Warning: include_once(wp-content\plugins\wp-super-cache/wp-cache-phase1.php): failed to open stream: No such file or directory in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/advanced-cache.php on line 20

Warning: include_once(): Failed opening 'wp-content\plugins\wp-super-cache/wp-cache-phase1.php' for inclusion (include_path='.:/opt/cpanel/ea-php70/root/usr/share/pear') in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/advanced-cache.php on line 20

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads125_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 8

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_90_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 129

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_60_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 250

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_600_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 372

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_240_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 493

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads160_600_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 613

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads300_600_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 721

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads250_250_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 830

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads300_100_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 942

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads300_250_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 1054

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_video_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-video.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_posts_list has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-posts.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_login_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-login.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_google_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-google.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_widget_tabs has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-tabbed.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_flickr_photos has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-flickr.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_author_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-author.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; author_post_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-author.php on line 68

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_social_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-social.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_search has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-search.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_slider has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-slider.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; TIE_WeatherWidget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-weather.php on line 220

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_youtube_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-youtube.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_Latest_Tweets has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-twitter.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_timeline_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-timeline.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_facebook_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-facebook.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_categort_posts has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-category.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_news_pic has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-news-pic.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_text_html has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-text-html.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_feedburner_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-feedburner.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_soundcloud has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-soundcloud.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_author_custom has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-author-custom.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_Author_Bio has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-custom-author.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_authors_posts has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-authors-posts.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_comments_avatar has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-comments-avatar.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; arqam_lite_counter_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/functions/arqam-lite.php on line 736

Warning: Cannot modify header information - headers already sent by (output started at /home/cihans5/kocar.org/wp-content/advanced-cache.php:20) in /home/cihans5/kocar.org/wp-includes/feed-rss2.php on line 8
aydın – İrfana Yolculuk http://www.kocar.org Thu, 09 Feb 2017 16:05:15 +0000 tr hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.4.2 http://www.kocar.org/wp-content/uploads/2016/06/cropped-kitap-32x32.png aydın – İrfana Yolculuk http://www.kocar.org 32 32 Sızıntı Başyazıları: Aydınlarımızın Gaflet Yılları http://www.kocar.org/yazilar/sizinti-basyazilari-aydinlarimizin-gaflet-yillari/ Thu, 09 Feb 2017 16:03:12 +0000 http://www.kocar.org/?p=4215

Yıllar var ki, milletimizin kaderiyle alâkalı, ileriye dönük ciddî hiç bir plânımız olmadı. Bu bulanık zaman dilimi içinde, hayırları hep nevzuhûr tecellîleriyle tanıdık; şerleri de, gelip millete tosladığında veya çarpıp onu yere serdiğinde.. yani bıçak kemiğe dayandığında. Dünyâda olup-biten hâdiseleri, anlayıp değerlendirmek bir yana, bunlar arasında doğrudan doğruya bizi alâkadar edenleri dahi sezip-kavrayamadık. Sezip-kavramak şöyle dursun, elli defa, hasım bir dünyanın kin, nefret ve zulüm paletleri altında preslendikten sonra bile, çoğumuz itibâriyle bir “Lâ havle” çekip, etrafa bakmadan yolumuza devam ettik.. Bari devam ettiğimiz bir yol olsaydı..!

Zaman zaman bağırıp çağırdığımız, yer yer hamaset destanları kestiğimiz de olmuştur ama, hep çâresizlik içinde iki büklüm olduğumuz ve hasımlarımız tarafından nakavt edildiğimiz meş’ûm ve karanlık anlar da.. hiç olmazsa bu uğursuz dakikalarda olsun galeyanlarımız bir ses getirebilseydi! Ne gezer..! Toplanıp bir araya geldik.. görkemli mitingler tertip ettik.. tumturaklı laflar ve hamasî destanlarla gönülleri hoplattık. Ama her şey, havâî fişekler gibi başımızın üstünde birer şerâre meydana getirdi, sonra da kaybolup gitti. Yığınlar bunun bir şey olduğunu ve bir işe yaradığını zannededursun; bizler, dünyânın çeşitli yerlerinde zulüm gören, kinle gerilen, nefretle yutkunan dindaş ve soydaşlarımız için sadece şehrâyinler tertip ettik, böylece de hem kendimizi hem de onları aldattık.

Biz kendi kendimize oyalana duralım, elin oğlu gürültüsüz tedrîcî ve sistemli bir surette kitlelerin rûhuna giriyor.. onları istediği gibi şekillendiriyor.. istediği kalıba sokuyor ve câhiliyle-okumuşuyla, şuursuz yığınları istediği zaman sokağa döke-biliyor.. istediğine küfrettiriyor ve istediğini başlara tâç yapıyor.. istediğinde şânlı geçmişimize sövüyor ve sövdürüyor.. istediğinde soyumuzu tahkîr ettiriyor ve millet ruhuna küfürler yağdırıyor.. istediği zaman bizleri çinlere-maçinlere kadar kendi mâcerâlarının arkasından koşturuyor ve istediği zaman beğenmediği iktidarları alaşağı etmek için sun’î bunalımlar meydana getiriyor; kitleleri birbiriyle vuruşturuyor ve arkasından da bir gece baskınıyla; cumhuriyet ve demokrasi adına yeni bir diktatörlüğü milletin başına musallat ediyor…

