hadîs olsun (37) evlenmeyenlere, evleninceye kadar iffetli olmalarını emrederler.

Karşılıklı Haklar-Vazîfeler: Kur’ân-ı Kerîm sağlam bir âilenin zaruri şartlarından olan âile efradının karşılıklı hak ve vazifelerini de açıklar: Baba reistir ve maddî külfetlerden sorumludur (38). Anne, evde oturacak (39) ve öncelikle çocuğunu emzirip (40) diğer terbiye işlerine bakacaktır. Terbiyeden ma’dûd olmayan işleri kadının yapacağına dâir Kur’ânda hiçbir sarahat yoktur. İslam fukahası bu durumdan hareketle, -başta çocuğa olmak üzere- aileye müteallik diğer bir kısım işlerin (yemek, temizlik, çamaşır vs.) ve hizmetlerin kadına terettüp eden bir vazife, bir vecîbe olmadığı hükmüne varmıştır. ”Kadının onları yapması diyâneten vecîbe olsa bile kazâen vecîbe olamaz” derler. Bundan imtina eden kadının günahkar olmayacağını, kocanın bu hususta ısrar ve icbara hakkı olmadığını Nevevî ayrıca kaydeder. Hanefî fukahası, süt emzirme işinin de anneye bir vecîbe olmadığı, çocuğun hayâtî tehlike ile başbaşa kalma hallerinde annenin buna icbar edilebileceği hükmüne varmıştır (41).

Aile Resinin Mes uliyeti: Âile reisi, âilenin maddî ihtiyaçlarından olduğu kadar, manevî kurtuluşundan da sorumludur: Şu âyet bu manevî sorumluluğu açık bir dille ifâde eder: ”(Ey imân edenler) Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem ateşinden koruyun” (42).

Âlimler bu âyetten, aile reisinin âile efradının terbiye ve tedbirinden sorumlu olduğu hükmünü çıkarmada ittifak ederler (43).

Kur’ân-ı Kerîm bir başka âyette yukarıdaki mânayı te’yîden şöyle der: “De ki, gerçek hüsran sahipleri, kıyâmet günü kendilerini de mensublarını da hüsrana uğratanlardır. Dikkat et ki bu, apaçık hüsranın tâ kendisidir. Onların üstlerinde ateşten tabakalar, altlarında ateşten tabakalar vardır” (44). Bu âyet, az bir farkla Şûra suresinde de tekerrür eder (45),

ÇOCUKLAR ARASINDA EŞİTLİK: Kur’ân ebeveynin evladlarına karşı tâkip edeceği terbiye esaslarını beyan ederken bilhassa eşitlik üzerinde durur. Buradaki eşitlikten hem kız çocuklarla erkek çocuklar arasındaki eşitlik, hem de büyük-küçük, kız-erkek bütün çocuklar arasındaki eşitlik anlaşılacaktır. Kur’ân bu hususu teşrî ederken cahiliye araplarının kız-erkek ayırımını kınamak suretiyle (46) yaptığı, gibi, bâzan da erkeği de dişiyi de dilediği şekilde Allah’ın yarattığını ifâde etmek sûretiyle yapar (47).

Kur’ân’da ısrar edilen eşitlik, kişinin ihtiyarı dışında kalan sevgi, nefret gibi kalbi amellerden çok zahire akseden maddî davranışlarla alâkalıdır. Hz. Peygamber (aleyhisselam) bunu, ”öpücüğe varıncaya kadar dışa akseden her şeyde eşitlik” şeklinde tasrîh etmiştir. (48).

NAFAKA VAZİFESİ

Âile reisinin mühim bîr mes’ûliyeti, âile efradının ve husûsen çocukların maddî ihtiyaçlarıyla ilgilidir. Kısaca ’’nafaka” denen, ve âilenin mesken, gıda ve giyim ihtiyaçlarına şâmil olan bu vecîbe, babanın imkânına ve örfe uygun miktarda olacaktır. Baba yok ise veya bu vecîbeyi yerine getirmekten âciz durumda ise, ”verasetteki sıraya göre” gücü yeten bir diğer akraba nafakadan sorumlu tutulur. Kur’ân-ı Kerim, bu bahsi, birbirini tamamlayacak şekilde iki ayrı âyette ele alır (49).

Çocuğun, bakacak kimsesi olmadığı takdirde -kî lakît denen buluntu’nun durumu böyledir- ona bakmak devlete vecîbe olur (50.)

DİNİ TERBİYE

Kur’ân-ı Kerîm, -aile resinin nafaka ile alâkalı vecîbesine birkaç âyette temas ederken, dinî terbiyesi ile alâkalı meselelere pek çok âyette yer verir. Ehemmiyetine binâen bunun üzerinde biraz daha fazla duracağız:

DİNDAR OLMANIN EHEMMİYETİNİ BELİRTMEK: Bu mevzuda Hz. İbrahim ve Hz. Ya’kûb’la alâkalı âyeti kaydedebiliriz: ”Rabbi ona: ”(kendini hakka) teslim et” dediği zaman o: ”Alemlerin Rabbına teslim oldum” demişti. İbrahim bunu oğullarına da tavsiye etti. (Torunu) Ya’kûb da (öyle yaptı): ”Ey oğullarım! Allah sizin için (İslam) dinini beğenip seçti. O halde siz de ancak müslümanlar olarak can verin” dendi” (51)

DİNİ YAŞAYABİLECEK YER SEÇMEK: Muhitin insan üzerindeki menfi tesiri sebebiyle, âile reisi öncelikle ailesinin yaşaması için seçeceği yere dikkat etmelidir. Din yaşanamadıktan sonra her çeşit konforu hâiz olan yerde yaşanmamalı, hicret etmelidir, hicret etmeyen sorumludur (52). Aksine din tam olarak yaşanabilecek yer maddî imkânlarının darlığına rağmen tercih edilmelidir. Hz. İbrahim’den kaydedilen örnekte ”ziraate elverişsiz olmasına rağmen” dinî mülâhazalarla çocuğunu Mekke’ye yerleştirdiği ifâde edilir (53).

DİNİ BİLGİLERİN ÖĞRETİLMESİ: Hz. Lokman, Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’den kaydedilen örneklerde çocuklara tevhid inancı gibi akîdeye giren esaslardan başka, namaz, zekat gibi ibâdât, emr-i bil ma’rûf nehy-i anilmünker, tevâzu gibi ahlâkiyâtın da telkin edildiğini görmekteyiz: ”Lokman oğluna öğüt vererek: ”Ey oğulcuğum! Allah’a eş koşma, doğrusu eş koşmak büyük zulümdür” demişti… Lokman: ”Ey oğulcuğum! İşlediğin şey bir hardal dânesi ağırlığınca olsa da, bir kayanın içinde veya göklerde yâhut yerin derinliklerinde bulunsa, Allah onu getirip meydana kor. Doğrusu Allah latiftir, haberdardır. Ey oğulcuğum namazı kıl, uygun olanı buyurup fenalığı önle, başına gelene sabret, doğrusu bunlar, azmedilmeye değer işlerdir. İnsanları küçümseyip yüz çevirme, yeryüzünde böbürlenerek ‘yürüme. Allah kendini beğenip övünen hiç kimseyi şüphesiz sevmez. Yürüyüşünde tabiî ol, sesini kıs. Seslerin en çirkini şüphesiz merkebin sesidir” (54).

Aynca namazın öğretilmesi ve hiçbir bahâne ile bırakılmaması da emredilmiştir: ”Ehline namaz kılmalarını emret, kendin de onda devamlı ol. Biz senden rızık istemiyoruz, sana nzık veren biziz…” (55).

Birinci âyette, bir kısım hakikatlerin çocuklara anlatılmasında, onların iyi tanıdığı hayvanlarla ilgili teşbihlerin müessiriyetine delil çıkarabileceğimiz gibi, bu sonuncu âyetten de Cenâb-ı hakk’ın bizden rızık istemiyeceği açık olduğuna göre- ”çoluk çocuğun helal rızkını kazanıyorum” gibi bahaneleri namaz öğretimi veya bizzat kılma gibi işleri ifâya bahane yapmamak gerektiğini anlamaktayız.

DİNİ İRŞADDA İTAAT VE HİYERARŞİ: Dinî terbiye ile alâkalı olarak Kur’ân’da yer eden bir husus burada hatırlatmaya değer. O da, dine uymayan emirlerde itaat meselesidir. Bir kısım âyetleriyle dünyevî mesâilde anne-babaya karşı itaat ve saygının âzamisini emreden Kur’ân-ı Kerîm dinî mesâile uymayan emirlerinde anne babaya itaat etmemeyi emreder ve bu emri iki ayrı yerde tekrar eder: “Biz insana, anne ve babasına karşı iyi davranmasını tavsiye ettik. {Ancak) eğer, ana baba, seni bir şeyi, körü körüne Bana ortak koşman için zorlarlarsa, o zaman onlara itaat etme. Dönüşünüz banadır, yaptıklarınızı size bildiririm” (56).

HİYERARŞî’ye gelince, bu da, her ne kadar terbiyeden baba sorumlu ise de, âile efradından bilenin, bu sorumluluğu deruhte etmesi gereğidir. Zira Hz. İbrahim’le ilgili örnekte, onun, ailevî hiyerarşiyi düşünmeden, babasını Hakk’a çağırdığını görmekteyiz: “Kitap’ta İbrahim’i de an. Çünkü o, sıdkı bütün bir peygamberdi. Bir vakit o, babasına şöyle demişti’. “Ey babacığım, işitmez, görmez, sana hiçbir faidesi olmaz şeylere niye tapıyorsun ? Ey babacığım, bana muhakkak ki, sana gelmeyen bir ilim gelmiştir. O halde bana uy da seni doğru yola çıkarayım. Ey babacığım şeytana tapma. Çünkü şeytan Rahmân olan Allah’a âsi olmuştur. Ey babacığım doğrusu sana Rahman katından bir azabın gelmesinden korkuyorum ki böylece şeytanın dostu olarak kalırsın” (57).

Bu âyetlerin devamında, ailevî irşadda uyulması gereken nezâket örneği de verilmektedir. Zira Hz. İbrahim, irşadını kabul etmeyen, üstelik ”taşlama tehdidi”nde de bulunarak “uzun müddet gözden kaybolmasını” söyleyen babasına şöyle der: ”Sana selam olsun, senin için Rabbim’den mağrfiret. dileyeceğim, çünkü bana karşı lütûfkârdır. Sizi Allah’tan başka taptıklarınızla bırakıp çekilir, Rabbime yalvarırım” der. (58).

EBEVEYNE TERETTÜP EDEN: GAYRET GÖSTERMEK.

Kur’ân-ı Kerîm’in bir kısım âyetleri değerlendirilince dinî irşad husuusunda ebeveyne terettüp eden sorumlulukla peygambere terettüp eden sorumluluk arasında benzerlik olduğu görülür. Yâni nasıl ki, peygamberler sâdece tebliğle yükümlüdür, bunu yaptıktan sonra insanların kabul edip etmemelerinden sorumlu tutulmuyorlar, ebeveyn de öyle. Bu konuda bütün peygamberlerin tâbi olduğu müşterek prensip Kur’ân’da pek çok tekrarla şöyle ifâde edilir:

”Peygamberlere düşen sâdece tebliğdir” (58). Hattâ Hz. Peygamber (aleyhisselam) kendisine hiç inananı bulunmayan tebliğ sahibi ”peygamberler”in gelip geçtiğini haber verir (59). Demek hiç kimsenin inanmamış olması, onların ”peygamberliğine”, peygamber vasfını, bu vasfın derpiş ettiği makam ve ücretleri almasına mâni olmamıştır.

Babaların durumunun da böyle olacağını, yâni bir baba hakkı ile, sünnette gösterilen şekilde, öğretme ve terbiye vazifesini ifa ettikten sonra evladı, yan çizdiği takdirde ondan sorumluluk kalkacağını Hz. Nûh ve Hz. Lût (aleyhimâsselâm) ile alâkalı âyetlerden anlıyoruz. Söz gelimi, ”gece ve gündüz”, ”gizli ve açık tebliğde bulunan Hz. Nuh’un (60), aynı gayreti kendi çocukları için fazlasıyla göstermiş bulunacağı açık iken, neticede oğlu ve bir karısı kâfirlere katılıyor ve seller arasınna boğulanlardan oluyor (61).

Kur’ân-ı Kerîm, ebeveynin gayretine rağmen küfründe devam edeceklerin kıyamete kadar devam edeceğini ifâde eder (62).

