GİRİŞ

İlahi takdir, denizlerde kıpır kıpır dalgalanan suyu güneşle buharlaştırır, hicretle kanatlandırır ve göklere yükseltir. Böylece dağ gibi dalgalara mukabil, gökyüzünde öbek öbek bulutlar yaratır. Sonra bu bulutlan da yeni hicretlere tâbi tutar; dağlar gibi bulutlar gökyüzünde gök gürültüleri ve şimşekler saçarak sonsuz bir karmaşa gibi gözüken, son derece muntazam hicretlerini yaparlar. Böylece ilâhî takdir, bulutlardaki zerrecikleri çok değişik iklimlerde dolaştırarak yoğunlaştırır. Rahmet damlalarına dönüştürür. Sonrada bu rahmet damlaları kendi hicretlerine çıkarlar. Gökten çisil çisil , sağnak sağnak, lapa lapa yeryüzüne hicret ederler. Allah, rahmet yüklü bu hicretlerle, ölmüş, kurumuş yeryüzüne yeniden hayat verir. Rahmetinin bu hicretiyle dağlan, ovalan, vadileri canlandırır. Bitkilere, hayvanlara ve insanlara inayetiyle tecelli eder. İlâhî dinlerdeki hicret bu anlatıma tıpatıp benzerlikler taşıyan çok tabiî, çok fıtrî, ilâhî inayet yüklü saflarla dolu çok mübarek bir harekettir.

İlâhî dinlerde yaşanan hicretler yaşanmasaydı, ilâhi dinler hiçbir zaman sosyal yapılaşmayı başaramayacak, belki de kısa bir süre belirip kaybolan, farklı bir inanç akimi gibi kalacaklardı.

Hz. Musa’dan önceki toplumlar, genelde klan toplumlardır. Ferdî düşünce ve kararların önü, bilhassa yöneticiler tarafından tıkanmış durumdadır. Bu yüzden peygamber gönderilen ilkel toplumların bir çoğu peygamberlerini kollektif olarak reddetmiş ve aralarından atma yoluna gitmiştir.

Hz. Musa’nın hicreti bir dönüm noktasıdır. Hz. Musa, tevhit inancı ışığında ordu kuran ve sosyal yapılaşmayı başaran ilk peygamberdir. ‘İlâhi dinlerin temel kaynaklarında, Hz. Musa’dan sonra kavmi helak edilen bir peygambere de rastlanmamaktadır.

KUR’AN’A GÖRE HZ.MUSA’DAN ÖNCEKİ HİCRETLER

Hz. İbrahim’in Hicreti

Hz. İbrahim’in kavmi putlara tapan bir kavim; babası ise put yapıp satan bir insandı. Hz. İbrahim, küçüklüğünden beri : putlara karşı çıkmış ve yapılan hareketleri tasvip etmemiştir. Zaman ilerledikçe bu tavrı belirgin bir hal almaya başladı. Bir gün halk şehirde yokken Hz. İbrahim putların hepsini parçaladı. Baltasını da en büyük putun omzuna astı. Halk şehre dönüp manzarayı gördükten sonra Hz. İbrahim’i çağırdılar ve bunları: “Sen mi yaptın” diye sordular. Hz. İbrahìm de “şu büyük puta sorun o yapmıştır. Kendinden başkasına ibadet edilmesini istememiş olmalı ki böyle davranmış olmalı.” “Hele sen onların pekala konuşmadıklarını biliyorsun.” “Öyle ise Allah’ı bırakıp hiçbir şekilde size ne fayda ne zarar verebilen bir şeye halâ tapacak mısınız?”

Daha sonra Nemrut’un karşısına çıkarılmış ve bir ispat oyunu oynamış.

– Hz.İbrahim (as): `Benim Rabbim, yaşatan ve öldürendir.”

– Nemrut: “Ben de yaşatır ve öldürürüm” deyip. Zindandan iki kişi getirtip birini idam ettirmiş diğerini serbest bıraktırmış. Sonra `Ben de yaşattım ve öldürdüm” demiş.

-Hz. İbrahim(as): “Benim Rabbim, güneşi doğudan getirir. Sen de onu batıdan getir bakalım. Bunun üzerine inkarcı o anda apışıp kaldı. (Dili tutuldu, söz bulamadı.) Allah zalimleri hidayete erdirmez.”

Ayrıca, bazı ayetlerden anlaşıldığı üzere Hz. İbrahim, Lut Peygamberle beraber Nemrut’un zulmünden kurtarılmış ve” İçinde cümle aleme bereketler verilen ülkeye ” yani Kudüs çevresine hicret etmesi kendisine vahye dilmiştir.

Hz. İbrahim, karısı Sara ve kardeşi oğlu Lut’u da alarak, yanında çalışanlarla birlikte Nemrut’un baskılarıyla yurt ve yuvasını terk ederek güneye doğru göç etmiştir. Olumsuz şartlar karşısında hicret ètmesi vacip olmuş ve bu durum kendisine Allah tarafından bildirilmiştir. Hz. Musa’nın ve Hz. Muhammed (sav)’in hicreti ile çok önemli benzerlikler taşımaktadır. Ancak şurası var ki; Hz. Musa da, Hz. Muhammed(sav) de hicretlerinden sonra yepyeni bir toplum kurabilecek yepyeni bir kültür ve medeniyet sistemine temel olabilecek kadar bir mü’minler topluluğu ile birlikte hicret etmişlerdir. Hz. İbrahim hicret ederken peşinde böyle bir topluluk bulunmuyordu. Kur’an’da Nahl Suresi 120. ayetle “O tek başma bir ümmetti” diye yazmakta ve Bediüzzaman Hazretleri Hutbe-i Şamiyelerinde “Kimin himmeti milleti ise o tek başına bir millettir” şeklinde yazmıştır.

Hz Lut’un Hicreti

Hz.Lut , bilindiği gibi Hz. İbrahim’in kardeşinin oğlu idi. Daha sonra Ib a Sodom ve Gomorra halklarına peygamber olarak görevlendirildi. Sodom halkı kendilerinden önce hiçbir halkın yapmadığı fuhşu yapıyor, kadınları bırakıp erkeklere gidiyorlardı. Artık onlara Allah katından azabın gelmesi hak olmuştu.

Allah bu iş için iki melek gönderdi. Elçiler önce yine o civarda yaşayan Hz. İbrahim’e uğradılar. O’na kendilerinin Lut Kavmi’ni helak etmek üzere gönderilen birer melek olduklarını söylediler. Ayrıca Hz. İbrahim’i ertesi yıl doğacak olan İshak’la ve O’nun oğlu Yakub’la müjdelediler. Hz.İbrahim, bu işe engel olmak için çok yalvardı. Fakat Lut Kavmi’nin affa kabiliyeti kalmamıştı. Melekler, Lut Kavmi’nin yaşadığı yere varıp, meydan yerinden geçerek Hz.Lut’un evine doğru yöneldiler. O’na misafir olacaklardı. şehrin bütün ayak takımı peşlerine düşmüşlerdi. Zira melekler:genç, yakışıklı delikanlılar idi. Hz.Lut, kavminin onlara tecavüzünden korkuyordu. Gerçekten kavmin azgınları kısa sürede evin etrafını doldurmuş ve misafirlerin kendilerine verilmelerini istemeye başlamışlardı.

Melekler, “Ey Lut, biz Rabbin elçileriyiz. Onlar Sana asla dokunamazlar. Sen gecenin bir kısmında ailenle beraber yola çıkıp yürü. Karından başka hiç biriniz geri kalmasın. Çünkü onlara gelecek olan azap şüphesiz ona da isabet edecektir. Onlara vaad olunan azap zamanı sabahtır. Emrimiz gelince onların altını üstüne getirdik. Çamurdan pişirilip istif edilmiş bir çeşit taş yağdırdık.”

Ümmetsiz hicrete mecbur olan nebiler sadece Hz.İbrahim ve Hz.Lut’tan ibaret değildir.

Hz. Hud’un Hicreti

Hz. Hud, Ad Kavmi’ne gönderilen bir peygamberdir. Onlara yalnız Allah’ a tapmalarını, putlardan geçmelerini, Allah’tan başka ilah olmadığını söylüyordu. Kavmi: “Demek sen, Allah’a kulluk edelim ve atalarımızın taptıklarını bırakalım diye mi geldin. Eğer doğrulardan isen bizi tehdit ettiğin; azabı bize getir.” dediler. Hud(as) onlara, “Artık size rabbbinizden azap ve hışım inmiştir” Ayette, “Emrimiz gelince Hud’u ve onunla beraber iman edenleri bizden bir rahmetle kurtardık, onları çok ağır bir azaptan kurtuluşa erdirdik.”

Hz. Salih’in Hicreti

Hz. Salih peygamber, Semud Kavmi’ne gönderilmiştir. O da, Semud Kavmi’ne “Allah’a kulluk etmelerini, Allah’ın bir olduğunu, Allah’ın kendilerini topraktan yaratıp nimetler içinde yaşattığını, O’na yönel-melerini, mağfiret dileyip tövbe etmelerini” söyledi. Hz. Salih’in davetini reddettiler. Hz.Salih onlara deve mucizesini gösterdi. Deveyi kestiler. Üç gün sonra korkunç bir sesle yok edildiler. Hz. Salih ve iman edenler bu musibetten kurtuldular. Başka bölgeye hicret ettiler.

Hz. Şuayb’ın Hicreti

Kur’an’da Hz. Suayb, Hz. Musa’nın kayın babasıdır. Medyen halkına peygamber olarak gönderilmiştir. Toplumlarda hile ve sahtekarlık aldatmacılık çok yayılmıştı. Onlara nasihatçi bir elçi olarak gönderilmişti. Kur’an’da: “Medyenlilere de kardeşleri Şuayb’ı gönderdik. Size Rabbinizden apaçık delildir.” A’raf suresinde de “Bakın bozguncuların sonu nasıl olmuştur.” Halk söylenen sözlere ve ikazlara itimat etmedi, derken şiddetli bir deprem oldu ve helak oldular.