Evet, bizim safdil oluşumuz ve âlemin de hokkabazlığı; millet; yıllar ve yıllar, bir türlü sonu gelmeyen bu tarihî tekerrürler turnikesinde döndü-durdu. Zirvedekiler, milleti sevk ve idare adına, şahsiyetli ve millî ruh kaynaklı bir politika belirleyecekleri güne kadar da bizim, sâir fi’n-nevm “uyur-gezer” kalmamız, düşmanlarımızın da sinsi oyunları, gizli işgalleri ve İslâm ülkelerini içten içe fethetmeleri devam edeceğe benzer. Bugün yeryüzünün büyük bir bölümünde söz mütegalliblerde bitiyor.. gücü temsil edenler zayıfa hakk-ı hayat tanımıyor.. her yerede zorbalık ve kabadayılık alkışlanıyor; her insanı insan kabul edip onun hukukuna saygılı olmak ise, aptallık ve sünepelik sayılıyor. Süpergüç ve devletlerin politikaları, hemen her zaman, zayıf ve güçsüzleri istismar etme “sömürme” istikâ-metinde işliyor. Kılıfını bulduktan sonra, çalıp-çırpma, yeyip-yutma, hatta can çekişenlerin sırtında hakk-ı temettu’ arama akıllılık sayılıyor.. buna karşılık haram-helâl düşüncesi, hak-hukuka riâyet gayreti ve insânî değerlere saygılı kalma azim ve niyeti aptallık kabûl ediliyor.

Bu alabildiğine kör, sağır ve kalpsizce gidişe “dur!” diyebilmek için, bugünü-yarını aynı anda görecek kadar basîretli; çevresinde olup-biten şeyleri sezip anlayabilecek, anlayıp değerlendirebilecek kadar firâsetli; oyun ve entrikalara tenezzül etmeyecek kadar mü’min, oyun ve entrikalara gelmeyecek kadar firâsetli ve düşmanlarının fikrî, hissî, ahlâkî hulûl yollarını sezebilecek kadar da şuurlu insanlara ihtiyaç var. Beş-başı ma’mûr bu engin ruhlar yetiştirilerek, bu fıtrî ihtiyaç giderilmezse, zâlim, zulmüyle başını alıp-gidecek.. mazlûm ve mağdur da yaşama adına zillet çekecek ve kendini hor ve hakir görenlerin vesâyâsı altına girip onların gölgesi gibi yaşayacak; dolayısıyla da hiç bir zaman belini doğrultamayacak ve sürüm sürüm olacaktır. Sürüm sürüm olacaktır; çünkü, yaşama hakkı kendi elinde değil.. sürüm sürüm olacaktır; çünkü, şahsiyetsizdir, kimliksizdir, geçmişinden ve kendi kültüründen kopuktur.

Bunun içindir ki, nesillerin eğitim ve öğretim meseleleri plânlanırken, en az, çağın ilim, irfan ve teknolojisi kadar İslâmî ahlâk ve değerlere, millî kültür ve millî terbiyeye de yer verilmelidir ki, gençler, manevî ve rûhî bunalımlara itilmemiş, dolayısıyla da bir kısım arayışlara mecbur edilmemiş olsunlar.

Evet, yakın geçmişimiz itibariyle, yeni nesillere sağlam bir millî terbiye ve İslâmî ahlâk verilmediğinden.. çoğunluğu itibariyle yetişen gençler, serseriliğe açık ve kendi dünyâsına yabancı, hatta düşman yetişmektedir. Günümüzde, Avrupa ve Amerika’da birkaç ay kalabilme fırsatını elde etmiş ve şöyle-böyle bir yabancı dili hecelemeye başlamış pek çok insan var ki, yapacak başka bir şey kalmamış gibi kendi insanını tezyîf etmekte ve milletini hakîr görmektedir. Bunlardan nicelerini görüp dinlemişizdir.. gidip, dönmüş ve milletlerini tezyîf etmeye başlamışlardır:

“Âh ne kadar geri bir milletmişiz(!) meğer hayat batıdaymış.. bizim ülkenin insanları âdetâ canlı cenazeler.. bu mütereddî yığınların, yaşadıkları çağı yakalamaları mümkün değil… Hele Müslümanlık, o bütün bütün çağ dışı.. biz, bu kılık ve kıyafetle varılabilecek yerlerin en yakınına dahi varamayız! Dünyâ başını almış göklerde dolaşıyor, bizler bu sıkma başlarla hâlâ yerde yürürken de tökezliyoruz. Milletin, yükselip çağıyla hesaplaşması düşünülüyorsa, bu batılılaşmadan geçer…” vesaire vesaire…

Evet, işte bu düşünceler, merhametsiz yılların ve karanlık günlerin yabancılaştırdığı derbeder nesillerin düşünceleri ve bir dönemde heder olup gitmiş yığınların hezeyanları! Bu zihniyetteki kimselerin insanımızın kaderine hâkim olması, gelecek nesillerin târih ve milliyet düşüncesini zayıflatmakta; onları yüksek mefkûrelerden uzaklaştırmakta ve düşünce hayatımıza zift gibi bedbinlikler püskürtmektedir. Açıkçası, düşmanlarımız, rûh, düşünce ve ahlâk dünyâmızı, içimize saldıkları ajanlarla tahrîp etmekte ve bizleri, âdetâ, dünyâya hâkim güçlerin kuklaları haline getirmektedir.

