MEYVE, SON AMA ÇEKİRDEĞİ BARINDIRMAKLA AYNI ZAMANDA İLKTİR

Bu çalışmanın birinci bölümünde de zikredilen bu küllî hakikat, “Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.”  âyeti kerimesi ve “Sen olmasaydın, kâinatları yaratmazdım!”  hadis-i kudsîsindeki manâyı açıklayıcı anlam ve muhtevaya sahiptir.

Nasıl ki bir ağaç meyvesi için yetiştirilir, dolayısıyla ağacın varlığından birinci gaye meyvesidir ve meyve, ağaçta en son ortaya çıksa da, ağacın onu dikenin, yetiştirenin zihninde ağacın varlığı açısından ilktir; bunun gibi, her iş, davranış ve faaliyet de bir gayeye oturur ve gaye, o iş, davranış ve faaliyetin varlığında ilktir. Gayesiz ve abes hiçbir şey yapmayan, yapmamak şânından olan Cenab-ı Allah’ın (c.c.) her bir eseri ve icraatı da elbette pek çok gayelere dayanır. Bu sebeple, gerek Cenab-ı Allah’a, gerekse insanlara ait her işte, her eserde ve faaliyette gaye en öncedir, fakat bu gaye, eser ve icraatın tamamlanmasıyla, yani en son ortaya çıkar. İşte, varlık silsilesinde en sonda olan, silsilenin neticesi, meyvesi ve gayesi olup, dolayısıyla onun varlığında en evveldir.

Cenab-ı Allah (c.c.), kâinatı tanınması ve kâinattaki şuurlu varlıkların Kendisi’ni tanıyıp O’na ibadet etmeleri için yaratmıştır. “Ben, cinleri ve insanları ancak (Beni tanısınlar ve) Bana ibadet etsinler diye yarattım.”  âyeti de, bu gerçeği açıkça ifade etmektedir. Bütün kâinatta Cenab-ı Allah’ı en iyi tanıyan, O’na en üst seviyede ibadet eden, dolayısıyla kâinatın yaratılış gayesini öncelikle yerine getirenler, peygamberlerdir. Şu halde, peygamberler, kâinat veya varlık ağacının en önemli meyveleri olup, bir bakıma kâinat, onlar için yaratılmıştır. Peygamberler içinde ise onların sonuncusu olan Peygamberimiz Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem), peygamberlik manâ, muhteva ve vazifesinin en önde gelen ve en kâmil temsilcisidir. Çünkü:

1. O, bütün peygamberlerin Cenab-ı Allah’tan alıp tebliğ ettikleri aynı hakikatleri tebliğ etmiştir ve dolayısıyla, peygamberlerin de sonuncusu olmakla, onların tamamının vârisidir.
2. Bütün peygamberlerin tebliğ ettikleri aynı hakikatler, Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi vesellem) dünyayı teşriflerinde büyük ölçüde unutulmuş, tarihe karışmış, efsanelere ve hurafelere bulaşmış, hattâ şirke dönüştürülmüştü. O (sallallahu aleyhi vesellem), bütün bunları yeniden ve bütün doğrulukları ve gerçek muhteva ve şekilleriyle tebliğ ve temsil etti. Böylece, bütün peygamberlerin halefi ve vârisi olarak, onları vazifelerinde ve mesajlarında tebrie buyurdu; yani, onların vazifeleri ve mesajlarını, zamanın üzerlerine getirip yığdığı bütün kirlerden temizledi.
3. Zamanla bütün peygamberlerin sadece vazifeleri ve mesajları değil, bizzat şahısları da pek çok töhmetler, onların pak semtlerine katiyen uğramamış bulunan, uğramış olması imkânsız suçlamalar altında kaldılar. Bu suçlamalar, onlara inanmayanlar kadar, bizzat onların takipçileri olduklarını iddia edenlerden de geldi. Elimizdeki Kitab-ı Mukaddes nüshalarına baktığımızda onların pek çoğuna atılan iftiraların ne kadar şen’î olduğu görülür. İşte Allah Rasûlü (sallallahu aleyhi vesellem), varlık ağacının bu en parlak meyvelerini, zamanla onlara bulaştırılmaya çalışılan her türlü lekeden de temizledi ve onları gerçek kıymetleri ve büyüklükleriyle tescil edip, bunu bütün âleme Kıyamet’e kadar bâki kalmak üzere ilan etti.
4. Önceki bütün peygamberler, belli ve sınırlı zamanlar ve topluluklar için gönderildiler. Dolayısıyla, her bakımdan evrensel olan Allah’ın Dini veya Mesajı’nı bütün evrenselliği içinde temsil, tatbik ve tebliğ etmediler. Belli zamanlar için belli topluluklara gönderilmiş bulunmaları ve dolayısıyla misyonlarının da sınırlı olması, Allah’ın Dini’ni bütün muhtevası ve sahip bulunduğu bütün hakikatleriyle tebliğe mâni idi. Fakat Allah Rasûlü (s.a.s.), bütün bu hakikatleri küllilikleri ve evrensellikleri içinde, hem de her zamana, mekâna, şarta ve seviyeye hitap ve hepsini hakkıyla tatmin edebilir bir tarzda tebliğ ve temsil etti.

İşte bu önemli gerçekler sebebiyledir ki, bütün önceki peygamberler Allah Rasûlü’nün âdeta birer mukaddimesi gibi iken, Allah Rasûlü, peygamberlik misyonunun küllî ve evrensel tek temsilcisi olmuştur. Bu sebeple de O, Cenab-ı Allah’ın tanınmak ve Kendisi’ne ibadet edilmek için yarattığı varlık ağacının en büyük ve eşsiz meyvesi, dolayısıyla da yaratılmaktan ana gayedir. Yaratılış ağacının meyvesi olarak, yani zâtıyla peygamberlik silsilesinde son, ama gaye olarak ise mahiyeti ve manâsıyla, varlığının temelini teşkil eden nûruyla yaratılışta ilktir.

