Duâda it salât ile selâmı.
Duânın pes kabûlüne sebepdir,
Salât itmek duâda pek edebdir.
Velâkin şüpheli lokmada sûz var,
Bu âsî söyleyem ki anda ne var.
Buyurdular “Eğer bir kul taâmdan,
Yese bir lokma şüpheli taâmdan.
Ânın kırk gün kabûl olmaz duâsı”,
Velâkin söyleyip şaşırtma nâsı.
Ki zîrâ kanı şimdi bu zamanda,
Helal az kaldı şimdi bu cihânda.
Buna ne diyelim şimdi işitgil,
Meğerki idelim cüz’îce te’vîl.
Ânın te’vîlidir Allahü âlem,
İhâfedir bu kulları dahî hem.
Eğer ma’nâ hakîkat olsa idi,
Duâ şimdi kabûl hiç olmaz idi.
Velâkin Hak kelâmında buyurdu,
Duâmıza icabetin duyurdu.
Veya nefsinde geçmezse duâsı,
Geçer kardeşi hakkında recâsı.
Duâdan ön helâllaşmak gerekir,
Duâ makbûlüne bu da sebepdir.
Kamuya âhıret hakkın helâl et,
Ki ehlullah yoluna sen dahî git.
Birine bin verir Allah sevâbı,
Verir fazlından anla sen cevâbı.
Ki zîrâ âhıret hakları çoktur,
Hukuku olmayanlar şimdi yoktur.
Helâl edince mercûdur Hüdâdan,
Kâmûsun afv ede Allah atâdan.
Ki zîrâ güçdürür kul hakkı gayet,
Kıyâmette oluser çok adâvet.
Kaçar, kişi o günde kardeşinden,
Dahî ana ile hem yoldaşından.
Kaçar, baba ile hem zevcesinden,
Kamu ahbâbiyle hem de ibin’den.
Ki bir dank yerine hem alırlar,
Nice yüzbin sevâb âna verirler.
Alurlar altı yüz rek’at sevâbın,
Verir dank yerine bil cevâbın.
Bu dank altıda birdir dirhemde,
Ki zîrâ yok nihâyet hiç keremde.
Bunlardan da eşeddür hakk-ı küffâr,
Kamumuz hıfz ide ol zât-ı Gaffar.
Eşeddür dahî hayvan hakla sen bil,
Eziyyet etmeden ana hazer kıl.
Çalış burda iken et hasmı irzâ,
İnâyetten meğer afv ede Mevlâ.
Helâllaşmak anınçün oldu elzem,
Duânın pes kabûlüne sebep hem.
Eğer Hak râzı olsa bir kulundan,
Eder hasmın ırza hem fazlından.
Teveccüh kıl Hüdâya cân-ü dilden,
Habîbini şefi’ kıl sen gönülden.
]]>
Çevredeki arsa ve ev sahiplerine tekliflerde bulundu:
– Evinizi, arsanızı Resulullah’ın mescidini genişletmek için satın almak istiyorum. Kimse malına değerinden aşağısını vereceğimi sanmasın. Herkes kıymetini söylesin, gönlünden geçirdiği fiyatı bildirsin. Resulullah’ın mescidine zorla alınmış arsa ilave etmeyi düşünmüyorum.
Herkes arsa ve evinin değerini söyler, binalar, arsalar satın alınır, Resulullah’ın mescidi genişletilmeye müsait duruma gelir. Ancak bir pürüz var. Onu da halletmek gerekiyor.
– Nedir o pürüz?
Hazreti Abbas. Abbas, arsasını satmak istemiyor. Mescide de olsa vermeyi düşünmüyor.
Halife bizzat meşgul olur, tekliflerini tekrar eder:
“– Ya Abbas, arsanın değerinden aşağısını vermeyi düşünmüyoruz.
Resulullah’ın mescidine böyle zorla alınmış bir arsa ilave etmeyi de uygun bulmuyoruz. Şayet verilen fiyat az geliyorsa emsallerinden de fazla fiyat vereyim, arsanı ver de bu iş bitsin. Mescid-i Nebi ziyaretçileri içine alacak genişliğe ulaşmış olsun, ihtiyacı karşılayacak hale gelsin.
