Gıybet ü kizb ü nifak üzre olan ahbabın

Sohbet-i meclisine, ülfet-i melûfuna yuf!

Aynî

Gıybeti Kendi Tarifi İçinde Okumaya Çalışalım

Bir açıdan dedikodu ve nemîme kavramlarıyla ifade edebileceğimiz, diğer yandan da bunların içinde bir tür olarak sayabileceğimiz gıybet, bir kimseyi gıyabında yani bulunmadığı bir yerde çekiştirme, kötüleme ve arkasından kötü söz söyleme gibi manalara gelir ki, Kur’ân’ın “Birbirinizin gıybetini yapmayın; aksi takdirde ölmüş bir kardeşinizin etini yemiş olursunuz.” diyerek apaçık reddettiği, çirkin ve şen’î bir davranıştır.”

Üstad Bediüzzaman’ın ilgili âyetten yaptığı istinbatla söyleyecek olursak “Gıybet, aklen, kalben, insaniyeten, vicdanen, fıtraten ve milliyeten mezmumdur.”

İslâm âlimleri gıybetin çerçevesi hakkında pek çok düşünce ortaya koymuşlardır. Dil üstadı Râğıb el-İsfehanî, “Gıybet, bir kimsenin bir başkasının herhangi bir kusurunu, bir zaruret olmadığı halde gıyabında zikretmesidir.” demiştir.

İmam Gazzalî hazretleri gıybet hakkında, Efendimiz’in tarifine telmihte bulunarak “O, kardeşini duyduğu zaman hoşlanmayacağı bir şekilde anmandır.” der. İbnü’l-Esir’in, en-Nihaye’sinde getirdiği tarif ise şöyledir: “Gıybet, bir kimseyi gıyabında, bir kusurla -velev o kusur onda olsa bile- zikretmendir.”

İmam Nevevî’nin (rahmetullahi aleyh) ortaya koyduğu tarif biraz daha şümullü gibidir. O, Ezkâr isimli eserinde şöyle bir yorum getirir: “Gıybet, bir kişiden, hoşlanmayacağı bir şekilde bahsetmektir; bu hoşlanmayacağı husus gıybet edilen kişinin ister şahsında, ister dinî ya da dünyevî yaşantısında, yaratılışında veyahut ahlâkında ya da malında, evlâd ü ıyalinde, eşinde, hizmetçisinde, elbisesinde, tavır ve davranışlarında, konuşma tarzında, abûs bir çehreye sahip olup olmamasında olsun farketmez. Bu hususta o kimseyle şöyle-böyle alâkalı olan her şey aynı kategoride değerlendirilir. Ve gıybet eden şahıs bunu ister lafızla, ister işaretle, isterse jest ve mimikleriyle yapsın farketmez; yine gıybet olur.” Yani şöyle ya da böyle bir kimsenin şahsı, ailesi, elbisesi, arabası, evi, çoluk-çocuğu, yakınları gibi onunla irtibatlı meseleler hakkında ve o kimsenin duyduğu zaman hoşlanmayacağı bir şekilde konuşmak gıybettir. Gıybet ise haramdır ve büyük bir günahtır. Tıpkı yalan söylemenin, zina etmenin, hırsızlık yapmanın ve namazı terk etmenin büyük birer günah olduğu gibi.

İslâm ulemasından bazılarına göre gıybetin en ağırlarından biri de, bir şahıs hakkında yapılan gıybetin müphem bırakılması, dolayısıyla da dinleyen(ler) nezdinde zımnen de olsa onun daha büyük bir isnatla suçlanıyor olmasıdır. Bu âlimlere göre müphem bir isnat, sarih bin iftiradan daha büyüktür.