Evet, bugünkü şatafat ve debdebesi itibâriyle, dünyâya hükmeden güçlerin bir kısım üstün yanları var; ama bu insanlık adına her şey demek değildir. Ve hele Avrupalı ve Amerikalı olmamak da hiç mi hiç ayıp değildir; ayıp olmak şöyle dursun, şanlı geçmişimizi bilen ve onu rûhunda duyan birisi için, böyle bir intisap hakarettir. Bir insanın, kendi millet ve geçmişini reddetmesi veya hafife alması bir aşağılık duygusu, bu densiz şeyi yaparken can alıcı düşmanlarımızı göklere çıkarması da bir soysuzluktur. Böyleleridir ki, yıllarca, mübârek milletimizi ye’se, bedbinliğe, karamsarlığa sürükleyip durdu ve bugünkü kahrolası yabancılaşmayı başımıza musallat ettiler.

Zaten, çoktan beri millî bir gâyemiz, millî bir hedefimiz ve millî bir terbiye sistemimizin olmayışı; buna karşılık da, yahûdinin yanında Hıristiyan, Hıristiyanın yanında ateistin, mektepten matbuâta, matbuattan da radyoya kadar günümüzde buna, sinema, televizyon ve video da eklendi – çok geniş bir sahada iğfâl ve ifsad kampanyaları, yığınları sersemleştirmiş, kararsızlaştırmış ve yüzüp-gezenler haline getirmiştir. Buna, günümüzde, bir kısım yeni mefsedet unsurları da ilâve edilince her şey bütün bütün allak-bullak oldu. Eskiden, nesillerin ilericileştirilmesini ve batılılaştırılmasını bir kısım Katolik ve Protestan mektepleri yüklenmişti ve onlar yapıyordu. O gün için, bu mekteplerin, açıktan açığa gençlerimizi Hıristiyanlaştırdığı söylenemez. Ama, bu mekteplere girip-çıkan-ların, Müslümanlığı ve Müslümanları hafife aldıklarını da inkâr etmek kâbil değildir. Müslümanlığı ve Müslümanları hafife almadan da öte, bu mekteplerde değişik bir dünyâya uyanan gençlerin pek çoğu, Müslümanlığından utanıyor, Türklüğünü saklıyor; bir batılı ve bir firenk gibi görünmeye çalışıyordu. Daha sonra da, büyük çoğunluğu itibâriyle bu nesil, kozmopolitleşti, ateizme yelken açtı ve komünizm, sosyalizm erozyonlarıyla her biri bir vâdiye sürüklenip gitti. Aslında bu mektepler, tâ kurulduğu günden itibâren, bu milletin başına musallat olmuş birer belâ idi ama bizler bunu, yeni yeni anlamaya başladık.

Batı bu mektepleri, kendi hesabına, ülke ve insanımızı fethetmenin öncü kuvvetleri sayar. Bizim ise, buna karşılık şimdiye kadar, ne bir müdâfaa gücümüz, ne bir sığınağımız ne de arka çıkanımız olmadı. Oysa ki, bu devâsâ iş, ordular isterdi.. cephane isterdi, strateji isterdi ki yapılabilsin. Ama, bunların hiç biri olmadı.. hem de olacakken olmadı. Mekteplerimizde, düşünce dünyâmıza göre, güzel bir müfredat proğramı, sağlam bir terbiye sistemi, inançlı, fedâkâr, malûmatlı ve hamiyyetli bir muallimler ordusu.. evet bütün bunlar; öyle hârika bir kuvvettir ki, bu mübârek kuvveti elinde bulunduran bir millet, değil sadece Avrupa ve Amerika ile hesaplaşması mevsimi gelince bütün dünyâyı bile dize getirebilir ve dünyâ muvâzenesindeki eski yerini istirdât edebilir. “İstirdât edebilir” diyorum. Çünkü asırlar ve asırlar boyu bu şerefli vazife, hep onun uhdesinde kalmıştı.

Biz, kendimizi ve çağlar boyu millî varlığımıza esas teşkil eden dinamikleri bilmiyoruz ve bilmek istemiyoruz.. belki de, bunları ve gerçek rûhumuzu ihsastan çekiniyoruz. Çekiniyor ve bir firenk karşısında ezim ezim eziliyoruz.

İspanyalılar, orta ve cenûbî Amerika’ya girdikleri zaman, bir kısım yerliler onları, güneşin zürriyetinden gelmiş mukaddes varlıklar diye alkışlıyorlardı. Bugün, batı bizim his ve düşünce dünyâmızı, mantık ve muhakememizi, haysiyet ve onurumuzu öyle kırmış ve öyle felç etmiş ki, artık her firengi kendimizden mutlaka büyük görüyor ve onları, güneşin çocuklarıymış gibi ihtiramla selâmlıyoruz. İnsana olan ihtiram, insânî duyguları harekete getirir; canavarlara karşı muhabbet ise onların iştihalarını açar. Herkesi kuzu zannedip, kuzu olmaya kalkışmak sadece çakalları ve kurtları sevindirir. Biz, Balkan fitnesinde ve Cihan harbinde çakallığın ve kurtluğun en utandırıcılarını gördük.

Overof’un bombaları gönülleri delip geçerken, İstanbul ve İzmir sokaklarında Rum çocukları, başlarında Yunan bayrakları, şapkalarının üstünde Overof’un ismi ve panhelenizm türküleriyle ortalığı velveleye veriyorlardı. Onlar veya başkaları -Allah ülkeyi ve milleti korusun!- aynı imkânları elde ettiklerinde, aynı şeyleri yapacaklarında tereddüt edilmemelidir.

