Şimdi “Üstlerindeki göğe bakmazlar mı, onu nasıl bina edip süsledik…”  ayetine kulak ver!

Sonra göğün yüzüne bak; intizamlı bir yaratma ve ölçülü sanatla beraber nasıl sükûnet içinde bir sessizlik, hikmet içinde bir hareket, ihtişam içinde bir parıltı, süsler içinde bir tebessüm göreceksin.

Mevsimlerin değişmesi için semânın lambası olan güneşin ışınlarının farklı açılarla gelmesi, kandili hükmündeki ayın her gece farklı bir hilal şeklinde doğarak dünyayı aydınlatması ve göğün güzel yüzünün yıldızlarla yaldızlanması, bu âlemi idare eden sınırsız bir saltanatın varlığını akıl sahiplerine ilan eder.

İşte o Kudreti Sonsuz Yaratıcı, her şeyi bilir.  O, her şeyi kuşatan bir irade ile dileyendir; ne dilerse olur, olmamasını dilediği de olmaz. O, sınırsız, kuşatıcı ve zâtî (kendinden) bir kudretle her şeye gücü yetendir. Nasıl ki güpegündüz, şu güneşin ışıksız ve ısısız olduğu düşünülemez, bu mümkün değildir. Aynen öyle de, gökleri, kuşatıcı bir ilim ve sınırsız bir kudret olmaksızın yaratan bir ilahın varlığı da tasavvur edilemez, böyle bir şey asla mümkün değildir. Demek, kesinlikle, bizzat kendinden olan kuşatıcı ilmiyle O, her şeyi bilir. Öyle bir ilmin, her şeyle irtibatı zorunludur. Her yerde hâzır ve şahit olan, her şeye nüfuz eden, her şeyi nuranî bir enginlikle kuşatan böyle bir ilimden bir şeyin ayrı düşmesi mümkün değildir.

Bütün varlıkta görünen ölçülü intizam ve intizamlı ölçüler, umumi hikmet ve eksiksiz, kusursuz, mükemmel inayetler, muntazam kader ve buna bağlı olarak meydana gelen güzel neticeler, süresi belirlenmiş eceller, ölçüsü belli rızıklar, türlü türlü mükemmel sanatlar, olağanüstü süslemeler, birbirinden son derece farklı, ölçülü, intizamlı ve sağlam yapılmalar ve fevkalâde kolay var edilmeler, Allâmü’l-Guyûb’un ilminin her şeyi kuşattığının şahitleridir.

“Yaratan, yarattığını hiç bilmez olur mu? (ilmi her şeye nüfuz eden, her şeyden haberi olan) Latîf ve Habîr O’dur. ” ayeti gösteriyor ki, bir şeyi var etmek, onunla ilgili her şeyi bilmeyi gerektirir. Ve varlıktaki vücûd nuru, onda ilim nurunu da gerektirir.

İnsandaki çok güzel sanatın güya onun şuuruyla olduğunu kabul etmekle, insanın yaratılışının, Yaratıcısının ilmiyle gerçekleştiği hakikati arasındaki nispet; karanlık gecedeki yıldız böceğinin ışıkçığının, gün ortasında parıl parıl parlayan güneşin ışığına nispeti gibidir.

Her şeyi bilen O olduğu gibi her şeyi dileyen de O’dur. O’nun dilemesi olmadan hiçbir şeyin meydana gelmesi mümkün değildir. Kudret yarattığı, ilim temyiz ettiği (ayırdığı) gibi, irade de tahsis eder (seçer), sonra da varlık meydana gelir.

Yüce Allah’ın iradesinin ve dilemesinin şahitleri, varlıkların geçirdiği haller ve aldıkları tavırlar sayısıncadır.

Evet, varlıkların, sayısız ihtimaller, neticeye götürmeyen kapalı yollar ve karmakarışık vaziyetler arasından ve birbirine zıt, birbiriyle çekişen sel gibi unsurların elleri altında şu inceden inceye nizamla, bu gözle görünen hassaslardan hassas ölçüyle düzenlenmesi, onlara kendilerine has özelliklerin verilmesi; cansız, basit (terkip edilmiş olmayan) maddelerden birbirinden çok farklı fakat uyum içinde canlıların yaratılması -bütün organlarıyla spermden yaratılan insanlar, bütün uzuvlarıyla yumurtadan yaratılan kuşlar, çeşit çeşit dal ve budaklarıyla çekirdekten yaratılan ağaçlar gibi- ve her şeyin kendisi için belirlenen şekli alması, bütün bunların, O’nun iradesiyle ve dilemesiyle olduğunu gösterir.

Aynı cinsten varlıkların, aynı türden fertlerin temel organlarda birbirlerinin aynı olmaları kesinlikle onların Sanatkâr’ının Vâhid ve Ehad olduğuna delildir. Aynen öyle de, muntazam ayırt edici özelliklere sahip, hikmetli bir şekilde birer şahsiyete bürünmelerindeki farklılıkları da bu Vâhid ve Ehad Sanatkâr’ın dilediği gibi hükmeden, istediğini yapan Fâil-i Muhtar ve sonsuz irade sahibi bir Zât olduğunu gösterir.

Hem nasıl ki o Hallâk, Alîm ve Mürîd; her şeyi bilir, her şeyi diler, O’nun her şeyi kuşatan bir ilmi, her şeyi kapsayan kusursuz bir iradesi vardır. Aynen öyle de, O’nun eksiksiz, mükemmel, tastamam zaruri, kendinden, Zâtından doğan ve Zâtının gereği olan bir kudreti bulunur. Öyleyse o kudretin zıddının (acz) onun içine girmesi mümkün değildir. Aksi takdirde bir araya gelmeleri ittifakla imkânsız olan zıtların bir arada bulunduğunu kabul etmek gerekir.

Dolayısıyla o kudrette derece de olamaz. Çünkü zerreler-yıldızlar, az-çok, küçük-büyük, cüzî-küllî, parça-bütün, insan-âlem, çekirdek- ağaç o kudrete nispetle birbirine eşittir.

° Nuranilik, şeffaflık, mukabele, denge, intizam ve emre uyma  sırrıyla,

° baş döndüren bir hızla beraber eşsiz bir intizamın, fevkalâde bir kolaylıkla beraber mükemmel bir uyumun ve her tarafa yayılmış bollukla beraber birbirinden son derece farklı olmanın şehadetiyle,

° her şeyin birlikten yardım alması ve birliğin her şeye medet vermesi, birlikteki kolaylık ve ehadiyet tecellisi sırrıyla,

° Allah’ın varlığının kendinden olması ve mahiyetinin hiçbir varlığın mahiyetine benzememesi hikmetiyle,

° hiçbir kayıt altına girmeme, mekândan münezzeh olma ve parçalara bölünmeme sırrıyla,

° vesilelere hiç ihtiyaç bulunmamasına rağmen -farz edelim ihtiyaç olsaydı- insanın damarları ve elektrik gibi akıcı, latif maddeleri ileten madenî tellerde olduğu gibi engel ve mânilerin aslında kolaylaştırmada vesilelere dönüşmesi hikmetiyle,

° baş döndürücü güzellikleri ve harika sanatları açısından zerrelerin yıldızdan, cüzlerin küllden, cüzîlerin küllîden, azın çoktan, küçüğün büyükten, insanın âlemden ve çekirdeğin ağaçtan daha geri, daha aşağı olmaması hikmetiyle,

Onları yaratanın, bunları da yaratması akıldan uzak ve tuhaf görülemez. Zira (zerre, cüz, cüzî, az, küçük, insan, çekirdek gibi) ihata edilen bu varlıklar, küçük küçük yazılmış örnekler veya sağılmış, sıkılmış noktalar gibidir. Öyleyse kesinlikle, (yıldız, nevi, kül, küllî, çok, büyük, âlem ve ağaç gibi) ihata eden şu varlıklar, ihata edilenlerin Yaratıcısının tasarrufu ve idaresi altında olmalıdır ki, o Zât ilminin düsturlarıyla, ihata edenin bir örneğini ihata edilenlerin içine koyabilsin ve hikmetinin mizanlarıyla onu (ihata edeni) sıkıp ihata edilenleri ondan çıkarsın. İşte şu cüzîleri ortaya koyan kudrete, bu küllîleri de meydana getirmek ağır gelmez.