BÜTÜN PEYGAMBERLER, PEYGAMBER EFENDÎMİZ’E ŞAHİTTİRLER

Yukarıda üzerinde durulduğu gibi ve burada aynı gerçeği tekrar ifade edecek olursak, bir işte maksat ve netice, bir ağaçta meyve önce düşünülür; bir başka ifadeyle, bir işe onunla gerçekleştirilmek istenen gaye sebebiyle girişilir ve hangi meyveyi almak istiyorsak o meyveyi verecek ağaç dikilir ve yetiştirilir. Dolayısıyla, işin gayesi veya neticesi, ağacın meyvesi, öyleyse varlığın da gayesi ve/veya meyvesi fizikî olarak en son olsa da, niyette ve manâ olarak en öncedir.

Kâinatın yaratılmasından gaye Cenab-ı Allah’ı tanıtacak bir kitap olması, insanın yaratılmasından gaye ise bu kitabı okuyup, Cenab-ı Allah’ı tanıması ve O’na ibadet etmesidir.  İslam, kâinat kitabının tercümanı, dolayısıyla Cenab-ı Allah’ın kâinatı yaratmaktaki gayesinin gerçekleşme yolu veya vasıtasıdır. Önceki peygamberlerin her biri, İslâm’ı belli bir zaman, belli bir veya birkaç kavim için ve belli şartlarda geçerli olmak üzere temsil ve tebliğ etmesine mukabil, onu bütün zamanlar, mekânlar, şartlar ve insanlar için geçerli olmak üzere nihaî boyutlarıyla temsil ve tebliğ eden Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem) olmuştur.  Demek oluyor ki, Cenab-ı Allah’ın varlığı yaratmaktaki gayesi, en mükemmel, eksiksiz ve kusursuz olarak Peygamber Efendimizle (sallallahu aleyhi vesellem) gerçekleşmiştir.

Bir ağaç, meyvedeki çekirdekte başlar ve nihayet meyvede biter. O bakımdan, ağacın fizikî varlığında son ve netice, dolayısıyla ağacın varlığından gaye olan meyve, çekirdeği ile de ağacın tamamını en yoğun biçimde kendinde taşır. Ayrıca, maddî-fizikî varlık daima ilmî-manevî varlığın dışta tezahüründen ibaret olup, bir şeyin maddî-fizikî varlığı, hem varoluş gayesinden, hem de ilmî-manevî varlığından sonra gelir. İşte, mademki Cenab-ı Allah’ın varlık veya kâinat ağacını yaratmaktaki gayesini gerçekleştirme vasıtası olan İslam’ı bütün zamanlar, mekânlar, şartlar ve insanlar için olmak üzere insanların eline veren ve kâinatın da, insanın da yaratılmasındaki gayeyi mükemmel olarak gerçekleştiren Peygamber Efendimiz’dir, öyleyse Peygamber Efendimiz (s.a.s), varlık ağacının meyvesi, peygamberler içinde gönderilmede son, fakat manâsı ve ilmî-manevî varlığı itibariyle bütün peygamberlerden de, yaratılmış bütün varlıktan da öncedir. Bunun yanısıra, madem Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem), varlık ağacının meyvesi, dolayısıyla gayesi olarak ilmî-manevî varlığıyla varlık ağacından öncedir ve madem meyve, içindeki çekirdeği itibariyle ağacının tamamını en yoğun biçimde kendinde taşır, öyleyse Peygamber Efendimiz, bütün varlık ağacının çekirdeği de olmakla, varlık ağacında biten bütün peygamberlerin peygamberliği Efendimiz’in peygamberliğinden bir cüzdür; manâsını O’nun peygamberliğinde bulur ve ondan alır. Bütün peygamberler, Peygamber Efendimiz’in nihaî boyutlarıyla temsil ve tebliğ buyurduğu İslâm’ı belli zaman, kavim ve şartlara bağlı olarak belli boyutlarda temsil ve tebliğ etmişler, neticede aynı, gerçekleri ama biraz dar boyutlarda anlatmışlarsa, elbette onların davalarının tamamı, Peygamber Efendimiz’in davasıdır. Onlar, peygamberlikleriyle, peygamberlik vazifesiyle, temsil ve tebliğ ettikleri davalar ile Peygamber Efendimiz’in davasına destektirler; misyonları çerçevesinde, yani davalarının mutlak doğruluğu adına kendi-lerine bahşedilen bütün mûcizeler de, Peygamber Efendimiz’in davasının doğruluğuna birer delildir.

Peygamberler mücizeleriyle Peygamber Efendimiz’i ve bütün davasını desteklediği gibi, bütün velîler de, kerametleriyle yine Peygamber Efendimiz’i ve davasını veya davalarını desteklerler. Çünkü, bütün velîler, İslâm’ın bahçesinde bitmişlerdir. İslâm, Kur’ân ve Sünnet’e dayanır; Kur’ân, Hz. Cebrail tarafından getirilen ve Peygamberimiz’e okunan vahiy (vahy-i metlûv), Sünnet ise, Kur’ân’a dâhil olmayan ve değişik şekillerde gelen vahiy (vahy-i gayr-ı metlûv)’dur. Her iki vahyi alan ve tebliğ eden, Peygamber Efendimiz (s.a.s. )’dir. Bütün velîler, temelinde Kur’ân ve Sünnet bulunan İslâm ile ve Peygamberimiz’e tebaiyetle, yani O’nun arkasından giderek vilâyet (velâyet) mertebesine ulaştıkları gibi, yine İslâm ve Peygamberimiz’e tebaiyet sayesinde kerametlere mazhar olmuşlardır ve olurlar. Dolayısıyla onların velâyet ve velâyete bahşedilen kerametleri de, bütün davalarında Peygamber Efendimiz’e şahittir ve O’nu tasdiktir.