İslâm âlimleri, bütün bu yorumlarını yukarıda geçen âyet-i kerimeyi ve Allah Resûlü’nün şu hadis-i şerifini dikkate alarak ortaya koymuşlardır. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ashabına,

“Biliyor musunuz, gıybet nedir?” diye sormuş, onların, büyük bir edep ve nezaket içerisinde “Allah ve Resûlü daha iyi bilir.” şeklindeki cevapları üzerine, “Bir kardeşinizi hoşuna gitmeyecek bir şekilde zikretmenizdir.” demiştir. Onların “Eğer o kusur o şahısta varsa…” diyerek istifsarda bulunmaları üzerine de, O Sadık u Masduk, “Söylenen şey o kardeşinizde varsa o gıybet olur; şayet yoksa o zaman da ona iftira edilmiş olur.” buyurmuştur.

Bu hadis-i şerifin yanında, gıybetin şenaeti Allah Resûlü’nün sözlerine pek çok defa konu olmuş; O Masumlar Masumu, değil sadece ashabından, nifak içerisinde olduklarını bildiği kimselerden bile tek bir kelime ile dahi olumsuz sayılabilecek bir şekilde bahiste bulunmadığı gibi, yanında başkalarının böyle bir günaha teşebbüs etmesine de müsaade etmemiş, hem ferdin amellerini yiyip bitiren hem de içtimaî bünyenin içine fitne ve iftirak tohumları saçan böyle azîm bir günah karşısında âdeta kollarını gerip kimseye geçit vermemiştir.

O Efendiler Efendisi’nin bahtiyar ümmeti olarak bizler, gıybetin zina kadar büyük bir cürüm olduğunu, bu cürmü kendisine âdeta hobi edinen ‘kattat’ların asla cennete giremeyeceğini, gıybet adına edilmiş tek bir kelamın bile koskoca deryaları bulandırabilecek kadar konsantre kir taşıdığını, söz getirip götürmenin kabir azabının sebeplerinden birini teşkil ettiğini, O Söz Sultanı’ndan öğreniyoruz.

Üstad Bediüzzaman ise yukarıda geçen hadis-i şeriften hareketle gıybet hakkındaki tarifini şöyle dile getirir: “Gıybet odur ki, gıybet edilen adam hâzır olsa idi ve işitse idi, kerâhet edip darılacaktı. Eğer doğru dese, zaten gıybettir. Eğer yalan dese; hem gıybet hem iftiradır. İki katlı çirkin bir günahtır.” (22. Mektup)

Bediüzzaman hazretleri, dinin bütün emir ve nehiyleri karşısında titiz kelimesiyle ifade edilemeyecek kadar hassas olduğu, şüpheli hususlardan bile tevakkî ettiği gibi gıybet mevzuunda da âdeta her zaman tetikte bir hayat sürmüştür.

Tarihçe-i Hayatı ve başta talebeleri olmak üzere onun hayat serencamesine şahitlikte bulunma lütfuna nâil olmuş farklı insanların mülâhazaları bize bu hususu apaçık göstermektedir. Çok çileli bir hayat sürdüğü, pek çok sıkıntı ve meşakkate maruz bırakıldığı halde şartlar, onu hayat düsturlarından taviz vermeye zorlayamamış, bütün bir hayatı boyunca dimdik durarak kendinden sonrakilere de ‘üsve-i hasene’ olmuştur.

Evet, Hazreti Üstad hiçbir kimsenin arkasından bir kelime ile bile olsun konuşmamış, çevresinde bulunup kendisine yakın duranların hep takdire şayan yanlarını nazara vermiş ve asla onların küçük ya da büyük bir kısım noksanlarından bahsetmemiştir. Lahikalarına bakanlar ondaki bu inceliği ayan-beyan görebileceklerdir.

Her Gıybet Bir Değil

Gıybet bir ferdin başka bir ferdin arkasından onun aleyhinde sayılabilecek tarzda konuşması şeklinde olabileceği gibi, bir ya da birkaç ferdin, bir heyeti, grup ya da cemaati kötüleyerek tenkit etmesi şeklinde de olabilir. Gıybet aynı zamanda sözle yapıldığı gibi bazen bir işaret, jest ya da mimikle de yapılabilir. Hatta günümüzde çokça yapıldığı gibi radyo, gazete, dergi, televizyon gibi yayın organları bu yolda kullanılabilir ve böylece bir yalan, bir iftira ya da en azından bir dedikodu çok geniş kitlelere çok kısa bir sürede mâl edilebilir. İşte, İslâm âlimlerinin hepsinin ‘haram’ dedikleri bu günah, ortaya konuluş üslubuna, çekiştirilip dedikodusu yapılan fertlerin ya da grupların durumuna göre çok daha büyük bir cürüm hâline gelebilir.