Hem nasıl ki, bir atomun üzerine esir zerreleriyle yazılan bir Kur’an-ı Hakîm nüshası, göklerin sayfalarında yıldızlar ve güneş mürekkebiyle yazılan Kur’an-ı Azîmü’ş-Şân nüshasından baş döndürücü güzellik ve göz kamaştırıcı sanat açısından geri değildir, aşağı kalmaz. Aynen öyle de, bir arının ve karıncanın yaratılışı, hurma ağacının ve filin yaratılışından baş döndürücü güzellik ve göz kamaştırıcı sanat bakımından aşağı olmadığı gibi, pırıl pırıl parlayan bir çiçek de sanatça, ışıl ışıl ışıldayan Çoban Yıldızından daha aşağı değildir. İşte bunun gibi örnekleri sen de kıyasla.

Hem nasıl ki varlıkların yaratılmasında görülen bu büyük kolaylık,  dalâlet ehlinin; akılların kabul etmediği, hatta vehimlerin kendisinden kaçtığı hurafeleri ve imkânsızlıkları gerektiren “kendi kendine olmayla” bir “Yaratıcının var edip şekillendirmesini” karıştırmalarına sebep  olmuştur. Aynen öyle de, hak ve hakikat ehline, kâinatın Yaratıcısının kudretine kıyasla zerrelerle gezegenlerin eşit olduğunu, aksine ihtimal verilmeyecek bir kesinlikle ispat etmiştir.

Yüceler yücesidir O! Şanı ne uludur O! LA İLAHE İLLA HU

Altıncı Mertebe

Yüceler yücesidir O! Şanı ne uludur O! Allah, ilim ve kudretiyle yegâne büyüktür!

Zira O, öyle bir Adil, Hakîm, Kadir, Alîm, Vahid, Ehad ve Ezelî bir Sultan’dır ki, bütün bu âlemler O’nun nizam ve mizanının, her şeyi düzene koyuşunun ve ölçüp dengeleyişinin, adalet ve hikmetinin, ilim ve kudretinin idaresinde ve tasarrufundadır ve kesin bir kanaatle, hatta gözle görürcesine vahidiyet ve ehadiyet sırrına mazhardır. Çünkü nizam ve mizan, düzene koyuş ve ölçüp dengeleyiş dairesinin dışında hiçbir varlık yoktur.

Bunlar, “İmam-ı Mübîn ve Kitab-ı Mübîn”den iki konudur.  Yine bunlar, Alîm-i Hakîm’in ilim ve emrinin, Azîz-i Rahîm’in kudret ve iradesinin iki unvanıdır. Ve şu Kitab-ı Mübîn’le İmam-ı Mübîn’deki dengeyle beraber bulunan düzen, başında iz’an ve yüzünde göz olan bir kimseye; zaman ve varlıkta Rahman’ın tasarruf ve idaresinin, Hannân’ın tanziminin, Mennân’ın süsleyip donatmasının ve Deyyân’ın ölçüp dengeye koymasının dışında hiçbir şeyin olmadığını gösteren pırıl pırıl iki delildir.

Sözün Özü:

Allah’ın yaratıcılığında başlangıç ve son, asıl ve nesil, geçmiş ve gelecek, emir ve ilme bakan “Evvel ve Ahir” isimlerinin tecellisi, “İmam-ı Mübîn’”e işaret etmektedir. Yine Allah’ın yaratıcılığında, varlık üzerindeki “Zâhir ve Bâtın” isimlerinin tecellisi ise “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder. Zira kâinat büyük bir ağaç, kâinatın her bir âlemi de birer ağaç gibidir. Varlığın yaratılışı, onun nevileri ve âlemleri ile ilgili olarak küçük bir ağaç düşünelim. İşte o küçük ağacın bir aslı ve başlangıcı vardır, o da üzerinde boy atıp geliştiği çekirdektir. Ve yine öldükten sonra onun vazifesini devam ettirecek bir de nesli vardır ki, o da meyvelerindeki çekirdeklerdir.

İşte, başlangıç ve sonuç, “Evvel ve Ahir” isimlerinin tecellisinin mazharıdır. Düzenli ve hikmetli olan başlangıç ve aslî çekirdek, ağacın alacağı her türlü şekle dair kanunların bir araya getirilmiş bir fihristi ve tarifesi hükmündedir. Ağacın dallarında bulunan meyvelerdeki çekirdekler “Ahir” isminin tecellisine mazhardır.

Mükemmel bir hikmetle yaratılan meyvelerdeki çekirdekler, bu ağaca benzer başka ağaçların meydana gelmesi için kendilerine birer fihrist ve tarife konulmuş küçük birer sandık hükmündedir. Ve âdeta onların içinde kader kalemiyle, çıkacak ağaçların ileride alacakları şekillerin programı yazılmıştır.

Ağacın görünen yüzü, “Zâhir” isminin tecellisine mazhardır. İşte ağacın bu dış yüzü mükemmel bir intizam, süsleme ve hikmet sayesinde yine mükemmel bir hikmet ve inayetle tam da boyuna göre biçilmiş, kendine has güzelliklerle donatılmış, süslenmiş muntazam bir elbise gibidir.

Bu ağacın görünmeyen iç yüzü ise “Bâtın” isminin tecellisine mazhardır. Mükemmel bir intizam, akılları hayrette bırakan bir idare ve yine kusursuz bir düzenle hayatı için gerekli gıdaların ağacın her tarafına dağıtılması sayesinde âdeta bu ağacın içi, son derece intizamlı ve ölçülü, harika bir makine gibidir.

Nasıl ki başlangıcı olağanüstü bir tarife, sonu da harika bir fihrist olan ağaç, “İmam-ı Mübîn”e işaret etmektedir. Aynen öyle de, dışı sanat harikası bir elbise, içi de son derece düzenli bir makine hükmündeki ağaç “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder.

Hem nasıl ki, insanlarda bulunan hafıza kuvveti “levh-i mahfuz”a işaret etmektedir ve onun delilidir. Aynen öyle de, her bir ağaçtaki aslî çekirdekler ve meyveler “İmam-ı Mübîn”i göstermektedir.  Ağacın içi de dışı da “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder. İşte bu küçücük ağaca, geçmiş ve geleceğiyle yeryüzü ağacını, öncesi ve sonrasıyla kâinat ağacını, ataları ve soylarıyla da insan ağacını kıyasla. Ve bunun gibi…

Yüceler yücesidir varlığın Yaratıcısı ve O’ndan başka ilah yoktur!

Ey Yüce Zât! Akıllar Senin büyüklüğünün vasfına erişemez, düşünceler Senin ululuğunun mahiyetine yetişemez!

Yedinci Mertebe

Yüceler yücesidir O! İlim ve kudretiyle her şeyden büyüktür O!

Zira O, öyle bir Hallâk (her şeyi yoktan var eden), Fettâh (her şeyi en iyi şekilde açan, darlıktan kurtaran), Fa’âl (icraatı durmadan devam eden), Allâm (her şeyi hakkıyla, en iyi bilen), Vehhâb (çok ihsan eden, bağışlayan) ve Feyyâz (çok feyiz veren, bereket ve bolluk ihsan eden) Ezelî bir Güneş’tir ki, şu kâinat, bütün nevileriyle ve varlıklarıyla O’nun nurlarının gölgeleri, fiillerinin eserleri, isimlerinin çeşit çeşit tecellilerinin renk renk nakışları, kaza ve kader kaleminin yazıları; sıfatlarının, cemâlinin, celâlinin ve kemâlinin tecelli aynalarıdır.