Yıllarca biz, hep başkaları hakkında hüsn-i zan kesip biçtik -keşke o kadar da kendi içimizdeki dindarlara karşı insaflı olabilseydik- ve onların kusurlarını hiç mi hiç görmedik veya görmek istemedik. Küstahça hallerini mutlaka yumuşatma yollarını araştırdık. Hatta ülkemize tecâvüz edenlerin murdar naaşları başında durduk, onlara ta’zîmât ve tekrîmâtta bulunduk. Bu kadar küstahlığı görmemezlikten gelmek ancak ölülerin katlanabileceği bir zillettir. “Estağfirullah” Rabbi’sine ulaşmış kimseleri, tezyîf edip haklarını çiğneyemem! İhtimâl, mücâhidâne düşüncelerle içine girmiş bir rûha konaklık yapan herhangi bir mezarın başında böyle bir terbiyesizlik irtikâb edilseydi, o mübârek ölü, huzurlu hayatına bir dakika ara vererek, bu terbiyesizliği irtikâb eden küstahı çarpacaktı…

Keşke, bu kadar olsun, rûhlarımızda hamiyyet ve gayret bulunabilseydi! Ve keşke, herkesi bağrımıza basarken, bağrımıza bastıklarımızdan bir kısmının, bizi ısıracaklarını da hesaba katabilseydik..!

Yazar: Fethullah Gülen , Sızıntı, Aralık 1990, Cilt 12, Sayı 143

]]>
Sürgündeki Hizmet Aydını – 1 – Engin Sezen http://www.kocar.org/yazilar/surgundeki-hizmet-aydini-1-engin-sezen/ Mon, 27 Jun 2016 09:48:13 +0000 http://www.kocar.org/?p=3919

“Bir çok gidenin her biri memnun ki yerinden Bir çok seneler geçti dönen yok seferinden.”   Yahya Kemal

İhsan O. Anar sürgünü ve sürgünlüğü tanımlarken, “Ait olduğunuz bir yerin gerçekten var olduğuna ve bizzat kendinizin de orada olmadığına inanıyorsanız, hepsinden öte, oraya erişmenize engel olan biri ya da bir şey varsa, kelimenin basit anlamıyla sürgündesiniz demektir.” diyor.

Türk Dil Kurumu sözlüğünün sürgün maddesinde de “Ceza olarak, oturduğu çevreden çıkarılıp başka bir yere gönderilen kimse” yazıyor.

Dilimizde sürgünlük için daha önceleri kalebent, ikamete mecbur, nefy, menfi, menfa, teb‘id, mevkuf gibi kelimeler de kullanılmıştır. Mesela müzmin sürgünlerden mutasavvıf şair Niyazi-i Mısri  Rodos’ta, vatan şairi Namık Kemal de Magosa’da kalebent hayatı sürmüşlerdir. Tarihimizde Kütahya, Bursa, Adana, Çorum, Trablusgarp, Bağdat, Akka, Rodos, Malta, Sinop gibi şehirler sürgün beldeleri olarak anılagelmişlerdir.

Edebiyatımızda sürgün, sürgün edebiyatımız, edebiyat – sürgün münasebeti layıkı veçhiyle ele alınamamış bir konudur Türk edebiyatı tarihinde. Aslında, genel olarak bakıldığında yabana atılamayacak kadar malzeme olduğu da görülecektir.

Edebiyat tarihimizin meşhur sürgünleri arasında, Abidin Dino, Ahmet Ağaoğlu, Abdullah Cevdet, Ahmet Hilmi Şehbenderzade, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Emin Yalman, Aka Gündüz, Ali Kemal, Ali Suavi, Aziz Nesin, Celal Nuri İleri, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Ebuzziya Tevfik, Hüseyin Nihal Atsız, Hüseyin Cahit Yalçın, Mehmet Emin Yurdakul, Namık Kemal, Refik Halit Karay, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Ruhi Su, Sevgi Soysal, Salah Cimcoz, Said Halim Paşa, Süleyman Nazif, Yusuf Kamil Paşa, Yılmaz Güney, Yusuf Akçura, Zekeriya Sertel, Ziya Gökalp, Nazım Hikmet, Orhan Pamuk gibi yüzlerce isim vardır.

Sürgün özünde çelişkileri, zıtlıkları, rahatı, rahatsızlığı, sevinci, hüznü, uzaklığı, yakini, endişeli bir bekleyişi, bilinmezliği barındıran ağır bir kelimedir.  Basit anlamıyla, ıslah-ı nefs edinceye kadar belirlenen bir yerde, genellikle de gözden uzak gönülden ırak bir beldede, ikamete mecbur edilmektir.

Neşeli ve müzmin sürgünümüz Refik Halit, sürgündeyken kaleme aldığı Memleket Hikayeleri adlı eseinde, Yatık Emine adlı hayat kadınını ‘ıslah-ı nefs’ etmek üzere Haymana ovasında bir kasabaya gönderir. Fakat Yatık Emine de “Can çıkar huy çıkmaz” misali tıpkı Refik Halit gibi nefsini bir türlü ıslah edemez. Anadolu’yu diyar diyar gezen Refik Halit, nitekim iflah olmaz bir muhalif olarak hayata veda etmiştir ve sürgün edebiyatımızın en yetkin örneklerini kaleme almıştır. O sürgünleri yaşamasaydı Refik Halit, sürgünde kaleme aldığı Memleket Hikâyeleri ortaya çıkar mıydı acaba!