Bir topluluğun gıybetini yapmak, elbette bir şahsın gıybetini yapmak gibi değildir. O, Allahü a’lem, affedilme ihtimali çok zayıf bir günahtır. Zira, o tür bir gıybetle o topluluğa dahil olan bütün fertlerin hukukları rencide hatta ihlâl edilmiş olur; dolayısıyla da o fertlerden her birini tek tek bulup onların haklarını helal etmelerini sağlamak gerekecektir. Bu ise, imkânsız denilebilecek kadar zor bir meseledir.

Bazen de öyle fertler olur ki, onlar âdeta tesbih tanelerini bir arada tutan imame gibi çok yüksek bir vazife ve misyon icra ederler; şahs-ı manevî onlarla, onlar da şahs-ı manevî ile öyle bütünleşmişlerdir ki ne o manevî bünyeyi onlardan ne de onları o dokudan ayrı düşünmek mümkün olur. Binaenaleyh, onların arkasından konuşup gıybetini yapanlar da o heyet-i maneviyenin bütününün gıybetini yapmış gibi affedilmesi çok zor, büyük bir günah işlemiş olurlar.

Keza, radyo, televizyon, internet gibi cihazları da böyle çirkin yollarda kullanmak, bir anda bu günahın kitlelere ulaşmasına sebep olduğu için affedilmeyecek bir kusur olur. Onun içindir ki, bugün bu meseleyi bir meslek hâline getirip sürekli onun-bunun aleyhinde konuşanlar, haberlerini, magazinlerini bu çerçevede oluşturanlar yarın ettiklerine nadim olup ağlayacak, değil sadece huzur-u İlahi’de, daha dünyada iken bin pişmanlıkla kıvranacaklardır. En azından er ya da geç millet vicdanında kerih görülen bir hâle düşeceklerdir ki, bu da onlar için en büyük bir ceza olacaktır.

Gıybet Sinsidir; Âgâh Olmak Gerek

Genellikle, başkalarının dedikodusunu yapıp gıybet edenler, yaptıklarının açık bir günah hatta bir kebîre (büyük günah) olduğunu bilseler de, bazen de gıybet kolayca fark edilemeyecek kadar gizli ve sinsi yollarla gelir. Böyle bir yola şu ya da bu şekilde düşmüşlerin de kendilerine göre icat ettikleri değişik mazeretleri olur ki, bunlar o cürmün cirmini katlayan ayrı günahlar gibidir:

“Ben aslında onun/onların iyiliğini düşünüyorum.”, “Size söylediklerimi onun yüzüne de söyleyebilirim.”, “Zaten ben bunları onun kendisine de söylemiştim.”, “Ben bunları konuşuyorum ama niyetim asla falanı ya da filanları tenkit etmek değildir; ben hey’etin iyiliğini düşünüyorum.” gibi ifadeler işte bu tür gerçekçi olmayan mazeretlerin dışa aksediş sûretlerinden sadece birkaçı.

Gıybetin yaklaşma yollarından biri daha vardır ki, hangi meclislerde kimlerle oturup kalkmamız hususunda dikkatimizi çekercesine, onu er-Riâye müellifi büyük sûfî Haris el-Muhasibî şöyle ifade eder:

“Arkadaşlar değişik tiplerde olurlar. İblis, senin çoğu zaman dikkatli ve havf sahibi olduğunu, gıybet, yalan ve benzeri şeylerden nefret ettiğini, onlardan çekindiğini bilince, arkadaşına hemen bu tür şeylerle süslü laf yaptırmaz. Allah’ı zikredip, ünsiyet kuruncaya kadar sizi baş başa bırakır. Sonra fuzuli laf etmeyi, dünya ile sükûnet bulmayı güzel, hoş gösterir. Buna dalınca, gıybet ve yalanı süsleyip güzel gösterir.” (Kalb Hayatı 2/335)