BİR KİTAP OLARAK KÂİNAT VE ALLAH RASÛLÜ

Nasıl Kur’ân bir kitap ise, insan da, kâinat da, birer kitaptır. Bu üç kitabın üçü de, Cenab-ı Allah’ın varlıkta tecelli eden bütün İsimleri’nin tecellilerini haiz, dolayısıyla Cenab-ı Allah’ı tanıtan üç küllî muarrif, yani O’nu tanıtıcı üç evrensel kitap, O’na tutulmuş en kapsamlı ve parlak üç aynadır. Nasıl bir sarayın planı, yani plan ve proje olarak varlığı, ayrıca fizikî varlığı ve onu baştan sona tanıtan bir kitap veya broşür, manâ ve muhteva bakımından birbirinin aynısı ise, bu üç kitap da, Cenab-ı Allah’ın İsimleri’nin tecellilerini haiz olmakla aynı manâ ve muhtevaya sahiptir ve bu aynı manâ ve muhtevanın farklı malzemeyle meydana getirilmiş şekilleridir. O bakımdan, bunlar, aynı zamanda birbirlerine de tercümandır.

İşte, Peygamber Efendimiz’in nûru, kâinat kitabının Yazarı’nın kaleminin mürekkebidir. Nur, varlığı malûm, hususiyetleri belli ölçüde bilinmekle beraber, mahiyetini tamamen bilebilmek mümkün değildir. Işığa, nûrun fizikî âlemdeki tecellisi veya en açık misali olarak bakılabilir. Kâinatın temel varlığı belki nurdur ve “Allah, göklerin ve yerin nûrudur”  âyetinde ifade buyurulduğu üzere, varlık noktasında kâinatın Allah’ın Nûru’na dayandığı, Cenab-ı Allah’ın kâinat adına ilk yarattığının nur olduğu söylenebilir. İşte bu nur, Peygamber Efendimiz’in mahiyeti, varlığının özü ve temelidir. Dolayısıyla, bütün kâinat bu nurdan yaratılmakla, Nûr-u Muhammedi, kâinat kitabının Kâtibi’nin kaleminin mürekkebidir; Allah, kâinat kitabını Nûr-u Muhammedi ile yazmıştır. Nitekim, bir hadis-i şerifte, “Allah’ın ilk yarattığı, benim nûrumdur.” buyurulmaktadır.

BİR AĞAÇ OLARAK KÂİNAT VE ALLAH RASÛLÜ

Kâinata bir kitap olarak bakılabildiği gibi, bir ağaç olarak da bakılabilir. Aslında kitap, taşıdığı ana fikir ve yazılış gayesi, manâ ve muhtevası, manâ ve muhtevanın meydana getirdiği bölümleri, paragrafları, cümleleri ve kelimeleriyle bir ağaç; bir ağaç da, çekirdeği, kökleri, gövdesi, dalları, yaprakları, çiçekleri ve meyveleriyle bir kitaptır. O bakımdan, kâinata hem bir kitap, hem de bir ağaç olarak bakılabilir. Nitekim özellikle Müslüman sûfîler, kâinata bir ağaç olarak da bakmış ve meselâ Muhiddin ibn Arabî, Şeceretü’l-Kevn (Yaratılış Ağacı) isimli bir kitap da kaleme almıştır. İşte, varlığın kendinden yaratıldığı Nûr-u Muhammedi, Peygamber Efendimiz’in nûru, bu ağacın çekirdeğidir. Nasıl çekirdek, ondan çıkacak ağacın bütün programını, sistemini, hayatını idarede geçerli kanunları, ayrıca, noktanın bütün harflerin âdeta yoğun özeti olması gibi, yoğun şekilde ağacın tamamını kendisinde taşır, öyle de, Peygamber Efendimiz’in nûru, kâinatın çekirdeği olarak onu en yoğun biçimde kendinde taşır. Varlık ağacı ondan çıkmıştır ve nihayet en parlak ve en kâmil meyvesi olarak da onu vermiştir. Yani Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem), mahiyetiyle, varlığının aslî boyutuyla kâinat ağacının çekirdeği, Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) olarak zâtıyla, bu ağacın en parlak ve en mükemmel meyvesidir.