MESLEK ÖĞRETİMİ

Mesleğe Hazırlayan Dispozisyonlar: Kur’ân-ı Kerîm, meslekî terbiye ve formasyon mevzuunda, dinî terbiye mevzuunda olduğu kadar açık ve ısrarlı görünmez, hele teferruata hiç girmez. Ama bu meseleyi ihmal de etmez. Bu mevzuda kesinlikle söylenecek husus şudur: Meslekî öğretim ve formasyonu netîce verecek pek çok dispozisvona Kur’ân’da yer verilmiştir. İçtimâi hayatın ilcaatı ile herkesin ister istemez uyacağı bâzı maddî emrivakilerin müsbete olan yönlerini Kur’ân-ı Kerîm göstermekle bu söylenilen dispozisyonları hazırlamış oluyor. Sanki tamamen dinî, uhrevî bir maksadla mü’minden bir takım şeyler talebedilmektedir, ancak bunların ifâsı müslümanı bir meslek sahibi olmaya ve bir meslek icra etmeye ve çocuğunu bir meslek üzere yetiştirmeye sevk ve mecbur etmektedir. Şu halde doğrudan mesleğe sevk ve teşvik eden âyetler bu sebeple yoktur, gerek de yoktur. Şimdi, bu dispozisyonlar nelerdir, onları belirtmeye çalışalım:

RIZIK HELAL VE TEMİZ OLMALIDIR: Bu mevzu üzerine gelen bir çok âyetten biri şudur: “Ey Peygamberler temiz şeylerden yiyin ve salih ameller işleyin, doğrusu Ben yaptığınızı bilirim” (63) Bir başka âyet de şöyle: ”Ey imân edenler, size rızık olarak verdiklerimizin temizlerinden yiyin (64).

Hz. Peygamber bu âyetleri açıklar mâhiyette olmak üzere en temiz, en hayırlı rızkın kişinin kendi eliyle kazandığı rızık olduğunu söylemiştir; (65),

İNSANLAR BİRBİRLERİNİ ÇALIŞTIRACAKTIR: Şu âyet, insanların rızık yönünden farklı mertebelerde yaratıldığını, bundan da maksadın birbirlerini ’’ÇALIŞTIRMAK” olduğunu beyân eder: ”Rabbinin rahmetini onlar mı taksim edip paylaştırıyorlar! Dünya hayatında onların, geçimlerini aralarında biz taksim ettik. Birbirlerine iş gördürmeleri için kimini kimine derecelerle üstün kıldık” (66).

Birbirlerine iş gördürme esâsına dayandırılan rızık te’mîni için her hâl u kârda bir meslek öğrenimi ve öğretimi şarttır.

HELAL RIZIK GAYRET ESERİDİR: Şu âyet, kişiye helal olarak, gayretiyle kazandığını göstermektedir: ”insan için çalıştığından başkası yoktur” (67).

DÜNYA İÇİN TALEB DE EMREDİLMİŞTİR: İslam dini, bütün gücüyle insanlarda âhiret düşüncesini hâkim kılmak ister ve ona hayatını bu düşüncenin te’sîri altında tanzim etmeyi emrederse de, dünyayı ihmali emretmez. Dünyanın da imâr edilmesini ister ve kişiye: (68)

”Dünyadaki payını da unutma der. Sâdece dünyayı talebetmek veya sâdece âhireti talebetmek istenmez, ikisi beraber istenecektir: ”Rabbimiz! Bize dünyada ver” diyen insanlar vardır. Öylesine, âhirette bir ‘pay yotktur, Rabbimiz! Bize dünyada iyiyi, âhirette de iyiyi ver, bizi ateşin azâbından koru ’’ diyenler vardır, işte onlara kazançlarından ötürü karşılık vardır, Allah hesâbı çabuk görür” (69).

Şu halde, Kur’ân-ı Kerîm’de ”çocuklarınıza bir de meslek öğretin” şeklinde emir yoksa da helal yemeyi emreden, dünya için de çalışmaya teşvik eden çok sayıdaki âyetlerden bu mâna kendiliğinden çıkmaktadır.

ÇOCUKLARIN MADDİ İSTİKBALİ DÜŞÜNÜLMÜŞTÜR: Yukarıda da kaydedilen umûmi dispozisyorlar dışında, bizzat çocuğun dünyevî istikbâlinin te’mîn ve garantiye alınması için başka tedbîrler ve emirler de söz konusudur. Ancak bu hususları, YETİM’le alâkalı bahiste belirtmeye çalışacağız.

ÇOCUKLARIN MESLEĞİ MESELESİNDE YÜKSEK İDEALLER VERİLMİŞTİR

Kur’ân-ı Kerîm’de, çocukların maddî istikballeriyle alâkalı olarak dikkatimizi çeken bir husus, bir orijinalite, meslek mevzuunda yüksek idealler vermiş olmasıdır. Daha önce de temas ettiğimiz gibi, sarîh bir meslek emri yoksa da, meslekî bir tevcihe işâreten delâlet eden âyetler var ve bunlarda da yüksek idealler verildiği dikkat çekmektedir; şöyleki:

1. İdeal bir mü’minin onbeş kadar vasfının, beyân edildiği bir pasajda, bu ideal vasıflardan biri de, arkadan gelecek zürriyetin istikbali için Cenâb-ı Hakk’tan talebde bulunmaktır: ”Onlar : (Rabbimiz) Bize eşlerimizden ve çocuklarımızdan gözümüzün aydınlığı olacak insanlar ihsan et, bizi MUTTAKÎLERE İMAM (ÖNDER) YAP” derler” (70).
2. Hz. İbrahim’in Hz. İsmail’le birlikte yaptıkları dua da bu mealde; ”Rabbimiz! İçlerinden onlara Senin âyetlerini okuyan, Kitabı ve Hikmeti öğreten onları her kötülükten arıtan bir peygamber gönder…” (71)’.
3. Yine Hz. İbrahim. Cenâb-ı Hakk’ın: ”Seni insanlara önder kılacağım” hitabına mukaabeleten: ”Soyumdan da” der (72).

İslam âlimleri, çocuklara öğretilecek meslek hususunda şu prensipte itiifak ederler: ”Baba, çocuğuna, kendi mesleğinden daha düşük durumda olan bir meslek öğretmemelidir. Ya daha âli bir meslek öğretmeli, veya en azından kendi mesleğine denk bir meslek öğretmelidir” (73).      –

CİNSİ TERBİYE

Çocukların terbiyesine taalluk eden bahislerden bilhassa cinsî terbiyeyi doğrudan ilgilendiren âyet yok gibidir. Ancak, tesettür ve aile içi mahremiyetin muhâfazasını gâye edinen iki âyette isti’zân prensibi vazedilirken, hususan çocukların zikri, bu iki âyeti cinsî terbiye istikaametinde yorumlamamıza imkan vermektedir:

1-            Tesettür âyeti: Kadınların süslerini kimlere karşı açabilecekleri tâdâd edilirken şu ifâdeye de yer verilir: meâlen: “Kadınların mahrem yerlerini henüz anlamayan çocuklar” denmektedir (74). Âyette ’’bulûğ” kelimesi kullanılmadığı gibi, buna delâlet eden başka bir tâbire de yer verilmemektedir.

Şu halde, belli bir yaştan ziyâde, belli bir fiziki seviyeye ulaşma mevzubahs olmaktadır. Âlimler, burada küçüklüğü sebebiyle kadınların avretlerini tasavvur edemeyen ve ne olduğunu anlamayan veya çirkin güzel arasını tefrik edemiyen, kadınların yürüyüş, konuşma ve hareketlerinde mevcut olan kadınlara has incelikleri tefrîk edemeyen çocuğun kastedildiğini ifâde ederler. Çocuk mürâhıklık yaşına yaklaşmadıkça bu duruma gelmiyeceğini de kaydederler (75).

Şu halde cinsî terbiyenin daha ciddî şekilde başlaması bu yaştan itibaren olacaktır. Hz. Peygamber’in (aleyhis selam): ”On yaşına basınca çocukların yataklarını ayırın” (76) mealindeki emri bu âyeti daha da açıklığa kavuşturur.

2-            İsti’zân Âyeti: Ev içi mahremiyetin korunmasını emreden söz konusu âyet, cinsî terbiye mevzuuna girebilecek ikinci âyettir. ”Ey iman edenler! Ellerinizin altınla olan köle ve câriyeler ve sizden henüz bülûğa ermemiş olanlar, sabah namazından önce, öğle sıcağında soyunduğunuzda ve yatsı namazından sonra yanınıza gireceklerinde üç defa izin istesinler. Bunlar sizin açık bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin dışında birbirinizin yanına girip çıkmakta size de, onlara da bir sorumluluk yoktur. Allah size âyetlerini böylece açıklar, Allah alimdir, hakimdir’’ (77).

3-            Büyüklerin Îsti’zânı: Bir diğer âyet bülûğa eren bütün ferdlerin, âile içerisinde birbirlerinin odasına girerken izin talebetmelerini emreder: ’’Çocuklarınız bülûga erdiklerinde büyüklerinin izin istediği gibi onlar da her defasında izin istesinler” (78).

Son iki âyette Kur’ân-ı Kerîm, doğrudan doğruya çocuklara hitabetmeksizin, çocuklarla ilgili bir emir vermektedir. Böyle yapışı, onların henüz mükellef ve teklife mahal olmayışlarındandır. Her çeşit âdabı ve hattâ farzları onlara büyükleri öğretecektir. Müfessirler, burada ”ey imân edenler” tabiriyle erkek ve kadın her iki cinsin de kastedildiğini belirtirler. Çocuklar için de durum aynıdır, kız ve erkek her ikisi de maksuddur.

Âyetler, ayrıca, müslüman ailenin yaşayacağı meskenin oda sayısı hakkında da temel bir fikir verir: En az iki oda olması gereken müslüman meskeni, içinde yaşayacakların sayısına ve diğer durumlarına göre üç, dört …odalı olmalıdır.

Dolayısiyle âyetler, bize, mesken planlamasında ’’çocuk unsurunun” göz önüne alınmasını bilişâre âmir olmaktadır.

CİNSİ TERBİYEDE AYIRIM: Kur’ân-ı Kerîm’de öğretimle alâkalı bahislerde kız ve erkek arasında bir tefrîk görülemez, binâenaleyh âyetlerde gelen hükümler her iki cinse de şâmildir. Ancak, cinsî terbiye hânesine dâhil edeceğimiz bâzı bilgilerin kadın ve erkek her iki cinse de ayrı ayrı hitab edilerek verilmiş olmasından, en azından bu çeşit bilgilerin verilmesinde cinslerin ayrı ayrı ele alınması gereğine bir işâret olabilir. “Ey Muhammed! Mümin erkeklere söyle, gözlerini bakılması yasak olandan çevirsinler, mahrem yerlerini korusunlar… Mü’min kadınlara da söyle Gözlerini bakılması yasak olandan çevirsinler, İffetlerini korusunlar, süslerini kendiliğinden görünen kısmı müstesna, açmasınlar…” (79).

OYUN-EĞLENCE

Kur’ân-ı Kerîm’de “oyun” mânâsına gelen ”la’ib” kelimesi ile bu kökten türeyen fiillerin kullanılışında büyük bir hassasiyet görülmektedir. Bu kelime, büyükler hakkında (80) veya “aldatıcı” olduğu belirtilen ’’dünya hayatı”nın tavsîfi sadedinde (81) veya mahlûkatın bir eğlence olsun diye yaratılmadığını beyan maksadlarıyla (82) kullanılır ve her defasında tezyifi (pejoratif) bir mâna taşır. Hiç birinde oyunu te’yîd eden, tasvîb ve ona teşvîk eden müsbet mâna görülmez.

Ancak, çocuklar hakkında müsbet mânada kullanılmıştır: Hz. Yûsuf için hile hazırlayan kardeşleri babalarına: “Ey babamız, biz Yusuf’a karşı hayırhah olduğumuz halde onu niçin bize emniyet etmiyorsun. Yarın onu bizimle berâber gönder de gezsin, oynasın biz onu her halde koruruz” dediler (82).

Bir peygamber olan babaları Hz. Ya’kub “oynamasına dâir teklîfi” reddetmiyor, ancak endişesini dile getiriyor: “Onu götürmeniz beni üzüyor, siz farkına varmadan onu kurdun yemesinden korkarım” der (83).

Âyet, çocuklar hakkında ”oyun”un cevazını ifâde etmekle kalmaz, oyun sırasında çocukların emniyetinin düşünülmesi gereğini ve ayrıca çocukların kurtla korkutulması eskiliğini de ifâde eder.