° Gönderdiği bütün kitap ve sayfalar, varlıktaki ve Kur’an’daki ayetleriyle Şâhid-i Ezelî’nin,

° hem kendilerinin hem de bütün zerrelerinin olanca fakirlikleri ve ihtiyaçlarıyla beraber üzerlerinde sonsuz zenginlik ve sınırsız servet görülen yeryüzünün ve âlemin,

° insanlık semâsının ayları ve güneşleri olan, aydınlık ruh sahibi peygamberler (aleyhimüsselam), kalbî hayatlarında aydınlığa ermiş bütün hak dostları ve ilham esintileriyle akılları pırıl pırıl hale gelmiş Hakk’ın o saf ve dupduru kulları olan şuhûd ehlinin, hakikati bütün yönleriyle olduğu gibi gösteren araştırmaları, keşifleri, mazhar oldukları feyizleri ve münâcâtlarının icmâı ile

° ve yine yeryüzü ve gökyüzündeki gezegenler, sayılamayacak kadar kesin şehadetleri ve sarsılmaz tasdikleriyle, tekvinî ve Kur’anî ayetlerin şehadetlerini ve Vâcibü’l-Vücud’un bizzat şehadeti demek olan suhuf ve semavî kitapların şahitliklerini kabul ederek şu hususta birleşmişlerdir ki, bütün bu varlıklar O’nun kudretinin eseri, kader kaleminin mektupları, isimlerinin aynaları ve nurlarının akisleridir.

Yüceler yücesidir O! Ve O’ndan başka ilah yoktur!

Ufuk Yayınları, Lem’alar, 29. Lem’a, Bediüzzaman Said Nursi

İzahı, Otuz İkinci Sözün Üçüncü Mevkıfı’nın başındadır.

Allah, ilim ve kudretiyle her şeyden büyüktür!

Zira O, öyle bir Kadir, Mukaddir, Alîm, Hakîm, Musavvir, Kerim, Latif, Müzeyyin, Mün’im, Vedûd, Mütearrif, Rahman, Rahîm, Mütehannin, Sonsuz Celâl ve Kemâl Sahibi bir Cemîl ve Ezelî bir Nakkâş’tır ki, bu kâinatın sayfaları ve tabakalarıyla, küll-cüz olarak, külliyet-cüziyet ve varlık-bekâ itibarıyla hakikati:

° O’nun kaza ve kader kaleminin ilim ve hikmetle tanzim ve takdir ettiği çizgileri,

° ilim ve hikmet pergelinin sanat ve tasvir ile nakışları,

° sanat ve tasvirinin, mucizeler saçan bembeyaz elinin lütuf ve keremle aydınlatıp süslemeleri,

° sonsuz rahmet ve nimetle kendini tanıtmasının ve sevdirmesinin, lütuf ve kereminin, güzelliğinin çiçekleri,

° merhamet ve şefkatinin, nimet ve rahmetinin kaynağından son derece güzel ve mükemmel bir şekilde taşan meyveleri,

° varlıkların, günlerin ve senelerin hızla akmasına rağmen nimet vermenin devam etmesinin, mevsimlerin, asırların ve devirlerin peş peşe geçmesine rağmen Cemâl’in tecellilerinin sürmesinin, mazharların değişkenliğinin ve aynaların fâniliğinin şehadetiyle daimî bir kemâl ve sonsuz bir güzelliğin parıltıları olduğunu gösterir.

Evet, aynaların fâniliği ve varlıkların gelip geçiciliği ile beraber tecellilerin ve feyizlerin devam etmesi, her şeyden daha açık, daha belirgin bir şekilde, onlarda görünen güzelliğin ve göz alıcı mükemmelliğin kendilerine ait olmadığına; apaçık bir dille ve en belirgin delille o tecellilerin, bir Vâcibü’l-Vücûd’un, bir Bâkî-i Vedûd’un mutlak güzelliği ve sürekli yenilenen ihsanları olduğuna işaret eder.

Dördüncü Mertebe

Allah, yüceler yücesidir! Allah büyüktür!

Zira O öyle Ezelî bir Adi, Adil, Hakem, Hâkim, Hakîm’dir ki, şu kâinat ağacının gövdesini, meşiet  ve hikmetinin asılları ile altı günde ortaya çıkarmış; onu kaza ve kaderinin düsturlarıyla detaylı hale getirmiş; âdet ve sünnetinin kanunlarıyla düzene koymuş; inayet ve rahmetinin prensipleriyle süslemiş; eserlerinin intizamı, yarattıklarının süslenmeleri, birbirine benzemeleri, birbiriyle uyum içinde bulunmaları, birbirinin ihtiyaçlarına cevap vermeleri, yardımına koşmaları, sarmaş dolaş olmaları ve her şeyde kaderin takdiri ile, kendileri için belirlenen kabiliyetleri ölçüsünde; bilerek, kusursuz ve sağlam yapılmalarının şehadetiyle, isim ve sıfatlarının cilveleriyle bütün bir varlığın çehresine nurlar serpmiştir.

Varlığın düzenlenmesinde

°              her tarafı kuşatmış hikmet…

°              süslenmelerindeki tam inayet…

°              lütuflara ermelerindeki engin rahmet…

°              terbiye edilmelerindeki hepsini kuşatan iaşe ve rızıklar…

°              Yaratıcısının Zât’ına ait şe’nlerine ayna olan harikulâde sanatlı hayat…

°              güzelliklerle bezenmesindeki iradeyle ortaya çıkan güzellikler…

°              varlıkların geçip gitmesiyle beraber onlarda yansıyan güzelliğin tecellisinin devamı…

°              Mâbudlarına karşı kalblerindeki sadık aşk…

°              kutsal bir çekime (cezbeye) doğru kendilerini salıvermeleri…

°              bütün mükemmel insanların, Yaratıcılarının bir olduğunda itti¬fak etmeleri…

°              parçalarında faydaların gözetildiği tasarruflar…

°              bitkilerdeki hikmetli düzenleme ve idare…

°              hayvanlardaki cömertçe beslenme, görülüp gözetilme…

°              temel unsurlarının değişmesine rağmen devam eden mükem¬mel düzen…

°              her şeyi kuşatan intizamla beraber büyük büyük gayeler…

°              son derece güzel ve mükemmel bir sanata sahip olmalarına rağ-men zamana ve maddeye ihtiyaç duyulmadan aniden meyda¬na gelmeleri…

°              her şey olabilme ihtimaline rağmen hikmetlice kendileri olmaları, elleri en küçük isteklerine bile yetişemediği halde pek çok ve türlü türlü ihtiyaçlarının umulmadık şekilde ve beklenmedik bir tarzda, en uygun zamanda karşılanması…

°              zayıflığın madenindeki mutlak kuvvet…

°              acz kaynağındaki mutlak kudret…

°              hayata elverişsizliklerine rağmen onlarda görünen hayat…

°              hiçbir şey bilmemelerine rağmen kendilerinde şahit olunan kuşatıcı şuur…

°              kendisi hiç değişmeyip her şeyi değiştiren bir Zât’ı gerektiren değişikliklerdeki mükemmel düzen…

°              aynı merkez etrafındaki iç içe daireler gibi teşbihlerinin aynı olması…

°              kabiliyetlerinin, yaradılıştan gelen ihtiyaçlarının ve çaresizliklerinin diliyle yaptıkları üç çeşit duanın kabulü…

°              ibadetleriyle mazhar oldukları münâcâtlar, müşahedeler ve feyizler…

°              her “iki kaderlerindeki intizam…

°              Yüce Yaratıcıyı zikretmekle itminana ermeleri,

°              Sâni’in onları yaratmaktaki maksadının gerçekleşmesi, kendi mükemmelliklerinin ortaya çıkması ve başlangıçları ile sonuçlarını birleştiren bağın ibadet olması…

Ve daha bunun gibi her türlü hal ve keyfiyetleri, bütün bunların Hakîm bir Müdebbir’in idaresiyle, Ehad, Samed, Kerîm bir Mürebbî’nin terbiyesiyle olduğuna şehadet eder. Hepsi de bir tek Seyyid’in hizmetçileridir ve bir tek Mutasarrıfın tasarrufu altındadır. Ve bütününün kaynağı da, varlıklarının her sayfasındaki mektuplarının her birinin üzerinde pek çok birlik mührü görünen Bir Zât’ın kudretidir.

Bütün eşya, LA İLAHE İLLA HU deyip kâinatın o büyük zikir halkasında beraberce zikrediyor.