BİR CANLI OLARAK KÂİNAT VE ALLAH RASÛLÜ

Kur’ân-ı Kerim’de yeryüzü canlı bir hayvana benzetilir: “O ki, yeri (evcil ve uysal bir hayvan gibi) size boyun eğdirmiştir. Öyleyse onun omuzları üzerinde rahatça dolaşın ve Allah’ın sizin için hazırladığı rızıktan istifade edin. Ama unutmayın ki, nihayet arzolunma O’nadır”  Bir at veya devenin omuzlarında seyahat etmek oldukça güç olmasına mukabil, yeryüzünün çok sayıda omuzları üzerinde ve arasında rahatça seyahat edilebildiğine göre, demek ki yeryüzü, insan için attan da, deveden de daha uysal bir binektir. Ayet, Cenab-ı Allah’ın insanlar için hazırlayıp depoladığı rızkın daha çok yeryüzünün omuzlarında, omuzlarının içinde ve arasında (dağlarda, dağlar arasındaki ovalarda) olduğunu ima etmekte ve dolayısıyla insanlara dağlarda Allah’ın yaratmış bulunduğu rızıkları (bitki, maden, su kaynakları vb.) araştırıp keşfetme teşvikinde de bulunmaktadır. İşte nasıl yeryüzü âdeta bir hayvan, yani canlı bir varlıktır, kâinata da böyle canlı bir varlık olarak bakılabilir. Çünkü hayat, kâinattan süzülmüş onun nihaî bir hülâsasıdır. İşte, kâinata bir canlı olarak bakıldığında Nûr-u Muhammedi, bu canlının rûhu olur. Çünkü nasıl bir ağacın ukde-i hayatiyesi, hayatının kaynağı, zembereği ve bir motor gibi tamamına hayat üfleyen merkezi, ağacın hayatının motoru, çekirdeğin- dedir; bunun gibi, kâinat ağacının çekirdeği olan Nûr-u Muhammedi, kâinat bir canlı olarak düşünüldüğünde onun rûhu olur. Öte yandan, Kur’ân-ı Kerim, İlâhî Mesaj’ı hayatın hayatı, gerçek hayat olarak takdim buyurur: “Ey iman edenler! (Rasûlüllah, Allah’ın çağrısı olarak) sizi size hayat verecek şeylere çağırdığı zaman Allah’a ve Rasûlü’ne icabet edin!”  İşte Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem), risaletiyle, yani misyonuyla nasıl kâinatın hayatının hayatı ise, kâinat nasıl mânen ancak O’nunla, O’nun getirdiği mesajla dirilik kazanıyorsa, O’nun mahiyeti, varlık temeli olan nûru da, kâinat bir canlı gibi düşünüldüğünde onun rûhu olur.

BİR İNSAN OLARAK KÂİNAT VE ALLAH RASÛLÜ

Kâinat bir canlı gibi düşünülebildiği gibi, canlılığın nihaî mertebesi olan bir insan gibi de düşünülebilir. Çünkü, nasıl bir ağacın hayatının, varlığının ve canlılığının kaynağı çekirdeğidir ve ağaç, meyvesi için yetiştirilir ve onun hayatı gider, çekirdeği kendinde barındıran meyvede son bulur; yani denebilir ki, ağaç, bir bakıma meyvesinden ibarettir; bunun gibi, insan da, insanlığın kâmil temsilcisi olan Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) ile nasıl kâinat ağacının çekirdeğidir, aynı şekilde, onun meyvesidir de. Yani, yaratılış, çekirdeği olan İnsanî mahiyetle, bu mahiyetin kâmil temsilcisi Hz. Muhammed’in nûruyla başlamıştır ve silsile silsile nihayet insanda son bulmuş, insanı netice vermiştir. Şu halde, bir ağaca varlığından gaye, varlığının temeli ve nihayet neticesi olması hasebiyle  bir meyve olarak bakınabileceği gibi, kâinat ağacına da meyvesi olan insan nazarıyla bakılabilir. İşte, kâinata tür farkı görmeksizin bir canlı olarak bakıldığında nasıl Nûr-u Muhammedi onun rûhu olursa, ayrıca, Hz. Muhammed’in risaleti, misyonu, getirdiği İlâhî Mesaj kâinatın hayatının hayatı olması hasebiyle de Nûr-u Muhammedi kâinatın yine rûhu olursa, kâinata insan olarak bakıldığında ise Nûr-u Muhammedî, onun aklı olur. Nûr-u Muhammedî ile, bir başka ifadesiyle, Hz. Muhammed’in mahiyetiyle Kur’ân’ın mahiyeti, bir bakıma özdeştirler. İkisi de, aynı gerçeğin ifadesidir. Bu sebepledir ki, zâtı itibariyle Hz. Muhammed için de “Yürüyen Kur’ân” denmiştir. Cenab-ı Allah’ın Kelâm sıfatından gelen Kur’ân, O’nun İrade ve Kudret sıfatlarından bir insan olarak gelmiş olsa idi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) olarak gelirdi. Buna karşılık, Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem), Allah’ın Kelâm sıfatından bir kitap olarak gelse idi, Kur’ân olarak gelirdi. İşte Kur’ân, kâinatın aklıdır. Çünkü yerküre, kâinatın başıdır. Kâinat, Kur’ân’la düşünür; kendisine Kur’ân’la yön verir; Kur’ân’la şuur kazanır; Kur’ân’la öğrenir. Eğer Kur’ân, Allah korusun, kâinatın kafası, olan yerküreden çıksa, bu defa, yerküre de, kâinat da divane olacaktır. Bu durumda, kâinatın akıldan boş kalan kafasını bir gezegene çarpıp, kıyametin kopmasına sebep olması akıldan uzak değildir. Dolayısıyla Kur’ân, Arş’ı ferşe, yani kâinatın bütün unsurlarını birbirine bağlayan bir zincirdir; Cenab-ı Allah’ın ipidir. Kâinatın dengesi, her şeyin yerli yerinde hareketine devam edip vazifesini yerine getirmesi, “genel çekim kanunu”ndan çok Kur’ân’la mümkün olmaktadır.  İşte, bir bakıma Kur’ân’ın mahiyetiyle özdeş olan Hz. Muhammed’in nûru, kâinata bir insan olarak bakıldığında onun aklı olur. Kâinat, ancak bu aklıyla doğru düşünüp doğruyu bulabilir ve doğru davranabilir; bu aklıyla hayatını ve hayatiyetini devam ettirebilir; bu aklıyla deli-divane olmaktan sâlim kalabilir.