Bir başka büyük yanlış da yapılan gıybete, ‘gıybetin caiz olduğu yerler’ çerçevesinde bir yer veya bir mahmil aramaya çalışmaktır. Her ne kadar İslâm âlimlerinin temelde gıybet sayılabilecek bir konuşmayı zaruret gereği meşru saydıkları bir kısım alanlar varsa da bunların sayısı mahduttur ve alanı da son derece dardır. Bunun içindir ki, o sahillerde dolaşanların gıybet bataklığına düşmeleri kuvvetle muhtemeldir. Evet, oralarda ölçü ve dengeyi koruyabilme belli seviyenin insanları içindir. Herkesin o hakkı kullanması, o sınırlarda dolaşması asla doğru değildir.

Gıybet Meclisleri

Meclis topluluk, hey’et, toplanma yeri manasına geldiği gibi aynı zamanda arkadaşların ve dostların kendi aralarında gerçekleştirdikleri toplantı ve bir araya gelmelere de denir. Aslında iki kişinin bir araya gelip sohbet etmeleri, oturup konuşmaları da bir meclis kurmak demektir.

Tenbihü’l-Gâfilîn’de ifade edildiğine göre bütün bütün dünya umûrundan konuşulan, gülünüp kahkaha atılan ve başkaları hakkında dedikodu yapılan hiçbir mecliste bereket ve feyiz olamayacağı gibi, Allah da o meclise asla rahmet nazarıyla bakmaz, belki buğz nazarıyla bakar.

Nasıl, fertler için, kalblerini her zaman arı duru ve pak tutmaları, İbrahim Hakkı hazretlerinin ifadesiyle Sultan’ın nüzulüne daima hazır bulundurmaları asla gözardı edilemeyecek bir vazife ise, bir sohbet veya toplantıya iştirak edenlerin de bulundukları o meclisi tertemiz tutmaları, kirletmemeleri olmazsa olmaz bir mükellefiyettir. Bu açıdan müminlerin içinde bulundukları meclisler de onların gönülleri gibi tertemiz olmalı, Cenab-ı Hakk’ın hâzır ve nâzır bulunduğu, melaike-i kiramın orayı/onları müşahede ettiği, başta Peygamber Efendimiz olmak üzere Allah dostlarından bazılarının o meclisi ruhen ziyaret etmek isteyebilecekleri daima göz önünde tutularak, o meclisin nezahetinin zedelenmesine asla fırsat verilmemeli, aksi istikamette en ufak bir teşebbüs sezildiğinde sözün mecrasını değiştirmek, hiç olmazsa oradan ayrılmakla tavrını belli etmek suretiyle o kabil bir teşebbüse engel olunmalıdır. Bu bir fazilet değil bir vazifedir.

Kimi zaman olur ki, en nezih ve nadide olması gereken meclisler bile gıybet ve benzeri günahlarla kirletilebilir. Meselâ, kahvehaneler gibi zatında lüzumsuz ve başkaları aleyhinde konuşmaya her zaman müsait ortamların gıybete dâyelik yapabileceği gibi, tekke, zaviye, meşveret meclisleri gibi yerler de birer gıybet, yalan, nifak ve suizan meclisi haline gelebilir. O meclislerin sakinleri mutlaka Muhasibî’nin sözüne kulak verip şeytanın önden, arkadan, sağdan, soldan, alttan, üstten gelebileceğini düşünerek bir kelime ile bile olsa yanlışa düşmeme hususunda eskilerin tabiriyle ‘âgâh-ı mütenebbih’ olmalıdırlar. Bu manadaki tedbir ve teyakkuzun en önemli adımı da hiç şüphesiz iyi arkadaşlar seçmektir. İnsan, hesap gününde “Keşke falanı, filanı kendime arkadaş edinmeseymişim!” pişmanlığına düşmeden ve her bir arkadaş ve dostunun aslında kendi karakterini aksettiren bir ayna olduğunu düşünerek hep iyilerle oturup kalkmaya, salihler zümresine dahil olmaya çalışmalıdır.