Çocukların oyun meselesi, Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) hadîslerinde teferruatlı olarak ele alınmış, faydalı olan herçeşit oyun ve oyuncakların tecvizinden başka “Çocuğu olan onunla çocuklaşsın” (84) hadîsinde ifâdesini bulan ayrı bir terbiye vâsıtası kılınmıştır.

TERBİYE YAŞI

Terbiyeyi ilgilendiren mühim meselelerden biri de terbiye yaşı ile alâkalıdır. Normalde âilenin sorumluluğuna düşen terbiye bülûğ çağına kadar olan terbiyedir. Kur’ân-r Kerîm’de de küçükken yapılacak terbiyeye temas edilir: “Ey Rabbim! Küçükken beni terbiye ettikleri gibi sen de onlara merhamet et’” (85),

Hz. Peygamber (aleyhisselam) küçüklükte öğrenilen bilginin ”taş üzerine nakış” gibi olacağını beyan etmiştir (86). Böylece terbiyede ”mümkün mertebe erken” prensibini koyan Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) yeni doğan çocuğun kulaklarına ezan ve ikaamet okuması (87), konuşmaya başlar başlamaz Kur’an’ dan parçalar ezberletmeye başlaması (88) bu konudaki fiilî sünnetine dikkat çekici delillerdir.

KÜÇÜK YAŞTA HİKMET : Kur’ân, çocukların, doğuştan hiçbir ilimle mücehhez olarak gelmediklerini (89) ifâde etmekle birlikte istisnaî de olsa bâzı ferdlerin küçük yaşta ’’hikmet” sahibi olabileceklerini, bâzı peygamberlerden örnek vererek ifade eder. Kur’ânî örneklerden biri Hz. İsâ, diğeri Hz. Yahya’dır. Hz. İsa’nın daha ’’beşikte iken konuştuğu” (90), Hz. Yahya’nın ise ”çocukken hükme” (91) yâni ”hikmet, ilim ve nübüvvetle” (92) mazhar olduğu ifâde edilir. Hz. Yahya’nın kendisini oyuna çağıran çocuklara, daha sekiz yaşlarında iken “Ben oyun için yaratılmadım” şeklinde hakimane cevap verdiğini Hz. Peygamber hikâye etmektedir (93).

Erken tedris prensibinin, bir zamanlar İslam âleminde müesseseleşip, üstün kaabiliyetlerin erkenden parlamasını sağladığını göstermek için İbnu Sina, Süfyan İbnu Üyeyne, İmam Şâfiî, Buhârî gibi ünü günümüze kadar gelen büyüklerin, bugün için inanılmayacak kadar erken yaşlarda, kendi sahalarında ilmin zirvesine çıktıklarını belirtmek kâfidir. Nitekim, İstanbul fatihi Fatih Sultan Mehmed Hân da askerlik ve idâre sâhasında erken yaşlarda fevkalade yetişmişliğin bir başka misâlini teşkil etmektedir.

ÇOCUKLA İSTİŞARE : Kur’ân-ı Kerîm’de anlatılan, Hz. İbrahimle Hz. İsmâil arasında geçen kurban vak’ası şahsını ilgilendiren meselelerde ”çocukla istişâre”nin meşruiyetine işaret eder. Zira Hz. İbrahim rü’yasını onüç yaşlarında olduğu belirtilen (94) oğlu İsmail’e anlatarak ”Bir düşün ne dersini” diye fikrini sorar (95).

Keza, yedi yaşlarında olan (96) Hz. Yûsuf da kendi rü’yâsını babasına anlatmış, babası da onu ciddiyetle dinleyip tâbir etmiştir (97).

Hz. Ömer’in gençleri de dinlediği, çocuk yaşta olduğu için itirazlara sebep olan-İbnu Abbas’ı büyüklerin katıldığı istişâre meclisine aldığı meşhurdur (98).

KÜÇÜK KİMDİR? Burada, İslam âlimlerinin ”küçük” mevzuundaki kanaat ve telakkilerini belirtmede fayda var. Hz. Peygamber’in ehemmiyet verdiği “Büyüğe hürmet”, ’’küçüğe merhamet” gibi prensiplerin anlaşılması sadedinde İslam âlimleri, büyüklükte ölçüyü her seferinde “yaş” olarak görmemişlerdir. Birçok durumlarda şüphesiz yaşça büyüktük esas olmakla birlikte bâzı durumlarda ilim ve makam’ca büyüklük esas alınmıştır, Hakîki ilim sahibinin, yaşı ne olursa olsun ’’büyük”, câhil kimsenin de pîr-i fâni bile olsa “küçük”, keza kendi re’yi ile hareket edip Selef’i dinlemeyenlerin de ’’küçük” olduklarını ifâde etmişlerdir (99).

GENÇLER VE TEBLİĞ: Gençlerle ilgili olarak Kur’ân’da gelen iki hususun daha burada açıklanması uygundur:

1-            Bütün peygamberlere (100) karşı çıkıp küfürde direnenler’in ittifakla kullandıkları bir tâbir: “Biz babalarımızı hangi din üzere buldu isek ondan ayrılmayız” cümlesi olmuştur (101).

Bu cümle yaşını başını almış: artık sözü dinlenir duruma gelmiş kiihûl’ün sözü olsa gerektir.

2-            Cemiyetin küfre müstenid an’anesine karşı gelen ilk müminler ’’gençler” dir, Kur’ân bu hususla, alâkalı olarak birkaç örnek kaydeder: a) Ashâb-ı Kehf ”cemiyetlerinin dinsizliği sebebiyle” (102) mağaraya iltica eden ”birkaç genç” ten ibarettir. “Genç” kelimesi onlar hakkında iki kere tekrar edilir (103).

1. b) Kavminin putperestliğine isyan eden Hz. İbrahim’in de “genç” olduğu âyette bilhassa tebârüz ettirilir: “O şöyle dedi: “Hayır; Rabbiniz, göklerin ve yerin Rabbidir ki onları O yaratmıştır. Ben de buna şahitlik edenlerdenim” Allaha yemin ederim ki, siz ayrıldıktan sonra, putlarınıza bir tuzak kuracağım, Hepsini paramparça edip, içlerinden büyüğünü ona baş vursunlar diye sağlam bıraktı. Milleti: Tanrılarımıza bunu kim yaptı Doğrusu o, zâlimlerden biridir” dediler. Bazıları: ”İbrahim denen bir GENCÎN onları diline doladığını duymuştuk” deyince, ”O halde bunların şâhidlik edebilmeleri için onu halkın gözü önüne getirin” dediler” (104).

SÜT DEVRESİ

Kur’ân-ı Kerîm’e göre, çocuğun terbiye ve bakımında en mühim devrelerden biri süt devresi olmalıdır. Zira bu devre ile alâkalı muhtelif âyetler gelmiş hükümler vazedilmiştir. .

Ahkâf sûresinde ’’Hamilelik ve sütten kesme müddetinin otuz ay” olduğu bildirilirken (105) Lokman sûresinde ise sütten kesme işinin iki yıl içinde olacağı (106) ifâde edilir. Bakara sûresinde de ”tam iki yıl’’ diye daha da sarahât kazandırılır. Ancak âyetin devamındaki açıklamaya göre, iki yıl emzirilmesi bir vecîbe değildir. Anne baba, anlaşarak, daha önce de sütten kesebilirler. Aynı âyetin bidayetinde ”annenin emzirmesi” medarı bahs edilmiş iken devamında, ’’sütannece” de verilebileceği dile getirilir. Âlimler, âyetten, çocuğu emzirme hakkının anneye âit olduğu, anne emzirmek istediği takdirde babanın sütanneye verme selâhiyetinin bulunmadığı hükmünü çıkarmışlardır (108).

Bir başka âyette de boşanan âilelerdeki emzikli çocuğun durumu ele alınmakta, bu durumda annesi emzirdiği takdirde annesine emzirme ücretinin verilmesi emredilmektedir. Annesine emzirtilmesi bâzı zorluklar çıkartacak ise, bir süt anneye verilmesi ayrıca tavsiye edilmektedir (109).

1. ÇOCUKLARIN HİMÂYESİ

Daha önce işlenen bâzı bahisler ’’himaye” mânasına girerse de, himâyeyi tazammun etmek üzere İslam’ın derpiş ettiği bâzı meseleleri müstakillen ele almak gerekmektedir. Nitekim Kur’ân-ı Kerim de öyle yapmıştır: Çocukların himayesine mâtuf meseleleri umûmiyet itibariyle ”yetimler” le alâkalı olarak nazarı dikkate arzetmiştir. Yer yer göstereceğimiz üzere, yetim için teşri edilen esaslar, yetim olmayan çocuklar için de aynen vâriddir. Şu halde, İslam’ın bütün çocuklara şâmil himaye edici tedbîrlerini daha ziyâde yetimlerle ilgili olarak açıklamaya çalışacağız.

ÇOCUĞUN HİMAYE MEKANİZMASI

İslam fıkhı, annesi babası olan çocuğun meselelerinin yürümesinde babanın şefkatine güvenir. Hidâne denen ve istiğna yaşı olan on yaşlarına kadarki terbiyesini anneye veya anne tarafından kadın akrabalara verir. Malının ve nefsinin himayesini esas alan velâyeti ise babaya veya baba tarafından akrabalara verir, Velî (veya vasî) den mahrum çocukların velîsi SULTAN’dır. Yâni devlettir, devleti temsil eden mülkî âmirdir. Şu ‘halde çocuk, kırda veya câmi avlusunda bulunmuş bir ”lakît” bile olsa bir sâhibi var demektir.

YETİM: Bu kelime, lügat olarak, ’’yalnız’’ mânasına gelir. Bu aslî mânadan hareketle, anne veya babasını veya her ikisini de kaybeden küçükle, kocasını kaybeden kadına ’’yetîm” veya ’’yetime” denmiştir. Cessâs bu kelimenin, Kur’ân’ da, babasını kaybeden bülûğa ermemiş -kız veya erkek- çocuk için kullanıldığını açıklar (110).

Kur’ân-ı Kerîm’deki yetimle alâkalı âyetleri üç gruba ayırabiliriz:

1-            Yetimlere iyi muameleyi emreden âyetler: Duha, Fecr, Mâûn sûrelerindeki âyetler gibi (111). Bu çeşit âyetlerde yetime iyi davranmak emredilir, kötü davranışlar şiddetle kınanır.

2-            Yetime devlet yardımı meselesinin işlendiği âyetler: Buralarda yetimle alâkalı fiilî tedbîrler söz konusudur ve yardım fonları gösterilir: Ganimetten pay (112), Fethedilen yerlerden gelen maldan pay (113), Miras taksimlerinden pay (114) gibi ki bunların hepsi sâbit gelirler olabilecek şeylerdir.

3-            Yetime bakacak velinin tâbi olacağı hükümler: Bu âyetlerde yetimin terbiyesi, malının korunması, yetimin hayata hazırlanması, evlendirilmesi gibi hususlar ele alınır. Bu gruba giren en mühim, âyetin meâli şöyle:

” Yetimleri evlenme çağına gelene kadar deneyin; onlarda rüşd görürseniz mallarını kendilerine verin. Büyüyecekler de geri alacaklar diye onları israf ederek ve tez elden yemeyin. Zengin olan iffetli olmağa çalışsın. Yoksul olan uygun bir şekilde yesin. Mallarını kendilerine verdiğiniz zaman, yanlarında şâhid bulundurun. Hesap sormak için Allah yeter” (115).

Yetimin Terbiyesi: Âlimler yukarıdaki âyetle bunu tamamlayan Bakara sûresinin 220. âyetini göz önüne alarak, yetimin terbiyesinde, onu aileye dâhil etmeyi, ailevi atmosfer içerisinde yetiştirmeyi esas almışlardır. Yetim çocuk, âile içerisinde, öz evlada yapılan muamele çerçevesinde terbiye edilecektir. Bu açıdan, bugünkü mânada, yetimevleri İslâmî ruha uygun değildir.

Yetimin Malının Korunması; Yetim rüşd yaşına kadar malı üzerinde tassarrufa yetkili değildir. Velîsi onun adına, belli kayıtlarla tasarrufta bulunur. Malın ticâret, kira gibi yollarla artırılması, çocuğun gerçek ihtiyaçları için harcanması, lüzumsuz harcamalar yapılmaması, velînin muhtaç olmadığı takdirde bakım ücreti almaması, çocuk rüşdüne erer ermez malı derhal, şâhidler huzurunda teslim etmesi velînin bağlı olduğu temel kaidelerdir. Velî gıda, giyecek, tahsil, çıraklık ve meslek öğretimi gibi gerçek masraflar dışında, lüzumsuz sayılacak masraflar yaparsa kendisine tazmin ettirilir.