Kimi zaman siyasal şartlar ülkenin aydın kesimini, yazarlarını doğup büyüdükleri, ruhen, zihnen ve bedenen beslendikleri topraklardan koparır.  Mesela, Naziler sözde ari Alman olmayan yazarları ve sanatçıları tespit edip yasaklılar listeleri oluşturmuşlardı! Yazar ve yayıncıları ayrımcı propagandalarıyla baskı altına almaya çalıştılar. İktidarlarında, kendilerini bila kaydü şart desteklemeyen yazar ve akamisyenlere karşı baskı ve zulmü arttılar. İstenmeyen yazarlara, yayıncılara ve basın kuruluşlarına karşı saldırganlıklarını artırıp, onlara çok ağır yasaklar getirdiler. Nazi tehlikesinden sağa sola kaçmak zorunda kalan okumuş kesim gittikleri ülkelerde geçinmek için her türlü işlerde çalışmak zorunda kaldılar.

Osmanlının son dönemlerinde de çok sayıda siyasi sürgün, İstanbul’dan uzaklaştırıldı,  imparatorluğun en ücra köşelerine sürgüne gönderildi.  Sultan Abdülhamit ve İkinci Mahmut devirlerinde İstanbul’dan birçok kimse haklarinda gelen jurnaller üzerine, merkezden uzaklaştırıdı, etkisizleştirilmeye çalışıldı.

Mesela, Divan şairi Keçecizade İzzet Molla, Sultan 2. Mahmut tarafından Keşan’a sürülmüştür. Molla Efendi, orada geçirdiği günlerini, yaşadığı sevinç ve üzüntülerini, gözlemlerini ve izlenimlerini MihnetKeşan adlı mesnevisinde şöyle dile getirmiştir:
“Felek benden aldı diğer intikam Kesildi vatandan selamü peyam Çekip bam-ı gamdan nice hay u hu Ederdim kebuterliği arzu…” Keçecizade, feleğin zalimler eliyle kendisinden öç aldığını, kendisinin ise bir güvercin olup gurbetteki bu gamdan, kasavetten kurtulmak istediğini söyler.
Yine, Namık Kemal, Ahmet Mithat, Ebuzziya Tevfik, Menapirzade Nuri, Bereketzade İsmail Hakkı 1873 yılında ‘muzır neşriyat’ yapmaktan ayrı ayrı yerlere sürgüne gönderilerek aralarındaki irtibat da kesilmek istenmiştir. A. Mithat ve Ebuzziya Rodos’a, N. Kemal Magosa’ya, Nuri ile Hakkı da Akka’ya sürülmüşlerdir. N.Kemal’in Vatan Yahut Silistre piyesinin seyirciler üzerinde uyandırdığı etki, asıl sürgün nedenidir. Sicili de çok temiz olmayan vatan şairi, “muzır neşriyat” larına sürgün olarak gönderildiği diyarlarda da devam etmiştir. Diğer sürgünlerin suçuysa “Vatan Yahut Silistre” müellifinin yakınında yer almalarıdır.

Magosa’daki sürgünlüğünde N.Kemal, yazı hayatının en velud dönemini yaşar. Akif Bey, Zavallı Çocuk, Gülnihal, İntibah, Kasagelo adlı eserleri hep bu sürgünün meyvelerindendir. Hiçbir hapishane, sürgün vesair mahrumiyetler hüriyet şairini, o tutkulu mücadele adamını, dizginleyememiş ve milleti yolunda hizmetten ve azimetten bir an dur edememiştir.
Merkezden uzaklaştırılarak, çeşitli yerlere sürülerek etkisiz hale getirilmek istenen Osmanlı aydını, kendilerine kucak açan Mustafa Fazıl Paşa’nın maddi destek ve teşvikiyle soluğu Avrupa’da almışlar; oralarda toplanarak, Avrupa’nın çeşitli şehirlerinde bir güç merkezi oluşturmaya çalışmışlardır. Abdulhalim Memduh, sürgüne gönderildiği Trablusgarp’tan Paris’e geçmiştir. Ali Kemal de sürgün bulunduğu Halep’ten Paris’e kaçmanın bir yolunu bulur. Bu şekilde Paris’i tercih eden çok sayıda Osmanlı aydını arasında Dr. Abdullah Şakir, Bekir Fahri de sayılabilir. Bu sürgünler, öncekilerin (Kemal Şinasi, Ziya Paşa, Suavi) yaktığı hürriyet ateşiyle sürgün yaralarını dağlamışlardır ve oralarda da araştırmaya, tefekküre ve neşriyata devam etmişlerdir.

Abdülhamit döneminin sosyal ve siyasi havasından bunalan bir grup yazar, şair (T. Fikret, H. Kazım, M. Rauf…) ise muhayyel bir alem peşindedir. Aileleriyle birlikte Yeni Zellanda’ya gitmeyi ve orada yaşamayı tasavvur etmektedirler. Düşündükleri gibi olmaz. Sonunda Fikret, Boğaz sırtlarına çekilir, planını kendisinin çizdiği Aşiyan’ında adeta bir iç sürgün yaşar.

Osmanlı’nın son sürgünleri de Malta sürgünleridir. 1919 baharında Malta’ya gönderilen sürgünler arasında kimler yoktur ki: Ziya Gökalp, Hüseyin Cahit, Ahmet Emin… Sözde “savaş suçlusu” tam 144 kişi… Devlet-i Aliye, Cumhuriyet sürgününü verince Malta sürgünlerinin de menfilikleri son bulur.