YAHUDİLİK’TE HİCRET

Hz. Musa Ve İsrailoğullarının Mısırdan Çıkışları

(Peygamber Kontrolünde Ümmet hicreti )

Kuran’a Göre Hz.Musa, bir gün şehirde dolaşıyordu. Bir Mısırlı ile ibrani’nin kavga ettiğini gördü. İbrani, Hz.Musa’dan feryat ederek yardim istedi. O da, İbrani’ye yardim maksadıyla Mısırlıya bir yumruk vurunca adam öldü. Ama sonra da pişman oldu. Sabahleyin İbrani’nin başka biriyle de kavga ettiğini gördü . Haksiz olanın o olduğunu anladı. Ona azgın kimse olduğunu söyledi. “Ey Musa dün bir cana kıydığın gibi bana da mi kıymak istiyorsun.”dedi. Hadiseyi artık herkes duymuştu. Yakalanmasına karar verilmişti. şehirde duramazdı. Medine’ye gitmeye karar vermişti. Su hadisesi vasıtasıyla Hz. Şuayb’la tanıştı. Sekiz yıl yanında kalarak kızıyla evlendi. Tekrar yolculuğa çıktı. Tur Dağına yakın bir yerde iken bir ateş gördü. Ateşin yanına gittiğinde ise “Ey Musa, ben alemlerin rabbi olan Allah’ım”diye seslenildi. Asayı yere atması istendi. Yere atınca yılan haline girdi, korkarak bağırmaya başladı. Kaçmaması emredildi. Daha sonra elini koynuna sokulması istendi. Sokup çıkardığında ise bembeyaz olacağı bildirildi ve çıkardığında bembeyazdı.

Firavun ve adamlarına giderek bu iki mucize ile Allah tarafından görevlendirilmiş olduğunu onlara bildirmesi istendi.

Hz.Musa’nın Mısır’a Tekrar Dönüşü ve Yeni Durumu :

Kur’an’a Göre: Hz.Musa’nın Mısır’a dönmek üzere görevlendirilmesi Kur’an’da bir kaç surede anlatılmaktadır. Daha sonra Hz.Musa’nın kardeşi Hz.Harun da peygamberlikle görevlendirildi.

Firavun’la Yapılan Görüşme ve Firavun’un Cevabı

Tevrat’taki ifadelerden Hz.Musa ve Hz.Harun’un ilk görüşmede Firavun tarafından ciddiye alınmadığı, İsrailoğulları tarafından da pek hoş karşılanmadığı anlaşılmaktaydı. Kur’an’da “Musa onlara apaçık ayetlerimizi getirince bu olsa olsa uydurulmuş bir sihirdir. Biz önceki atalarımızdan böylesini işitmemiştik” dediler. Firavun’dan istenen, sadece Alemlerin Rabbi’ni kabul etmek veya İsrailoğullarını salıvermek. Tevrat’taki ifadeyle “Yahova kimdir ki. İsrail’i salıvermek için O’nun sözünü dinleyeceğim. Yahova’yı tanımam İsrail’i salıvermem.” şeklinde cevap vermiştir.

Hicrete Hazırlık çalışmaları: Her gün biraz daha esarete dönüşen İsrailoğullarının Mısır’daki hayatları, O’nun doğduğu tarihlerde daha da kötüleşmişti. Firavun’un tutumu tam anlamıyla düşmanlığa dönüşmüş, işkenceler had safhaya çıkmıştı. Hicrete fiili hazırlık Tevrat’a göre onbeş gün önceden başladı. Bütün İsrailoğullarına hazırlanmaları için emirler verildi. Her adam başma en az bir koyun tedarik edilmesi ve gizlice beslenmesi istendi. Çıkışa bir hafta kala evlerden ekmek mayalarının atılması ve mayasız ekmek yenilmesi istendi. Böylece mayasız ekmek yemeye halk hazırlanmış oluyordu

Hicret Öncesi Toplantı Biat ve Ahitleşme : Hz.Musa’nın toplantısına Tevrat’ta “Mukaddes Toplantı” ismi verilir. Kuvvetli ihtimalle bu toplantılarda kavminden Allah’ın emirlerine ve Hz.Musa’ya itaat edeceklerine dair yemin etmeleri istenmiş, buna karşilık onlara Mısır ‘dan salimen çıkış ve Arz-i Mev’ud’a ulaşma veya Rıza-i İlahi’ye mazhar olup ahirette kendilerine cennetin verileceği vaat olmuş olmalıdır. Mısır’dan çıkmadan önce, İsrailoğulları Hz.Musa’ya bağlı kalacaklarına ve Allah’tan tapmayacaklarına dair söz vermişlerdir. Buna karşılık ta Cenab-i Hakk kendilerine vaadde bulunmuştur. Bu söz Musa’ya Tevrat’ta bahsedilen Mukaddes Toplantı’ da verilmiş olabilir.

Mısır’dan Gizlice Çıkış ve Takip: Sihirbazların yapılmış olan yarışmadan yenik ve Hz.Musa’ya iman eder şekilde çıkmaları çok önemli bir dönüm noktasıdır. Firavun bu olay karşısında itibar kayıbına uğramış ve bu olay tutumunun sertleşmesine neden olmuştur. Çıkış için en uygun zaman gelince, Allah, Hz Musa’ya çıkış emri verdi. Allah, “Musa’ya kullarımı geceleyin yola çıkar, şüphesiz takip edileceksiniz.” diye vahyetti. Hz.Musa, çıkıştan sonra hangi yolu takip edeceğini bilmekte idi. Hicret edildi fakat Firavun da takibe başladı. Takip, Kızıldeniz’in kıyısına kadar devam etti. Allah’ın emriyle Hz.Musa asasını denize vurunca deniz yarıldı. Hz.Musa ve ümmeti açılan yoldan yürümeye başladı. Firavun ve askerleri de bu yolu kullanmaya kalktı. Hz.Musa ve ümmeti karşì tarafa çıkınca deniz tekrar birleşti, Firavun ve askerleri sular arasında kaldı. Firavun ölüm korkusundan iman ettiğini söyledi fakat kabul olunmadı ve ibret olsun diye cesedi Allah tarafından korundu.

Hicret Sonrası Sapma Hareketleri : Yahudilikte yaşanan hicret sonrası sapma hareketi aslında İsrailoğullarının kalplerinde taşıdıkları hastalıkların dışa vurulmasıdır. Hz.Musa Tur’a çıkarken kavminin idaresini Hz.Harun’a bıraktı ve döndüğünde kavmini altından yaptıkları buzağıya tapar buldu. Kavmi vaatlerinde durmadı. İsrailoğullarının hicret sonrası sapma hareketi, Hz.Musa’nın dönüşünden sonra ve bizzat O’nun müdahalesiyle sert ve kesin önlenmiştir.

Bu iki Dinde Yaşanan Sapmaların Ortak Yanları: Gerek Yahudilikte Samiri olayı, Gerekse İslamiyet teki Mescidi-i Dirar olayında dine karşı yapılmış olan hareket çok iyi kamufle edilmiş, her iki olayda da hakikat peygamberlere vahyen bildirilmiştir. Her iki sapmada da ancak peygamberler ümmetinin başma döndükten sonra ve onların kararlı ciddi,sert müdahelesi ile önlenebilmiştir.

HIRİSTİYANLIK’TA HİCRET

Hz.İsa’nın Peygamberligi ve Daveti

Nisa Suresi’nde “Ey ehl-i kitab! Dininizde aşırıya gitmeyin ve Allah hakkında gerçekten başkasını söylemeyin. Mesih, ancak Meryem’in oğlu İsa’dır. O, Allah’ın rasulüdür, Allah’ın Meryem’e ulaştırdığı kelimesi ve bir ruhtur. Buna göre Allah’a ve peygamberlerine iman edin. “Üçtür” demeyin. Vekil olarak Allah yeter” buyrulmuştur.

Pavlus’un Dine Giriş Hikayesi: Kudüs’ten kovduğu kimseler, şimdi çok geniş bir çoğrafya dağılmıştı. Artık Hz.İsa takipçileri birden çok merkezde Kudüs’ten daha iyi şartlar altında göstermekte idiler. Hz.İsa takipçilerini yakalamak, bu cereyanı kontrol altına almak artık imkansızlaşmıştı. Bunun çaresi bütün her yerde Hz.İsa takipçilerini kovalamak olamazdı. Bu işin çaresi ya havarilerin bir kaçın elde edip değişmeyi kontrol altına almak veya havari kadar etkili bir pozisyona sahip olmaktı. İkinci yolu daha cazip görmüş olmalıdır ki uygun bir hikaye ile yeni dine girdiğini, yolda Hz.İsa’nın kendisiyle görüştüğünü, kendini şakirtliğe kabul ederek İncil’i verdiğini söyledi. Hz.İsa takipçilerinin ulaşamadığı şam’a yeni dinin yayıcısı olarak gitti.

Havarilerin Tutumu ve Pavlus’un Havariliği: Hz.İsa ölüp dirildikten sonra şam yolunda kendisine görünerek kendisini havariliğe kabul etmiş ve de özel olarak kendisine İncil’i vermişti. Havariler O’nun yeni dine girdiğine ses çıkarmasalar bile havariliğini kabule yanaşmıyorlardı.

Pavlus’un Havarilerden Ayrılması ve Aykırı Yorumları : Pavlus, çok sinsi ve büyük hedef peşindedir. En büyük tuzak, Hz.Îsa’nın dirilip kendisi ile görüştüğü ve kendisine bizzat Hz.İsa’nın İncil verdiği şeklinde baştan beri söylediği bir iddiadir. Incil’ine bütün havarilerine verilenden farklı bir İncil olduğu şeklinde başlamıştır. “Ey kardeşler, benim tarafına vaaz olan İncil, insana göre değildir. Çünkü ben onu insandan almadım ve öğrenmedim, fakat İsa Mesih’in vahyiyle aldım. Pavlus, Hz İsa’nın çok özel olarak ve öbür dünyadan gelerek kendisine verdiğini iddia ettiği İncili’ni putperest halkın inançlarına göre düzelmekte bir beis görmedi. İlk problem sünnette çıktı. Yeni İnciller yazdı. Hz. İsa döneminde kullanılmayan kiliseler yapıldı. Vaftiz töreni uygulamaya konuldu. Ruhbanlık neşet etti. Değişik müessese ve fikirlerde farklılıklar yaşandı

İSLAMDA HİCRET

İslam’da hicret çok tabi, çok fitri, ilahi inayet yüklü safalarla dolu çok mübarek bir harekettir. İslam’da üç çeşit hicret şekli vardır:

1- Peygambersiz ümmet hicretleri (Habeşistan’a hicretler)

2- Ümmetsiz Peygamber hicreti (Efendimizin Taife hicret girişimi)

3- Peygamber kontrolünde hicret. (Medine’ye hicret )

Taif e Hicret Girişimi : Peygamber Efendimiz (sav ) Hüzün Yilında kendisini himaye eden Ebu Talib’in vefat etmesinden sonda sahipsiz ve himayesiz kalmış Mekkeli müşriklerin baskısı artmıştı. Bunlardan çıkış ve çözüm yolu aradı. Azatlı kölesi Zeyd b.Harise’yi yanına alarak Taif e gitti. Taifliler’den kendisini himaye etmelerini istedi. Fakat teklifi kabul edilmedi ve Taifliler bununla da kalmayarak çocuklara Efendimiz’i (sav) taşlatarak uzaklaştırdılar. Bunlara rağmen Efendimiz(sav) onlar için Allah’tan mağfiret diledi.