Ufuk Yayınları, Lem’alar, 29. Lem’a, Bediüzzaman Said Nursi

Zira O, öyle bir Hallâk, Alîm, Sâni’, Hakîm, Rahman ve Rahîm’dir ki, kâinat bağındaki şu yeryüzünün ve gökyüzünün varlıkları, apaçık o Hallâk-ı Alîm’in kudretinin mucizeleridir:

Ve yeryüzü bahçesindeki şu her yere serpilmiş, rengârenk, süslenmiş bitkiler ve dört bir yana yayılmış, herkese güzelliklerini gösteren çeşit çeşit hayvanlar, elbette o Sâni-i Hakîm’in sanatının harikalarıdır., ve bu bağın bahçelerinde gözümüzün önünde tebessüm eden çiçekler ve süslenmiş meyveler, o Rahman ve Rahîm’in rahmetinin hediyeleridir.

O kudret mucizeleri öyle şehadet ediyor, şu sanat harikaları böyle nidada bulunuyor ve bu rahmet hediyeleri şöyle ilan ediyor ki: Onun Hallâk’ı (Yaratanı), şunun Musavvir’i (Şekil Vereni) ve bunun Vâhib’i (Hibe Edeni) olan Zât, her şeyi bilir ve O’nun her şeye gücü yeter. O, rahmeti ve ilmiyle her şeyi kuşatmıştır. Kudretine nispeten zerreler ve yıldızlar, az ve çok, küçük ve büyük, sınırlı ve sınırsız her şey eşittir.

O Sâni-i Hakîm’in mucizeleri olan geçmişin bütün hadiseleri ve sanat harikaları, O’nun kudretinin, gelecekte gerçekleşmesi muhtemel bütün hadiselere ve sanat harikalarına yettiğine şehadet eder. Zira O, Hallâk-ı Alîm ve Azîz-i Hakîm’dir.

Bu yeryüzü bahçelerinde meyvelerin süsleriyle çiçeklerin tebessümü, seher yeliyle kuşların şakıması, çiçeklerin yanaklarındaki yağmur damlalarının şırıltısı ve annelerin küçücük yavrularına karşı şefkati; cinlere, insanlara, ruhlara, hayvanlara ve meleklere bir Vedûd’un kendini tanıtmasının, bir Rahman’ın kendini sevdirmesinin, bir Hannân’ın şefkatinin ve bir Mennân’ın merhametinin işaretleridir.

Bütün tohumlar ve meyveler, çekirdek ve çiçekler birer hikmet mucizesi, birer sanat harikası, birer rahmet hediyesi, birer vahdet delili ve ahiret yurdundaki İlahî lütufların birer şahididir.. onlar, Yaratıcının kudretinin her şeye yettiğine ve O’nun her şeyi bildiğine dosdoğru birer şahittir. O, rahmetiyle, ilmiyle, yaratmasıyla, idaresiyle, sanatıyla ve tasviriyle her şeyi kuşatmıştır. O’nun yaratma ve idaresine, sanat ve tasvirine kıyasla güneş bir tohum gibi, yıldızlar birer çiçek gibi, yeryüzü bir dâne (tane) gibidir; O’na hiçbir şey ağır gelmez.

Bütün tohumlar ve meyveler, çokluk âlemlerinde birliğin aynaları, kaderin ve kudretin işaretleridir ki, bu çokluğun kaynağının birlik olduğunu gösterirler. Onlar, kendilerini yaratan Fâtır’ın sanat ve tasvirde birliğine şehadet ederek gün yüzüne çıkar ve tekrar vahdete dönmeleriyle de Sâni’in yaratma ve idaresindeki hikmeti dile getirirler.

Hem o tohumlar ve meyveler, her şeyi yaratan Zât’ın o küçük varlıklara yönelik küllî nazarının, onların kısımlarına da baktığını gösteren hikmetinin işaretleridir. Zira ağacın yaratılmasındaki en belirgin maksat, onun meyvesidir. İşte, insan da şu kâinatın meyvesidir ve kâinatın Yaratıcısının nazarında birinci gaye odur. Kalb de bir çekirdek gibidir ve varlıkları yaratan Zât’ın en parlak aynasıdır. İşte şu hikmettendir ki, şu küçücük insan, bu varlık âleminin yıkılıp değiştirilmesi ve başka bir hal alıp yenilenmesi şeklinde cereyan edecek haşir ve neşre en açık sebep olmuştur.

Allahu Ekber! Sen, büyüklüğünün hakikatine akılların eremeyeceği Yüceler Yücesisin!

Çünkü bütün eşya,  ALLAHU EKBER deyip kâinatın büyük zikir halkasında beraber zikrederek çalışıyor.

Kabiliyetlerinin diliyle daima “Ya Hak!” deyip hayat haklarını Cenâb-ı Hakk’ın rahmet hazinesinden istiyorlar. Baştan başa da hayata mazhariyetlerinin diliyle “Ya Hayy!” ismini zikrediyorlar.

Ufuk Yayınları, Lem’alar, 29. Lem’a, Bediüzzaman Said Nursi

Üçüncü Mertebe2 HAŞ,YE

İzahı, Otuz İkinci Sözün Üçüncü Mevkıfı’nm başındadır.

Allah, ilim ve kudretiyle her şeyden büyüktür!

Zira O, öyle bir Kadir, Mukaddir, Alîm, Hakîm, Musavvir, Kerim, Latif, Müzeyyin, Mün’im, Vedûd, Mütearrif, Rahman, Rahîm, Müte- hannin, Sonsuz Celâl ve Kemâl Sahibi bir Cemîl ve Ezelî bir Nakkâş’tır ki, bu kâinatın sayfaları ve tabakalarıyla, küll-cüz olarak, külliyet-cüzi- yet ve varlık-bekâ itibarıyla hakikati:

° O’nun kaza ve kader kaleminin ilim ve hikmetle tanzim ve tak-dir ettiği çizgileri,

° ilim ve hikmet pergelinin sanat ve tasvir ile nakışları,

° sanat ve tasvirinin, mucizeler saçan bembeyaz elinin lütuf ve keremle aydınlatıp süslemeleri,

° sonsuz rahmet ve nimetle kendini tanıtmasının ve sevdirmesi¬nin, lütuf ve kereminin, güzelliğinin çiçekleri,

° merhamet ve şefkatinin, nimet ve rahmetinin kaynağından son derece güzel ve mükemmel bir şekilde taşan meyveleri,

° varlıkların, günlerin ve senelerin hızla akmasına rağmen nimet vermenin devam etmesinin, mevsimlerin, asırların ve devirlerin peş peşe geçmesine rağmen Cemâl’in tecellilerinin sürmesinin, mazharların değişkenliğinin ve aynaların fâniliğinin şehadetiyle daimî bir kemâl ve sonsuz bir güzelliğin parıltıları olduğunu gös¬terir.

Evet, aynaların fâniliği ve varlıkların gelip geçiciliği ile beraber te¬cellilerin ve feyizlerin devam etmesi, her şeyden daha açık, daha belir¬gin bir şekilde, onlarda görünen güzelliğin ve göz alıcı mükemmelliğin kendilerine ait olmadığına; apaçık bir dille ve en belirgin delille o te¬cellilerin, bir Vâcibü’l-Vücûd’un, bir Bâkî-i Vedûd’un mutlak güzelliği ve sürekli yenilenen ihsanları olduğuna işaret eder.

Evet, eserin mükemmelliği, apaçık bir şekilde fiilin mükemmelli-ğini, fiilin mükemmelliği ise kesin olarak ismin ve fâilin mükemmelli-ğini gösterir. İsmin mükemmelliği hiç şüphesiz sıfatın mükemmelliği¬ne, sıfatın mükemmelliği, açıkça, şe’nin  mükemmelliğine işaret eder. Şe’nin mükemmelliği ise kesinlikle o Zât’a yaraşır bir şekilde O’nun kemâlini gösterir. İşte bu, aksine ihtimal verilemeyecek bir gerçektir.

Dördüncü Mertebe

Allah, yüceler yücesidir! Allah büyüktür!