Evlendirilmesi: Âyet-i Kerîme’nin üzerinde durduğu bir husus yetimin evlendirilmesidir. Bu âyette, bülûğa eren gencin, mümkün mertebe erken evlendirilmesi prensibi de görülmektedir. Yetîm, daha velîsinin vesâyeti altında iken evlendirilmesinin medâr-ı bahs edilmesi, gencin evlenme probleminin, onun şahsından ziyâde âilesinin bir meselesi olduğunu ifâde, eder. Âile bu meseleyi erkenden düşünecek, tedbîrini alacaktır. Nitekim bâzı hadîslerde, çocuğu evlendirmek babaya terettüp eden bir vazife olduğu, gecikme sebebiyle gencin işleyeceği günahtan babanın da sorumlu tutulacağı ifâde edilir (116).

Burada son olarak şunu da belirtelim ki, yetim hakkında kaydedilen hükümler, yetim olmayan çocuklar hakkında da câridir. Vasî kadar çok kayıtlarla olmasa bile, baba da çocuğunun malında tasarruf hususunda tamamen serbest değildir. Umûmî kaide, bülûğa kadar çocuğun malının ebeveyne haram olmasıdır. Çocuğun malından, onlar da zaruret olmadıkça kendi ihtiyaçları için harcayamazlar, harcadıkları takdirde çocuğa borçlanmış olurlar (117).

ÇOCUK ÖLDÜRME YASAĞI

Kur’ân-ı Kerîmin çocukla alâkalı mühim bahislerinden biri, çocuk öldürmekle alâkalıdır. Hz. İsmâil’in Kurbân edilmesiyle alâkalı kıssa (118) ile eskiliğine parmak basılmış olan ’’çocuk öldürme” âdetinin bilhassa Hz. Mûsa zamanında Firavunlar tarafından Yahûdi çocuklara yaygın şekilde uygulandığı dile getirilir (119). Câhiliye araplarının bâzan ar duygusuyla kızlara (120), bâzan da açlık korkusuyla kız ve erkek her iki cinse de uyguladıkları belirtilen (121) çocuk öldürme âdetini Kur’ân-ı Kerîm şiddetle yasaklar. Zamanımızda maltusculuk adı altında ilmî bir görünüm verilmek suretiyle ’’açlık patlaması” gibi tamamen muhayyel tehlikeleri ileri sürerek dünya efkar-ı umûmiyesini ¡ğfal ederek, ’’kürtaj” adı altındaki çocuk katliâmına da şâmil her çeşit katli yasaklayan İlâhî emirlerden biri şudur : ”Fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin, sizi de onları da rızıklandıran biziz” (122).

ÇOCUKLAR UĞRUNA CİHAD

Çocukların himaye ve kurtuluşunda, Kur’ân-ı Kerîm, hassasiyeti, hicret meselesinde onların düşünülmesini ve hattâ onların kurtarılması için cihâd etmeyi emredecek kadar ileri götürür: “Kendilerine yazık edenlerin canlarını melekler aldıkları zaman onlara; ”hayatta iken ne yaptınız bakalım” deyince, onlar: ”Biz yer yüzünde zavallı âcizlerdik” diyecekler. Melekler de: ”Allah’ın arzı geniş değil miydi, hicret etseydiniz yal” cevabını verecekler. Onların varacakları yer cehennemdir. Orası ne kötü dönülecek yerdir. Çaresiz kalan, yol bulamayan zavallı erkek, kadın ve çocuklar müstesnadırlar” (123).

Müfessirler, âyetten, mürâhık çocukların hicretle sorumlu olduğu hükmünü çıkarırlar (124).

Şu âyetde, âciz durumda kalan ve yardım bekleyen erkek, kadın ve çocuklar uğrunda cihad emredilmektedir: Sîze ne oluyor da: ”Rabbimiz! Bizi halkı zâlim olan bu şehirden çıkar, katından bize bir sâhip gönder, katından bize bir yardımcı lütfet’” diyen zavallı erkekler, kadınlar ve ÇOCUKLAR uğrunda ve Allah yolunda savaşmıyorsunuz?” (125).

1. HUKUK AÇISINDAN ÇOCUK

ÇOCUK VE SUÇLULUK: Çocuk meselesinde islamın orijinal yönlerinden biri, suçluluk ve çocuk konusunda kendini gösterir. İslam, prensip olarak, çocuğu suça ve cezaya ehil görmez. Kur’ân’da gelen ve çocuğun tasarrufundaki kısıtlamalarla ilgili, yukarıda kısmen temas edilen hükümlerden başka Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) hadîslerinde sarih olarak, çocuğun bulûğa erinciye kadar gerçek mânada suçlu addedîlemıyeceği ifâde edilmiştir:

”Üç kimseden kalem kaldırılmıştır (yaptıklarında hukukî sorumluluk yoktur) (126). Uyanıncaya kadar uyuyandan, bülûğa erinceye kadar çocuktan, aklı başına gelinceye kadar bunak {ve mecnûn) dan” (127).

İslamın, hukûkî ehliyet meselesinde çocukları büyüklerden kesinlikle ayırmış olması, çocukların sâdece mal mülk yönünden korunmuş olmasını sağlamakla kalmamış, onların şahsiyetini de korumuştur. Bâtı âlemi, yakın zamana kadar suçlu çocukları, büyükler için vazedilen aynı kanunlarla, aynı mahkemelerde yargılayıp, idama varıncaya kadar aynı cezalarla tecziye ederken İslam hukuku, çocuklara had tatbik edilemiyeceğini, terbiyevî maksada râci te’dib ve ta’zîrden öte ceza verilemiyeceğini kesin bir dille ifâde etmiş (123), ayrıca, çocuk mahkemeye celbedilebilir mi, edilemez mi münâkaşasını yaparak bir çok hususlarda celbedilemiyeceği görüşünü beyân etmiştir (129).

Çok zengin olan bu mevzuda teferruata girmeden, yukarıdaki hükme menşe olan bâzı temel kaideleri kaydedeceğiz:

1—         Çocuğun getirdiği haber mûteber değildir.

2—         Çocuk şehâdeti makbûl değildir.

3—         Çocuğun ikrarı isbat edici değildir, kendi ikrarı ve başka çocukların şehadeti ile suçlu sayılmaz.

4—         Çocuğa yemin teklif edilmez.

5—         Nâdir durumlarda çocuk mahkemeye celbedilebilir.

6—         Bulûğa yaklaşan çocuklara hapis cezası verilebilir, daha küçüklere verilemez.

ÇOCUĞA KARŞI İŞLENEN CİNAYETLER

Çocuk suça ehil görülmemiş olmakla birlikte, kendi nefsine karşı işlenen cinâyetlerde aynen büyük gibi kabûl edilmiştir. Babasının veya mualliminin terbiyevî müdahaleleri sırasında vukua gelenler dışında çocuğun şahsına karşı işlenen bütün cinâyetlerde o, büyük gibidir. Kısas ve diyet cezalarında câniye hafifletici hüküm uygulanmaz (130).      .

MİRAS

Çocuk anne rahmine düştükten itibaren miras açısından bir kısım hukuka medârdır. O, anne, baba ve kardeşlere nisbeten doğmuş veya doğacak çocuklara göre çeşitli hukûkî meseleler ortaya çıkarmaktadır. Bunların teferruatına inmek ayrı bir konu olduğu için bu kadarcık bir işâretle yetineceğiz (131).

SONUÇ

Kur’ân-ı Kerîm, çocukla alâkalı temel bahislere, ya doğrudan doğruya veya dolaylı olarak temas etmiş, fezlekeler vermiştir. Biz bu tebliğde, ilk nazarda dikkatimize çarpanların mühimlerine işaret etmeye çalıştık. Kur’ân üzerinde, bu paralelde çalışmalar arttıkça, çocukla ilgisi kurulabilecek yeni âyetler ve meseleler tesbît edilebilecektir.

Sunulan bâzı açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, Kuranda kısa olarak gelen fezleke ve işaretler, tek başlarına çocuk meselelerini aydınlatmaya yeterli değildir. Onların vuzuh ve tatbik gücü kazanabilmesi için hem hadîslerin ve hem de geçmiş asırlarda İslam âlimlerinin çıkardığı hükümlerin iyi bilinmesi lazımdır.

Gittikçe tekâmül eden insanlığa, yeni içtimâi ve teknik şartlar, çocuk mevzuunda da karmaşık meseleler getirmektedir ve getirecektir. Bunların çözümünde orijinal katkılarda bulunmak ve böylece yarının cihanşümul medeniyetinde şerefli yerimizi alabilmek için her meselede olduğu gibi, çocuk meselesinde de kaynaklarımızı iyi bilmemiz gerekmektedir.

(1)                  Ra’d J3,38.

(2)                  Hûd 11,44.

(3)                  Ankebût, 39,32; Hıcr 16,60; A’raf 7,83.

(4)                  Tahrim        66,10-11.

(5)                  Hud 11,45

(6)                  Yûsuf 12,84.

(7)                  Kasas 28,10-13; Tâ-Ha 20,40.

(8)                 İnsan 76,19; Tûr 52,24; Vâk-’a 56,17.

(9)                  Hûd 11,45-46.

(10)               Mücâdile 58,2; Ahzâb 33,4.

(11)               Ahzâb 33,37-40.

(12)               Ahzâb, 33.4.

(13)               Bak. Mâide 5.27-28; Yûsuf 12,3-9; Tâ-Hâ 20,25-35; 92-94; A’râf 7,150.

(14)               Bakara 2,215.                ■

(15)               En’am          6, 151-153; Nisâ 4,36; Bakara 2, 83; Nemi 27, 19; Ankebût 29, 8; Abkâf 46, 15; Lokman 31,14; Meryem 19,14,32.

(16)               İsra 17,23-24.

(17)               İbrahim 14,41.

(18)               Âl-i                îmrân 3,14.

(19)               Sebe’ 34,34-35.

(20)               Mü’rninûn 23,55-56.

(21)               Furkân 25,74.

(22)               ÂI-i îmrân 3,35,38; Bakara 2,28, Ahkâf 46, 15; A’râf 7,189,

(23)               Ât-i lmıân 3,36.

(24)               İbrahim 14,35.             ■

(25)               Â!-i İmrân 3,39-40; Hz. İbrahim.için bak, Hûd 11,70-72.

(26)               Hûd 11,70 72.

(27)               Sebe 34,37.

(28)               EnHâl 8,27-28.

(29)               Tegâbün 64, 14.

(30)               Nisi 4,3.

(31)               Nisa 4,25.

(32)               Bakara 2,221.

(33)               Nûr 24,3. .

(34)               Nûh 71, 26-27.            ‘

(35)               Müslim Rada 53; Tirtnizî, Nikâh 4; Ncsâî, Nikâh 10; Aliyyü’l-Kaari, Şerhu Aynil-İlm ve Zeyni’l-HıTm, Beyrut, 1352, 1, 234.

(36)               Nûr 24,33.

(37)               Bııhârî, Savm 10; Nikâh 8.

(38)               Nisa 4, 34.

(39)               Ahzâb 33,33.

(40)               Bakara 2,233.

(41)               Bak.              İbnu Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, Mısır 1272, 1,548; Kâsânî, Bedâi, Beyrut, 1972, 4,24; Nevevî Şerhu Müslim Mısır, tarihsiz, 14,164-165.

(42)               Tahrîm 66,6.

(43)               Bak. Râzî, Tefsîru’l-Kebîr, Kahire, târihsiz, 24,31; Zemahşeri, Keşşaf, Beyrut, tarihsiz, 4,128; İbnu Kesir, Tefsir, Beyrut, 1966, 7, 58-59.

(44)               Zümer 39,15.

(45)               Şûra 42,45.                     ,

(46)               Nahl 16,57-59; Zuhruf 43, 16-18; Saffât 37, 153-155.

(47)               Zâriyât 51, 49; Ra’d 13,3; Nebe’ 78,8; Rûm 30,21; Necm 53 , 45-46; Şûrâ 42, 49-50.

(43) Münâvî, Feyzu’l-Kadîr, Beyrut, 1972, 2, 297; 4,84.

(49)               Bak. Talâk 56,6; Bakara 2,232.

(50)               Ebû, Beki Îbnu’l-Arabî, Ahkâmul-Kurân, Mısır, tarhsiz, 1,327; İbnu Âbidîn, a.ge.e. 3,314.

(51)               Bakara 2, 132.

(52)               Nisâ 4,97, 100

(53)               İbrahim 14,37.

(54)               Lokman 31,13, 16-19; İbrahim 14,40; Meryem 19-55.

(55)               Tâ-Hâ 20, 132,

(56)               Ankebût 29,8; Lokınân 31,15.