Medine’ye Hicretin Safhaları :

Medine’ye Hicretin Temel Sebepleri: Hiç şüphesiz hicretin temel sebebi, Mekke müşriklerin akla gelebilecek her türlü işkence ve eziyete baş vurarak yeni dinin yayılmasına engel olmaya çalışmaları idi. Peygamberliğin yedinci yılında alman kararlar tam üç yıl boyunca çok siki ve acımasız şekilde sürdürüldü.

Hicrete Hazırlık: Hicret, bir çıkış yolu ve kurtuluş ümidi olarak daha Peygamberliğin beşinci yılında gündeme gelmiş ve Efendimiz (sav)’in işaret ve tavsiyeleri ile bazı müminler tarafından Habeşistan’a hicretle yaşanmıştı Yüz küsur mümin iki merhalede Habeşistan’a hicret ederken kuvvetli ihtimalle geride kalanlar sık sık durum değerlendirmesi yapmış ve belki de hicreti ciddi bir şekilde düşünmüş olmalıdırlar Böylece müslümanlar, zihnen, kalben, fikren ve bir kısmıda fiilen ileride yaşayacakları “Büyük Medine Hicreti’ne” ilahi takdir tarafından hazırlanmışlardır. Hicrete hazırlığın bir başka yönü de Peygamberlerin büyük hicrete hazırlanmasıdır. Hz. Hatice vahiy mevzusunu akrabası Varaka b. Nevfel’e anlatınca Hıristiyan olan Nevfel O’na, bu olayın yıllar önce İncil’de geçtiğini ve dine davet eden son Peygamberin geleceğini, sonra kavmi tarafından yurdundan çıkarılacağını bildirmişti.

Böylece ileride yaşayacağı büyük bir hicret O’nun yeni misyonuyla, nübüvvetle birlikte tanıştığı bir kavram olmuştu. Hicret Öncesi Toplantılar: Tevrat’ta anlatıldığı gibi Hz. Musa da Mısır’dan çıkmadan önce toplantılar yapmış ve ondan sonra hicret etmiştir.

Hicret öncesi ilk toplantı Akabe’de gece geç vakit gizli bir şekilde yapıldı. Bu toplantıdaki görüşmeler sonunda aşağıdaki şekilde söz vererek ahitleştiler; “-Allah’a şirk koşmamak.-Hırsızlık etmemek.- Zina yapmamak -Çoçuklarımızı öldürmemek.- Kimseye iftira etmemek.- Hayırlı işe muhalefet etmemek”- Sözünde duranın ecrini Allah üzerine almıştır ve onlara cenneti vermiştir. II.Akebe : “Geceleyin tanyeri ağardığı zaman Akabe’nin dibinde buluşalım” dendi. Belirtilen şekilde Akabe’de buluştular. Es’ad b. Zurare konuştu: “Kendimizi, evlatlarımızı, kadınlarımızı esirgeyip, koruduğumuz şéylerden Seni de koruyacağız. Eğer bu ahdimizi bozarsak, Allah’ın ahdini bozan bedbaht insanlar olalım. Ya Rasulullah! Kendin için arzu ettiğin ahdini bizden al. Rabbin için de istediğin şartı bize koş” dedi.

“Yüce Allah için koşacağım şartım şudur: Ona şirk koşmamanız, namazı kılmanız, zekatınızı vermenizdir. Kendim için isteyeceğim şudur: Allah’ın Peygamberi olduğuma şahadet etmeniz, kendinizi, çocuklarınızı ve kadınlarınızı koruduğunuz şeylerden beni de korumanızdır.” Hicretin Başlaması Biatle birlikte İslam davasına taraflar da ikiden üçe çıkmış oluyordu. şimdi Mekkeli müşrikler ve müminler şeklinde iki tarafa birde Medineli mü’minlerin katılması bütün şartlan müminlerin lehine olacak şekilde alt üst etmişti Medineli Müslümanlar Allah’ın Rasülünü ve müminleri Medine’ye davet etmişler, bu davetleri de kabul edilmişti. Önce Habeşistan hicretinde olduğu gibi başlarında peygamberleri olmadan müminler Medine’ye hicret ettiler. Daha sonra ise Taife gittiği gibi yanında bir kişi ile -Hz. Ebu Bekir- Peygamberimiz Medine’ye hicret etti.

Müslümanlar gizli ve küçük gruplar halinde Medine’ye hicret etmeye başladılar. Bütün Müslümanlar gizlice Mekke’yi terk edip hicret ediyorlardı. Sadece Hz. Ömer, alenen müşriklere meydan okuyarak ve hicretini ilan ederek hicret etti.

Bir gün Hz Ebu Bekir yeni bir durum olduğunu fark ederek Rasulullah’tan yeni bir haber olup olmadığını sordu. O’da ” Yüce Allah Bana Mekke’den Medine’ye hicrete izin verdi.”buyurdu. Hz.Ali’yi çağırdı. O’na kendi yatağına yatmasını, korkmamasını, ayrıca Mekkelilerin kimseye güvenmeyip kendisine teslim ettiği emanetleri O’na tek tek vererek sabah kalktığında bu emanetleri sahiplerine vermesini istedi. Daha sonra Medine’ye dönmesïni söyledi.

Gizlice Çıkış ve Takip: Peygamberimizin evi, çeşitli kabilelerden seçilen kiralık katiller tarafından kuşatılmıştı O, evde Hz.Ali ile konuştuktan sonra çıktı. Kaynaklar,0′ nun gece evinin kapısından çıkarak katiller arasından geçip gittiğiııi bildirmektedir. Evden çıktı. Yerden bir avuç toprak a1arak evi kuşatanların üzerine saçtı. Rasulullah evden ayrıldıkdan sonra Hz Ebu Bekir’in evine gitti ve beraber yola çıktılar. Fakat müşrikler peşlerine takılarak onları takip etmeye başladılar. Efendimiz mağarada konakladılar. Onlar içeride saklanırken mağaranın ağzına örümcek ağ germ1şti. Böylesine zaif bir engel bu kadar azgın bir düşmanı durdurmaya yetmişti.

Rasulullah’ın hicreti sekiz gün sürdü Rasulullah bir müddet Kuba`da kalmaya karar verdi. Kuran’da “Takva Mescidi” olarak geçen mescidi inşa ettiler Rasulullah onüç gün kadar Kuba’da ka1dıktan sonra Medine’ye hareket etti. Medine’ye vardığında herkes O’nu bekliyordu. Bütün halk kendi evlerinde misafir olmasını arzu ediyorlardı. Lakin devesi Kusva’nın çöktüğü yerde evinin yapılmasına karar verildi. Rasulullah Medine’ye ilk geldiği gün1erde O’nu evinde misafir eden Ebu Eyyub(ra) da şunları söylemekte idi. “Evim iki katlı idi. Üst katını Rasulullah’a vermek istedim fakat O “Ya Eyyub! Evin alt katında bulunmanız bize daha uygun olur” dedi. Alt katta oturdu. Biz üst katta bulunuyorduk. 0 sırada içinden su bulunan testimiz kırıldı. Rasulullah’ın üzerine damlayıp O’nu rahatsız etmesinden korkarak eşimle tek örtüneceğimiz yorganımızı suyun üzerine bastırdık.

MEDİNE’DE YAPILANLAR

Muhacir ve Ensar Arasında Kardeşlik Tesisi: Muhacirler, her şeylerini bırakıp geldikleri Medine’nin havasına da, adetlerine de, çalışma şartlarına da alışkın değillerdi.

Rasulullah, kırk beş muhacirle, kırk beş ensarı Malik b. Enes’in evinde topladı. Bunları birbirleriyle kardeş ilan etti. Bu kardeşlikle muhacirler, Medineli kardeşlerinin varlıklarına ortak oldukları gibi birbirlerine mirasçı da oluyorlardı. Miras hukuku Bedir Savaşı sonrasına kadar bu özelliğini korudu. Daha sonra bu hüküm Kur’an ayetleriyle değiştirildi.

Peygamber Mescidi’nin İnşası: Medine’de önceleri mü’minlerin topluca ibadet edecekleri bir mescidleri yoktu. Temeller kazıldı, kerpiçler hazırlandı ve yedi ay içinde taş temel üzerine kerpiç duvarlar örülerek üzeri hurma ağaçlarıyla örtüldü. Tabanı çakıl taşlarıyla doldurulduktan sonra kumla düzeltildi. Efendimiz bu mescidin inşaasında bizzat kerpiç taşıyarak işçi gibi çalışmıştı.

Müslümalar için bir oda yapıldı. Burada kalan müslümanlara “Ashab-ı Suffa” adı verildi, Medine Mescidi, Kuba’da yapılan mescidden sonra yapılan ikinci mesciddir.

Medine Sözleşmesi: Hicretin nihayetiyle birlikte de sosyal şartlar, onu hızla devletleşmeye yöneltiyordu. Müslamanlar tam anlamıyla birbiriyle kaynaşmış, sosyal hayat tam istikrara kavuşmamıştı. Evs ve Hazreç kabileleri topluca müslüman olmuşlardı, ancak bu topluca Müslümanlık yeni sorunları da beraberinde getirmişti.

Bütün bu şartlar, Medine’nin bağımsız bir yapı olduğunu ortaya koymaya zorluyordu. Yani devlet olmak kaçınılmaz hale gelmişti. Medine halkının temsilcilerini Enes b.Malik’in evinde topladı. Medine’nin müstakil bir devlet halinde hareket edebilmesi için temsilcilerin hepsinin de kabul edecekleri bazı temel prensipler tesbit edilerek yazıldı. İlk savunma birlikleri kuruldu ve diğer kurumlar teşekkül ettirildi.