Zira O öyle Ezelî bir Adi, Adil, Hakem, Hâkim, Hakîm’dir ki, şu kâinat ağacının gövdesini, meşiet  ve hikmetinin asılları ile altı günde or¬taya çıkarmış; onu kaza ve kaderinin düsturlarıyla detaylı hale getirmiş; âdet ve sünnetinin kanunlarıyla düzene koymuş; inayet ve rahmetinin prensipleriyle süslemiş; eserlerinin intizamı, yarattıklarının süslenmele¬ri, birbirine benzemeleri, birbiriyle uyum içinde bulunmaları, birbirinin ihtiyaçlarına cevap vermeleri, yardımına koşmaları, sarmaş dolaş olma¬ları ve her şeyde kaderin takdiri ile, kendileri için belirlenen kabiliyetleri ölçüsünde; bilerek, kusursuz ve sağlam yapılmalarının şehadetiyle, isim ve sıfatlarının cilveleriyle bütün bir varlığın çehresine nurlar serpmiştir.

Varlığın düzenlenmesinde

°              her tarafı kuşatmış hikmet…

°              süslenmelerindeki tam inayet…

°              lütuflara ermelerindeki engin rahmet…

°              terbiye edilmelerindeki hepsini kuşatan iaşe ve rızıklar…

°              Yaratıcısının Zât’ına ait şe’nlerine ayna olan harikulâde sanatlı hayat…

°              güzelliklerle bezenmesindeki iradeyle ortaya çıkan güzellikler…

° varlıkların geçip gitmesiyle beraber onlarda yansıyan güzelliğin tecellisinin devamı…

° Mâbudlarına karşı kalblerindeki sadık aşk…

° kutsal bir çekime (cezbeye) doğru kendilerini salıvermeleri…

° bütün mükemmel insanların, Yaratıcılarının bir olduğunda itti¬fak etmeleri…

° parçalarında faydaların gözetildiği tasarruflar…

° bitkilerdeki hikmetli düzenleme ve idare…

° hayvanlardaki cömertçe beslenme, görülüp gözetilme…

° temel unsurlarının değişmesine rağmen devam eden mükem¬mel düzen…

° her şeyi kuşatan intizamla beraber büyük büyük gayeler…

° son derece güzel ve mükemmel bir sanata sahip olmalarına rağ-men zamana ve maddeye ihtiyaç duyulmadan aniden meyda¬na gelmeleri…

° her şey olabilme ihtimaline rağmen hikmetlice kendileri olmaları, elleri en küçük isteklerine bile yetişemediği halde pek çok ve türlü türlü ihtiyaçlarının umulmadık şekilde ve beklenmedik bir tarzda, en uygun zamanda karşılanması…

° zayıflığın madenindeki mutlak kuvvet…

° acz kaynağındaki mutlak kudret…

° hayata elverişsizliklerine rağmen onlarda görünen hayat…

° hiçbir şey bilmemelerine rağmen kendilerinde şahit olunan ku-şatıcı şuur…

° kendisi hiç değişmeyip her şeyi değiştiren bir Zât’ı gerektiren değişikliklerdeki mükemmel düzen…

° aynı merkez etrafındaki iç içe daireler gibi teşbihlerinin aynı ol-ması…

° kabiliyetlerinin, yaradılıştan gelen ihtiyaçlarının ve çaresizlikleri¬nin diliyle yaptıkları üç çeşit duanın kabulü…

° ibadetleriyle mazhar oldukları münâcâtlar, müşahedeler ve fe-yizler. ..

° her “iki kaderlerindeki intizam…

° Yüce Yaratıcıyı zikretmekle itminana ermeleri,

° Sâni’in onları yaratmaktaki maksadının gerçekleşmesi, kendi mükemmelliklerinin ortaya çıkması ve başlangıçları ile sonuçla¬rını birleştiren bağın ibadet olması…

Ve daha bunun gibi her türlü hal ve keyfiyetleri, bütün bun¬ların Hakîm bir Müdebbir’in idaresiyle, Ehad, Samed, Kerîm bir Mürebbî’nin terbiyesiyle olduğuna şehadet eder. Hepsi de bir tek Seyyid’in hizmetçileridir ve bir tek Mutasarrıfın tasarrufu altındadır. Ve bütününün kaynağı da, varlıklarının her sayfasındaki mektupla-rının her birinin üzerinde pek çok birlik mührü görünen Bir Zât’ın kudretidir.

Evet, her ova ve çöldeki, her vadi ve dağdaki her bir çiçek ve meyve, her bir bitki ve ağaç, hatta her bir hayvan ve taş, dahası her zerre ve toprak parçası, nakşı ve eseri apaçık görünen birer mühürdür. Dikkatle bakanlara gösterir ki, bu eserin sahibi kim ise ibretle yazılan şu mekânın kâtibi de, yeryüzünü ve denizlerin içini yazan da, böyle ibretlerle dolu göklerin sayfasına ayı ve güneşi nakşeden de O’dur. Onları nakşeden, Yüceler Yücesidir! Allahu Ekber!

Bütün eşya,       Sj) Sl deyip kâinatın o büyük zikir halkasında

beraberce zikrediyor.

Allah büyüktür. Zira O, her şeyi yaratan, her şeye gücü yeten, en güzel sureti veren ve her şeyi gören öyle bir Zât’tır ki, şu koca koca gökcisimleri ve inci-misal yıldızlar, O’nun ulûhiyetinin ve yüceliğinin pırıl pırıl delilleri, rubûbiyetinin ve izzetinin ışıl ışıl şahitleridir; O’nun rubûbiyet saltanatının ihtişamını gürül gürül haykırmakta ve O’na şe- hadet etmekte, hükümranlığının ve hikmetinin sınırsızlığını, kudretinin büyüklüğünün baş döndürücülüğünü ilan etmektedirler.

Şimdi “Üstlerindeki göğe bakmazlar mı, onu nasıl bina edip süsledik…”  ayetine kulak ver!

Sonra göğün yüzüne bak; intizamlı bir yaratma ve ölçülü sanatla beraber nasıl sükûnet içinde bir sessizlik, hikmet içinde bir hareket, ihtişam içinde bir parıltı, süsler içinde bir tebessüm göreceksin.

Mevsimlerin değişmesi için semânın lambası olan güneşin ışınları¬nın farklı açılarla gelmesi, kandili hükmündeki ayın her gece farklı bir hilal şeklinde doğarak dünyayı aydınlatması ve göğün güzel yüzünün yıldızlarla yaldızlanması, bu âlemi idare eden sınırsız bir saltanatın var¬lığını akıl sahiplerine ilan eder.

İşte o Kudreti Sonsuz Yaratıcı, her şeyi bilir.  O, her şeyi kuşatan bir irade ile dileyendir; ne dilerse olur, olmamasını dilediği de olmaz. O, sınırsız, kuşatıcı ve zâtî (kendinden) bir kudretle her şeye gücü ye¬tendir. Nasıl ki güpegündüz, şu güneşin ışıksız ve ısısız olduğu düşü¬nülemez, bu mümkün değildir. Aynen öyle de, gökleri, kuşatıcı bir ilim ve sınırsız bir kudret olmaksızın yaratan bir ilahın varlığı da tasavvur edilemez, böyle bir şey asla mümkün değildir. Demek, kesinlikle, biz¬zat kendinden olan kuşatıcı ilmiyle O, her şeyi bilir. Öyle bir ilmin, her şeyle irtibatı zorunludur. Her yerde hâzır ve şahit olan, her şeye nüfuz eden, her şeyi nuranî bir enginlikle kuşatan böyle bir ilimden bir şeyin ayrı düşmesi mümkün değildir.

Bütün varlıkta görünen ölçülü intizam ve intizamlı ölçüler, umumi

hikmet ve eksiksiz, kusursuz, mükemmel inayetler, muntazam kader ve buna bağlı olarak meydana gelen güzel neticeler, süresi belirlenmiş eceller, ölçüsü belli rızıklar, türlü türlü mükemmel sanatlar, olağanüstü süslemeler, birbirinden son derece farklı, ölçülü, intizamlı ve sağlam ya¬pılmalar ve fevkalâde kolay var edilmeler, Allâmü’l-Guyûb’un ilminin her şeyi kuşattığının şahitleridir.