(57)               Meryem 19,47-48.

(58)               Âi-i İmrân 3,20; Mâide 5, 92; Râ’d 13, 40;Nahl 16, 35; 82; Nur 24, 54; Ankebût 29, 13; Yâsin 36,17; Şûra 42, 48; Icğâbün 64, 12; Gâyiye 88, 21-22.

(59)               Müslim, İmân 374,

(60)               Nûh 71, 5-8.

(61)               Hûd              11,43.

(62)               Ahkaf 46, 17 18.

(63)               Mü’m’nûır 23,51.

(64)               Bakara 2,172.

(65)               Buhârî, Büyü 15; Müsnedu Atımed 4,141-

(66)               Zuhruf 43,32.                .

(67)               Necin 53,39.                 ‘ ’

(68)               Kasas 28,77.

(69)               Bakara, 2, 200-202.

(70)               Furkân 25,74.

(71)               Bakara 2, 127-129.

(72)               Bakara 2, 124.

(73)               Bak. Şerbinî, Muğnl’l-Muhtâç, Mısır, 1958, 3, 458; Üstrûşem, Abkûmu’s-Sığar, Mısır, 1301, 1, 215-216.

(74)               Nûr 24,31.

(75)               Bak. Râzî, a.g.e. 23. 209; Ibnu Kesir, a.g.e. 5, 92.

(76)               Ebû Dâvııd, Salât 26; Müsııedu Ahmed 2, 180, 187; Münâvi a.g.e. 5, 521, Heysamî, Mec- maVz-Zevâid, Beyrut, 1967, 1, 294; Dârdkutnî, Sünen, Medine, 1966 1, 230.

(77)               Mûr 24,58..

(78)               Nûr 24, 59.

(79)               Nûr 2, 30-31.      .

(80)               Tevbe 9,65; Mâide 5, 57, 58; En’âm 6, 70; A’râf 7, 51; Enbiyâ 21,55; Zubruf 43, 38; Meâric 70, 42.

(81)               En’âm 6,32; Ankebût 29,64; Mohammed 47, 36; Hadid 57, 20,

(82)               Enbiyâ 21, 16; Duhân 44, 38.

(83)               Yûsuf 12,11-13.

(84)               İbııu Hamza el-Hüseynî, el-Beyân ve’t-Ta’rîf, Haleb, 1329, 2, 228.

(85)               Isrâ 17, 24.

(86)               Heysem!, a.g.e, 1, 125.

(87)               Hâkim, el-Müstedıek, Beyrut, 1335, 3, 179; Tirmjzî, Edâhî, 17; Ebû Dâvud, Edeb 108.

(88)               İbiıu Ebî Şeybe, Musannaf, Haydarâbâd, 1966; 1, 348; Abdıırrezzak, Musannaf, Beyrut,

1970, 4, 334.                .

(89)               Nah! 16, 78.

(90)               Meryem 19,29-33.

(91)               Meryem 19,29-33.

(92)               Râzi, a.g.e. 21, 191.

(93)               Münâvî a.g.e. 4, 28-29; İbnu Kesîr, a.g.e. 4, 442.

(94)               Râzİ, a.g.e. 26, 152, –                      ‘

(95)               Saffât 37, 102.

(96)               Râzi 1-8,87.

(97)               Yûsuf 12, 6.

(98)               Buhârî, Tefsir 110, sûre; el-Muttakî el-Hindî, Kenzu’l-Ummâî, Haydarâbd, 1945, 10, 150.

(99)               îbnu Abdılberr, Câmiu Beyân’i-Iİ’m, Medine, 1968, 1, 209.

(100)            Zııhruf 43,22-23,

(101)            Mâide 5,104; A’râf 7 ,28; Yûnus 10, 78; Enbiyâ 21, 53; Şuarâ26,74; Lokman 31,21

(102)            Kehf 18, 15,

(103)            Kehf 18, 10, 15.

(104)            Enbıye 21, 56-61.

(105)            Ahkâf 46, 15.

(106)            Lokman 31, 14.

(107)            Bakara 2, 233.

(108)            Cessâs, Ahkâmu’l-Kur’ân, Mısır, Tarihsiz 2, 105.

(109)            Ta’âk 65, 6.

(110)            Cessâs a.g.e, 1, 12,

(111)            Duhâ 93, 6-9; Fecr 89, 1?; Mâtm 107, 1-3; Beled 90,8-16; Bakara 2, 83, 177,214.

(112)            Enfâl 8,41.

(113)            Haşr 59,7

(114)            Nisâ 4,8.

(114)            Nisâ 4,8.

(115)            Nisâ 4,6,

(116)            Tebrizî, M’şkâtu’i-Meslbîh, Dımeşk, 1961, 2, 170,

(117)            Üstrûşcnî, a.g.e. 1, S5;l, 98, 1,146, 1,148, 2,62.

(118)            Saffât 37, 101-102.

(119)            Bakara 2,49; Ar’râf 7, 127,141; İbrahim 14,6; Kasas 28. 4: Mü’mı’n 40, 25.

(120)            Tekvîr 81, 8-9.              ■ (121.) En’âm 6, 140: Saff 61. 12.

(122)            İsrâ 17, 31; En’âm 6, 15.

(123)            Nisa 4, 97-98.

(124)            Râzi, a.g.e. 11,13; Kcşiâf, a.g.e. 1, 1,557.

(125)            N’ısâ 4, 75.                      .

(126)            Bak. Mubârekfürî , Tuhfetu’l-Ahvazî, Kahire, 1963, 4, 685.

(127)            Tirmizî, Hudud 1 (Hadîs Nesâî, Efcû Dâvud ve İbnu Mâce’ds de mevcuttur). Tirmizî bu hadîsle bütün âiimlerin amel ettiğini belirtir).

(128)            Bu mevzu üzerine bir kısım müdellel açıklamaları görmek için İslamda Çocuk Haklan (İstanbul 1980, Yeni Asya yayınları) adlı kitabımız görülebilir, s. 37-57.

(129)            Bu mevzu üzerinde geniş bilgi, tercümesini neşrettiğimiz, Üstrûscnî’nin Ahkâmu’s-s’ğar adlı kitabının Kerâhıyât, Şehâdât, Edebü’l-Kaadı gibi muhtelif bölümlerinde bulunabilir.

(130)            Üstrûşenî, Ahkâmu’s-Sığar, 2,18.

(131)            Şu âeyetlere bakılabilir: Bakara 2, 4,11-12, 176,233,238; Nisâ 4,7,11,23,33,176; Talâk 65,4-6.

Kur’ân-ı Kerim esas yurt olan ahireti sıkça ele alır, bütün âyetlerin üçte biri öldükten sonra dirilmeyle, âhiret ve oradaki ödül ve cezayla ilgilidir.

“Allah’ın emir ve kazası (izni) olmadıkça hiçbir kimseye ölmek yoktur. O (ölüm), belli bir süreye/ecele göre yazılmıştır. Her kim, dünya nimetini isterse, kendisine ondan veririz; kim de âhiret sevabını isterse ona da bundan veririz. Biz, şükredenleri mükâfatlandıracağız.” (Âl-i İmrân, 145)

“Her nefis/can ölümü tadacaktır. Sonunda Bize döndürüleceksiniz.” (Ankebût, 57)

gibi ayetlerle ve;

“Lezzetleri yok eden ölümü çok anın.” (Tirmizî)

“Ölüyü (mezara kadar) üç şey takip eder: Ailesi, malı ve ameli. Bunlardan ikisi geri döner, biri bâki kalır: Ailesi ve malı geri döner, ameli kendisiyle bâki kalır.” (Buhârî)

hadis-i şeriflerle, insanın sürekli ötelere hazırlık halinde olması hedeflenir.

Şehirlerde insan, hayvan ve nebatat ile dopdolu canlı organizmalardır. Bu durumu en iyi yansıtan Osmanlı şehirleri cami ve hazirelerindeki kabristanlar ile meşhurdur. Ayrıca şehir mezarları dışarıda değil ibret alınacak şekilde merkeze dahildir.

İstanbul Fatih Camii’ni ele alalım;  İstanbul’daki selâtin camii hazirelerinin en önemlilerinden biri olan Fatih Camii’nin haziresi de (mezarlığı) 425 mezar taşı var. Kitabeleri ile mezar taşları, mimarî ve sanatsal yönünü ortaya koyduğu gibi yazılarıyla, işlemeleriyle ve taşıdıkları sembollerle birer kültür hazinesi konumunda.

Ayrıca tarihe malolmuş ama fani olmaları yönüyle de diğer insanlara ibret dersi veren birçok ünlü isim, manen ölüm var ve haktır demektedir.

Hazire’deki isimlerden bazıları

Ahmed Mithat Efendi, Ahmed Cevdet Paşa, Ali Emîrî Efendi, Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi Bey, Fatih’in hanımı Gülbahar Hatun, Gazi Osman Paşa, Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Ahmed Amîş Efendi, Hattat Sâmi Efendi, Mehmed Es’ad Yesâri, Yesârizâde Mustafa İzzet, Ebül’ûlâ Mardin’in babası Yusuf Sıdkı Mardinî, Abdurrahman Nurettin Paşa, Abidin Dino’nun dedesi Mesnevî şârihi Abidin Paşa, Halide Edip Adıvar’ın kocası Salih Zeki Bey.

Şöyle Eminönünden Sarayburnuna doğru yürüyüşe geçelim; karşımıza ne çıkıyor görelim: Üsküdar’dan vapurla Eminönü’ne geçip öğle namazını Yeni Camiinde kılalım. Dua edip çıkınca Mısır Çarşısı yanında I. İbrahim’in eşi ve IV. Mehmet’in annesi,bir dönem saltanat naibesi sıfatıyla Osmanlı Devleti’ni bizzat yönetmiş bir Valide Sultan olan Turhan Hatice Sultan’ın türbesi bulunmaktadır. Turhan Hatice Sultan’dan başka Sultan IV.Mehmet, Sultan II.Mustafa, Sultan III.Ahmet, Sultan III.Osman ve Sultan I.Mahmut defnedilmiştir. Ayrıca bir çok şehzade ve sultanların sandukaları da burada bulunmaktadır. Bu türbeye sonradan iki türbe daha eklenmiş olup, buraya Sultan Abdülmecid ve Sultan II.Abdülhamit’in şehzadeleri, sultanları, bir köşesine de Sultan V.Murat defin edilmiştir. Türbenin bahçesinde ise bazı sultan ve hasekilerin mezarları bulunmaktadır.

Oradan çıkıp tramvay yolu istikametinde gidince sağda solda kabirler bize ahireti hatırlatır. Sultanahmed Camii tarafına geçince yine hem selalar, ezanlar dualar ve caminin etrafındaki türbeler bu dünyada hüküm ferma sürmüş nice saltanat sahibi insanın faniliğini hatırlatır.

Çemberlitaşa doğru yürürken sağda 2. Mahmut Türbesi ve haziresi tam bir meşhurlar geçidi ve ibret mekanıdır. Sultan II.Mahmut, Sultan Abdülaziz ve Sultan II.Abdülhamit’e ait mezarlar ile onların aile ve çocuklarına ait sandukçalardan sonra hazireye çıkıp fatihamızı okurken Ahmet Fethi Paşa, Süreyya Paşa, Damat Hasan Hüsnü Paşa, Sadullah Paşa, Sait Halim Paşa, Şevknihal Kadın, Revnak Kadın, Ferahnuma Kadın, Talha Ağa, Hasan Fehmi Bey, Ahmet Samim, Muallim Naci ve Ziya Gökalp, burada yatan isimlerden bazılarıdır.

Beyazıd’a oradan Eyüp Sultan’a oradan İstanbul’un hangi semtine girsek gidelim karşımıza ahireti hatırlatan mimarileriyle camiler, türbeler ve hazirelerdeki mezarlar ile ders vermektedir.

Bir cadde üzerinde onlarca padişah, sultan hanımlar, şehzade, alim, edebiyatçı, paşa mezarları görünce insana ölüm hakikatini hatırlatmıyor mu?

İmanın ,inancın taşa vurulmuş mührü olarak ahiret endeksli mimari dünyada bize mahsustur.

Ama Cumhuriyet dönemi ve bilhassa da son 15 yılda inşaatlara bakınca değil ahireti hatırlatmak beton yığını haline gelen ruhsuz binalar siteler, yığınların dünyada bile birbirini hatırlamayacağı şekle dönüyor. Seküler hayat insanımızı esir alınca ne hayat tarzı, ne mimari tarzı ne de inandıklarını temsil etme hepsi ama hepsi rafa kalkmış durumdadır.