PEYGAMBERLERİN ÇOCUKLUK HÎCRETLERİ

Hz. İbrahim’in çocukluk Hicreti: Hz.İbrahim Nemrut b.Kenan zamanında doğdu. Nemrutun bir çok kâhinleri, müneccimleri vardı. Onlar Nemrud’a bir çocuk doğacak ve senin dinini değiştirecek. Mülkün son bulacak. O sene doğan çocukların öldürülmesi emredildi. Anası Hz.İbrahim’i doğurdu ve babası O’nu bir mağaraya gizledi.

Hz.İsmail’in Cocukluk Hicreti: Hz.İbrahim Hacer’le evlenip Hz.İsmail doğduktan sonra, emzirmekte olduğu bu oğlu ile beraber Sara’nm taarruzundan korunınak için Şam’dan çıkıp Mekke’ye geldi. Hacer’le Hz.İsmail’i Mescid-I Haram’ın bulunduğu yerin ve mescidin yüksek bir mahallindeki Zemzem kuyusunun yukarısında büyük bir ağacın yanına bıraktı.

Hz. Yusuf’un Çocukluk Hicreti: Hz.Yusuf’un çocukluk hicreti Kur’an-ı Kerim’de anlatılır. Kardeşleri Hz.Yusuf’u ve Bünyamin’i kıskanmaktadırlar. Yusuf’u uzak bir yere götürüp öldürmeye karar verirler. Babalarından zorla izin aldıktan sonra uzak bir yere gittiler. Hz.Yusuf’u bir kuyuya attılar. Bir kervan Yusuf’u kuyudan çıkarıp satmak üzere Mısır’a götürdüler.0rada Mısır Emirine satıldı.

Hz.Musa’nın Çocukluk Hicreti : Hz.Musa’nın doğumu Hz.İbrahim’e benzer. Doğacağı kainler tarafından Firavun’a bildirilir. Hz.Musa ölümden kurtulur. Annesi O’nu bir sepete koyarak Nil’e bırakır ve Hz.Musa Firavunun sarayına gider. Firavun tarafından büyütülür.

Hz.Muhammed (sas) ‘in çocukluk Hicreti: Mekke’de bir adet vardı. Doğan çocuklar başka bir anneye emzirilmek üzere veriliyordu. Peygamber Efendimiz’i emziren Halime anamız ise o yıl kıtlık olduğu için emzirecek çocuk arıyordu. Bir kervanla Mekke’ye geldi. Yeni doğan oğlu Abdullah, zayıf merkebi ve süt vermeyen devesiyle diğerlerinden geride kalmıştı. Mekke’ye geç girmişlerdi. Herkes iyi, varlıklı ailelerin çocuklarını almış; Efendimiz’i, yetimdir bize birey veremezler diye kimse almaya yanaşmamıştı.

Halime almayı kabul etti. Efendimiz’i yanlarına aldıktan sonra evleri bereketlenmişti. Hz. Muhammed (sas)’i alarak Mekke’den ayrıldı. Böylelikle Efendimiz hicret etmiş oluyordu.

Çağlayan Yayınevi

Kişi hacca giderken kendi kendine “hacc ne demektir diye sormalı ve haccın Allah’a doğru yükselmesi olduğunu bilmelidir.” Hacc ibadeti pek çok şeylerin aynı anda gösterisidir.

Gösteride Allah, sahnenin yöneticisidir. Adem, İbrahim, Hacer ve şeytan başlıca karakterleridir. Sahneler Mescid’ûl Haram, haram bölge(Mıntıka-i Haram) meş’a (Safa-Merve arası)Arafat, Meş’ar (Arafat’la Mina arasında hacıların gece kaldığı ve şeytan taşlamak için taş topladığı yer) ve Mina’dır. Önemli semboller Kâbe, Safa, Merve, gündüz, gece, güneş ışığı, güneşin batışı ve kurbandır. Kostüm ve makyaj ihram, halk ve taksirdir. Hacc’a giden kişiler erkek, kadın, genç ve yaşlı siyah beyaz ne olursak olalım Allah’la şeytan arasındaki karşılaşmada Adem İbrahim ve Hacer’in rolü tarafımızdan oynanır. Hacc’da şunlar şöyle yapılmalı böyle yapılmalı gibi şeylerden ziyade Hacc’ın Müslümanlara niçin farz olduğu üzerinde durulup öğrenilmesidir.

BOŞ BİR FELSEFEYİ RED

Hayat yaşadığımız şekliyle tiyatroyu andırır. Kişi gayesiz, gece ve gündüzleri izler. Gün be gün yaşamayı temel kabul eden insanın yönü yoktur. Amacı sadece yaşamaktır.”Yaşayan bir bedende ölü bir ruhtur var olan. Ama Hacc olayı bu sağlıksız durumu değildir. İnsan Hacc’a gitmeye karar verdi mi gerekli adımı attı demektir. Hacc’ı gerçekleştirme yoluna girilmiştir. Hacc gayesizliğin karşıtıdır. Evinden çıkacaksın Allah’ın evini (BEYTULLAH) veya insanların evini ziyaret et, çevreni terk et, pak topraklara git orada Meş’ar-i Haramın cana can katan seması altında Allah’la (cc) karşılaşabilirsin. Çektiğin yabancılıklar bitecektir. insan sonunda kendini bulacaktır.

ALLAH’A ULAŞMA

Hacc, haram aylardan Zilhiccede yapılır. Mekke toprağı asûde ve huzur doludur. Çöl korku nefret ve savaşın yerine barış ve güvenlikle tanınır. Halkın Allah’la karşılaşmaya serbest olduğu bir ibadet havası hakimdir. Sen ey çamur, Allah’ın ruhunu ara ve O’nun ardından git davetini kabul et O’nu görmek için evini terk et. O seni bekliyor. İnsan varlığı, gaye, Allah’ın ruhuna yaklaşmak olmadıkça bir saçmadan başka bir şey değildir. Seni Allah’tan uzaklaştıran bütün şu ihtiyaç ve doymak bilmez arzularından sıyrıl. Dolayısıyla Hacc’a giden sonsuz insan göçüne katıl. Kâdir Allah’ı gör !

Hacc için evinden ayrılmadan önce bütün borçların ödenmelidir. Yakınlarına veya dostlarına karşı duyduğun bütün nefret ve kızgınlıklar yok olmalı. içinde bir arzu doğmalı. Bütün bu jestler, bir gün herkesin başına gelecek ölüme hazırlanmada birer deneydir. Bu hareketler, kişisel ve malî arınmayı garanti eder. Vedanın son anları ve insanın geleceği sembolize edilir. Sen ve bedeninin her azası amellerinizden sorumlusunuz. Bu amel yurdundayken, hesap yurduna hazırlan. Ölmeden önce ölümü duy. Hacca git.

MİKATA GİRİŞ VE BİR OLUŞ

Gösteri Mikat’ta başlar. Bu noktada insan elbiselerini değiştirmelidir. Niçin dendiğinde çünkü kişinin elbisesi kendisi kadar karakterini de örter. Kişi elbise giymez fakat gerçekten elbiseler onu gizler. Mikat’ta elbiselerini çıkar ve bırak. Düz beyaz kumaştan kefeni giy. Herkes gibi giyineceksin. Bir parçacık halinle kalabalığa katıl bir damla olarak okyanusa da. Gururlanma, buraya birini görmek için gelmedin. Alçak gönüllü ol, Allah’ı göreceksin. Ölümcüllüğü kavrayan bir kişi ol veya bir ölümcül ol, varlığını duyan.

Mikat’ta ırkını veya kabileni hiç düşünmeden günlük hayatında seni bir kurt (vahşet ve zulmün sembolü) bir fare (kurnazlığın ve istifçiliğin sembolü) bir tilki (hilekarlığın sembolü) veya bir koyunun(köleliğin sembolü) yapan bütün örtüleri çıkar at. Bunların hepsini Mikat’ta bırak ve sonunda nasıl bir ölü olacaksan, şimdi de bir insan, yalnızca bir Adem olarak başlangıçtaki şekline bürün. İki parçalı kumaşa dolan birini omuzlarına ört, diğerini beline sar. Hiçbir özel şekil ve araç kullanma. Giydiğin kumaş oldukça basit ve sade dokunmuştur. Herkes aynı ihramı giyer. Hiçbir görünüm farkı yoktur.

Dünyanın her tarafından gelip Hacc’a doğru yol alan kervanlar Mikat’ta toplanacaktır. Aynı yerde ve aynı zamanda karşılaşacaklardır. Allah yolunda kişi olduğu gibi değil olması gerektiği gibi olacaktır ve dönüş Allah’adır. Kişi Allah’a dönmeye karar verir. Bütün benlik ve bencillik eğilimleri Mikat’ta gömülür. Kendi ölü bedenini görür ve kendi mezarını ziyaret eder. Kişiye hayatının son noktası hatırlatılır. Mikat’ta ölümü ve tekrar dirilmeyi duyduktan sonra, Mikad’la Miyad arasındaki çöl görevine devam etmelidir.

Hacc’ı eda eden herkes Allah’la karşılaşmak üzere kendinden uzaklaşmıştır. Ona Allah’ın ruhu bahşedilmiştir. Bir sürgünden kurtulup ahirete gittin. Cehaleti ve zulmü yenerek ilim ve adaletle aydınlandın. Şirki terk ettin, tevhidi kabul ettin. Haccı eda etmeden önce, insanlar insan olma özelliğini kaybetmişlerdi. Kuvvet, servet, kabile, ülke ve ırklarla kendinden kopmuşlardı. Hayatları sadece bir varolmaktan öte geçmiyordu. Sonunda hac ibadeti kendilerini keşfetmelerini sağladı. Şimdi birbirlerini bir olarak ve bir fert olarak algılıyorlar başka hiç bir şey değil.