“Yaratan, yarattığını hiç bilmez olur mu? (ilmi her şeye nüfuz eden, her şeyden haberi olan) Latîf ve Habîr O’dur. ”l ayeti gösteriyor ki, bir şeyi var etmek, onunla ilgili her şeyi bilmeyi gerektirir. Ve varlıktaki vücûd nuru, onda ilim nurunu da gerektirir.

insandaki çok güzel sanatın güya onun şuuruyla olduğunu kabul etmekle, insanın yaratılışının, Yaratıcısının ilmiyle gerçekleştiği haki¬kati arasındaki nispet; karanlık gecedeki yıldız böceğinin ışıkçığının, gün ortasında parıl parıl parlayan güneşin ışığına nispeti gibidir.

Her şeyi bilen O olduğu gibi her şeyi dileyen de O’dur. O’nun dile¬mesi olmadan hiçbir şeyin meydana gelmesi mümkün değildir. Kudret yarattığı, ilim temyiz ettiği (ayırdığı) gibi, irade de tahsis eder (seçer), sonra da varlık meydana gelir.

Yüce Allah’ın iradesinin ve dilemesinin şahitleri, varlıkların geçirdi¬ği haller ve aldıkları tavırlar sayısıncadır.

Evet, varlıkların, sayısız ihtimaller, neticeye götürmeyen kapalı yollar ve karmakarışık vaziyetler arasından ve birbirine zıt, birbiriyle çekişen sel gibi unsurların elleri altında şu inceden inceye nizam¬la, bu gözle görünen hassaslardan hassas ölçüyle düzenlenmesi, onlara kendilerine has özelliklerin verilmesi; cansız, basit (terkip edilmiş olmayan) maddelerden birbirinden çok farklı fakat uyum içinde canlıların yaratılması -bütün organlarıyla spermden yaratılan insanlar, bütün uzuvlarıyla yumurtadan yaratılan kuşlar, çeşit çeşit dal ve budaklarıyla çekirdekten yaratılan ağaçlar gibi- ve her şeyin kendisi için belirlenen şekli alması, bütün bunların, O’nun iradesiy¬le ve dilemesiyle olduğunu gösterir. Aynı cinsten varlıkların, aynı türden fertlerin temel organlarda birbirlerinin aynı olmaları kesin¬likle onların Sanatkâr’ının Vâhid ve Ehad olduğuna delildir. Aynen öyle de, muntazam ayırt edici özelliklere sahip, hikmetli bir şekilde birer şahsiyete bürünmelerindeki farklılıkları da bu Vâhid ve Ehad Sanatkâr’ın dilediği gibi hükmeden, istediğini yapan Fâil-i Muhtar ve sonsuz irade sahibi bir Zât olduğunu gösterir.

Hem nasıl ki o Hallâk, Alîm ve Mürîd; her şeyi bilir, her şeyi diler, O’nun her şeyi kuşatan bir ilmi, her şeyi kapsayan kusursuz bir irade¬si vardır. Aynen öyle de, O’nun eksiksiz, mükemmel, tastamam zaruri, kendinden, Zâtından doğan ve Zâtının gereği olan bir kudreti bulunur. Öyleyse o kudretin zıddının (acz) onun içine girmesi mümkün değildir. Aksi takdirde bir araya gelmeleri ittifakla imkânsız olan zıtların bir arada bulunduğunu kabul etmek gerekir.

Dolayısıyla o kudrette derece de olamaz. Çünkü zerreler-yıldızlar, az-çok, küçük-büyük, cüzî-küllî, parça-bütün, insan-âlem, çekirdek- ağaç o kudrete nispetle birbirine eşittir.

° Nuranilik, şeffaflık, mukabele, denge, intizam ve emre uyma  sırrıyla,

° baş döndüren bir hızla beraber eşsiz bir intizamın, fevkalâde bir kolaylıkla beraber mükemmel bir uyumun ve her tarafa ya¬yılmış bollukla beraber birbirinden son derece farklı olmanın şehadetiyle,

° her şeyin birlikten yardım alması ve birliğin her şeye medet ver¬mesi, birlikteki kolaylık ve ehadiyet tecellisi sırrıyla,

° Allah’ın varlığının kendinden olması ve mahiyetinin hiçbir var-lığın mahiyetine benzememesi hikmetiyle,

° hiçbir kayıt altına girmeme, mekândan münezzeh olma ve par-çalara bölünmeme sırrıyla,

° vesilelere hiç ihtiyaç bulunmamasına rağmen -farz edelim ihti-yaç olsaydı- insanın damarları ve elektrik gibi akıcı, latif mad¬deleri ileten madenî tellerde olduğu gibi engel ve mânilerin as¬lında kolaylaştırmada vesilelere dönüşmesi hikmetiyle,

° baş döndürücü güzellikleri ve harika sanatları açısından zerre-lerin yıldızdan, cüzlerin küllden, cüzîlerin küllîden, azın çoktan, küçüğün büyükten, insanın âlemden ve çekirdeğin ağaçtan daha geri, daha aşağı olmaması hikmetiyle,

Onları yaratanın, bunları da yaratması akıldan uzak ve tuhaf görü¬lemez. Zira (zerre, cüz, cüzî, az, küçük, insan, çekirdek gibi) ihata edi¬len bu varlıklar, küçük küçük yazılmış örnekler veya sağılmış, sıkılmış noktalar gibidir. Öyleyse kesinlikle, (yıldız, nevi, kül, küllî, çok, büyük, âlem ve ağaç gibi) ihata eden şu varlıklar, ihata edilenlerin Yaratı¬cısının tasarrufu ve idaresi altında olmalıdır ki, o Zât ilminin düstur¬larıyla, ihata edenin bir örneğini ihata edilenlerin içine koyabilsin ve hikmetinin mizanlarıyla onu (ihata edeni) sıkıp ihata edilenleri ondan çıkarsın. İşte şu cüzîleri ortaya koyan kudrete, bu küllîleri de meydana getirmek ağır gelmez.

Hem nasıl ki, bir atomun üzerine esir zerreleriyle yazılan bir Kur’an-ı Hakîm nüshası, göklerin sayfalarında yıldızlar ve güneş mürekkebiyle ya¬zılan Kur’an-ı Azîmü’ş-Şân nüshasından baş döndürücü güzellik ve göz kamaştırıcı sanat açısından geri değildir, aşağı kalmaz. Aynen öyle de, bir arının ve karıncanın yaratılışı, hurma ağacının ve filin yaratılışından baş döndürücü güzellik ve göz kamaştırıcı sanat bakımından aşağı olmadığı gibi, pırıl pırıl parlayan bir çiçek de sanatça, ışıl ışıl ışıldayan Çoban Yıldı¬zından daha aşağı değildir. İşte bunun gibi örnekleri sen de kıyasla.

Hem nasıl ki varlıkların yaratılmasında görülen bu büyük kolaylık,  dalâlet ehlinin; akılların kabul etmediği, hatta vehimlerin kendisinden kaçtığı hurafeleri ve imkânsızlıkları gerektiren “kendi kendine olmay¬la” bir “Yaratıcının var edip şekillendirmesini” karıştırmalarına sebep

olmuştur. Aynen öyle de, hak ve hakikat ehline, kâinatın Yaratıcısının kudretine kıyasla zerrelerle gezegenlerin eşit olduğunu, aksine ihtimal verilmeyecek bir kesinlikle ispat etmiştir.

Yüceler yücesidir O! Şanı ne uludur O! Sil «İl Si

Altıncı Mertebe2 HAŞIYE

Yüceler yücesidir O! Şanı ne uludur O! Allah, ilim ve kudretiyle yegâne büyüktür!

Zira O, öyle bir Adil, Hakîm, Kadir, Alîm, Vahid, Ehad ve Ezelî bir Sultan’dır ki, bütün bu âlemler O’nun nizam ve mizanının, her şeyi düzene koyuşunun ve ölçüp dengeleyişinin, adalet ve hikmetinin, ilim ve kudretinin idaresinde ve tasarrufundadır ve kesin bir kanaatle, hat¬ta gözle görürcesine vahidiyet ve ehadiyet sırrına mazhardır. Çünkü nizam ve mizan, düzene koyuş ve ölçüp dengeleyiş dairesinin dışın¬da hiçbir varlık yoktur. Bunlar, “İmam-ı Mübîn ve Kitab-ı Mübîn”den iki konudur.  Yine bunlar, Alîm-i Hakîm’in ilim ve emrinin, Azîz-i Rahîm’in kudret ve iradesinin iki unvanıdır. Ve şu Kitab-ı Mübîn’le İmam-ı Mübîn’deki dengeyle beraber bulunan düzen, başında iz’an ve yüzünde göz olan bir kimseye; zaman ve varlıkta Rahman’ın tasar¬ruf ve idaresinin, Hannân’ın tanziminin, Mennân’ın süsleyip donat¬masının ve Deyyân’ın ölçüp dengeye koymasının dışında hiçbir şeyin olmadığını gösteren pırıl pırıl iki delildir.