Allah’tan hayattan ibret alan nesillere kavuşmak, hayata yansıtmak dileği ve duasıyla..

Cânını cânâna teslîm eyleyen cân istemez

Bu misafirhânenin fânîliğin fehmeyleyen

Hâne-i kalbinde Hakk’tan gayrı mihmân istemez

Gerçi zâhir ilminin nef‘i de vardır tâlibe

Liyk esrâre irenler sûrî irfân istemez

İrci‘î âvâzı erdi mürg-i cânım sem‘ine

Bî karar oldu anınçün vird-i handân istemez

Mâsivallahdan mücerred oldu İbrahim bugün

Vârını dildâre verdi vasl ü hicrân istemez.

Kuşadalı İbrâhim Halvetî Hz.

Osmanlılar zamanında, Anadolu’da yetişen Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden ve tasavvuf büyüklerinden. İsmi, İbrâhim bin Mustafa eş-Şa’bânî el-Halvetî olup, Halvetiyye tarikatının Şa’bâniyye kolunun büyüklerindendir. Aydın vilâyetinin Kuşadası kasabasına bağlı Çınar köyündendir. 1188 (m. 1774) senesinde orada doğdu. 1262 (m. 1846) senesi Zilhicce ayında hac dönüşü yolda vefât etti. Vefât senesinin, 1263 (m. 1847) – 1264 (m. 1848) olduğu da rivâyet edilmiştir.

1- Tarif

Hicret; anlam olarak, uzaklaştırmak, terketmek demektir. Terim olarak, Hicrette yakınların, akrabanın, dostların, özyurdundan  din ve inanç yüzünden, terki anlamı vardır, veya bunun aksi bir durum; akrabanın, dostların, yakınların din ve inanç sebebiyle kişiden uzaklaşmaları, onu terkleri hicrette anlam olarak yer alır. Binaenaleyh hicrette, terim olarak, karşılıklı iki yönlü bir uzaklaşma, terketme anlamı kendini gösterir. Muhaceret aynı kökten olup göçetme anlamındadır. Hicret edene muhacir denir.

Buna göre hicret :

1)Küfür yurdundan iman yurduna intikalle,

2)Kafirlerin amellerinden müslümanların amellerine geçmekle,

3)Allah’ın emrettiklerini yapmak, yasakladıklarını terke etmekle olur.

Kısaca hicret : Hem küfürden hem de küfrün alametlerinden kaçmaktır, uzaklaşmaktır. Bu bakımdan muhacir : Allah’ın yasaklarından uzaklaşan kişidir.                .

Hicret; ister küfür diyarından iman yurduna, ister küfür alamet ve amellerinden iman alamet ve amellerine intikal şeklinde anlaşılsın; o, ancak Allah’ın emrini yerine getirmek için yapılır.

Husûsi Hicret; Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Mekke’den Medine’ ye yaptığı hicrettir. Şartlar gerektirdiğinde hicret her zaman yapılır. Mekke’nin fethiyle son bulan hicret Hz. Peygamber’in (s.a.s.) hicretidir, genel anlamda hicret sona ermemiştir.

2-Gaye

Hicretten gaye; küfürden, zulümden uzaklaşıp İslâm’ı bütünüyle yaşamaktır. Bu; ya dine tamamen, her yönden sahip çıkmak veya Hz. Muhammed’in (s.a.s.)yanında düşmanlarına karşı savaşta yer almak veyahut ta küfür diyarında sükûna razı olmayarak cihadı yol olarak benimsemekle olur.

Biz zayıf kimselerdik demek suretiyle müslüman kendini kurtaramaz. O zaman onlara;

“Allah’ın arzı geniş değil miydi?» denir. Zira Mekke’de İslâmî her bakımdan; iman, ibadet, amel, toplum düzeni olarak yaşamaları problem haline gelmiş olan müslümanlara; dinlerini rahatça yaşıyabilecekleri, dinlerine hiçbir engel konmayan bölgelere gitmeleri gerekmiştir. Ayrılmalarına acizlik olmadığı halde kâfirlerin, müşriklerin arasında kalanlar için Cehennem varılacak yer olarak gösterilmektedir. Ama çaresiz, zavallı, güçsüz, hastalıklı veya bir üstün kuvvetin engel koyması halinde kadın ve erkeklerden bu nitelikleri taşıyanlarla çocuklar hicret etmiyebilir. Çünkü Hicret, zorluklarla, meşakkatlerle doludur. O insanın önüne görünüşte birtakım güçlükler kor. Bunlar; vatanındaki rahat, refah içindeki yaşayışı; zorluk, güçlük, geçim sıkıntısı v.b. hallerle değişmektir. Oysa Allah kitabında kendisi için hicret edenin hicret sonrasında gideceği yeri çok bereketli bulacağını, hayır ve nimetlerle o yerin dolu olacağını beyan ediyor. Hicret gerçekten korku, mihnet, sıkıntı, zorluk değil; ama tam aksine bolluk, bereket, refah, saadet ve zaferin kaynağıdır. Bütün bunlara ilaveten insanın hicrete başlayıp tamamlayamadan ölmesi halinde karşılığını, sevabını, mükâfatını Allah’ın üzerine alması, Onun kefil olması hicretin değerini, faziletini daha da arttırmaktadır

Bu hususları Allah Kur’an’da Nisa sûresinde şu ilahi beyanıyla açıklamaktadır :

‘Kendilerine yazık edenlerin canlarını aldıkları zaman on-lara : «Ne yaptınız bakalım?» deyince, «Biz yeryüzünde zavallı kimselerdik» diyecekler, melekler de; «Allah’ın arzı geniş de- ğilmiydi? Hicret etseydiniz» cevabını verecekler. Onların vara-cakları yer Cehennemdir, Orası ne kötü dönülecek yerdir.

Çaresiz kalan, yol bulamayan zavallı erkek, kadın ve çocuklar müstesnadır.

İşte Allah’ın bunları affetmesi umulur. Allah affedendir, Bağışlayandır. ‘

Allah yolunda hicret eden kişi, yeryüzünde çok bereketli yer ve genişlik bulur. Evinden Allah’a ve Peygamberine hicret ederek çıkan kimseye ölüm gelirse, onun ecrini vermek Allah’a düşer, Allah bağışlar, merhamet eder. (Kur’an, 4 (Nisa) /97 -100).

Hicretin gayelerinden biri de müslümanlar arasındaki dostluğu, yakınlığı, kardeşliği pekiştirmek, kâfir ve münafıklara asla inanmamak ve onların iç yüzlerini ortaya koymaktır. Kâfirin amacı yeryüzünde herkesin kendisi gibi olmasıdır. O hiç kimsenin iman etmesini istemez, kendisi iman edemediği gibi herkes te iman edemesin ister. Eğer müslüman, şu veya bu sebepten, kâfirin, münafığın aldatıcı, saptırıcı sözlerine kanarsa yer yüzünde iman yaygınlaşamaz, müslümanlar arasında birlik, dayanışma, dostluk kurulamaz, onlar arasında görüş ayrılıkları ortaya çıkar, onları bir gevşeklik sarar. Bu olumsuz davranışları yok etmek, müslümanları bir zorlukla ve güçlükle imtihan etmek için hicret gerekir. Bu konuda Kur’an’da Nisa suresinin 88. ve 89. ayetleri gayet açıktır, müslümanı uyarmaktadır.:

’Ey Müslümanlar! Münafıklar hakkında iki fırka olmanız da niye? Allah’ın saptırdığı kimseye sen hiç yol bulamıyacaksın.

Onlar kendileri inkâr ettikleri gibi, keşki siz de inkâr etse- nizde eşit olsanız isterler. Allah yolunda hicret etmedikçe onlardan dost edinmeyin. Eğer tevhid ve hicretten yüz çevirirlerse, onları bulduğunuz yerde yakalayıp öldürün.’

3-Şartlar ve Yapılış

Kur’an’da, Enfal suresinin son ayetlerinde hicretin şartları, ilkeleri ve yapılışı veciz bir şekilde insana takdim edilir.O ayetler mealen şöyledir :

‘İman edip hicret edenler, Allah yolunda mallarıyla canlarıyla cihad edenler ve muhacirleri barındırıp onlara yardım edenler, işte bunlar birbirinin dostudurlar. İman edip hicret etmeyenlerle, hicret edinceye kadar sizin dostluğunuz yoktur. Fakat din uğrunda yardım isterlerse yardım etmek üstünüze borçtur. Şu kadar var ki sizinle aralarında anlaşma bulunan bir kavim aleyhinde değil… Allah işlediklerinizi hakkıyla görücüdür.

Kâfir olanlar birbirinin dostudurlar. Eğer siz bunu yapmazsanız yeryüzünde bir fitne ve büyük bir fesad olur.

İman edip de Allah yolunda hicret ve cihad edenler, muhacirleri barındıranlar, yardım edenler; işte gerçek mümin olanlar bunlardır. Mağfiret ve uçsuz bucaksız rızık da onlarındır.

Henüz iman edip de hicret eden ve sizinle birlikte savaşanlara gelince onlar da sîzdendir. Hısımlar Allah’ın Kitabında birbirine daha yakındırlar. Allah her şeyi hakkıyle bilendir.’ (Kur’an, 8 /Enfal)/72-75.).

İnsanlar arasındaki birlik ve beraberliğin, irtibat ve alâkanın, aksiyon ve amel birliğinin tek şartının ancak iman ve akide olduğunu meali arzedilen ayetler kesin bir şekilde teyid ve tasdik etmektedir. Kâfirler birbirinin dostudur. Müminler de birbirinin dostudur. Zira her iki grup akidede veya inkârda birlik halindedir. Ayetlerde işaret edilen ve dostluğun şartı olarak kabul edilen hicret, daha önce belirtildiği gibi, «gücü yetenlerin şirk diyarından İslâm yurduna göçmeleridir, Hicret etme imkânına sahip oldukları halde, menfaatini veya müşriklerle olan akrabalığını düşünerek hicret etmeyenler… Onlarla İslâm cemiyeti arasında dostluk olamaz.

Bu kesin ve açık hükümlerin mahiyeti, İslâm cemiyetinin yapısı göz önüne getirildiğinde daha iyi anlaşılır. Özellikle Mekke’de doğmakta ve gelişmekte olan, bir iman ve akide temeli üzerine kurulmakta olan İslâm cemiyetinin yapısı -dikkâte alındığında dostluk kavramı daha iyi değerlendirilir. Zira yukarıdaki ayetlerde dostluk hicret yapmakla eş değer tutulmakta, hicret yapmayan müminle dostluk olamıyacağı açıkça beyan edilmektedir. Bunun sebebi İslâm davetinin tabiatında yatmaktadır.

İslâm, Allah’ın katında kutlu ve seçkin peygamberler zinciri tarafından insanlığa tebliğ edilen ilâhi davetin Hz. Muhammed (s.a.s.) vasıtasıyla talim ve tatbik edilen son ve mükemmel şeklidir. Allah tarih boyunca insanlığa elçileri aracılığıyla şu gerçeği sürekli duyurmuştur: Ancak Allah’a ibadet etmek, Allah’tan başkasına asla kulluk etmemek…

Fakat insanlar arasında mahdut fertler halinde zaman zaman Allah’ı inkâr edenler hariç, diğer çoğunluk O’nun varlığını kabul ediyor, ama hakkıyla bilmekte hataya düşüyor ve Allah’a başka ilahları ortak koşuyor. Bu şirk; ister itikad ve ibadet şeklinde olsun, ister hakimiyyet ve tabiiyyet şeklinde olsun, her ikisi de şirktir. İnsanı tarih boyunca bu şirkten ve. inkârdan kurtarmak için zaman zaman ve mekân mekân yine insanlardan elçiler aracılığıyla İlâhi davetler vuku bulup durmuştur. Sözkonusu davetin hedefi daima insanı Allah’a teslim etmek olmuştur ki bu da İslâmdır. İlâhi davetlerin gayesi insanı Allah’a bağlı kılıp O’nun hakimiyyetine vermektir. Fakat bu bağlılığın, Allah’ın hakimiyyetini tanıyışın fiili işareti olmalıdır. İnsan bu bağlılığını nazariyelerle, sözlerle değil de fiilen aksiyon olarak göstermek durumundadır. Gerek ferd gerekse toplum olarak insan Allah’a bağlılığını hareket halinde göstermelidir. Fakat hareketliliğin, canlılığın, dinamizmin dayandığı bir asıl kâide olmalıdır. Bütün faaliyetler bu asıl, değişmez kuraldan fışkırmalıdır. Bu nazari, değişmez kâide «Allah’tan başka ilah yoktur» kâidesidir. Yani uluhiyeti, yaratıcılığı, Rablığı, her türlü saltanat ve hakimiyyeti Allah’a tahsis etme kâidesi… Bu kâide; kalbde iman, duygu ve hareketlerde ibadet, hayat sahasında ve amellerde açıkça nizam olarak tezahür etmelidir.