NİYET

Büyük bir değişiklik başlangıcı olan Mikat’a varmadan önce niyet edilmeli. Bu niyet benlikten, Allah’a giyimli olmaktan soyunuk olmaya, günlük hayattan ebedi hayata bencillik gayesizlikten bağlılık ve sorumluluğa geçme niyetidir. Kısaca ihramlı oluşa geçiştir. Niyetini kuvvetle belirlemelisin. Hurma tohumları gibi kabuğundan çıkacaksın. Son derece bilinçli olarak inancını kalbinde duymalısın. Kalbini aşk aleviyle aydınlat. Yan ve parla, kendini tamamen unut! Geçmişteki hayatın, ihmal ve cehaletten ibarettir. Her bakımdan yardımsızdı. İşinde bile alıştığından fazla veya zorla köle olmuştun. Şimdi bu yaşama şeklini bırak. Tam anlamıyla Cenab’ı Allah’ın kendinin ve insanların bilincine er.

MİKATT’TA NAMAZ

Mikat’ta hac etmeye hazırlan, neyi niçin yapman gerektiğini bil. İhrama girdiğinde kendini Allah’a arz ederek namaza dur. Mikat’ta namaz Allah’ın senin huzurunda putlara tapan değil Kurt değil tilki değil fare değil İbrahim gibi duruyorum demektir. Bu duruş bilinçli ve bilerek Allah’a itaat etmek Allah’la daha içten konuşuyor gibi olma ve Allah sanki hemen karşında gibi niyetlenmektir. Mikat’ta namaz artık ondan başka kimse karşısında rüku ve secde etmeyeceğine dair Allah’a verilecek bir sözdür.

BAZI DAVRANIŞLARDAN KAÇINMA (Muharremat)

İnsan ihramlıyken yapmaması gereken bazı şeyleri bilmesi gerekir. Aynaya bakmamak lazım, benliğini unutmak için, güzel koku kullanma, kimseye emir verme kardeşlik havasında ol, tamamen itaât etme zamanıdır. Herkes yer yer kendisi Allah’a sesleniyor ve Kâbe’ye yaklaşıyorsun, yaklaştıkça heyecan artıyor. O atmosferde Allah’tan başka kimseyi görmüyorsun. Tek o var diğerleri köpük ve dalga gibidir onun dışındaki her şey sahtedir. Hacc’ın çeşitli bölümlerini yerine getirirken insan kendinden koptuğunu ve Allah’a doğru bir hareket içinde olduğunu hisseder. Mekke’ye yaklaşırken haram bölgeyi gösteren işaret vardır. İşte bu bölgede yasaktır. (Avlanma, Bitki koparma gibi) Harem-i Mekke’ye yaklaştığınızda lebbeyk sesleri kesilir.

Allah’ın evine varış herkesin kalbini Aşk ateşi ile yanmakta olduğu hissedilir. Şimdi Kâbe ye daha da yakınız sessizlik, düşünce ve sevgi dolu gözlerin büyüdükçe büyüyor ve kıbleye dikiliyor. İnsan o anda soluğunu yakalaması güçleşiyor. Vadiyi inerken yıkılacak gibi olursun. Fakat karşında o Kabe gözüküyor. Burası imanın, sevginin ve hayatın merkezidir.

KÂBE

Oldukça sade bir şekilde döşenmiş ve araları tebeşirle doldurulmuş siyah taşlardan yapılan Kâbe boş bir küp şeklindedir Kâbe yi boş görmek ne kadar güzel orada hac için bulunduğunu hatırlatıyor. İnsanın varacağı son nokta değil. Kâbe, yön gösteren bir kılavuzdur.

Sonsuzluğa varmaya karar verdikten sonra Hacc’a başlarsın Hac Kâbe ye doğru değil Allah’a doğru sonsuz bir harekettir. Allah’ın pak kulu olmakla şereflendirilmiş bulunuyorsun. Hala kendine bağlanmış ve kendini düşünüyorsan bu kutsal eve girmene izin verilmez. Mekke’ye Beyt’i Atik denir. Atik hür oluşu temsil eder. Mekke kimseye ait değildir. Allah Mekke’nin sahibidir. Benliğinden gelen eğilimlerin tamamını atabilirsen aileye katılmaya hazırız demektir. Allah’ın ailesinin kıymetli bir ferdi ve dostu olarak kucak açarlar sana. Duvarla Kâbe arasında dar bir geçit vardır. Kâbe’yi tavaf ederken Allah duvarın etrafında dönmeyi emretmiştir. Aksi halde Hacc’ın kabul olmaz.

TAVAF

Kâbe çevresinde insanlar daire çizerek dönerler. Kâbe Allah’ın ölümsüzlüğünü ve sonsuzluğunu sembolize eder. Dönen daireler ise yaratıklarının sürekli hareket ve değişimlerini temsil eder. Allah’ın yolu insanların yoludur. Allah’a yaklaşmak için önce insanlara yaklaşmalısın. Her dinin kendine özgü bir ibadeti vardır. Bu İslam’da cihattır. Tavaf süresince Kabe’ye giremezsin. Çevresinde herhangi bir yerde duramazsın. Kalabalığa katılmalı ve kalabalıkta kaybolmalısın. Tavaf eden insan çağlayanın içine dalmalısın. Hacı olmanın yolu buradan geçer.

HACERÜ’L ESVED VE BİAT

Tavaf Hacerü’I Esved’in bulunduğu noktadan başlar. Burası evrenin düzenine girdiği yerdir. İnsanlara katıl eğer insanlara katılmazsan yörüngeni bulamayacak ve Allah’a yaklaşamayacaksın. Hacerü’I Esved’e dokunmak lazım sonrada insanların arasında kaybolmalısın. ‘ Hacerül Esved yer yüzünde Allah’ın sağ elidir. ” Hacer insanlık için bir örnektir. Ona memedeki çocuğu ile evini terk etmesini emretti. Hiç bir bitkinin öyle ki bir deve dikeninin bitmediği korkulu Mekke vadisine girmesi söylendi. Oda Allah’a olan aşkından bu emri anladı ve kabul etti. Böyle bir yerde, su varlık için gerekli, bebek süt ister, insan arkadaşa muhtaçtır. Kadın bir desteğe ihtiyaç duyar ve bir anne yardım bekler, bütün bunlar doğru ama ilahi aşk bütün bunların yerini alabiliyor. Eğer ruhu O’nu tanırsa bir kimse yalnızca aşkıyla yaşayabilir. Sonuç olarak Allah’a kesinlikle güvenmeliyiz.

MAKAMI İBRAHİM (Hz. İbrahim’in makamı)

Tavaf yedinci dönüşünü tamamladıktan sonra tavaf hali sona erer Makam-ı İbrahim de iki rekat namaz kılınır. İbrahim’in makamı ayak izlerinin bulunduğu taş parçasıdır. İbrahim bu taşın üzerinde durarak Kâbe’nin köşe taşını (Hacerü’l Esved) yerine koydu. Kâbe’yi yapmaya buradan başladı. Gel Hacc et, tavaf eden insan seline katıl ve sende tavaf et. Bu sevgi deresinde bir saat yüzdükten sonra üzerine titrediğin ölümcül varlığını terk edecek ve Allah’ın sonsuz yörüngesinde sonsuz var oluşa eren insanlar arasında yeni bir hayata kavuşacaksın.

İşte şimdi İbrahim gibisin.

SA’Y

Sa’y bir arayıştır amacı olan bir harekettir. Koşmak ve seyretmek diye tanımlanır. Sa’y çalışmasıdır bedenin Susuzluğunu gidermek ve çocuklarını doyurmak için su ve ekmek ardından koşman ve çaba harcamandır demektir. Say ihtiyaçların için tabiatın kalbinde araştırma yapmak ve kavga etmektir. Taştan su çıkarma girişimidir. Şaşırtıcıdır ki mesafe olarak tavafla sa’y arasında ancak bir kaç adım ve bir kaç saniye vardır. Yine de bu ikisi arasında büyük bir farklılık göze çarpıyor. Tavaf: Mutlak sevgi, sa’y: Mutlak akıl Tavaf: Tamamen O, Tamamen sen.

Tavaf yalnızca Kadir-î Mutlak’ın iradesi sa’y yalnızca senin iraden Hac tavaf ve sa’yın birleşimidir. Tavaf yaşamak için değil Allah davası için yaşamak Sa’y yalnızca kendin için değil insanlar içinde elinden geleni yapmak.

SA’Y IN SONU (TAKSİR)

Merve’de sa’yın son noktasında saçını kısalt veya tırnaklarını kes. İhramını çıkar ve her günkü elbiseni giy kendini serbest hisset eli boş ve susuz Merve’den ayrıl İsmail’ini bulmaya git. Ey sa’y ederek yorgun düşen insan Aşka güven. Ey sorumlu insan elinden geleni yap. Çünkü İbrahim susuzdur ve sen sa’y yapmaktan gelen Hacc’ı kalbine dikkatle kulak ver. Şırıltıyı duyacaksın Merve tepesinden zemzeme doğru yürü bir kap yudum al yüzünü yıka ve geldiğin yere bir miktar götür ki hediye diye insanlara sunasın.

BÜYÜK HAC

Zilhiccenin dokuzuncu günü hac başlar. Mekke’ye gitmeye karar vermek Hacc’ın bütünüyle gerçekleşmesi olmadığı gibi Kâbe ve Kıble’de Hacc’ın hedefleri değildir. Tevhidin önderi (İbrahim) Hacc’ın Kâbe’de bitmediğini tersine Kâbe’yi terk ettiğin anda başladığını öğretiyor. Sana Kâbe varacağın son durak değil başladığın ilk noktadır. Umre için ve Mikat’ta evini terk ediyorsun şimdi ise Hac için Allah’ın evini terk etmelisin. Şimdi Allah’a yaklaşacaksın. Evi ziyaret etmeyecek fakat sahibini göreceksin ve varış Allah’adır. Kâbe son durak değil yalnızca yöndür. Mekke’ye geldin burada kalma haramda durma Mekke’ye gelişten daha büyük bir yolculuğa (Hacc’ı temettü) başlamalıyız. Zilhiccenin dokuzunda nerede olduğumuza bakmadan ihramını giy. Mekke’ye sırtını dön ve yürü Mekke’den daha kutsal ve daha saygı değer neresi vardır. Durma göreceksin.