Sözün Özü:

Allah’ın yaratıcılığında başlangıç ve son, asıl ve nesil, geçmiş ve ge¬lecek, emir ve ilme bakan “Evvel ve Ahir” isimlerinin tecellisi, “İmam-ı Mübîn’”e işaret etmektedir. Yine Allah’ın yaratıcılığında, varlık üze¬rindeki “Zâhir ve Bâtın” isimlerinin tecellisi ise “Kitab-ı Mübîn”e işa¬ret eder. Zira kâinat büyük bir ağaç, kâinatın her bir âlemi de birer ağaç gibidir. Varlığın yaratılışı, onun nevileri ve âlemleri ile ilgili olarak küçük bir ağaç düşünelim. İşte o küçük ağacın bir aslı ve başlangıcı vardır, o da üzerinde boy atıp geliştiği çekirdektir. Ve yine öldükten sonra onun vazifesini devam ettirecek bir de nesli vardır ki, o da mey¬velerindeki çekirdeklerdir.

İşte, başlangıç ve sonuç, “Evvel ve Ahir” isimlerinin tecellisinin mazharıdır. Düzenli ve hikmetli olan başlangıç ve aslî çekirdek, ağacın alacağı her türlü şekle dair kanunların bir araya getirilmiş bir fihristi ve tarifesi hükmündedir. Ağacın dallarında bulunan meyvelerdeki çekir¬dekler “Ahir” isminin tecellisine mazhardır.

Mükemmel bir hikmetle yaratılan meyvelerdeki çekirdekler, bu ağaca benzer başka ağaçların meydana gelmesi için kendilerine birer fihrist ve tarife konulmuş küçük birer sandık hükmündedir. Ve âdeta onların içinde kader kalemiyle, çıkacak ağaçların ileride alacakları şe¬killerin programı yazılmıştır.

Ağacın görünen yüzü, “Zâhir” isminin tecellisine mazhardır. İşte ağacın bu dış yüzü mükemmel bir intizam, süsleme ve hikmet saye¬sinde yine mükemmel bir hikmet ve inayetle tam da boyuna göre biçilmiş, kendine has güzelliklerle donatılmış, süslenmiş muntazam bir elbise gibidir.

Bu ağacın görünmeyen iç yüzü ise “Bâtın” isminin tecellisine maz- hardır. Mükemmel bir intizam, akılları hayrette bırakan bir idare ve yine kusursuz bir düzenle hayatı için gerekli gıdaların ağacın her tara¬fına dağıtılması sayesinde âdeta bu ağacın içi, son derece intizamlı ve ölçülü, harika bir makine gibidir.

Nasıl ki başlangıcı olağanüstü bir tarife, sonu da harika bir fihrist olan ağaç, “İmam-ı Mübîn”e işaret etmektedir. Aynen öyle de, dışı sanat harikası bir elbise, içi de son derece düzenli bir makine hükmün¬deki ağaç “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder.

Hem nasıl ki, insanlarda bulunan hafıza kuvveti “levh-i mahfuz”a işaret etmektedir ve onun delilidir. Aynen öyle de, her bir ağaçta¬ki aslî çekirdekler ve meyveler “İmam-ı Mübîn”i göstermektedir.  Ağacın içi de dışı da “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder. İşte bu küçücük ağaca, geçmiş ve geleceğiyle yeryüzü ağacını, öncesi ve sonrasıyla kâinat ağacını, ataları ve soylarıyla da insan ağacını kıyasla. Ve bu¬nun gibi…

Yüceler yücesidir varlığın Yaratıcısı ve O’ndan başka ilah yoktur!

Ey Yüce Zât! Akıllar Senin büyüklüğünün vasfına erişemez, düşün¬celer Senin ululuğunun mahiyetine yetişemez!

Yedinci Mertebe

Yüceler yücesidir O! İlim ve kudretiyle her şeyden büyüktür O!

Zira O, öyle bir Hallâk (her şeyi yoktan var eden), Fettâh (her şeyi en iyi şekilde açan, darlıktan kurtaran), Fa’âl (icraatı durma¬dan devam eden), Allâm (her şeyi hakkıyla, en iyi bilen), Vehhâb (çok ihsan eden, bağışlayan) ve Feyyâz (çok feyiz veren, bereket ve bolluk ihsan eden)1 HAŞ1YE Ezelî bir Güneş’tir ki, şu kâinat, bütün nevi- leriyle ve varlıklarıyla O’nun nurlarının gölgeleri, fiillerinin eserleri, isimlerinin çeşit çeşit tecellilerinin renk renk nakışları, kaza ve kader kaleminin yazıları; sıfatlarının, cemâlinin, celâlinin ve kemâlinin te¬celli aynalarıdır.

° Gönderdiği bütün kitap ve sayfalar, varlıktaki ve Kur’an’daki ayetleriyle Şâhid-i Ezelî’nin,

° hem kendilerinin hem de bütün zerrelerinin olanca fakirlikleri ve ihtiyaçlarıyla beraber üzerlerinde sonsuz zenginlik ve sınırsız servet görülen yeryüzünün ve âlemin,

° insanlık semâsının ayları ve güneşleri olan, aydınlık ruh sahi¬bi peygamberler (aleyhimüsselam), kalbî hayatlarında aydınlığa ermiş bütün hak dostları ve ilham esintileriyle akılları pırıl pırıl hale gelmiş Hakk’ın o saf ve dupduru kulları olan şuhûd eh-linin, hakikati bütün yönleriyle olduğu gibi gösteren araştır-maları, keşifleri, mazhar oldukları feyizleri ve münâcâtlarının icmâı ile

° ve yine yeryüzü ve gökyüzündeki gezegenler, sayılamayacak kadar kesin şehadetleri ve sarsılmaz tasdikleriyle, tekvinî ve

Kur’anî ayetlerin şehadetlerini ve Vâcibü’l-Vücud’un bizzat şehadeti demek olan suhuf ve semavî kitapların şahitliklerini kabul ederek şu hususta birleşmişlerdir ki, bütün bu varlıklar O’nun kudretinin eseri, kader kaleminin mektupları, isimlerinin aynaları ve nurlarının akisleridir.

Yüceler yücesidir O! Ve O’ndan başka ilah yoktur!

Otuz Birinci Mektup’un Otuzuncu Lem’a’sı ve Eskişehir Hapis- hanesi’nin bir meyvesi. Altı “nükte”dir.

Denizli Medrese-i Yusufiye’sinin  çok mühim bir dersi Meyve Risa¬lesi ve Afyon Medrese-i Yusufiye’sinin kıymetli ve mükemmel bir der¬si el-Hüccetü’z-Zehrâ olduğu gibi, Eskişehir Medrese-i Yusufiye’sinin gayet kuvvetli ve mühim bir dersi de, Ism-i Azam’ı taşıyan altı ismin altı nüktesini beyan eden bu Otuzuncu Lem’a’dır.

İsm-i Azam’dan Hayy-ı Kayyûm’a ait pek derin ve geniş meseleleri herkes, birden anlayamaz ve ondan zevk alamaz, fakat hissesiz de kalmaz.

 “De ki: Her türlü hamd Allah’a mahsustur ki, asla evlat edinmemiştir. Hâkimiyetinde ortağı yoktur. Acze düşüp de bir desteğe muhtaç olmamıştır. Öyleyse tekbir getirerek O’nun yüceliğini ilan et.” (İsra;17/111)

Ya Rab! Fermanın başım gözüm üstüne! Emrine âmâdeyim!

Yüceler yücesidir O! İlim ve kudretiyle her şeyden büyüktür O!