Cumhuriyetin ilk yıllarında resmi ideolojiyle geçinemeyen bir gizli sürgünler grubu da vardır. Bu aydınlardan bir kısmı, Milli Mücadele’de çok önemli görevler de üstlenmiş, yararlılıklar göstermiş olmalarına rağmen, sonradan küsmüşler, küstürülmüşlerdir. Bunlardan Akif, Halide Edip gibi zoraki bir gönüllülükle yurt dışına sürgüne giderken, Said Nursi gibi yurt içinde belde belde sürgünlerde, mahkemelerde dolaştırılanlar ve Y. Kemal, Ruşen Eşref, Yakup Kadri gibi yukarıdan gelen bir emirle elçi yapılarak taltif yoluyla teskin edilenler de vardır.

Bir de ikamet ettiği muhitten ayrılmadan sürgünlük yaşayanlar vardır. İçlerine, kendi kabuklarına çekilenler… İç sürgünü yaşayanlar… Çoğalanlar… I. Berk, B. Necatigil, A.Haşim gibi… Yaşama alanlarını daraltan, odalarında sürgün hayatı yaşayan “kendine sürgünler”.

Sürgün, vatandaşlıktan atılmak, yurtsuz yuvasız bırakılmak anlamlarını içeren nahoş bir kelam. Kişinin doğup büyüdüğü yerleri, eşi dostu geride bırakması, belki onları bir daha hiç görememesi çok zordur!

Hele o sürgün aydın, okuyup yazan, düşünen biri olursa… bu “müfarakat” daha da çetindir.! Yeni ülkesinde bir yabandır o. Güvende hissetmez kendini. Tedirgindir. Yalnızdır.

Ancak, zihnini, maddi ve manevi imkan ve melekelerini iyice derleyip toparlayabilirse gurbetteki aydın, etki gücünü en üst düzeye çıkarabilir.  Ülkesinden ayrı kalmasının onu özgürleştirici, eyvallahsızlaştırıcı, yüreklendirici bir rol oynayabilir! Ruhen ve zihnen derinleşir, eşya ve tabiata duyarlığı artar, hadiseleri sorgulamaya başlar. Bir yere ait olmaması ona zengin bir perspektif kazandırır.  Yaratıcılığını kışkırtır. Kayıplarını, arkada bıraktıklarını yazarak arar; yüklerinden azade olur, kaybettikleriyle zenginleşir, hafifler.

Kabul; uzun bir süre. sürgüneki aydın kendisine dar edilen memleketinden kopamaz. Ülkesine dair hayalleri, heyecanları sönmek bilmez bir türlü! Ülkesine hizmeti sadece oranın sorunlarıyla hemhal olmaktan ibaret gördüğü dönemler yaşar. Uzun süre, ülkesinden niye koptuğunu, koparıldığını sorgular öfkeyle; bir gün ülkesine döneceği günün hayaliyle yaşar.  Kendisini anayurdun dışında yaşadığı yerlerde, yabancı dilde kültürde rahat hissedemediğinden, ortalama bir göçmenden daha çok kimlik sorunları, varoluşsal sorunlar, uyum sorunları yaşar. Farklı dil ve kültür evreninde özkültürüyle sağlıklı bir münasebet tesis edemezse, zamanla özüne yabancılaşma riskiyle de karşıkarşıyadır!

Sürgün için, edebiyat, en güvenli limanlardan, en mütmanin teselli ve ilham kaynaklarından biridir.

Yazmak ve okumak en etkili terapi biçimlerindendir onun için. Yaza yaza dağıtır efkarını, acısını hafifletir, alışmaya çalışır gurbet ellere, var olmaya çalışır…

Bu yüzden, sürgündeki yazarın yazdıkları genellikle kendine ve ülkesine dairdir, otobiyografiktir, dönüp dolaşıp kendini anlatır, arar…hatıraların ışığında gurbette kendini yeniden kurgular.

Mesela, Bodrum’a kalebent olarak gönderilen Halikarnas Balıkçısı adıyla da bilinen mavi sürgün Cevat Şakir Kabaağaçlı orada yepyeni bir hayat kurar kendisine; yepyeni bir evren. Memleketin bu kuytu köşesinde artık “huzurlu mu huzurlu”, üretken mi üretkendir. Aziz Nesin de sever sürgünlüğü:

“Size o günlerin acı, çok acı olduğunu söylemeyeceğim. En acı günler bile üzerinden yıllar geçtikten sonra, dalında dura dura ballanan meyvalar gibi tatlılaşıyor. Şimdi, sürgünde geçen o acı günlerimi andıkça gülüyorum. Anlatınca da dinleyen gülüyor. Anlatamadıklarım, anlattıklarımdan çoktur. Bakın ben sürgünde neler çektim demek istemiyorum. Bunu söylemek de, düşünmek de ayıp” (Nesin 1997)

Tuhaftır, edebiyat tarihinde başarılı yazarların ekserisi kendi ülkelerinde horlanan, saygı görmeyen, eleştirilen ve sürülen kimseler arasından çıkmıştır. İşte Zola, Dante, Voltaire, Byron, V. Hugo, Oscar Wilde, T.S. Eliot, Hemingway… sadece bir kaçı.