ARAFAT

İhramını giyip de Mekke’den çıkınca güneş batımına kadar kalman gereken doğuya (Arafat’a) doğru yola çıkacaksın geri dönüşte Meş’arı haram arkasında Mina’da kalacaksın. Vakfe için Arafat’a giderken yavaş yavaş durup dinlenmeden Arafat’a gideceğiz. Onuncu günün sabahında on ikinci güne istersen on üçüncü güne kadar Mina’da kalınacak. Allah’a dönerken içlerinden geçerken üç bölüm vardır. Arafat, Meş-ar ve Mina. Bunlar üç ziyaret yeri değildir. Allah bizzat onların ilahi isimlerini kendisi vermiştir. Arafat hikmet ve ilim demektir. Mahşer bilinç ve anlayış demektir. Mina aşk ve inanç demektir.

Arafat’ta güneş batınca insanlar Meş-ar’a doğru yola koyulurlar ve orada dururlar. Sonrada Mina’ya hareket ederler buraların sınırı yoktur. Takva kendini eğitme dua kendini Allah’a arz etme Arafat’ta ihtişam bakışında olmalı. Baktığın şeyde değil hangi durumda olursan ol bu günü işlediğin gibi geçirebilirsin. Senden istenen şey durman (Vakfe) ve sonra Arafat düzlüğünü güneş batımını terk etmelidir.

MEŞ-AR

Arafat’ta kaybolurken sen de oradan ayrılıyorsun, Arafat kaybolmuştur. Durmak mı asla, oturmak mı hiç bir yerde bir yarım gün tam bir gece veya iki gün kalmak, hepsi bu kadar. Çadırların hepsi kaldırılmalıdır. Karanlıkta ve gecenin sessizliğinde düşünceleri bir noktaya daha fazla toplayabilmek suretiyle elde edilen anlayış gücüne Meş-ar denir. Arafat tecrübe ve nazar bölümü, Meş-ar ise görüş ve basiret bölümüdür. Yer ve gök hürriyet ve alçak gönüllülük içindedir.

İlim Allah’ın dilediği kimselerin kalbine yerleştirdiği bir nurdur. Bu doğru kılavuzluk bilgisidir. Arafat bilgisini her hangi bir kişi öğrenebilir ama Meş-arın nuru Allah’ın dilediği kimselerin kalbine yerleştirdiği ışıktır. Mikat’ta iken kendini unutup insanlara katılmışsın. Tavaf’ta onlarla sürüklenmişsin.

Say’dan sonra kendini bulmuş Arafat’ta okyanusa çekilmiştin ve sonra yeniden Meş-arda kendini bulacaksın. Böyle bir kalabalık içinde herkes kendi başınadır. Burada örtüsüz renksiz maskesiz veya makyajsız pak gerçeğini keşfettin. Bu gece bir dostla (Allah) özel bir konuşma yapacaksın. Kendini ona aç ve günahlarını itiraf et. Şimdi bütün bu sınırları görmeyip duvarları yıkma zamanıdır. Yıllardır içinde tutsak kaldığın şeylerden sıyrıl. Burada kendinlesin. Elini çenene koy ve bu gece Allah’la baş başa ol. Silahların ve inancınla yanında yalnızca O ve sen varsın. Eğer Muhammed’in iyi bir ümmeti isen O’nun gibi yap. Bırak kalbin aşkla aydınlansın. Orduda kurallara dikkat et. Üç gün Mina ‘da kalman gerektiğini unutma.(10.,11.,12. Günler) kurşunların boşa gitmeyeceğinden emin ol. Yalnızca düşmana çarpanlar kabul görecektir. Mina savaş alanıdır. Savaşmak lazımdır. Meş-ar kamp yeridir. Sabah namazında sessizlik hakimdir. Meş-arda herkes uykudaymış gibi gece dağların üzerinden süzüldü. Meş-arda uyuyanların üzerinden sıyrıldı ve Mina boğazında kayboldu ve şu anda güneş doğuyor.

MİNA

Son ve en uzun kalış Mina’dadır. Güneş doğduktan sonra Meş-arda durma. Çünkü gündüz ilk Mina’da olma vaktidir. Güneşin doğuşuyla birlikte hücuma geçmek hücum vakti girdiği zaman güneşin emri zamanın emridir. Bu emre uy. Yalnızca güneşe kulak ver ve onuncu günün güneşini bayram güneşini gözle. Her şeyi anladığını söyleyen hiçbir şey anlamayandır.

Allah’a yaklaşmaya karar vermiş olan insanlar ümmet sonsuz ve harekat eden cemaat bütün kaya ve setleri delecek ve sonunda kuşkusuz denize ulaşacak olan gürleyen sel. ..Evet. Meş-ardan Mina’ya giden yolun üzerinde durmazsan yanlış yola gitmez veya insanlara karışırsan Mina’ya ulaşacak, şeytanları yenecek ve İsmail’ini kurban edeceksin. Bu hacca giden herkese Allah’ın açık emridir.

SAVAŞ CEPHESİ (ŞEYTAN TAŞLAMA: RECM)

Kral Caddesi boyunca yerleşmiş üç Şeytan birbirinden 100 metre kadar uzaklıktadır, her biri bir anıtı, bir heykeli veya bir putu temsil eder; her yıl yüzleri beyaza boyanır.

`Allahu Ekber’ ne kadar anlamlı! Ordu geldi; hepsinin ellerinde silahları(taşları) ve ateşlemeye hazırlar. Birinci puta vardığında(cemre-i ula) ateş etmeden geç git. İkinci puta vardığında da aynısını yap. Fakat üçüncüye vardığında geçme, ateş et! Niçin? Şu akıllı ve tecrübeli öğretmenler, genellikle sürüp giden bir yolda yavaş yavaş ve sessizce dönüş yapmamızı söylerler, ama burada kumandan ve emir veren İbrahim’dir. İlk hücumda sonuncuyu vur ve vuruşların başından ve yüzünden olmalıdır savaş bitmiştir. Son put düştüğü zaman birinciler ve ikinciler karşı koyamaz. Cepheden ayrılınca işimiz kurban kesmektir. İhramını çıkar, istediğin elbiseyi giy, saçını kes, istersen koku sürün.

Artık serbestsin. Hacc süresince her hareket niyetine bağlıdır ve niyetle yapılır. Haccın özünü anlamayan kimse boş bir zihinle ülkesine döner.

HACC SÜRESİNCE

Tavafla tevhid inancını ilan edeceksin. Say ile Haccın uğraşını yapacaksın Kâbe, den Arafat’a gitmekle Ademin inişini göstereceksin. Arafat’tan Mina’ya gitmekle insanın yaratılış felsefesini düşüncelerin saf bilimden saf aşka doğru evrimini ve ruhun çamurdan Allah’a (cc) doğru yükselişini sergileyeceksin. İbrahim’in sahnesi Mina’dayız. Şu anda İbrahim gibi davranmaktayız. O oğlu İsmail’i kurban etmek için getirmiştir. Bizim İsmail’imiz Kim veya Ne? İşte onu bilemiyoruz. Ama bizi kör ve sağır ne ediyorsa işte odur kurban edeceğimiz.

İSMAİL’İN KURBAN EDİLMESİ

Sevgili oğlun, hayatının meyvesi, neşen, oluş nedenin, varlığının anlamı, oğlun; hayır, İsmail’in. O’nu bir kuzu gibi yatır ve kurban et! Ayaklarının altına al ki, kaçıp kurtulamasın. Ellerinle kavrayarak başını tut, boyun damarını kes, fakat daha fazla kımıldayamayacağını sezinciye kadar ayaklarının altında tut. Sonra ayağa kalk ve O’nu yalnız kendi haline bırak! Ey “itaatkar” olan ve Allah’ın(cc) kulu”!Allah’ın senden istediği budur. Bu inancının çağrısı, tebliğinin özüdür. Bu sorumluluğundur. Ey ‘sorumlu adam!’ Ey ‘İsmail’in babası!’

İbrahim’in iki seçeneği vardı; ya kalbinin ağlayışlarına kulak verecek ve İsmail’i kurtaracak veya Allah’ın emirlerine uyup O’nu `kurban edecekti! Birini seçmek zorundaydı.

İçinde `sevgi` ve `gerçek’ kavga ediyordu (`sevgi’,hayatı;’gerçek’ ise inancıydı)! Allah kendi hayatını istemiş olsaydı vermek çok daha kolay olacaktı İbrahim, hayatını Allah davası uğruna adamıştı ve bu nedenle Allah’a itaat etmesi gerektiğini hissediyordu. Bu, O’nun için bir ‘bencillik’ ve ‘zayıflık’ idi. Bazı kişiler için iyi ve güzel olan, İbrahim gibi şerefli bir insan için kötü ve çirkin olabilir. O Allah’a en yakındı.

İbrahim çağrıyı düşününce her şeyiyle teslim oluyor, fakat sıra İsmail’i kurban etmeye gelince katlanılmaz bir acı duyuyor, kemiklerinin kırıldığını ve yüzünde üzgün bir ifade belirdiğini hissediyordu. İbrahim’i böyle kötü bir durumda gören şeytan; Nerede ve kimde bir korku, zayıflık, kuşku, kıskançlık, ümitsizlik, aptallık ve sevgi belirtisi görse çirkef işini yapmaya koyulur. Seni eğlendirir ve görevlerini yapmaktan alıkoyar ki çağrı gerçeği kavranmasın.

“Bilin ki, mallarınız ve çocuklarınız ancak bir fıtnedir”.(Enfal 28)

Oğluna olan sevgi bile, seni `deneme’ yoludur. İsmail sevgisi İbrahim için bir imtihandı; şeytanla karşılaşmalarında O’nun tek zayıf yönü olmuştu bu. İbrahim bunun açık bir vahiy olduğunu ve oğlunu kurban etmesi gerektiğini biliyordu. Üzgün ve kalbi kırıktı. Şeytan bundan dolayı O’nu kandırma fırsatı buluyordu.

Şeytan bu durumdan faydalanarak önüne çıktı ve aynı şeyi fısıldadı: “Bu çağrıyı rüyanda duydun”. Hayır bu yeterli, bu yeterli” dedi İbrahim kendi kendine; karar verdi ve seçimini yaptı: “Mutlak hürriyet olarak Allah’a itaat”, yani İsmail’i kurban etmek. Hürriyetine giden yolda bu son daha kalmalı ve oturup bütün çağların üzerinde birleştiği şu soruyu kendi kendine sormalısın: “Toplum için ne yapabiliriz?” Ve cevabı bulmaya çalış. Sadece otur ve hacc boyunca ne yaptığını düşün!