BİR CENNET BAHÇESİ OLARAK KÂİNAT VE ALLAH RASÛLÜ

Kâinata pek güzel bir Cennet bahçesi gibi de bakılabilir. Gerçekten kâinat, gökleri ve yeri, buraları süsleyen Cemalullah’ın tecellisi eşsiz ve sonsuz güzelliklerle pek hoş bir Cennet bahçesidir. Kâinatı süsleyen sistemlerden zerrelere kadar her şey -galaksiler, güneşler, aylar, yıldızlar, gezegenler, bilhassa yeryüzü ve içindeki, üzerindeki varlıklar- bu bahçenin ağaçları, çiçekleri, bağları, bostanları, nehirleri, çağıldayan kaynakları ve binbir çeşit hayvanlarıdır. Elbette böyle bir bahçenin, onu süsleyen rengârenk çiçeklerini, eşsiz güzelliklerini takdir edecek, bu takdiri bilhassa gülleri üzerinde rikkatle, secilerle, en yanık ve en içten neşidelerle dile getirecek, dile getirerek, bahçenin sonsuz güzellikteki Sahibine bahçenin varlığının gerektirdiği şükür vazifesini ifa edecek bir bülbülü olacaktır. Bu bülbül, bu takdir ve şükür vazifesini yerine getirirken, insanlığın hayvan, bitki ve cemadât veya madenlere; hayvanât kabilelerinin bitkilere; bitki taifelerinin toprağa, suya, madenlere ve bütün yeryüzünün semâya olan ihtiyacını ve bu ihtiyacın karşılanmasını; göklerle yer ve yeryüzündeki mâdenler, bitkiler, hayvanlar ve insanlar arasındaki münasebetleri en güzel ve kâinatı harekete getiren nağmeleriyle ilan edecektir. Ayrıca, sözkonusu ihtiyaçları karşılamada Bahçe Sahibi’nin cömertliğini, rahmetini, merhametini ve bunlardan kaynaklanan bitip- tükenmek bilmez hediyelerini alkışlayacak ve pınarları, nehirleri, madenleri, bitkileri, hayvanları, kubbesi ve kubbesinde asılı onca ışıkları adına Bahçe Sahibi’nin dergâhına en lâtif bir teşbih, tahmid ve tekbiri arzedecektir.  İşte, kâinata böyle bir bahçe olarak bakıldığında, Nûr-u Muhammedi, bu bahçenin sözkonusu vazifeleri yerine getiren bülbülü, andelîb-i zîşanı olur.

BİR SARAY OLARAK KÂİNAT VE ALLAH RASÛLÜ

Kâinata, yeryüzü tabanı, semâ tavanı veya kubbesi, güneş, ay ve yıldızlar bu kubbede asılı elektrik lâmbaları olan muhteşem bir saray olarak da bakılabilir. Bir dereceye kadar hayvanlar ve bilhassa insanlar, bu sarayda onun sahibi olan Sultan’ın misafirleridir. Sultan’ın, sarayında ziyafete çağırdığı bu misafirleri, elbette sarayda belli bir nizam dâhilinde yiyecekler, içecekler ve elbette belli bir nizam dâhilinde davranacaklardır. Dolayısıyla, hem sarayı tanıyacaklar, içini gezip ondaki güzellikleri görecekler, kendileri için hazırlanan yiyeceklerden yiyip içeceklerden içecekler, koltuklarında oturup, sedirlerinde istirahat edecekler, fakat bütün bunları yaparken sarayın nizamını ihlâl etmeyecek, eşyalarını rastgele kullanıp kırıp dökmeyecek, etrafı kirletmeyecek, birbirleriyle vuruşup sarayı zelzeleye vermeyecek ve orada birer misafir gibi davranacak ve elbette insaniyet gereği sarayın Sahibi’ne karşı takdir ve teşekkürlerini ifade edeceklerdir. Bütün bunlar da, eşyasıyla bütün sarayı ve sarayda nasıl davranılması gerektiğini eksiksiz bilen bir teşrifat memurunun varlığını gerektirmektedir. İçindeki bütün eşyasıyla ve her türlü özellikleriyle sarayı, sarayda nasıl davranılması ve ondan nasıl ve hangi usuller çerçevesinde istifade edilmesi gerektiğini, ayrıca saray Sahibi’nin misafirlerinden neler beklediğini çok iyi bilen bu memur, misafirlere bunları anlatacak ve sarayda kaldıkları sürece onlara rehberlik edecektir. İşte Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem), kâinat sarayındaki bu en yüksek seviyeli teşrifat memuru, sarayın davetçisi, teşrifatçısı ve onun içindeki misafirlerin en büyük rehberidir.

Ali Ünal’ın “Risale-i Nur’da Külli Kaideler” adlı kitaptan alınmıştır.

Ülfetten başka insanı doğruyu bulmaktan alıkoyan faktörlerden biri de, enaniyetten kaynaklanan, cehaletin daha da katılaştırdığı bir tavır ve

davranış şekli olarak, hakkı kabûl etmeme adına karşıdakini susturma gayret ve alışkanlığıdır. O bakımdan ilim, münakaşa ile değil, mütalâa (karşılıklı değerlendirme, birlikte çalışma), münazara (fikir ve görüş alışverişi) ve istişare ile gelişir. Münakaşada nefse itimat edilmez. Özellikle doğrular münakaşaya açılamaz. Çünkü münakaşada kişiler çok defa üstün gelme ve karşıdakini susturma gayreti içinde olduğundan, doğrular matlaşır; kişilerin idrak kapasitesine ve şahsî kabûllerine indirgenir. Oysa doğru, insandan bağımsız olarak vardır ve insana düşen, onu anlamaya çalışmak ve keşfetmektir.