Hugo, III. Napolyon’a olan muhalefeti sebebiyle terketmek zorunda kalır çok sevdiği Fransa’yı. Gittiği her yerde jurnallenir, “bir şaki gibi” takip edilir; zamanla Avrupa’nın bir çok ülkesinde istenmeyen adam ilan edilir. Hayatı sürgünlüklerde geçen yazar, Sefiller’i sadece yazmamıştır, yaşamıştır da…

Hizmet Hareketi’nin de entelektüel kesimi bugün daha çok yurtdışında. Dil bilenler, öğrenenler, usül erkan bilenler, dünya görmüş kimseler çoğunlukta…

Batı Üniversitelerinde hocalık pozisyonları elde edenler, akademi kariyer yapanlar, yeniden üniversite hayatına başlayanlar…

Aralarında eli kalem tutan, tutma kabiliyeti ve isteği olan çok isim de var. Sosyal medya da düşüncelerini, hayallerini, duygularını açıklıkla, cesaretle ifade edebilecekleri imkanlar sunuyor kendilerine…

Bu kişiler, oralarda zamanla yerleşikleşecekler; her ne kadar tamamen unutamasalar da, artık Ankara’yı, İstanbul’u, Türkiye’nin kısır siyasetini düşünmek yerine, mukimi oldukları beldelerin yerel meseleleriyle iştigal edecekler… Misafir olarak bulundukları ülkelerin dillerini, kültürlerini öğrenecekler. Ufukları genişleyecek, görgüleri artacak zenginleşecekler.

Bir araya gelip yayın platformları oluşturacaklar. Sesleri yerellikten kurulup evrenselleşecek, eskiden sadece Türkiye’ye hitap ederlerken şimdi dünya ile hemhal olacaklar. Aralarından nice yazarlar, bilimadamları….çıkacak.

Dergiler, gazeteler, internet siteleri açacaklar. Bunlar için kimseden bir tensip, talimat ve yardım beklemeyecekler. Hizmet Hareketi’nin temel umdeleri ışığında, bağımsızca düşünceler ürtecekler, sanat icra edecekler…Mesela Nazi zulmünü en iyi anlatanlardan Eli Wiesel, Primo Levi, Helene Berr gibi kalemler çıkacak aralarından.

Mesela büyükbabası Türkiyede zulme uğramış biri, otuz kırk yıl kadar sonra, Anne Frank etkileyciliğinde, içtenliğinde yazılmış annesinin günlüklerini çıkaracak gün yüzüne ve zülmün tarihini sil baştan yeniden yazacak, anlatacak…Yine, polis babası apar topar sürgünden sürgüne gönderine bir çocuk, Tatiana de Rosneyin kaleme aldığı bir Sarahs Key tadında romanlar yazacak, filimler çekecek…

Ezcüle, Hizmet Hareketi’nin aydın kesimi yurtdışında hayata küsmez, rehavete kapılmaz ise, kalitesine kalite katar. Sesi daha gür, bu sefer evrensel çapta çıkar. Yerini yurdunu terketmek, kerhen sürgün olmak (siz buna hicret de diyebilirsiniz) siyasal baskıların sebep olduğu psikolojik travmalar yaşamak aydın kesim için çok önemli kazanımlara vesile olabilir.

Ruhlar, zihinler, dimağlar, zorluklarla, çetin imtihanlarla birlikte terakki eder, kemale erer; ve ergeç meyvelerini verir.

Sürgün ve Hizmet Aydını

]]>
Fethullah Gülen: Aydın-Ulema – Ali Bulaç http://www.kocar.org/yazilar/fethullah-gulen-aydin-ulema-ali-bulac/ Tue, 16 Dec 2014 13:01:01 +0000 http://www.kocar.org/?p=2199 İslam dünyasının modern tarihe dâhil olması ve bu tarih içinde yaşadığı 150 yıllık zorlu bir tecrübeden sonra bugün İslâm dünyasında yeni sayılabilecek bir “aydın-ulema” profiline doğru gidildiğini söylemek mümkün. Ernest Gellner ve Şerif Mardin, “yüksek İslâm” ve “halk İslâm’ı ayırımı yaparak modern Müslüman dünyayı anlamaya çalışırlar.

Bu kavramsallaştırma yanlıştır. Zira aslında İslam toplumu tarihsel ve entelektüel olarak “havass ve avam” olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır, İslam toplumunda inanç aynıdır, seçkinlerin veya okumuşlarla, ümmi halk kitlelerin inançları temelde farklılaşmaz. Farklılaşan dil, anlatım ve söylem düzeyleridir. Ancak nasıl Divan edebiyatının en seçkin ismi Baki ile halk şairi Karacaoğlan veya Mevlana Celaleddin Rumi ile Yunus Emre arasında farklı inançlar söz konusu değilse, Müslüman dünyanın “havass’ı ile avam’ı” arasında da iman, amel, dünyaya bakış ve hayatın anlamıyla ilgili temel farklılıklar yoktur. Şu halde eğer söz, anlatım ve söylem farkı esas alınacak bir ayırım yapılacaksa Müslümanların okumuş kesimlerine “kitabi İslam”, okumamış kesimlerine “ümmi İslâm” demek daha doğru olacaktır. Şu var ki, “ümmi” demek büsbütün cahil demek değildir. İslâm toplumu “ümmi”, ama “arif” insanlarla doludur.

Geleneksel önderlik doğrudan kitabi İslâm’ı referans alan ulemada veya ümmi İslâm’ın çok itibar ettiği mürşid’te toplanmıştı. Modernlikle birlikte ve modern devletlerin desteğinde “ulema ve mürşid”in yerini merkezi iktidar seçkinleriyle organik işbirliği içinde olan “aydın” aldı. Ancak şimdi ikisinin karışımı olan yeni bir önderlik profilinin doğuşuna şahit olmaktayız: “ulema-aydın”.