BABA VE OĞUL ARASINDAKİ KONUŞMA

Mina’da kuytu bir köşede İbrahim (a.s) oğluyla konuştu! Yüz yıl yaşamış ak saçlı sakallı babanın yanı sıra İsmail gençlik çağına yeni giriyordu. Dünyanın değil Arap yarımadasının göğü böyle bir görünüme katlanamazdı! Tarih, baba ile oğul arasındaki böyle bir konuşmayı kaydetmemişti hiç. Kimse de, dostça fakat ürkütücü bir konuşmayı düşünmemişti!

İbrahim başlangıçta hikayeyi yeniden anlatıp oğluna “burada seni ellerimle kurban edeceğim demek için ağzını açmadı. Sonunda, Allah’ın güvenine sığındı ve ” İsmail rüyamda seni boğazlıyorum” dedi! Öylesine hızlı söylemişti ki bu kelimeleri kendisi bile işitmedi. Sonra sustu. Korkulu ve solgun, İsmail’in gözlerine bakmaya dayanamıyordu. İsmail babasının içinde bulunduğu durumu sezerek onu teselli etmeye çalıştı. “Baba itaatkar ol ve Allah’ın emrini yerine getirmek için tereddüte düşme. Beni de itaat edici olarak bulacaksın. Katlanabilirim ben ” dedi.

Allah Teala ders veriyordu. Bundan böyle Allah için insan kurban olarak kesilmeyecektir. İbrahim gibi, İsmail’ini seçip Mina’ya getirmelisin. Kimdir İsmail’in? Kendin bileceksin, başkalarının bilmelerine gerek yok. Karın olabilir, yeteneğin, işin cinsiyetin. gücün rütben Mevkin vs. olabilir. Hangisi olduğunu bilmiyorum, fakat senin İsmail İbrahim’in yanında ne kadar sevgiliyse senin yanında da o kadar sevgili olması gerekir! İsmail’in bazı göstergeleri, hürriyetini senden alan ve görevlerini yapmana engel olan her şey, seni eğlendiren gerçeği bilmen ve duymadan alıkoyan sorumluluğu kabul etmekten çok seni özür aramaya iten her şey ve yalnızca ileride desteğini almak için seni destekleyen her herkestir. Onu hayatında arayıp bulmalısın. Eğer Allah Teala’ya yaklaşmak istiyorsan, İsmail’ini Mina’da kurban etmelisin. İsmail yerine bir koyun kesmek kurbandır, fakat yalnızca kurban kesmek için, bir koyun kurban etmek kasaplıktır.

ÜÇ PUT ÜÇLEMENİN (TESLİS) SEMBOLLERİ

Mina’da üç putun İbrahim’i aldatmaya çalışan şeytanı temsil ettiğini hatırla.

Birinci put (cemre-i ulâ):’Arafat’ın düşmanı’

İkinci put (cemre-i vustâ):Meş’ar’ın düşmanı’

Üçüncü put (cemre-i ukbâ):’Mina’nın düşmanı’

Ey hacı. Şu anda Mina’dasın. Ateşle silahını İsmail’ini kurban yerine getirdin. İbrahim gibi üç putu vur ve devir.

BAYRAM

Hareket bitti ve biraz sonra hacc sona erecek.

Nerede?

Mina’da!

Şaşırtıcıdır ki, Mekke’nin komşusu olan yerde! Neden hacc Mekke ve Kâbe yanında bitmezde, burada biter? Haccın bu sıralarını anlamalısın. Bu kalabalığın ortasında ne yaptığının tam anlamıyla bilincinde olmalısın. Burada düşünebilmelisin; evinin bir köşesinde veya hayallerinde değil! Hacc birlikteliği teşvik eden bir bütünlüktür. Allah (cc), İbrahim (asm) ; Muhammed (sas) ve insanlarla karşılaşılan yerdir. Haccı anlamak ve tanımlamak gidebilmek ve şimdiye kadar söylediklerimizi yapabilmek demektir.

MİNA’DA GECİKME

İnancını ve ne yaptığını düşünmen için iki gün daha kalınır. Bayram günü kurban kesildikten sonra merasim biter. Mina’da iki gün veya üç gün daha kalman gerekir. Bu günlerde Mina’dan ayrılman, Mekke’ye dönmen düşünülmez. Niçin şeytan yenildi, kurban kesildi, İhram çıkarıldı ve bayram kutlandı. İnsan için İbrahim’in makamına ulaşmaktan başka daha üstün bir rütbe yoktur ve burada herkesten rolünü oynaması istenmiştir. Bütün bu menasikin sonunda, ülkene dönmeden önce, bayramdan sonra iki gün daha kalmalı ve oturup bütün çağların üzerinde birleştiği şu soruyu kendine sormalısın. Toplum için ne yapabiliriz? Ve cevabı bulmaya çalış. Sadece otur ve hacc boyunca ne yaptığını düşün.

BAYRAM GÜNÜNDEN SONRA ARKA ARKAYA YAPILAN HÜCUMLAR

İlk gün, ilk hücumunda son putu vurur ve kurban yerine giden yolu açarsın. Sonra ihramını çıkarır ve sevinçle zaferini kutlarsın! İkinci gün tekrar vurmalısın, ama putların üçünü de. Bu kez, sırayla, birinci, ikinci ve son olarak da üçüncü putu vurursun. Üçüncü gün, ikinci gün yaptıklarının bir tekrarıdır. Dördüncü gün, istersen Mina’da kalabilir istersen ayrılabilirsin. Kalmaya karar verirsen ikinci veya üçüncü günün atışlarını tekrarlamalısın. Dördüncü gün kalmamaya karar verirsen kalan silahlarından arta kalanı Mina’da bir yere gömmelisin! Bu bir zorunluluktur!

SON MESAJ

Hacc süresince yapılan bütün davranışlar, Kur’an’ın kelimelerle anlattığı mesajı nakleder. Haccı bitirmeden önce, Kur’anı hiç olmazsa baştan sona bir kez okuman ve son suresinde bir ders çıkarman öğüt verilir.

Neden son sure? Hacc’ın son aşaması vurmak olup, Kur’an’ın son suresinin son kelimeleri de bir tehlikeden uyarma konusundadır! Hacc’ın sonunda sen üç putu vurursun, Kur’an’ın sonu da üç gücü reddeder. Hacc’ın son bölümünde, Müslüman, bir tehlikeye karşı uyarılırken, Kur’an’ın son bölümünde de bir şerre karşı uyarılır. Kur’an’ın biterken şerrin bitmemesi, Peygamberliğin biterken tehlikenin sürmesi bize şaşırtıcı geliyor belki! Kur’an’ın son iki suresi, `şer’den sığınma `dan söz eder ve aynı zamanda, İbrahim (as.)’ın peygamberliğini tamamlayan, tevhidin son peygamberi Hz. Muhammed’i (sas) uyarır. Ve Hacc’ın son iki günü, kişinin savaşmak zorunda kaldığı ve Allah’ın(cc) İbrahim’e(as.) uyarıda bulunduğu Mina’da geçer. Ve sen ey Muhammed’in (sas) ve İbrahim’in (as.) sünnetinin yolunda giden, yalnızca menasike uyman değil, fakat `şifre’leri çözmen gerekir. Mina’dan sonra nereye gidiyorsun? Ey hacı, ülkemize dönmek için Mina’dan ayrılmadan önce oturup muzaffer peygamberimizin uyarıldığı tehlikeyi anlamak için Kur’an’ın son iki suresini okuyalım. Allah’ın sevgili elçisinden sığınmasını istediği şeyleri anlamak için, şu vahiylere kulak verelim:

“De ki: Sabahın Rabb’ine sığınırım,

Yarattığı şeylerin şerrinden,

Karanlığı çöküp bastığı zaman gecenin şerrinden.

Ve haset edenin, haset ettiği zaman şerrinden ,

Düğümleri üfleyenlerin şerrinden”.(felâk suresi)

Ey habilin varisi `,’babanın katilinden öc alıcı’; Kabil ölmedi! Ey ‘meleklerin secde ettiği’,’Adem’in varisi’; şeytan şimdi öc alıyor! Üç yüzü, yedi rengi, yetmiş bin hilesi olan ve insanların kalbine fısıldayan bu şerden uzak dur..

Allah’a (cc), Şafağın Rabb’ine ,’insanların sahibine,’İnsanların Maliki’ne ve İnsanların sevgilisine, İlahına’ sığın. Ve sen ey hacı, Kurban Bayramı’ndan sonra Mina’da kal ve günde yedi kez üç putu vur ! Her günü Kurban günü. Her ayı Zilhicce. Her yeri Mina ve…hayatı hacc bil.

SONUÇ

Mina’da kalma zamanı bitti ve Mekke sınırı yakınında törenler son buldu. Zilhiccenin sonuna doğru istediğin zaman, gerektiğinde Arafat’a gitmeden yapabileceğin bir Tavaf ve Sa’y daha var. Hacc menasiki bitmiş bulunuyor, işte yapman istenen şeylerin hepsi bu kadar. Ey, Hacc’ın son bölümü olan Mina’dan ayrılan hacı ! İbrahim’in çağrısını kabul ettin Kişisel hayatının kısır döngüsünden kurtuldun. Zamanında Mikat’a geldin; Vahy’e kulak verdin ;elbiselerini çıkarıp beyaz kefenini giydin. Evini ve ülkeni terk ederek bir misafir gibi Allah’ın Evi’ne ve cihad toprağına geldin. Sağ elini sıkarak Allah’a (cc) söz verdin. Tavaf çemberine katılarak tavaf eden insanların arasında kayboldun. Kendi kendin eliği bıraktın. Dağların tepesinde su bulmak için elinden geleni yaptın. Sonra Mekke’den Arafat’a indin ve bölüm bölüm (Meş’ar ve Mina’ya Giderek ) geri Allah’a dönüp bilinç kazandın. Meş’ar karanlığında silah topladın. Aynı zamanda, diğerleriyle birlikte Mina sınırını geçtin. Şeytan ilk hücumunda yenildi. Hür oldun ;İnanç ve aşk toprağını kurtardın. İbrahim makamına ulaştın, şerefin zirvesine -şehâdetin ötesindeki bölüme-çıktın. Son olarak bu çabanın bitiminde bir koyun kurban ettin

En tehlikeli ve en korkunç yaratılış geçitlerini –Tevhit, isar, cihad, şehadet, iblisle savaş ve aşk ülkesini fethi-geçtikten sonra bu en büyük kutsal gezinin ve en yüksek insani dereceye çıkışın bitiminde nereye geliyorsun? Ne yapıyorsun? Kurban:  Bir “koyun” boğazlamak! Neden ? Hangi düşünceyle? Sırrı ne bunun? Haccın sonunda bir koyun boğazlamanın sırrı nedir? Bir şey diyemem! Bırak cevabı Allah versin:

“…Ondan hem kendiniz yiyin, hem ihtiyacını gizleyen ve gizlemeyip dilenen fakir(ler)e yedirin “.(hacc 36)

Yine tekrar ediyor:

“…İşte bunlardan yeyin, yoksulu, fakiri de yedirin”.(hacc 28)

Ey hacı! Nereye gidiyorsun şimdi? Hayatına ve dünyana mı dönüyorsun? Geldiğin aynı yola mı giriyorsun hacdan sonra? Asla! Asla! Bu sembolik gösteride İbrahim’in rolünü oynadın! İyi bir aktör, kişiliği, rolünü oynadığın şahsın karakterinden tamamıyla etkilenen insandır. Eğer bunu iyi becerirse, gösteri bitecek, fakat eseri sürecektir. Oynadıkları rolü sürdüremeyip, unutulup giden pek çok aktör vardır!