BİLİMİ PUTLAŞTIRMAK; EŞYA VE HADİSELERE KURÂNÎ VE BİLİMSEL BAKIŞ

Bu, Hz. Bediüzzamanın son derece önemli tesbitlerinden biridir. Modern bilim, kâinat hadiselerine sadece “nasırlarıyla, yani meydana geliş şekilleriyle yaklaşır ve her bir kâinat hadisesini meydana geliş şeklinden ibaret görür. Meselâ, yağmur, onun için buharlaşma ve sonra buharın atmosferde soğuk hava tabakasına rastlayıp yoğunlaşarak damlalar halinde yere düşmesinden ibarettir. Oysa yağmurun meydana gelmesinde ve yağmasında belki henüz bilemediğimiz daha pek çok faktörler devrede olduğu gibi, bütün bu faktörlerin, yağmurun, yağış hadisesinin, hattâ kâinatta her bir hadisenin, yukarı atılan bir taşın yere düşmesinin bile nerdeyse kâinatın tamamıyla, insan ile, kâinat ve insanın hayatıyla çok yakın münasebetleri söz konusudur. Ayrıca, her bir hadisede pek çok manâlar, ibretler, dersler yüklüdür. Her bir kâinat hadisenin yerine getirdiği pek çok vazifeler, sebep olduğu pek çok faydalar da vardır. Bundan dolayıdır ki, hem Kur an-ı Kerim, hem halkımız, meselâ yağmur için “rahmet” tabirini kullanır. Modern bilim, kâinat hadiseleri için keşfettiğini düşündüğü meydana geliş sebeplerinden hareketle her bir hadiseye bir isim takar ve hadiseleri bazılarına “kanun” dediği bu isimlere havale eder: manyetizma, telepati, yerçekimi, mıknatıs kuvveti gibi. Kısaca, modern bilim için kâinat ve kâinat hadiseleri, kendi taktığı birtakım hikmetsiz ve ruhsuz isimlerden ibarettir. Bu tavrın, eskiden müşriklerin kâinat hadiselerini veya insan hayatında ortaya çıkan ve izah edemedikleri bazı vaka veya vâkıaları birtakım görünür veya görünmez bazı kuvvetlere verip, sonra da bu kuvvetleri bazı isimler altında putlaştırıp, onlara tapmalarından hiçbir farkı yoktur. Nitekim Kur an-ı Kerim, müşriklerin edindikleri putları ilâhlaştırmaları, onlara ilâh adını vermeleri konusunda, “Bu, sadece sizin isimlendirmenizden ibarettir.” buyurur.

Oysa her bir varlık ve hadisenin manâsı, ondaki hikmetler, taşıdığı anlamlar, dersler ve ibretler bir yana, “nasıl”ına bakarak tarif veya isim koyuverme bile, bütünüyle tanımayı, müsemmâyı, yani isme konu varlık veya hadiseyi bütün yanlarıyla bilip kuşatmayı gerektirir. Bilme kuşatma olduğu için, bilen daima bilinenden büyüktür. Modern bilimin isim koyarak takdim ettiği hadiselerle ilgili bilgisi ise büyük ölçüde teorilerden ibaret olduğu gibi, artık fizikçiler, kâinat hakkındaki bilgilerinin bilme aczinden ibaret olduğunu itiraf etme noktasına gelmişlerdir. Dolayısıyla, cahil insanların eşya ve hadiselere keşfettiklerini düşündükleri yanlarına bakarak isim takmaları ve böylece onları izah ettiklerini sanmaları, sadece cehaleti artırır ve basit cehaleti katmerli cehalete çevirir. Çünkü daha öte araştırmanın, tanıma gayretinin önünü tıkar; hadiseleri basitleştirir, manâsızlaştırır; hikmet ve derslerinden mahrum bırakır. Bereket versin ki, günümüzde dünkü, önceki asırdaki fizikçilerin kibrinden uzaklaşan ve kâinat karşısında cehaletlerini ve bilme aczlerini itiraf edebilen fizikçiler de var.

Söz konusu tavır, sadece kâinat hadiselerini inceleyen “pozitif” bilimlere ait değildir. Özellikle sosyal bilimlerde de aynı tavrı, hem de fazlasıyla müşahede etmekteyiz. İnsanı maddesinden, düşünceyi beyindeki maddî veya kimyevî faaliyetlerden, process’lerden ibaret gören, ruhu laborautara sokamadığı için kabûl etmeyen, şuuru, iradeyi izah edemediğini itiraf eden pozitif bilimlerdeki materyalizmle ele ele tutuşan psikoloji de, sosyoloji de, insanı (nefsanî) davranışlarına indirgemekte, izah edemediği şuur ve iradeyi insanı ve davranışlarını izahta âdeta devre dışı bırakmakta, daha da öte, insanı ve hayatını bizzat kendi davranışlarının nesnesi olarak ele almaktadır. Günümüzde özellikle sosyoloji, böyle bir tavırla icat ettiği isimlerle de hem insanı, hem de hadiseleri açıkladığı iddiası gurur ve kibri içindedir. Dolayısıyla, gurur, kibir ve cehaletin en boş ve en katmerlisini günümüzde pozitif bilimlerde, Darwinist biyologlarda, sosyal bilimlerde ise sosyologlarda müşahede etmekteyiz.

Modern bilimin bir diğer özelliği ve tavrı, “nasıl” ve “ne şekilde” ile ilgilenmeyi bilim zannettiği için zihinleri gereksiz malûmatla doldurmasıdır. Meselâ, Peygamber Efendimize hilâllerle, ayın niye küçülüp büyüdüğüyle ilgili sorulan soruya Kuran-ı Kerimde, “Hilâller; yani ayın hareketleri, büyüyüp küçülmesi, insanlara takvimcilik yapmak, vakitlerini, bu arada (oruç ibadeti ve) hac zamanlarını bildirmek içindir!’— şeklinde cevap verilmiştir. Ayın hareketlerini, dünyanın etrafında döndüğünü, zahiren küçülüp büyümesinin zahirî sebebini bilmek, gerçi bilgidir. Fakat ayın hareketleri, dünyanın etrafında dönmesi, zahiren küçülüp büyümesi, Cenab-ı Allah’ın hikmetler dolu icraatları olarak bilinmez, yani marifet oluşturmaz ve tabiata, sebeplere, kendi kendine olmaya verilirse, o zaman bu bilgi, tamamen faydasız, hattâ zararlı bir bilgidir. Çünkü bunu bilmenin insana faydası olmadığı gibi, ayın hareketlerine insanın müdahalesi de yoktur. Buna rağmen, bilim, asırlardır insanları bu tür bilgilerle meşgul etmiş, bunların etrafındaki tartışmalar, dünyada pek çok kişinin imanını yitirmesine sebep olmuş, bilimsel materyalizme malzeme teşkil etmiş ve insanlığın başına savaşlar, silahlanmalar, işgaller, sömürgecilik gibi yollarla çok büyük felâketler getirmiştir.