Hayret! Abbas’tan beklenmeyen tavır:
– Hayır, mülk benimse fazla fiyat verseniz de satmak istemiyorum. Zorla alacaksanız o başka!
İçinden çıkılmaz bir durum söz konusu olunca Halife olayı mahkemeye intikal ettirir. Hakim meşhur hukukçu Übey bin Kab.
Taraflar huzurdalar. Devletin iddiası:
– Biz yönetim olarak Abbas’a değerinden fazla fiyat verdik, artık diretmemeli, arsasını vermeli ki, Resulullah’ın mescidi ihtiyacı karşılayacak şekilde genişleme imkanı bulsun.
Abbas’ın cevabı:
– Arsa benimse, mülküme ben sahipsem, değerinden fazla da verseler vermek istemiyorum. Ne para zoruyla, ne de mescide ilave etmek iddiasıyla mülkümü “elimden kimse alamaz.
Mahkemenin kararı:
– İslâm hukukunun gereği kimse başkasının mülkünü ve arazisini isterse para zoruyla olsun, alamaz. Mescid için de olsa mal sahibini zorlayamaz. Abbas’ın mülkü Abbas’ta kalacak, hükümet istimlak için zorlayamayacaktır.
Mahkemenin tartışma götürmez bu kararı kesinleştikten sonra taraflar kalkıp gitmek üzere kapıya yönelmişken bir ses işitilir. Bu ses Abbas’tan başkasının sesi değildir.
Bakın ne diyor Abbas:
– Ya Übey, mahkeme bitmiş, karar kesinleşmiştir değil mi?
– Evet mahkeme bitmiş, karar kesinleşmiştir. Kimse senin arsanı fazla fiyat vererek de olsa zorla alamaz.
– Öyle ise der, şimdi beni dinleyin. Mahkemenize açıkça ifade ediyorum. Arsamı şu andan itibaren Resulullah’ın mecsidine ilhak edilmek üzere hibe ediyorum. Hem de tek kuruş almadan, hiçbir maddi menfaat beklemeden. Hepiniz şahit olun, parayla alınamayan arsam, hiçbir karşılık verilmeden Resulullah’ın mescidine hibe edilmiştir ve mülk bu andan itibaren halifenin tasarrufuna girmiştir.
Übey bin Kab’ın sorusu:
– Ey Abbas, neden böyle bir tutumu tercih ettin? Önce aşırı fiyatla da olsa vermedin, şimdi ise parasız hibe ediyorsun?
Abbas’ın kitaplık çapta cevabı tek cümleden ibaret:
– İslâm’ın insan haklarına gösterdiği saygıyı dünyaya duyurmak için!..
(M.Şibli – Sadr-ı İslam adlı kitaptan)
tweet ]]>-“Elest Bezmi” sözü, Cenâb-ı Hakk’ın, ruhlara “ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ– Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” sorusuna karşılık ruhların“ بَلَى – Elbette Rabbimizsin.” (A’râf, 7/172) diye cevap verdikleri anı ifade etmektir.
-Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
وَأَوْفُوا بِعَهْدِۤي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ
“Bana verdiğiniz sözü tutun ki Ben de size karşı ahdimi yerine getireyim ve yalnız Ben’den korkun!” (Bakara, 2/40)
-Bediüzzaman’ın ifadeleri içinde; harbe giderken vezirleri Celâleddin Harzemşah’a demişler: “Sen muzaffer olacaksın!”; o da onlara, “Ben Allah’ın emriyle cihad etmekle mükellefim. Galip veya mağlup etmek Allah’ın vazifesidir.”diye cevap vermiş. Hazreti Üstad’ın burada Cenab-ı Hak için de “vazife” kelimesini kullanması belâgâttaki “mukabele” sanatıyla alâkalıdır. (Bu açıdan mukabelenin bahis mevzuu edildiği bir yerde “Allah’ın vazifesi” demekte şer’î bir mahzur olmayabilir. Bununla beraber, Allah Teâlâ’ya saygının gereği olarak belâgâttaki mukabeleyi hiç gözetmeden “şe’n-i Rubûbiyet” demek de tercih edilebilir.)
-Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmaktadır:
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي اٰدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلٰۤى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلٰى شَهِدْنَۤا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هٰذَا غَافِلِينَ أَوْ تَقُولُۤوا إِنَّمَۤا أَشْرَكَ اٰبَۤاؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ
“Rabbinin Âdem evladından, misak aldığını da düşünün: Rabbin onların bellerinden zürriyetlerini almış ve onların kendileri hakkında şahitliklerini isteyerek “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” buyurmuş, onlar da “Elbette!” diye ikrar etmişlerdi. Kıyamet günü “Bizim bundan haberimiz yoktu!” yahut “Ne yapalım, daha önce babalarımız Allah’a şirk koştular, biz de onlardan sonra gelen bir nesil idik, şimdi o bâtılı başlatanların yaptıkları sebebiyle bizi imha mı edeceksin?” gibi bahaneler ileri sürmeyesiniz diye Allah bu ikrarı aldı. (A’raf, 7/172-173)
-Bu âyette Cenâb-ı Allah, Kendisini Rab kabul ettiklerine dair insanlardan ikrar aldığını bildirmektedir. Bu ahdin zaman ve mekânı hakkında farklı anlayışlar mevcuttur. Âyet-i kerime, bu esas prensibi kesin olarak ortaya koymakla beraber, işin cereyan tarzını kesin olarak bildirmediğinden anlayış farkları ortaya çıkmıştır. Şöyle ki:
a- Babasının sulbünden ayrıldığı sırada olmuştur.
b- Baba sulbünden çıkıp ana rahmine düşerek yumurtayı döllemesiyle ceninin oluşmasını müteakip ruh üflenme vaktinde olmuştur.
c- Büluğa erme çağında Allah’ın nimetlerine ve rububiyetine bizzat şahit olmaları tarzında olmuştur. Bu yorumu yapanlar âyette temsilî (sembolik) bir anlatım olduğunu düşünürler ve derler ki: Allah varlığının, birliğinin delillerini kâinata yerleştirmiştir. Kendi varlıklarına yerleştirdiği akılları da buna tanıklık etmiştir. Bunları yapmakla, insanın Rabbini ikrar etmesi için bütün şartları hazırlamasıyla âdeta onun şahitliğini almış saymıştır.
d- İnsanlığın babası Hazreti Âdem’in sulbünden kıyamete kadar gelecek bütün zürriyetini çıkarıp onlara, “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” dedi. Onlar da: “Elbette” dediler. Ve o gün takdir kalemi, kıyamete kadar olacak şeyleri yazdı, bitirdi. Bu son izah aslında çeşitli tariklerden hadis olarak rivâyet edilmiştir. Tefsircilerin ekserisi bunu kabul ettikleri gibi, müslümanlar arasında en yaygın inanç da budur. Bütün insanların aslını teşkil eden genlerin, bütün insanların Babasının sulbüne sığabileceğini genetik biliminden öğrenmekteyiz. Allah rûhlar aleminde bu ilk ahdi almış olup, bizlerin “kalû belâ”dan beri müslüman olmamıza mani yoktur. Allah’ın kudreti böyle yapmayı dilemişse öyledir. Vallahu a’lem.
-Bu sözleşme ve sözleşme içindeki sual-cevap, cismâniyete göre düşünülmemeli ve yine ona göre değerlendirilmemelidir. Hak (celle celalühü) bütün varlıklara, kendi mahiyetlerine göre emirler verir ve yine mahlûkattan yükselen sesleri, sadâları dinler.. anlar ve yerine göre onları is’âf eder, yerine getirir.
Kelâmî ıstılahla ifade edecek olursak; insan gibi ayrı ayrı dil ve lehçelerle meramını ifade eden varlıkların her dediğini anlayan Hazreti Allah, aynı zamanda, öyle ayrı ayrı lisan ve lehçelerle, onlara emirler verir, hakikatleri anlatır; insan ve kâinatı şerh eder; yarattıklarından sözler alır, onlarla mîsâklar yapar ve mukavelelerde bulunur ki, lâfzî kelâm ve beyanla yapılan bunların hepsi “kelâm-ı lâfzî” cümlesindendir.