Kur’ân-ı Kerîm de “Habisler, habisler içindir; nezihler de, nezihler için.” (Nur sûresi, 24/26) demek suretiyle dikkatlerimizi bu noktaya çekmektedir. Bir hikmet erinin söylediği;

“Nâdanlar sohbet-i nâdanla eder telezzüz

Nâdanların hemdemi hep nâdan gerektir!”

mısraları da bu gerçeği pek veciz bir şekilde dile getirir.

Sorunun zoru: Ne Yapmalı?

Aslında gıybetin ne kadar büyük bir günah olduğunu, Kur’ân-ı Kerîm’de çok ağır ifadelerle menedildiğini, hadis-i şeriflerde çirkinliği üzerinde ne kadar çok tembihatta bulunulduğunu, şahsın kalb ve ruh hayatını ne ölçüde örselediğini, cemaatlerin ve toplulukların bünyesini bir kurt gibi kemirip, fitne, nifak ve iftirak ateşine körük çektiğini bilmeyenimiz yok gibidir. Yok gibidir; fakat yine de böyle aşağılık bir günaha tevessül etmekten çok kere sakınmayız veya bir türlü yakamızı kurtaramayız.

Öyleyse bu hususta da sürekli temrinat yapmak suretiyle gıybetin çirkinliğini her geçen gün vicdanımızda daha fazla duymaya çalışmak hepimizin şiarı olmalıdır. Bunun için de herkes

ağzını kilitlemeli ve hiç kimsenin gıyabında konuşmamalı, konuşacaksa mutlaka hayır konuşmalıdır; gerekirse ağzına gıybet kokan bir kelime bile almayacağına yemin etmeli, şayet yeminini bozacak olursa kendi (nefsi)ni cezalandırmalıdır.

İnsan, gıybet etmiş olabileceği endişesiyle sürekli Cenab-ı Hakk’a rücû edip “Allah’ım! Beni ve gıybetini ettiklerimi bağışla.” demeli; ahirette nasıl ağır bir ceza ile karşılaşacağını gözünün önüne getirmeli ve ürpermeli. Evet, bunları yapmalı; fakat ötede bu elim durumlarla beride de hiç kimseyle er ya da geç karşı karşıya gelip özür dileme mecburiyetinde kalmadan önce gıybet denilen çukura hiç düşmemeye çalışmalıdır.

Bunun için de kendi günahlarını hatırlamalı, onların büyüklüğü karşısında başkalarının yaptıkları şeylerin görünemeyecek kadar küçük ve basit şeyler olduğunu, sonra herkesin mukteza-yı beşeriyet hata yapabileceğini mülâhazaya alarak kendini herkesin dununda  görmeli. Allah’tan, sürekli günahkâr insanların düştükleri hata ve günahlara kendisini düşürmemesini istemeli. Dişini sıkıp sabretmeli ve ne gerekiyorsa yapmalı; ama asla nefsine, şeytana mağlup olup o tür bir günaha tevessül etmemelidir.

Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), arkadaşlarından Abdullah b. Revâha’yı nazara vererek, onun hakkında “Allah, İbn-i Revâha’dan razı olsun. O, meleklerin kendisiyle iftihar ettiği meclisleri seviyor.” der. İşte bize düşen, meleklerin iştirak etmek için arayışa ve âdeta yarışa geçtikleri, bulunca da Cenab-ı Hakk’a sevinerek müjdesini verdikleri sohbet ve zikir meclislerini bulmak, oraların müdavimi olmak ve Hazreti Yusuf’u kendimize örnek alarak daima, “Allah’ım! Beni her zaman salih kullarının arasında tut!” diyerek yalvarmak olmalıdır.