Dalâletin, yanlış yollara girmenin veya bu yolları takip etmenin sebeplerinden biri, kişinin kendisini beğenmesi ve kendi fikirlerine fazla değer vermesidir. Öyle ki, böyle biri, başkalarıyla, halk ile aynı düşünüyor olmamak ve farklılığını göstermek için, fikirlerine başka bir yol inşâ eder. Halkın gittiği yolda müşahede edilen veya bu yoldan kaynaklandığı düşünülen şüphe ve zanlar, kendini beğenmişi bu şüpheler ve zanlarla, ona göre “hurafe”lerle mücadeleye sevkeder. Kendini beğenmiş, kendine inşâ ettiği yolda yalnız kaldığını ve fikirlerine itibar edilmediğini görünce, bu defa kendi şüphe ve zanlarına hedef olur. Bu tür insanlardan ancak binde biri kurtulabilir.

Ey hidayeti arayan insan! Halkı, Müslüman çoğunluğu küçümseyip, inançlarına hemen “hurafe”, geleneklerine hemen “İslâm dışı” damgası vurma! Gurur ve enaniyeti, kendini beğenmişliği, fikirlerine meftuniyeti ayaklarının altına al ve ez onları! İmanın sapasağlam kalesine gir ve Müslüman çoğunluğun yoluna tâbi ol!

GERÇEĞİ GÖRME VE İTİRAF EDEBİLMENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER

İnsanı gerçeği görmekten ve itiraftan alıkoyan pek çok faktör vardır. Belki de bunların başında hubb-u nefis, yani kişinin kendisine olan sevgisi ve enaniyet gelir. İnsan, âdeta tapacak ölçüde kendi nefsini sever; buna enaniyet de eklenince, hakikatle arasına aşılmaz engeller girmiş demektir. Ben-sevgisi ve enaniyetin insanla gerçeği görme ve itiraf edebilme arasına koyduğu bazı engeller şunlardır:

Muhalefet tavrı: Bu tavır özellikle günümüzde, bilhassa kendisini ve kendi düşüncesini beğenen insanlarda o kadar çok yaygındır ki, aydın ve entelektüel olmanın gereği gibi takdim edilebilmektedir. Oysa, müsbet bir üretim ortaya koyamayan, inşâ ruh ve kabiliyetinden yoksun, elinden ciddî bir iş gelmeyen, buna rağmen bir şey yapıyor olmakla vicdanını tatmin etmek ve başkalarına karşı ispat-1 nefiste bulunmak, yani kendini ortaya koymak ve başkalarına kabûl ettirmek isteyen insan, genellikle muhalif olma adına muhalefeti tercih eder ve bunu âdeta vazifesi, misyonu haline getirir. Halbuki aslolan, müsbet ve meşrû bir gaye uğruna meşrû ve müsbet faaliyetlerde bulunmaktır.

Ben-sevgisi ve enaniyetin pençesindeki insan, özellikle bu geliştirdiği muhalefet tavrı sebebiyle fanatik olur. Onu artık müsbet ve meşrû bir gayeye taraftarlık değil, muhalif tarafa düşmanlık harekete geçirir. Düşmanlık hissi insanda o kadar kuvvetlidir ki, kanaatimce hedefleri dünyada zenginlik ve sadece ekonomik refah olan ve Âhiret inancı taşımayan pek çok komünisti ideolojisi uğruna ölmeye sevkeden, ideolojisine bağlılıktan ziyade bu düşmanlık hissi olmuştur. İslâm tarihinde bile “Ali sevgisi değil, Ömer düşmanlığı” tavrı, milyonlarca insanı önüne sürükleyip götürebilmiş ve Rafızîliğe atmıştır.

Ben-sevgisi ve enaniyet, insanda başkalarından üstün veya farklı olma, üstün veya farklı görünme meyli de uyarır. Böyle bir insan, hep kendisinden bahsedilsin, herkesten üstün olsun veya öyle bilinsin ister. Çünkü ben- sevgisi ve enaniyet, bir komplekstir; her kompleks, insanda bir boşluktur ve doldurulmayı ister. İnsan da, bu boşluğunu daha başka süflî tavırların yanısıra, başkalarından üstün olma ve üstün görünme hissi ve meyli ile doldurmaya çalışır. Çok defa da bu hissini ve meylini, tenkitle, tenkitçilikle tatmin eder. Başkalarının kusurlarını nazara vererek güya kendi kemalini, başkalarını yanlışta ve dalâlette göstererek güya kendi doğruluğunu ve istikametini ilan etmek gibi sefil ve bayağı bir tutumun içine girer. Kendisini terazinin bir gözüne, başkalarını diğer gözüne koyar ve kendisini ağır göstermek için tenkitle diğer gözü havaya kaldırır; o göze koyduğu insanlardaki bütün değerleri görmez, görmek ve göstermek istemez. Hattâ o kadar ki, cephe alınmaması gereken değerlere bile bu değerler terazinin diğer gözüne koyduğu insanlarda olduğu için cephe alır ve böylece diğerlerini hafif göstererek kendisinin ağırlığını, değerini ispat etmek gayreti içine girer.