Bir de, bize göre kelâm ve beyan olduğu açık olmayan, hayvanlara olan ilhamdan meleklerin mazhar olduğu ilâhî hitap tarzına kadar, Hakk’ın bir çeşit konuşması vardır ki, o da, “kelâm-ı nefsî”nin ayrı bir tezâhür ve tecellîsidir. Allah’ın, bu çeşit konuşması, insanın kalbine gelen esintilerden, melekler âlemine kadar çok geniş bir dairede cereyan ediyor olmasına rağmen, her dairenin “alma-verme” keyfiyeti başka başka olduğu için, bu dairelerden herhangi birine gelen mesajı, ondan yükselen söz ve ifadeyi, bir başka daireye göre ne duymak, ne de tespit etmek mümkün değildir.
Bu itibarla, Cenâb-ı Hakk’ın zerrelerle konuşması, sistemlere emirler vermesi, terkipler, tahliller yapması, çok yüce buutlarda cereyan edip durduğundan bizim küçük ölçücüklerimizle tespit edilmesi mümkün olmayacaktır. Allah Teâlâ zerrelerle mukavele yapacak, moleküllerle mukavele yapacak, hücrelerle mukavele yapacak; atomlar âleminde, anne karnında, çocukluk devresinde mukavele yapacak, fakat biz bunları, kendi ölçülerimiz içinde açık seçik olarak hiçbir zaman tespit edemeyeceğiz. Hele bu görüşme, insan ruhu ve o ruhta bir mekanizma olan vicdanla olmuşsa…
-İnsan atomlar âleminde, hatta bu âlemin de ötesinde parçacıklardan ibaret iken, her şeyi bir kemâle doğru sevk edip terbiyeye tâbi tutan Rabbülâlemîn, bu parçacıklara insan olma şevkini duyurarak, o istikamette onlardan bir söz ve mîsâk almış olabilir ki; bu da, her zerrenin kendi tâkatinin çok üstünde, Kafdağı’ndan ağır yükleri omuzlayarak, Rabbin “varetme” teklifine “evet” demesinden ibaret sayılabilir. Bu iki şekilde cereyan eden “soru-cevap” veya “teklif ve kabul” söz ve beyanla değil gibidir. Buna binâen, bir kısım tefsirciler bu mukaveleye istiâre-i temsîliye tarîkiyle yapılmış bir mukavele nazarıyla bakmışlardır. Yani, sanki öyle denilmiş, öyle cevap verilmiş ve öyle hukûkî kıymeti hâiz bir sözleşme kabul edilmiş; yoksa, beyanla ve yazışma ile yapılmış bir akit değildir. Aslında, bin bir çeşit hitap ve bin bir çeşit cevap sahibi Rabbin, “hitap ve cevap” indeksini nazara almadan böyle bir hükme varmak, tekellüften sâlim olamaz.
-Konuşurken ve düşünürken Cenab-ı Hakk’ın “tenzihî sıfatlar”ını mutlaka nazar-ı itibara almak lazımdır. Bunlara “selbî sıfatlar” da denir; acz, fakr, zaaf, ihtiyaç, yeme-içme, doğma-doğurma ve zamana bağlı olma… gibi eksiklik ve kusur sayılan evsaftan Allah Teâlâ’nın münezzeh ve müberra bulunduğunu gösteren bu ifadelerin bir kısmını İbrahim Hakkı Hazretleri şöyle sıralar:
Bulunmaz Rabbimin zıddı ve niddi, misli âlemde,
Ve suretten münezzehtir, mukaddestir Teâlallah.
Şerîki yok, berîdir doğmadan doğurmadan ancak,
Ehaddir, küfvü yok, “İhlâs” içinde zikreder Allah.
Ne cism u ne arazdır, ne mütehayyiz ne cevherdir
Yemez, içmez, zaman geçmez berîdir cümleden Allah.
Tebeddülden, tagayyürden, dahi elvân u eşkâlden,
Muhakkak ol müberrâdır budur selbî sıfâtullah.