Bu temel kuralın nasıl işlemesi gerektiğini insanlığa bildiren, onlara bunun aslını, özünü öğreten Allah’ın Resulü Hz. Muhammed’dir. (s.a.s.) O’nun rehberliğinde temeli tevhid olan yeni, faal ve canlı bir toplum Mekke’de oluşmaktadır. Bu toplumun bütün yönlerden cahiliye toplumundan ayrı bir hüviyette olması zarureti vardır. Çünkü bu toplum Allah’tan başka ilah olmadığını, Hz. Muhammed’in (s.a.s.)O’nun elçisi olduğunu temel kural olarak benimsemiştir.

Mekke’de şehadet kelimesi getiren her şahıs, gönlünü ailesinden, aşiretinden, kabilesinden ve Kureyş’in şahsında görülen cahiliyet kumandasından çekip kurtarmış, Allah’ın Resulü Hz. Muhammed’e (s.a.s.)bağlanmış ve iradesini Resulullah’ın önderliğinde meydana gelen o küçük cemiyete teslim etmiş olur.

O zaman şartlar o derece zordu ki cahiliye toplumu bu yeni doğan cemiyeti bünyesinden atmak daha vücut bulmadan yıkmak, mahvetmek için çalışıyordu.

İşte o zaman Resullullah (s.a.s.)bu yeni cemiyeti meydana getiren fertleri kardeş yaptı. O, kan ve nesep bağı yerine iman, akide bağı ile yeni toplumun fertlerini birbirine bağladı, İşte bu yeni toplum ve onu oluşturan şartlar, prensipler göz önüne getirildiğinde imanla birlikte hicret yapmanın anlamı daha iyi anlaşılır.

Gerçekte müminler hicret sırasında dört kısma ayrılmışlardı :

Birinci kısımda ilk muhacirler yer alır. Onlar; a) iman etmişler, b) hicret etmişler, c) mallarıyla ve canlarıyla Allah yolunda cihad etmişlerdir. Bu ilk muhacirlerin dört ana vasfı vardır :

1. Onlar Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahirete, kadere iman edip bütün teklifleri kabul etmişler, Hz. Muhammed’e (s.a.s.)hiç bir konuda karşı gelmemişlerdir, kâmil iman sahibidirler.
2. Onlar hicret etmişlerdir, doğup büyüdükleri topraktan ayrılıp akrabayı ve komşuları terketmişler, bunu Allah’ın rızasını kazanmak için yapmışlardır. Böyle bir işi yapmak kolay değildir, hayatta en zor iş bu olsa gerektir. Doğup büyünen ve geçimin sağlandığı toprağı, evi, aileyi terkedebilmek ölüme eştir. Oysa bu ilk muhacir müslümanlar önce Allah’ın rızasını talebederek eski dinlerini terkettiler, manevi dünyalarını değiştirdiler, imanı küfre tercih ettiler. Sonra da yine Allah rızası için topraklarını, evlerini, akrabalarını ve komşularını terkettiler, Böylece maddi dünyalarını da değiştirdiler.
3. Onlar Allah yolunda mallarıyla ve canlarıyla cihad etmişlerdir. Mal ile cihadları şöyle olmuştur : Özyurtlarından ayrılınca evlerini, eşyalarını, tarlalarını ve geçim vasıtalarını kaybedip bütün dünyalıkları düşmanın eline geçmiştir. Bu şekilde onlar malsız, mülksüz kalmışlardır. Fakat öte yandan İslâm’ın gelişip yayılması için daha fazla mala ve maddi güce ihtiyaç hasıl olmuş, daha fazla infak ve harcama gerekmiştir. Bu gayenin gerçekleşmesi için onlar daha çok çalışıp kazanıp İslâm’ın yayılması ve Allah rızası için kazançlarıyla ve mallarıyla cihad etmişlerdir.
4. Onlar canlarıyla da cihad etmişlerdir: Bütün savaşlarda canlarını ortaya kondukları gibi özellikle ilk savaş Bedir’de, güçlü, kuvvetli, çok iyi donanmış düşmana karşı canlarını ortaya koymaktan çekinmeyerek şehadete talip olmuşlardır.
5. Onlar bu üç sıfatlarıyla, imanları, hicretleri ve cihadlarıyla insanların ilkleridirler. İlk muhacirler sözü edilen sıfatlarıyla dinin kuvvetlenip yayılmasında çok büyük görev ifa etmişler, bu itibarla müslümanların gerçekten imamları ve önderleri olmuşlardır. Onlar fazilette, feragatta, imanda, hicrette, cihadda, fedakârlıkta ve sabırda, özetle bütün İslâmî güzel hasletlerde örnektirler.

İkinci kısım müslümanlar Medineli Ensar’dır. Hz. Peygamber (s.a.s.)ashabıyla birlikte Medine’ye hicret edince, eğer Medineli Ensar onları banndırmasa, yardım etmese, mali ve nefsi fedakârlıkta bulanmasaydı maksat hasıl olmayacaktı. Medineli Ensar eşsiz ve benzersiz bir fedakârlıkla Hz. Peygamber’ in (s.a.s.)ve ilk muhacirlerin hizmetine koşmamış olsaydı, hicretten gaye tahakkuk etmeyecekti. Ama öyle olmadı. İnsanlık tarihinin bir benzerini gösteremeyeceği tarzda Medineli Ensar misafirperverlik ve ev sahipliği yaparak gerçekten dost, yardımcı ensar olduklarını gösterdiler.

Bununla birlikte Hicrete talip olanların, hicret yapanların bazı üstünlükleri vardır. Bunların şu nitelikler olduğu ekseriyetle kabul edilir.        ■

1. Muhacirler imanda ilklerdir. Bu yönleriyle sayılamayacak faziletlerin sahipleridirler.
2. Mekke’de Kureyşli müşriklerden her türlü güçlüğü, zorluğu, sıkıntı ve işkenceyi gören ve bunlara sabır ve tahammül gösteren onlar’ olmuştur.
3. Topraklarından, evlerinden, ailelerinden ayrılan muhacirlerdir, yurtlarından olan onlardır.
4. Dinin giriş, kabul kapısı muhacirler üzerine açılmıştır : İslâm’ı ilk kabul edenler onlar olmuştur. Medineli Ensar Mekkeli Muhacire bu hususta, İslâm’ı kabulde ancak iktida etmiş, uymuştur. Uyan yani muktedi kendisine uyulandan daha iyi ve üstün değildir. Ama bununla birlikte «İyi bir sünnet ihdas edip ortaya koyan o sünnetin ecrini, sevabını aldığı gibi kıyamete kadar o sünneti işleyenin amelinin sevabını – işleyenin sevabı eksilmeksizin alır.» hadisi gereğince Medineli Ensar Mekkeli Muhacirlere uymuş, birlikte İslâm toplumunun akide esasına dayalı kardeşlik, birlik toplumu olduğunu fiilen göstermişlerdir. Bundan dolayı Allah onlar hakkında ‘İşte bunlar birbirinin dostudurlar’ buyurmuştur.

Üçüncü kısım müslümanlar Hz. Peygamber’le (s.a.s.) birlikte hicret etmeyip Mekke’de kalanlardır. Onlar inanmışlardır, ama hicret etmemişlerdir. Bu bakımdan hicret edene kadar onlarla dostluk yoktur. Onlar Hz. Peygamberle (s.a.s.) hicret etmediklerinden mutlak olarak dostlukları düşmüştür. Zira fiilî bir gösteride bulunamamışlardır, imanlarının tezahürü hicret şeklinde kendini gösterememiştir. Ama bununla beraber eğer hicret ederlerse daha önce var olan dostlukları iade edilecektir. Bundan maksad, müslümanları hicrete sevketmek ve hicreti sevdirmektir. Çünkü hicretin amacı müslümanların çoğalması, bir araya gelip birleşmeleri, birbirlerine yardımcı olmaları, aralarında sevginin artması, kuvvetlenmeleri, kişilik kazanmaları, kendilerine güvenlerinin ziyadeleşmesi ve tefrikanın yok olmasıdır.

Müslümanlar kendi aralarında, dost olamazlarsa kendi aralarında dost olanların bulunduğunu bilmeleri gerekir. Müslümanların dost olmayışları yüzünden yeryüzünde kargaşa, fitne ve büyük bozgun ve fesad olur. Çünkü kâfirler kendi aralarında dostturlar. Bu dün olduğu gibi bu gün de böyledir. Mekke müşrikleri Yahudilere son derece düşman idiler. Ama ne zaman Hz. Muhammed (s.a.s.)İslâm’a davete başladı, ona karşı dost olup yardımlaşmaya, başladılar. Müşrik, Hıristiyan, Yahudi ırkları ne olursa olsun kâfirler birbirlerinin dostu ve yardımcılarıdır. Allah bu gerçeği kitabı Kur’an’da açıkça beyan ediyor. Kelamın en güzeli Allah kelamından başka hangi kelam doğrudur? Bütün şer ve küfür kuvvetler Hz. Muhammed’in (s.a.s.)mesajı karşısında dost olup birleşmişlerdir.

Kâfirlerin dostlukları, yardımlaşmaları ve kuvvetleri karşısında, zayıf ve sayıca az olan müslümanlar iman edip hicret ederler, Allah yolunda cihadda bulunup muhacirleri barındırırlar ve onlara her türlü yardımı yaparlar. Böylece gerçekten mümin olduklarını isbat ederler. Halleri böyle olan müminler için mağfiret ve bol rızk vardır. Onlara dünyada verilen ve ahirette vaad edilen bu nimetler ve saadetler; vatanı, aileyi terk etmekten, mal ve nefsi Allah yolunda harcamaktan dolayıdır.

Dördüncü kısım müminler, başlangıçta hicrete muvafakat etmeyen ama daha sonra hicret edenlerdir. Bunlar ilk muhacirlerin derecesinde olmamakla birlikte yine onlardan sayılmışlardır Çünkü neticede onlar da iman etmişler, hicrette bulunmuşlardır ve savaş yapmışlardır.

4. İman – Hicret – Cihad

İman, hicret ve cihad formülü Tevbe sûresinin 20. ayetinde de tekrarlanır. Orada meâlen şöyle buyurulur : ,

‘İman eden, hicret eden ve Allah yolunda mallarıyla, canlarıyla cihad eden kimselere Allah katında en büyük dereceler vardır. İşte kurtulanlar onlardır.’

İman nazarî planda, kalbi bir iş olurken, hicret ve cihad, özellikle mali ve nefsi fedakârlık amelî planda iki önemli iş olarak kendini göstermektedir.

İman, hicret ve cihadı hayatlarının özü yapan Mekkeli Muhacir ile Medineli Ensar ashab hakkında Allah Tealâ değişmez düstûr kitabı Kur’an’da şu beyanda bulunnyor :

‘Allah’ın verdiği bu ganimet malları, yurtlarından ve mallarından edilmiş olan, Allahtan bir lütuf ve rıza dileyen, Allah’ın dinine ve peygamberine yardım eden muhacir fakirlerindir. İşte doğru olanlar bunlardır.

Daha önceden Medine’yi yurt edinmiş ve kalblerine imanı yerleştirmiş olan kimseler, kendilerine hicret edip gelenleri se- vrler; onlara verilenler karşısında içlerinde bir çekememezlik hissetmezler; kendileri zaruret içinde bulunsalar bile onları kendilerinden önde tutarlar. Nefsinin tamahkârlığından korunabil- miş kimseler, işte onlar saadete erenlerdir.( Kur’an, 59 (Haşr) /8 – 9.)

Haşr sûresinin 8. ve 9. ayetlerinde dikkati çeken hususlar, hicretin şartları ve yapılışı söz konusu olduğunda, şunlardır:

A – Muhacirler;

1             — Fakirdirler,

2             — Hicret etmişlerdir,

3             — Yurtlarından çıkarılmış, mallarından edilmişlerdir,

4             — Allah’ın lûtfunu ve rızasını dilerler,

5             — Allah’ın dinine ve Peygamberine yardım ederler,

6             — Onlar sadık kimselerdir, doğrudurlar, sözlerinin erleridirler, dinlerine sımsıkı bağlıdırlar.

B – Ensar

1             — Medine’de Hicret yurdunda otururlar,

2             — Kalblerinde iman yer etmiştir,

3             — İman onların yurdunda kuvvet bulur,

4             — Muhacirleri severler,

5             — Onlara verilenler karşısında kıskançlık, hased ve çekememezliğe asla kapılmazlar.