Zira her şeyi yaratan O, yarattıklarını düzenli ve ahenkli kılan O, insanı kâinata denk bir sanat eseri olarak kudretiyle şekillendiren ve insanı yazdığı kader kalemiyle kâinatı da aynen yazan O’dur.

Çünkü şu büyük âlem olan kâinat, aynen bu küçük âlem olan insan gibi, O’nun kudretinin eseri ve kaderinin mektubudur. O, şu büyük âlemi öyle eşsiz bir surette yaratmıştır ki, onu bir mescit şekline çevirmiş; bu küçük âlemi de öyle bir surette var etmiştir ki, secde eden bir kul yapmıştır. Şu büyük âlemi bir mülk şeklinde inşa etmiş, bu küçük âlemi de bütün mülke muhtaç bir kul olarak yaratmıştır.

O’nun büyük âlemdeki sanatı bir kitap şeklinde kendini göstermiş, insandaki boyası ise hitap çiçeği olarak açmıştır. O’nun kudreti büyük âlemde haşmetini gösterirken, rahmeti de küçük âlem olan insanda nimetlerini tanzim ediyor. Haşmeti, büyük âlemde O’nun Vâhid olduğuna şehadet ederken, nimetleri de küçük âlemde O’nun Ehad olduğunu ilan ediyor. O, büyük âlemin hem bütününün hem de parçalarının hareketlerine ve sükûnetlerine birlik mührü bastığı gibi, şu insanın cismine ve uzuvlarına, hücre ve zerrelerine de öylece birer birlik damgası vurmuştur.

Şimdi O’nun muntazam ve mükemmel eserlerine şöyle bir bak: Nasıl gün gibi aşikâr, sınırsız bir cömertlikle beraber eşsiz bir düzen; baş döndüren bir hızla beraber mükemmel bir uyum; fevkalâde bir kolaylıkla beraber muhteşem bir sanat; her tarafa yayılmış bollukla beraber benzersiz bir güzellik; birbirinden alabildiğine uzaklıkla beraber olağanüstü birlik; karmakarışıklıkla beraber birbirinden son derece ayrılık ve farklılık; çok pahalı olmakla beraber fevkalâde ucuzluk olduğunu göreceksin!..

İşte bu görünen hal, sürekli hakikatin peşinde koşan akıl sahibi bir kimse için bir şahit olduğu gibi, ahmak bir münafığı da bütün bunların sonsuz ilim ve sınırsız kudret sahibi Cenâb-ı Hakk’ın sanatı olduğunu ve O’nun birliğini kabul etmeye mecbur kılar.

Vahdette fevkalâde bir kolaylık, Allah’a ortak koşmada ise içinden çıkılması imkânsız bir zorluk vardır:

Eğer bütün eşya tek bir Zât’a verilirse, kâinatı yoktan var etmek bir hurma fidanını yaratmak kadar, bir hurma fidanını var etmek de bir meyve kadar kolay olur. Eşya birçok varlığa isnat edildiğinde ise meyveyi ağaç kadar, ağacı ise kâinat kadar zorlaştıran bir imkânsızlık ortaya çıkar. Zira bir tek Zât, pek çok şey için bir tek neticeyi ve vaziyeti, bir tek fiil ile külfetsiz bir şekilde ve bizzat uğraşmadan elde eder. Eğer bu netice ve vaziyet birçok varlığa havale edilse, ona ancak büyük bir zorlukla, bizzat uğraşarak ve mücadeleyle ulaşılabilir: Bir subayın vazifesini erlere, ustanın vazifesini binanın taşlarına, yerkürenin hareketini gezegenlere, fıskiyenin vazifesini su damlalarına, daire merkezinin vazifesini o dairenin çevresindeki noktalara bırakmak gibi…

Bütün eşya bir tek Zât’a verildiği takdirde, yaratmak her şeyi mutlak yokluktan var etmesi anlamına gelmez. Bir tek Zât’ın eşyayı var etmesi, tıpkı cama akseden görüntüyü kolayca fotoğraf kâğıdına aktararak ona maddî bir varlık verilmesi veya görünmez bir mürekkeple yazılmış bir yazının, gizli yazıları ortaya çıkaran bir madde sayesinde görünür hale getirilmesi gibi ilimde gizli olanı varlık katına çıkarmak anlamını taşır.

Eşyanın sebeplere ve birçok ortağa verilmesi, mutlak yokluktan var etmeyi gerektirir. Bu durum, imkânsız olmasa da son derece zordur. Öyleyse bir Yaratıcının varlığını kabul etmekte vücûb derecesine varan bir kolaylık, çok sayıda yaratıcının var olduğunu kabul etmekte ise imkânsızlık derecesine varan bir zorluk bulunur.

Vahdetteki hikmetle, bir varlığı zamansız ve maddesiz mutlak yokluktan var etmek mümkün olur ki, o varlığın zerreleri hiçbir karışıklık ve zorluk olmadan “İlmî bir kalıba”  dökülür.

Şirkteki ve çokluktaki yoktan var etme iddiasının ise mümkün olmadığında, aklı başında herkes birleşir. Çünkü bir canlının var olması için yeryüzüne yayılmış zerrelerin ve elementlerin bir araya gelmesi gerekir. Ayrıca, İlmî bir kalıbın var olmayışı sebebiyle, o canlının cismindeki zerrelerin korunması için her zerrede sınırsız bir ilim ve sonsuz bir irade bulunması gerekecektir. Bununla beraber, ortaklara hiç ihtiyaç bulunmadığı ve varlıkları da imkânsız olduğu halde, onların varlıklarını iddia etmek mânâsız, delilsiz ve boştur. Varlıklarda böyle bir şeye ne bir emare ne de bir işaret vardır.

Zira göklerin ve yerin yaratılışı, zorunlu olarak, sonsuz, mükemmel bir kudreti gerektirir. Dolayısıyla ortaklara da hiç ihtiyaç yoktur. Eğer bunun aksi farz edilse -hiçbir zorunluluk yokken, hatta zorunluluk bunun tam aksi iken- sınırsız ve gayet mükemmel bir kudreti, sınırsız olduğu halde, sınırlı başka bir kuvvetle sınırlandırmak gerekir ki, bu, beş yönden imkânsızdır. İşte, ortakların varlığı aynen bunun gibi imkân dışıdır ve varlıkta hiçbir şekilde -zikredilen yönler itibarı ile- var olmaları imkânsız bulunan ortakların varlığına dair bir işaret veya bunun gerçekleştiğine/gerçekleşeceğine dair bir emare yoktur.

Bu meseleyi Otuz İkinci Söz’ün Birinci Mevkıfı’nda zerrelerden gezegenlere; İkinci Mevkıfı’nda da göklerden her bir insanın yüzündeki, onu diğer insanlardan ayıran farklılıklara kadar, teker teker ele alıp soruşturduk; hepsi de tevhid mührünü göstererek şirke “ret” cevabı verdiler.

O’nun ortağı olmadığı gibi, yardımcısı ve veziri de yoktur. Sebepler ise ezelî kudretin tasarrufuna ince bir perdeden ibarettir; zaten işin aslında, yaratmada da hiçbir tesirleri yoktur. Zira sebeplerin en üstünü ve en geniş iradelisi insan olduğu halde, “yeme, konuşma, düşünme” gibi iradeyle gerçekleştirilen en açık fiillerde dahi onun elinde olan, bunların ancak yüzde biri kadar şüpheli bir kısımdır.

Gördüğün gibi, en üstün ve iradesi en geniş olan sebebin hakiki tasarrufta eli kolu böyle bağlı ise diğer hayvanlar ve cansız varlıklar, yaratmada ve rubûbiyette göklerin ve yerin Yaratıcısına nasıl ortak olabilirler?

Nasıl ki bir padişahın, içine hediyesini koyduğu zarf, lütfunu sardığı mendil veya eliyle sana nimet gönderdiği asker, onun saltanatına ortak olamaz. Öyle de, elleriyle bize nimetlerin gönderildiği sebepler, bizim için biriktirilen nimetlerin sandıklarından ibaret zarflar ve bize hediye gönderilen İlâhî lütufların üzerine sarılmış sebepler, yardımcı, ortak veya tesirli birer vasıta olamazlar.

Ufuk Yayınları, Lem’alar, 29. Lem’a, Bediüzzaman Said Nursi