Formel eğitimden geçmemiş bulunan, ancak modern eğitime büyük önem verip okul sistemini dünyanın her yanına yayan Fethullah Gülen Hocaefendi bu “ulema-aydın” tipinin en belirgin temsilcilerinden biridir. 20. yüzyılda Pakistan’da Ebu’l A’la Mevdudi bunun ilk örneği sayılır. Gerçekten Mevdudi, İslâm dünyasında âlimlerin yanında aydınların da etkin bir rol oynamak üzere kamusal alana çıkan ve Pakistan’ın fikrî ve politik hayatında derin etkisi olan ilginç bir şahsiyettir. Rahmetli Seyyid  Kutup’u da bazı yönleriyle bu kategoride ele almak mümkün görünmektedir. Ancak bu iki zatla çağdaş ve belki biraz daha öncesinden Türkiye’de Bediüzzaman Said Nursî “cenaheyn” kavramıyla bu yeni önderlik profiline işaret etmişti.

Aydın, Aydınlanma felsefesinin bir ürünüdür, referanslarını, Aydınlanmanın temel varsayımlardan, bu arada ağırlıklı olarak rasyonalizmden ve insanın aşkın olan karşısındaki bağımsızlık düşüncesinden alır. Aydın aynı zamanda toplumu dönüştürmek ister. Buna karşılık aydının kendisi “yaratıcı” bir zekâya sahip değildir, yeni düşünceler geliştiremez, bu yüzden tutucudur ve konumu gereği entelektüel olmadığı için bir önceki dönemde seçkin zihinler tarafından üretilmiş düşünceleri topluma aktarmaya ve benimsetmeye çalışır. Bu yüzden toplumla, halkın kültürü, inançları ve tarihiyle başı derttedir ve doğal olarak son tahlilde tercihini devletten, politik toplumdan yana koyar.

Türkiye’de Müslüman yazarlar, aydına bu özelliklerinden dolayı itiraz edip kendilerinin böyle bir kategoride ele alınmasından hoşlanmazlar. Ama ulema geleneğinden de gelmiyorlar en azından iyi veya kötü Batılı bir eğitimden geçmişlerdir; kökenleri mühendis, iktisatçı, hukukçu, sosyolog, edebiyatçı, gazeteci, tıp vb. şeylerdir. İslâmî ilimlere vukufiyetleri yeterli değildir. Kur’an ve sünnet‘ten kolayca bir referans getiremezler, fıkıh usulünü hemen hemen hiç bilmezler; İslâm tarihini dolduran kelam, felsefe, düşünce ve tasavvufla ilgili bilgileri ders kitaplarında yazılan bilgilerden fazla sayılmaz.

Cenaheyn (iki kanat)” kavramında hem İslâmî, ilimler hem Batılı bilgi ve eğitim bir arada düşünülmüştür. İşte bu çok az kişiden biri, belki de önde geleni, Fethullah Gülen Hocaefendi’dir.

Fethullah Gülen Hocaefendi’nin birkaç yönü vardır: İslâmî ilimlere vukûfiyeti, sözgelimi hadis’te rical ilmindeki derinliği, geniş usul bilgisi ve irfani yönü. Bunlar neredeyse aynı ağırlıkta öne çıkmaktadırlar. “Kalbin Zümrüt Tepeleri” adlı çalışması tasavvuf ve irfan geleneği açısından son derece önemli bir eserdir.

Herhangi bir konuyu ele aldığında geleneksel usule uygun olarak önce bir Kur’an ayetine, sonra bir peygamber hadisine dayandırır. Bununla yetinmez ayetin geçmişte nasıl anlaşıldığını, hadisin senet ve metin kritiği açısından değerini de verir, sonra kendi anlayışını ortaya koyar. Fethullah Hoca’nın en önemli yanı geleneksel usulün dışına çıkmaması, geleneksel tefsir, hadis ve fıkıh usulünün imkânlarını kullanarak modern çok sayıda meseleyi açıklaması, çözüm getirmesidir.

Fethullah Hocaefendi, İslâmî ilimlerden kolayca referanslar vermesi, belli bir usûl bilgisine sahip olması, İslâm tarihinin düşünce, ilim ve sanat mirasını bilmesi büyük bir avantajdır. Çünkü usul koruyucu çerçevedir. Son zamanlarda terör eylemlerine katılanların profiline baktığımız zaman, bunların esaslı bir İslâmi eğitimden geçmediklerini, İslâm adına fetva verirken usul takip etmediklerini, yalınkat düşündüklerini, genellikle üniversitede okurken Marksist veya milliyetçi ideolojileri bırakıp İslâmî hareketlere katıldıktan ve ağırlıklı olarak mühendis, avukat, doktor, öğretmen vb. mesleklere sahip oldukları görülüyor.

Bunun yanında Fethullah Hoca bir aksiyon adamı ve toplumsallaştırıcı bir öncüdür de. Türkiye’de sosyoloji yapacak herhangi bir kişi Fethullah Gülen gerçeğini görmezlikten gelip sosyoloji yapamaz. Bunun yanında öncülük ettiği okullar ve dünya ölçeğindeki eğitim faaliyetiyle belki de Türkiye’nin küresel sürece ve küreselleşmeye sağladığı tek katkıdır.

Ufuk Kitap, “Küresel Barışa Katkılarıyla Gülen Hareketi” adlı kitaptan alınmıştır.

    ]]>