Sözün Sonu

Sözümüzün sonunda biz de, divan şairi Karamanlı Aynî gibi, meclislerini gıybet, yalan, nifak, suizan, hile, hud’a üzerine kuran insanların meclislerine de, sohbetlerine de, kendilerine de, ülfet ve dostluklarına, muhabbetlerine de bir ‘Yuf olsun!’ çekiyor ve “Hepimiz hem kendi vicdanlarımıza hem de birbirimize, asla kimsenin arkasından konuşmayacağımıza, kimsenin eksiğiyle gediğiyle uğraşmayacağımıza, başkalarının küçük lekeleri gözümüze çarptığında da hemen nazarlarımızı kendi yağ bağlamış karalarımıza tevcih edeceğimize söz verelim. Sohbetimiz her daim ‘sohbet-i Cânân’ olsun; olsun da sohbet meclislerimizde başka hiçbir kelama yer kalmasın!” recası ve Üstad Bediüzzaman’ın gıybet bahsine dercettiği bir altın sözle bu faslı kapatmak istiyoruz:

“Düşmanıma gıybetle ceza vermekten nefsimi yüksek tutuyorum

ve tenezzül etmiyorum. Çünkü gıybet; zayıf, zelil ve aşağıların silâhıdır.”

Mustafa YILMAZ , “Biraz Da Gurbet Düştü”, Işık Yayınları adlı kitaptan iktibas edilmiştir.

Günah bir iç çöküntü, bir terslik ve fıtratla zıtlaşmadır. Günaha giren kimse, kendini, vicdanî azaplara ve kalbî sıkıntılara bırakmış bir tâli’siz ve bütün ruhî meleke ve kabiliyetlerini şeytana teslim etmiş bir zavallı ve tâli’sizdir. Bir de o günahı işlemeye devam ederse, bütün bütün ipi elden kaçırır ve artık, ne bir irade, ne bir direnme, ne de kendini yenilemeye mecali kalmaz.

“Cennete en son giren kimse, bazan yürür, bazan ağlar. Ateş de arada sırada onu yalar geçer. Cehennemi tamamen geçince dönüp ona bir nazar eder ve: “Senden beni kurtaran Allah münezzehdir! Allah Teala hazretleri, bana evvelin ve ahirinden hiç kimseye vermediği şeyi verdi!” der.

Derken ona bir ağaç gösterilir. “Ya Rabbi!” der, “beni şu ağaca yaklaştır da altında gölgeleneyim, suyundan içeyim.” Allah Teala hazretleri: “Ey ademoğlu! Dilediğini versem benden başka bir şey istemezsin değil mi?” der. Adam: “Ey Rabbim, ondan başka bir şey istemeyeceğim!” der ve başka bir şey istemeyeceğine dair söz verir. Rabbi de onun özrünü kabul eder. Çünkü o, sabredemeyeceği şeyi görmüştür. Onu ağaca yaklaştırır. Adamcağız, onun gölgesinde gölgelenir, suyundan içer.

Sonra adama, evvelkinden daha güzel bir ağaç daha gösterilir. Dayanamayıp: “Ey Rabbim! Beni şuna yaklaştır, gölgesinde gölgeleneyim, suyundan içeyim, artık senden başka bir şey istemeyeceğim!” der. Allah Teala: “Ey ademoğlu! Bana öncekinden başkasını istememeye söz vermemiş miydin? Ben seni yaklaştıracak olsam başka şeyler isteyeceksin!” der. Adam, başka şey istemeyeceği hususunda söz verir. Rabbi de onu mazur görür. Çünkü o, sabredemeyeceği şeyi görmüştür. Adamı ona yaklaştırır. Adam onun gölgesinde gölgelenir, suyundan içer.

Sonra ona cennetin kapısının yanında bir ağaç yükseltilir. Bu ağaç diğer ikisinden daha güzeldir. Adam yine: “Ey Rabbim! Beni şuna yaklaştır da gölgesinde gölgeleneyim, suyundan içeyim, senden başka bir şey istemiyorum!” der. Rab Teala: “Ey ademoğlu! Sen, ondan başka bir şey istemeyeceğine dair bana söz vermemiş miydin?” der. Adam: “Evet, Rabbim! Senden, başka bir şey istemeyeceğim!” der. Rabbi onu mazur görür. Çünkü o, sabredemeyeceği bir şey görmüştür. Onu bu ağaca yaklaştırır.