Ne göklerde ne yerlerde, ne sağ u sol ne ön ardda,
Cihetlerden münezzehtir ki hiç olmaz mekânullah
Hudâ vardır velî, varlığına yok evvel ü âhir;
Yine ol varlığıdır kendinden, gayrı değil vallah.
Bu âlem yoğ iken ol var idi, ferd ü tek ü tenhâ;
Değildir kimseye muhtaç O, hep muhtaç gayrullah.
Âna hâdis hulûl etmez ve bir şey vacib olmaz kim;
Her işte hikmeti vardır, abes fiil işlemez Allah.
Elest bezmi ile alâkalı mülahazalarda da selbî sıfatlar nazara alınmalı, Cenab-ı Hakk için zaman söz konusu olmadığı hep hatırda tutulmalıdır.
-Soruya mevzu teşkil eden Bakara Suresi’nin 40. ayet-i kerimesinin başında doğrudan İsrailoğulları’na hitap vardır: “Ey İsrail’in evlatları! Hatırlayın ve düşünün size ihsan ettiğim nimetimi! Bana verdiğiniz sözü yerine getirin ki Ben de size karşı ahdimi yerine getireyim ve yalnız Ben’den korkun!” İsrail, Yâkub (aleyhisselam)’ın lakabı olup İbranîce’de “Allah’ın kulu” “Allah’ın seçkini” mânasına geldiği bildirilir. Bu hitap tarzında, Yahudileri iman etmeye bir teşvik vardır. Yani: “Ey Allah’ın seçkin bir kuluna evlatlıkla bağlanmış olan Tevrat Ehli! Bu vasfınıza ve o aslınıza lâyık bir tutum izleyin!” Allah Teâlâ Hazreti Âdem ve evladından, Kendisi tarafından gelecek olan talimata uymalarını istemiştir. Bunu bir ahid tarzında bildirmiştir. İsrail evlatlarının Tevrat’ı kabul etmeleri ile de, bu ahid Tevrat’la pekiştirilmiş, geleceği bildirilen peygamberlere ve son peygamber Hazreti Muhammed (aleyhissalâtü vesselam)’a iman ederek bu ahdi yerine getirmeleri emredilmiştir.
-Cenab-ı Hakk’ın “Size yeni bir gül devri yaşatacağım” şeklinde bir va’d-i ilâhîsi varsa ve Allah Teâlâ bu va’dini şart-ı adî planındaki sizin bazı tavır ve davranışlarınıza bağlamışsa, sizinle bir ahid yapmış demektir ve maksudunuza ulaşabilmeniz bu ahde vefalı olmanıza vâbestedir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmaktadır:
اَلَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَاٰتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلّٰهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ
“Onlar öyle kimselerdir ki, şâyet kendilerine yeryüzünde imkân ve iktidar versek, namazı dosdoğru kılar, zekâtı verir, iyiliği emreder ve kötülüğü yasaklarlar. Bütün işlerin âkıbeti Allah’a aittir.” (Hacc, 22/41)
-Buraya kadar anlatılanlara dikkat edilirse, görülecektir ki; âyet-i kerimelerde vefalı olunması istenen husus, o “elest bezmi”ndeki hakikat-i misakiyye ile beraber, haricî vücut nokta-yı nazarından emirleri yerine getirip getirmememizi ve sözlerimizi tutup tutmamamızı da içine alan geniş alanlı bir hakikattir. Alvarlı Efe Hazretleri’nin şu sözleri de bu mukaveleyi ifade etmektedir.
“Sen Mevlâ’yı seven de / Mevlâ seni sevmez mi?
Rızasına iven de / Hak rızasın vermez mi?
Sen Hakk’ın kapısında / Canlar feda eylesen
Emrince hizmet etsen / Allah ecrin vermez mi?
Sular gibi çağlasan / Eyyub gibi ağlasan,
Ciğergâhı dağlasan / Ahvalini sormaz mı?
Derde dermandır bu dert / Dertliyi sever Samed,
Derde dermandır Ehad / Fazlı seni bulmaz mı?”