`Makam -ı İbrahim’desin; tam durduğu yerde. Yükselişinin en son basamağı, Miraç’da Allah’a olan en kısa mesafedir. Şimdi makam-ı İbrahim’de duruyorsun ve onun rolünü oynayacaksın; onun gibi yaşayacak ve inancının icâbesinin mimarı olacaksın. İnsanları içinde yaşadıkları bataklıktan kurtar. Cehaletin karanlığı ve zulmün çileleriyle uyuşmuş ve ölmüş bedenlerine yeniden hayat üfle Ayağa kalkmalarına yardım et ve onlara yön ver. Onları hacca çağır, tavaf etmeye çağır.

İbrahim’in niteliklerini kazanmak için tavaf etmeye çağır. İbrahim’in niteliklerini kazanmak için, tavafa katılıp bencilliğini bırakarak temizlendikten sonra yolunu izlemek için Allah’a söz verdin. Allah şahidindir.

Zamanını saygıdeğer bir zamana(Zaman-ı Haram) yap, çünkü kutsal mescittesin. Çünkü, yeryüzü Allah’ın (cc) Mescidi’dir…

Hacc, Özgün Yayınevi

Mantığımıza, muhakememize uymasa bile, Allah’ın emrine uyma gerektiği, bunun neticesinin pek hayırlı olacağı mesajı başka nasıl verilebilirdi? Hz. Hâcer’in bebeğiyle birlikte, Allah’ın emri üzerine çöle bırakılmasındaki mesaj cidden çok mühim, Ulu atamız Hz. İbrahim aleyhisselam’ın şânına, yüce mertebesine uygun bir mesaj, Halîlî bir ikram. Ya annenin teslimiyeti! Onun Allah’a teslimiyeti de dikkat çekicidir. Ve bu, kaç sefer tekerrür etmiştir: Kocası Hz. İbrahim, hanımı Hacer’i henüz bebek olan oğlu İsmail’le tek başlarına, ekine elverişsiz bir kıra, ins ve cinnin top attığı çöl ortasına bırakıp Şam’a dönerken, kocasına seslenir: “Bu kuru, çıplak derenin içinde bizi kime bırakıp gidiyorsun?” Cevap alamaz. Hz. İbrahim nasıl açıklasın bu âdet dışı işi? Bunun beşerî aklın hududuna giren bir izahı yoktu, bu bir teslimiyet işiydi, muhatabıyla, hele kucağında bebeği olan şefkat kahramanı bir anne ile aklın, hissiyatın hududu içinde konuşulabilirdi. Onun için tek yol susmaktı ve sustu. Kadın, tekrar tekrar sordu. Yine cevap yoktu. O yüce kadın son kere şöyle sordu: — Bunu sana Allah mı emretti? Hz. İbrahim, beklediği soruya muhataptır. Artık, kadının ufku melekûta açılmıştır, verilecek cevap anlaşılabilecektir. Kısaca: — Evet! Der. Bunu işiten Hz. Hacer, teslimiyetini ortaya koyar: — Öyleyse Allah bizi zayi etmez!

Artık içi yanık baba, Allah’ın başka emirlerini yerine getirmek üzere, gözü arkada kalmadan gönül huzuruyla yoluna devam edebilir. Rivayetlere geçen bu rıza, Hz. Hâcer’in karşılaştığı her çeşit meselenin çözümünde başvurduğu temel prensibi gösterir. İsmail’in kurban edilişi sırasında ortaya koyduğu menkıbeyi az sonra kaydedeceğiz. Meselelerin hallinde, kararların alınmasında nefis, heva ve hissiyata bedel Allah’ın rızasını esas alanlar elbette yücelecekler, başkalarına örnek olacaklardır. Bu ailede baba müstebit değildir. Rüyada aldığı uyarıdan hareketle, muhatap olacak yaşta bulunan oğlu İsmail’e, mutlaka yerine getireceği o ciddi meseleyi çıtlatarak fikrini sorar: — Ey oğulcuğum! Doğrusu ben rüyamda seni boğazlayacağımı görüyorum, bir düşün ne dersin? Bu istişarede Hz. İsmail’in verdiği cevap, onun, o yaşta, babasına layık ölçüde kulluğa merbut olduğunu, kulluk ve Allah’a teslimiyeti esas alan bir terbiye üzerine

Ey babacığım! Ne ile emr olundunsa yap. İnşaallah sabredenlerden olduğumu göreceksin (Saffât 102). Bu ayet, bazı rivayetlerde tafsil edilerek Hz. İsmail aleyhisselam’ın ağzından şu ifadelere dökülür: “Ey babacığım! Beni boğazlamak istersen bağlarımı sıkı yap, sana benden bir şey isabet etmesin, sevabım azalabilir. Zira can vermek zordur. Ben, ölüm değmeye başlayınca çırpınmaktan korkarım. Bıçağı iyi bile, tâ ki ölümüm çabuk olsun ve eziyet çekmeyeyim. Beni kesmek üzere yatırınca, yan üzerime yatırma, yüzükoyun yatır; yan yatırınca ola ki, yüzümü görerek şefkate gelir ve Allah’ın emrini, benim sebebimle yerine getirmekten vazgeçersin; ben de bıçağı görerek ürperebilirim, en iyisi sen, bıçağı da alt tarafımdan getir . Gömleğimi anneme vermeyi uygun görürsen, bu, onun için bir teselli vesilesi olabilir”. Hz. İbrahim bu inceliği takdir eder: – Ey Oğlum! Allah’ın emrini yerine getirmemde ne kadar yardımcısın!” (Taberi 1,275).

Rivayette gelen bu tafsili, kısmen teyit eden Kur’anî karineler var. Biri müteakiben kaydedeceğimiz ayettir ki, ayette Hz. İsmail’in kesilmek üzere “alnı üzerine yatırıldığına” dair teferruata yer verilmesi, yukarıda kaydettiğimiz rivayetteki teslimiyete müteallik inceliklerin çoğunun teyidi olmaktadır: “Böylece ikisi de (Allah’a) teslimiyet gösterip, (babası oğlunu) alnı üzerine yatırınca, Biz: “Ey İbrahim! Rüyayı gerçek yaptın, işte Biz iyi davrananları böylece mükâfatlandırırız” diye seslendik (Saffât 103-105). Ya anne? Kur’an’da annenin tavrı belirtilmemiş. Ancak bu ideal aileden, “Allah’ın rahmet ve bereketi üzerinde olan ehl-i beyt”ten (Hûd 13) aynı İbrahimî teslimiyetten başka bir şey beklenemez. Hz. İbrahim’in, ailesinin bütün fertlerini ilgilendiren böyle ciddi bir kararda, -tarih kitaplarında yer alan bazı rivayetlerde rastlanan bir kısım teferruatın rağmına- en azından onları ikna etmek için, meseleyi onlara arz etmediğini, İsmail’i annesinden gizlice kaçırarak kurban mahalline götürdüğünü söyleyemeyiz. O, rahmet ve berekete mazhar İbrahimî ailenin annesi, yüreği Hz. İbrahim’inkinden belki de on kat daha fazla yanarak, İsmail’inin Allah yolunda Kurban edilmesine razı olmuştur, tıpkı bidayette, o çöle yapayalnız bırakılmalarına razı olduğu gibi. Nitekim Taberi’deki bir rivayet, Kur’an’da kapalı olan bu hususu açar. İblis’in anneyi isyana teşvik hususundaki iğvasına annenin cevabı: “Eğer bunu Rabbi emretmişse biz Allah’ın emrine teslim oluruz” olmuştur (Taberi, a.g.e. 1,274).

Bu arada hemen kaydedelim: Şeytan, Hz. İbrahim, Hz. İsmail, Hz. Hacer hepsine birer birer uğrayarak hislerini tahrik edici sözler söyler, o hissî ortamda onları şaşırtmaya, isyan ettirmeye çalışır. Ancak her birinden benzer cevaplar alır: “Allah emrettiyse göz baş üstüne!” derler (İbnu’l-Esir, a.g.e. 1,111-112).

SONUÇ: Hz. İbrahim, köyleşen dünyada -en azından semavî din mensuplarına- birlik, beraberlik ve dayanışmada gerekli olan değerlerin kaynak ve sembolü olduğu gibi, problemlerle dolu yeni dünyanın problemlerinin pek çoğunun aşılmasında hareket noktası olacak “aile” ve “terbiye” meselelerinde de örnek şahsiyettir.

Evet fenâ fi’r-rıza (kendini Allah’ın rızasını aramada yok eden) İbrahimî aile, kıyamete kadar müminlerin dilinde günde en az beş vakit ve her vakitte de kaç kere tekrar ile anılmaya, sevgili peygamberleri Fahr-i Âlem ve onun faziletli Âline rahmet talebinde bulunurken şefaatçi makamında zikredilmeye layıktırlar. Biz onları seviyoruz. Rabbimizden, bizi, onların sünnetinden ayırmamasını diliyoruz.

Merhum Prof. Dr. İbrahim Canan
“Aile İçi Eğitim” adlı kitaptan