Ben-sevgisi ve enaniyetin yol açtığı bir diğer süflî tavır, körü körüne taraftarlık ve partizanlıktır. Ben-sevgisi ve enaniyetten kaynaklanan taraftarlık ve partizanlık, fanatikliğin ve düşmanlığın kaynağı olduğu gibi, inatla da bir leşince, kişiyi, kendi tarafında olmayan melek gibi insanları şeytan, şeytan gibi insanları melek görme ve göstermeye sevkeder. Bu, özellikle günümüzün siyasî taraftarlığında o kadar yaygındır ki, Hz. Bediüzzamana “Şeytandan ve siyasetten Allaha sığınırım.” dedirtmiştir.

Ben-sevgisi ve enaniyet, insanı kendi arzularına, taraftarlığına, heveslerine, başkalarından üstün olma ve görünme meyline, inadına, tenkitçiliğine ve muhalefet tavrına ve kuruntularına bir fikir elbisesi giydirmeye ve bunları birer fikirmiş gibi sunmaya da yöneltir. Bu çukura düşen insan, bütün bunların aslında boşluklarından kaynaklanan birer kirli hava olduğunu görmez, görmek istemez; bunun yerine, sanki onlar çok önemli ve değerli fikirlermiş gibi bir tavra girer ve onları birer fikir gibi savunur.

Ve ben-sevgisi ve enaniyetinin tesiri altında kastî muhalefet, soğuk taassup, başkalarından üstün veya farklı olma meyli, partizanlık veya taraftarlık hissi, vehmini bir asla dayamakla kendine mazeret arama,

arzusuna uygun olan zayıf şeyleri kuvvetli görmek, başkasının eksiğini nazara vermekle kendi kemalini göstermek ve başkasını yalanlamak veya dalâlette göstermekle kendi doğruluk ve istikametini ilân etmek gibi sefil ve bayağı tutum ve davranışlara giren insanın aslında en fazla yaptığı şey, demagojidir, diyalektiktir.

İnsanı günahlara ve yanlışlara sevkeden ben-sevgisi ve enaniyetin yol açtığı bu olumsuzlukların yanısıra, doğruyu bulma ve doğruda sebat adına Hz. Üstad, şu çok önemli ölçüleri de nazara verir:

GERÇEĞE UZANAN YOL

Demek ki, gerçeği görmek ve kabûl etmek istemeyen insan, mızmız çocuk gibi sürekli bahane üretir; temelinde yalan yatan ve yalan olan bir bahaneden başka bahaneye geçer.

Gerçeği kabûl edemeyen, bu konuda enaniyetini kıramayan insanın diğer hastalığı, sebepsiz yere veya tamamen nefsaniyet kaynaklı düşmanlık üretmesi, düşman tavrı takınması ve bu tavrını bırakamamasıdır.

Bir diğer hastalık da, müşteri gibi hep eksik ve kusurları görme, sürekli eksik-kusur aramadır. Özellikle müsbet ve aktif bir hizmet ve üretimin içinde bulunmayan insanlar, kendilerince mükemmeliyet arar, aradığı mükemmelin ne olduğunu da çok bilmez, gereksiz idealizm ve idealize etme peşine düşer ve dolayısıyla hiçbir şeyden memnun olmazlar, olamazlar; daima gayr-ı memnun olarak kalırlar. Böyleleri için Hz. Üstad, meselâ iyi bir idare konusunda “Onlardan birisi -Allah etmesin-bin sene yaşayacak olsa, âdeta mümkün hükümetin hangi suretini görse, hülya ile yine razı olmayacak. Şu hülyanın neticesi olan tahrip meyliyle, o sureti bozmaya çalışacak.”der. Çünkü neyi aradıklarının farkında olmadıkları gibi, aslında kendi ataletlerine, beceriksizliklerine ve gerçeği kabûl etmeme tavırlarına mazeret arayışı içindedirler.

Hz. Üstad Bediüzzaman m bu müthiş ve özellikle günümüzde çok yaygın olan kalbî marazları teşhis eden tesbitleri, her insan için bir ilaç mahiyetindedir. Bu marazlar, belki kâmil insanları bile zaman zaman da olsa yoklayabilir.

Gerçeği bulmak ve gayr-ı memnun tavırdan kurtulabilmek için kalbi söz konusu hastalıklardan tedavi etmenin yanısıra, terazimiz daima doğru tartmalıdır. Yani neyi, nasıl ve neyle tartmamız gerektiğini iyi bilmek, değerlendirmeye aldığımız konularda tam, derin ve etraflı bilgi sahibi olmak ve bir bütün içinde her unsura sahip olduğu değeri biçip, değeri ölçüsünde yaklaşmak gerekir.

Ayrıca, doğruya yürürken elimizde yolumuzu aydınlatıcı bilgiler, düşünceler, deliller, değerlendirmeler olacaktır. Bunları da sahip bulundukları gerçek yerleri, değerleri ve aydınlatıcılıklarının kuvveti nisbetinde kullanmasını bilmeliyiz. Böylece yanlış yönelişlerden ve bunların yol açacağı kuruntulardan kurtulmuş oluruz. Bunların yanısıra, okuduklarımızı dikkatli okumak ve iyi anlamaya çalışmak, dinlerken bir kelimeyi bile kaçırmayacak şekilde dikkatli dinlemek, gerek okurken, gerekse dinlerken anlayamadığımız yerleri geçmemek, daha ileri araştırmalarla anlamaya gayret etmek ve dinlerken konuşandan açmasını, açıklamasını istemek gerekir. Bir de, bir yazıyı sonuna kadar okuyup tam anlamadan, bir sözü sonuna kadar dinlemeden hemen itirazda bulunmamak da elzemdir.

Ali Ünal’ın “Risale-i Nur’da Külli Kaideler” adlı kitaptan alınmıştır.