Adam ona yaklaştırılınca cennet ehlinin seslerini işitir. (Dayanamayıp): “Ey Rabbim! Beni cennete sok!” der.

Rab Teala: “Ey ademoğlu! Beni senden kurtaracak şey nedir! Dünya kadarını ve beraberinde mislini versem razı olur musun!” der.

Adam: “Ey Rabbim! Benimle istihza mı ediyorsun? Sen ki Alemlerin Rabbisin!”der. İbnu Mes’ud bu noktada güldü ve: “Niye güldüğümü sormuyor musunuz?” dedi. “Niye güldün söyle!” dediler. “Resulullah (asa) da böyle gülmüştü. “Niye güldünüz?” diye soruldu da: “Rabbülalemin’in, adamın “Sen ki Alemlerin Rabbisin, benimle istihza mı ediyorsun?” demesine gülmesine gülüyorum!” dedi. Allah Teala hazretleri: “Ben seninle istihza etmiyorum. Lakin ben, Azimüşşan dilediğimi yapmaya kadirim!” buyurdular.”

Müslim, İman 310,187

Müsaadenizle fakiri de içinizden biri sayarak “biz” diyeceğim; biz, bir yandan kendi dinimize, kendi hayat felsefemize sımsıkı sarılırken; diğer yandan da başka dinî telâkkilerin, felsefî görüşlerin mevcudiyetini birer realite olarak görüp “herkesi kendi konumunda kabul ve herkese saygı” sloganıyla çıktık yola. Bu temel felsefeye bağlılık sayesinde hiç kimseyi, soy, renk, din, inanç, mezhep ve düşünce farklılığı gibi hususlardan ötürü hor görmedik, incitmedik. Sürekli beraber yaşamanın ve insanî güzelliklerde buluşmanın vesilelerini araştırdık.

En derûnî hislerle sevgi kurnalarımızı sonuna kadar açık tutarak, belli bir zaman dilimi itibarıyla husumet duygularıyla kirlenmiş bir zeminde muhabbet fidelerinin çoğalıp gelişip her yanı saracağı hülyalarına kapılmış, “virâ bismillah” deyip yola koyulmuştuk. Daha yolun başında toplumun büyük çoğunluğunun da bizimle aynı hülyaları paylaştığını görmüş; attığımız bir adıma karşılık on adımla mukabele edildiğine şahit olmuştuk. Nitekim o ilk senelerde incelik bir kere daha zarafetle buluşmuş; yıllardan beri kan ve gözyaşından bıkmış gönüller, bir âsûde şafağı müjdelemeye durmuştu. Artık herkes, bu gök kubbenin altında oturup kalkıp gönül hikâyelerinden bahisler açıyor ve her yerde kinin, nefretin uğultularının yerini en ince tellerden nağmelerle sevgi ve insanî münasebetler alıyordu.

Fakat ne acıdır ki, bir hayli zamandan beri toplum olarak bir kere daha arzularımızın esiri ve nefislerimizin de köleleri haline geldik.. pek çoğumuz itibarıyla, birer sevgi otağı olan gönüllerimize, kötülük duyguları gelip taht kurdu. Ruhlarımızı nefret ve düşmanlık hisleri sardı. Artık birbirimizi sevemiyor, kucaklayamıyor ve hoş göremiyoruz. Yuvasını hep harabelere kuran baykuşlar gibi, yıkıp dökmekten ve harabeler görmekten âdeta zevk alıyoruz. Herkese ve her şeye hücum ediyor, korkunç bir hırsla hep tahrip peşinde koşuyoruz. Allah’a, ülkemize, insanlara saygısızlık ediyor ve affedilmeyecek günahlara giriyoruz. Hatta bazen, bütün bu yaptıklarımızın, bir hizmetmiş gibi alkışlanmasını bile bekleyebiliyoruz. Şimdilerde güneş her gün bir zulüm, bir tecavüz, bir haksızlık ve bir hezeyan üzerine doğuyor. Geceler de hep karanlık geçiyor. İnsanî duygularımız, nefsanîliğin çok çok gerisinde; hissîliklerimiz, mantık ve muhakemelerimizin önünde; sevgi ve hoşgörü de düşmanlıklarımızın kanlı hançerleri altında paramparça. Peşin hükümlerle mahkûm ettiğimiz insanların hadd ü hesabı yok. Ne zaman ne yapacağımız, kime küfredip kimi hakarete boğacağımız belli değil. Sanki müstatil bir cinnet içindeyiz ve toplumsal bir şizofreni yaşıyoruz. Adeta zulme doymuyor, tecavüzden utanmıyor ve sürekli günah işliyoruz:

Hakk’a saygısızlık günahı;

insanlara kin ve nefret duyma günahı;

fikirlere hürmetsizlik etme günahı;

toplumun içine ihtilâf ve iftirak tohumları saçma günahı;

karanlık görme, karanlık düşünme günahı;

kendimizi masum, başkalarını mücrim kabul etme günahı;

herkesi cehennemlik ya da yobaz sayma günahı;

bize mal edilmeyecek olumlu her hareketi baltalama günahı;

kendi insanî değerlerimizi tahrip etme günahı… ve daha nice günahlar… Artık bütün bu günahlardan tevbe etme zamanı gelmiş olmalı!

Şayet didaktik bir üslup kullanmak suretiyle hassas ruhları rahatsız etmeyeceksem şöyle seslenmek isterim: Gelin, şu ışıktan günlerin ufkumuzu sarmasını iyi bir vesile sayarak, bütün günahlarımızdan tevbe edelim ve bir arınma süreci başlatalım… bundan sonra olsun, insanlara karşı saygılı davranıp insanî değerleri korumaya çalışalım… fikirlere hürmet edip, kim olursa olsun, herkesi kendi konumunda kabul edelim… geçmişi, kötü yanları ile kendi tarihselliğine gömüp dünkü kavgaları şimdilerde yeniden kavga vesilesi yapmayalım… toplumu değişik kamplara, gruplara ayırmadan vazgeçip her fırsatta birlik ve beraberliğimizi vurgulayalım… Hâlâ gönüllerimiz, az da olsa, insanî duygularla çarpıyor ve pazularımız da kuvvetli ise, gelin, o heyecan ve o güçle birbirimizi kucaklayalım. Kırıp parçalayıp, sağa sola saçtığımız kendi parçalarımızı bir araya getirerek, bunları bir daha kopup dağılmayacak şekilde birbirine bağlama yollarını araştıralım.. bizim için her zaman birer kaba yol kesici ve gulyabânî sayılan kinden, iğbirardan, gayzdan uzaklaşarak, bizi halka sevdirecek ve Hakk’a ulaştıracak kalbin dilini anlamaya çalışalım.

Evet, sizler gibi vicdan genişliğine sahip fazilet kahramanlarının mütemadi gayretleriyle bir kere daha insanların özlerindeki ünsiyete yöneleceği, böylece sevgi ve diyalog çağlayanının eskisinden gür akacağı kanaatini taşıyorum. Bir zamanlar çokça gördüğümüz o nazlı nazlı bir araya gelişlerin ve o yürekten birbirini selâmlayışların canlanıp devam edeceğine inanıyorum. Yeniden her yörede o heyecanlı muhabbet nağmelerinin ve birbirinin meziyetini mırıldanan dillerin duyulacağını; o mütekabil hürmet ve muhabbet teâtîlerinin artarak içtimaî atmosferi bütünüyle saracağını ümit ediyorum.

Bu hislerle, “Evrensel Barışa Doğru 20. Yıl” temalı iftarınızın bereketli olmasını diliyor; senelerdir toplumsal problemlerimizin çözümü yolunda dertli ile ilacın buluşmasına vesilelik yapan Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın bütün gönüllülerini tebrikle beraber, orada hazır bulunan herkese selam, hürmet ve teşekkürlerimi arz ediyorum.

M.FETHULLAH GÜLEN

*Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın Ramazan-2014 iftar programı için gönderdiği mesaj