6             — Muhacirleri kendi nefislerine tercih edip üstün tutarlar.

Hz. Peygamber (s.a.s.)onlara şu mübarek sözleriyle hitabetmiştir ;

‘İsterseniz evlerinizi, mallarınızı muhacirlere taksim edersiniz, ben muhacirlere taksim ettiğim gibi size de ganimetten taksim ederim.

İsterseniz ganimet muhacirlerin olsun, evleriniz ve mallarınız sizin olsun.’

Allah Resûlünün bu teklifine verilen cevap âlemi sarsıcı niteliktedir :

‘Hayır, biz evlerimizi ve mallarımızı muhacirler için taksim eder, böler; ganimete de onlar için iştirak etmeyiz, ganimetten bir şey almayız.’

İman, hicret, cihad formülünü uygulayanlar Müslümanların önderleri olan Mekkeli muhacir ashab ile Medineli Ensar ashabtır. Onlar bu üçlü formülün ilk fiili uygulayıcılarıdır. Kur’an’da bu üçlü formülle birlikte başka şartlara da dikkat çekilir. Ve her hal ve şartta hicret edenin mükâfatının Allah katında olduğu vurgulanır.

‘Haksızlığa uğratıldıktan sonra (zulüm gördükten) Allah yolunda hicret eden kimseleri, and olsun ki, dünyada güzel bir yerde yerleştiririz. Ahiret ecri ise daha büyüktür.’ keşki bilseler.

Onlar sabreden ve yalnız Rablerine güvenen kimselerdir. (Kur’an, 16 (Nahl)/41 – 42.)

Hicret eden kimseye dünya ve ahiretin maddi ve manevi nimetleri verilir, o kimse aynı zamanda sabreden ve Allah’a güvenen kimsedir.

‘Rabbin, türlü eziyete uğratıldıktan sonra hicret eden, sonra Allah uğrunda savaşan ve sabreden kimselerledir. Rabbin şüphesiz bundan sonra da bağışlar ve merhamet eder.’(Kur’an, 16 (Nahl)/110)

Bu ayette hicretle birlikte eziyet, cihat, ve sabr zikredilmektedir. Hicretin tamamlayıcı unsurları veya şartları cihat ve sabırdır. Bunun neticesi hem dünya hem de ahiret zaferidir, Allah’ın mağfiret ve merhametidir.

Hicret esnasında öldürülme ve ölüm de vardır. Hicrete niyetlenen öldürülmeyi ve ölümü göze alan kimsedir. Hicret eden kimse Allah’ın dininin ve Paygamberinin zaferi için yola çıkan kimsedir. Muhacirin hedefi Allah’a yaklaşma ve O’nun rızasıdır, Bu şekilde anlaşılan hicret bütün zamanlarda ve mekânlarda geçerliliği olan bir davranıştır. Bununla birlikte hicret Allah için yapılmazsa hiç bir değer ifade etmez. Allah için yapılmıyan hicret bir ülkeden diğerine ancak bir intikalden başka bir şey değildir. Hicret; sabır isteyen, cihadı gerektiren eziyeti, çileyi davet eden, dünyalık bütün nimetleri Allah için elin tersiyle itmeyi şart olarak gören çok büyük bir olaydır. Bu olay ebedi ölçülerin kitabı, insanlığın kurtuluş reçetesi, maddi ve manevi lezzet ve zevklerin kaynağı, gerçeğin ta kendisi Kur’an’da insana gerekli ölçüler içinde Allah tarafından açıklanmıştır. Alemler’in Rabbi Allah Tealâ Bakara 218. ve Ali İmran 165. ayetlerinde iman, hicret ve cihat formülünü tekrar insanın idrakine sunarak şöyle buyurmaktadır :

‘İnananlar, hicret edenler ve Allah yolunda cihad edenler Allah’ın rahmetini umarlar. Allah bağışlar ve merhamet eder”( Kur’an, 2 (Bakara)/218)

“Rableri dualarını kabul etti.- «Birbirinizden meydana gelen sîzlerden, erkek olsun kadın olsun, amel sahibinin amelini boşa çıkarmam, Hicret edenlerin memleketlerinden çıkarılanların, yolunda ezaya uğratılanların, savaşan ve öldürülenlerin günahlarını elbette örteceğim. And olsun ki, Allah katından bir nimet olarak, onları içlerinden ırmaklar akan Cennetlere koyacağım. Nimetin güzeli Allah katındadır.” (Kur’an, 3 (Ali Imran)/195).

Allah Tealâ bu sonuncu ayette altı sınıf mümini söz konusu ediyor ve onların dualarının kabul edildiğini beyanla günahlarını bağışlayacağını, açıklıyor. Bunlar ;

l- Amel sahipleri, 2- Hicret edenler, 3- Allah yolunda ezaya uğratılanlar, 4- Yurtlarından çıkarılanlar, 5- Savaşanlar, 6- Allah yolunda öldürülenlerdir.

Hicret eden kimse ayni zamanda amelde de bulunacaktır, diğer ibadet ve amelleri elbette yapacaktır. İslâm’ın bütün gereklerini harfiyyen yerine getirecektir. Böyle kimseler için vaîdde bulunan Allah’tır. Allah va’dinden hulfetmez, dönmez, caymaz. O halde imanla birlikte hicret ve cihad eden kimseler için Allah yolunda her türlü fedakârlığı yapan müminler için Allah’ın vadi, dünyada bolluk, bereket; Ahirette nihayetsiz nimetler ve cennettir.

İslam adına işlenen terör eylemlerinin Müslümanları yabancılaştırdığı ve İslam aleyhine yanlış algıları derinleştirdiği uyarısında bulunan Gülen, terörün dini olmadığını dile getirdi. Le Monde da tanıtım yazısında Gülen’in okurlarına “bilime önem veren, demokrasiyi destekleyen ve dinler arası diyaloğu savunan” sıfatlarıyla takdim etti. Gülen’in 13 Kasım’da Paris’i kana bulayan terör saldırıları münasebetiyle kaleme aldığı “Müslümanlar, inanç anlayışımızı eleştirel bir tahlile tabi tutalım” başlıklı makalesinde öne çıkan kısımlar şöyle:

Fethullah Gülen’in dün akşam yayımlanan Le Monde’da çıkan makalesi için dünyaca ünlü gazete neredeyse bir tam sayfa ayırdı.  Makalede IŞİD’in Fransa, Lübnan ve Irak’ta arka arkaya gelen kanlı eylemlerinin kurbanlarının etnik ve dini kimliklerine bakılmaksızın önce insan olduklarına vurgu yapılıyor.

Sapık ideolojileri reddedelim

IŞİD ve benzeri terörist grupların sergilediği vahşet karşısında teessürümü kelimelerle ifade etmekte zorlanıyorum. Bu grupların terör eylemlerini icra ederken kendi sapık ideolojilerini din kisvesine bürümeleri bir buçuk milyar Müslüman’la birlikte beni de dağidar ediyor. Müslümanlar olarak vazifemiz, bir yandan insanlığın bu terörizm belasından kurtarılması için herkesle omuz omuza çalışmak, öte yandan dinimizin dırahşan çehresine atılan bu zifti temizlemeye çalışmaktır. Paris’te vuku bulan bu son trajedi bize bir kere daha hatırlattı ki, dinle ilgiliymiş gibi gösterilen bu hunhar saldırıları gerek din âlimlerimiz gerekse sade Müslümanlar kayıtsız şartsız reddetmeli ve lanetlemelidir. Ancak geldiğimiz bu noktada artık reddetmek ve lanetlemek yeterli değildir. Müslüman toplumlarda teröristlerin gençleri devşirme çalışmalarına karşı içinde devlet kurumları, dini liderler ve sivil toplum kuruluşlarının olduğu bir ittifakla akıllı bir şekilde mücadele edilmelidir.

Her kurban önce bir insan

Bizim etnik, milli veya dini kimliğimizden önce insanlığımız gelir ve böyle barbarca eylemlerle esas zarar gören insanlığın şahs-ı manevisidir. Paris’te hayatını kaybeden Fransız vatandaşları, bir gün önce Beyrut’ta hayatını kaybeden Şii Müslüman Lübnan vatandaşları, Irak’ta aynı teröristlerin elinde hayatını kaybeden Sünni Müslüman vatandaşlar her şeyden önce birer insandır. Acı çeken her insanın acısını, dini ve etnik kimliği ne olursa olsun empatiyle karşılamadıkça ve aynı iradeyle o acıyı dindirmeye çalışmadıkça medeniyetin ilerlemesi mümkün değildir.”

Özeleştiri şart

Müslümanlar olarak kendi problemlerimizle yüzleşmekten bizi alıkoyan komplo teorilerine sığınmaktan da vazgeçip bir muhasebe yapmalıyız: Acaba içimizde yer etmiş gizli istibdat meyilleri, fiziksel şiddet, gençlerin ihmal edilmesi ve dengeli eğitim eksikliği gibi nedenlerle cemiyetlerimiz totaliter zihin yapılı grupların kendilerine eleman devşirmesine müsait hale mi geldi? Temel insan hakları ve hürriyetleri, hukukun üstünlüğü ve herkesi kucaklayıcı bir zihniyeti bir türlü oturtamadığımız için boşlukta olan kimselerin ümitsizliğe düşmesi ve farklı arayışlara girmesine zemin mi hazırladık?

Fikir hürriyeti canlandırılmalı

Cemiyetimiz içinde boşlukta olan gençleri erken tespit edip tehlikeli macera arayışlarına girmelerine mani olacak, ailelere danışmanlık ve diğer hizmetlerle destek olacak altyapıları kurmalıyız. Gençlerimize demokratik yollarla fikirlerini ifade etme yollarını öğretmeliyiz. Okul müfredatlarında erken yaşlarda demokratik değerlerin işlenmesi gelecek nesillerin sağlıklı bir zihin yapısına sahip olması adına önemlidir. Müslümanlara bir dönemde bir Rönesans yaşatan fikir hürriyetini dinin ruhuna sadık kalarak tekrar canlandırmak hem mümkün hem de elzemdir. Şiddete tevessül eden radikallik ve terörizmle ancak böyle bir iklimde hakkıyla mücadele edebilir.

Medeniyetler değil, insanlıkla barbarlık çatışıyor

Müslüman karşıtı, din karşıtı söylemler, devletlerin Müslüman vatandaşlarına tamamen emniyet mülahazalı muamelesi faydadan ziyade zarar getirebilir. Yaşanan son olayların ardından maalesef bazı kesimlerde tekrar medeniyetler çatışması tezinin dillendirildiğini üzüntüyle müşahede ediyorum. Şurası kesin ki, bugün böyle bir dil sadece terör örgütlerinin ekmeğine yağ sürmek demektir. Karşı karşıya bulunduğumuz manzara bir medeniyetler çatışması değil, bütün insanlık medeniyetiyle barbarlığın çatışmasıdır.

Zaman

Par Fethullah Gülen

Les mots me manquent pour dire combien je suis triste et révolté face au carnage perpétré par les groupes terroristes du soi-disant Etat islamique. Je partage la frustration du milliard et demi de musulmans à travers le monde qui voient ces groupes semer la terreur et, dans le même temps, draper de religion leurs idéologies perverties. Nous, musulmans, avons une responsabilité particulière ; il nous incombe non seulement de joindre nos mains à celles des autres humains pour sauver notre monde du fléau du terrorisme et de la violence extrémiste, mais encore de restaurer l’image ternie de notre foi.

Il est facile de revendiquer une identité dans l’abstrait, en usant de mots et de symboles. Mais c’est en comparant nos actions avec les valeurs fondamentales de cette identité autoproclamée que l’on peut réellement juger de la sincérité d’une telle revendication. Autrement dit, le véritable test pour la croyance, ce ne sont ni les slogans, ni le fait de s’habiller de telle manière. Le véritable test pour nos croyances, c’est de vivre en conformité avec les principes fondamentaux communs à toutes les grandes religions du monde, tels que la préservation du caractère sacré de la vie humaine et le respect de la dignité de tous les êtres humains.

Nous devons condamner de manière catégorique l’idéologie prônée par les terroristes et promouvoir, au contraire, avec clarté et confiance, un état d’esprit pluraliste. Au reste, avant notre identité ethnique, nationale ou religieuse, il y a d’abord notre humanité commune, et c’est elle qui souffre…
En savoir plus sur

http://www.lemonde.fr/idees/article/2015/12/17/musulmans-procedons-a-un-examen-critique-de-notre-comprehension-de-la-foi_4834205_3232.html#22XZMjSuTfbkIPo3.99