Mü’minin kalbi Ramazan’ın istirahatgâhıdır. On bir ay dolaştıktan sonra istirahat için bir aylığına mü’minin gönlüne/hayatına misafir olarak gelir ve memnun olarak da gitmek ister. Misafire ikram etmek, onu en aziz bir şekilde ağırlamak ve giderken de memnun ayrılmasını sağlamak hem insânî, hem de İslâmî vezâifimizden değil midir?

Ramazan; ruhun dirilişidir; kalan on bir ayın da ona göre şekillenişi… Cuma nasıl ki günlerin sultandır, ramazan da ayların sultanı. Biri günleri tezkiye eder, taçlandırır, diğeri de ayları…

* * *

Ramazan orucu nefsî arzuların geri itilmesi, gereği gibi terbiye edilmesi ve ruhun alabildiğine özgür hale getirilmesinin mevsimidir. Akıl, Ruh ve Kalp kültürünün alabildiğine enginleşmesi, derinleşmesi, kendilerine yeni yeni imkânlar sunulması ayıdır.

* * *

Ramazan tefekkür ayıdır. Lüzumsuz aktivitelerin, eğlencelerin terk edildiği veya terk edilmesi lazım geldiği bir aydır. İnsana faydası olmayan gereksiz programlar ibâdet ü taate zaman ve tâkât bırakmadığından terk edilmeleri evlâdır. Bu ayda mümkün mertebe dış faaliyetlerden daha ziyade içe yönelik çalışmalar yapılmalı, içe doğru dengeli ve uzun yolculuklara çıkılmalıdır. Zîrâ en güzel yolculuklar içe doğru yapılan yolculuklardır; insanın kendisini tanıması ve Rabb’ine kurbet hâsıl etmesi adına…

Muslim Tasbih Pearl Beads in Love Shape

Bu ayda “Oruç tut, sıhhat bul” denilerek, aslında daha önce çeşitli sebeplerle topuzunu kaçırdığımız hayat kantarının dengesini bulması sağlanır; hikmetle, tefekkürle… Gerek ülkemizde, gerekse dünyanın diğer köşelerinde inanan bütün insanlarla beraber gündüzün orucunu, akşamın iftarını, gecenin sahurunu beraberce ve manen yapabilmektir Ramazan. Münferit ayrılıklarımız olsa bile, bütüncül bakışlarımızla birlikteliğimizi hissederiz bu ayda. Bu gibi ayrılıklar, bazen bir arada olmaktan daha tatlı, daha huzurlu olabilir.

* * *

Ramazan; tabir caizse bir biriktirme ve depolama ayıdır. Bu ayda manevî ve fikrî birikimlerimiz öylesine artmalı ki, bu artış diğer on bir ayı besleyecek mahiyette olmalıdır. Enteresandır, bu ayda kilo alanlar var. Halbuki bu ay kilo alma ayı değil, manevî, fikrî birikimlerin artırıldığı bir ay olmalıdır. Bu ayda biz Ramazan’ı beslemeliyiz ki, diğer on bir ayda da Ramazan bizi beslesin.

* * *

İslâm bir “itidal” dinidir; sabahtan akşama kadar zorla aç kalıp, daha sonra da tıka basa yemek İslâm’daki ramazanın ruhuna aykırıdır. Yeteri kadar yiyeceksin, doymadan da kalkacaksın. Yoksa hem sağlığın açısından hem de ramazanın ruhunu incitme açısından hikmete münâfî bir tavır sergilemiş olursun.

* * *

Ramazan aç kalma ayıdır. Aç’ı ve açlığı hissetme ayı. Bir anne ya da babanın -merhamet saikıyla-“Oğlum gece çok iyi ye ki gündüzün acıkmayasın!” ifadesi ramazanın ruhuyla telif edilmesi mümkün değildir. Acıkmayacaksan, orucun farkına nasıl varacaksın? Farkına varmadığın şeyin sana faydası olabilir mi? İftar vaktinde orucunu açarken, rahmet ve mağfiret kapılarının da açıldığını hissedebilmelisin. Duaya icabet vaktidir, dua etmelisin. Eğer yemeğe saldırırsan, yemek de sana saydırır, unutmamalısın.

Ramazan, insanla zaman (Ramazan) arasında dostça bir muhavere, bir alş-veriş ya da hediyeleşme ayıdır. Karakoç’un da enfes ifadeleriyle; Ramazan “Dolu gel[ir]. Kendindekini boşaltacak. Giderken de dolu gidecek. Dolu gitmeli. (…) Siz sanmayın ki, oruçta yalnız siz susar, siz acıkırsınız. Oruç ta susar, oruç ta acıkır. Çünkü: oruç ta canlıdır. Sizin gibi. Hatta sizden fazla. Çünkü: onda, ölümün eriteceği et ve kemik te yok. (…) Evet. Oruç ta susar, oruç ta acıkır. Orucun susadığı ve âbı hayat gibi kanamadığı su; Kur’ân sesi, acıktığı; namaz, örtündüğü; merhamet, kuşandığı-giyindiği; Allah adının yükseltilmesi, yani cihaddır. Ve orucun da iftarı vardır. Oruç, mü’minin kalbinde iftar eder. Onun sofrasında, işte saydığımız göğe mahsus yiyecekler bulunur. Yalnız, insan orucu özlemez, oruç ta insanı özler. Ramazan ayı gelince, sıla-i rahm edenler gibi, meleklerin bile önünde eğildiği insana koşar. Oruç, insana acıkır ve koşar gelir. Oruç geldi, ondan bize ölümsüz bir şeyler katılacak demektir. Giderken, bizden de ona ölümsüzleşecek birkaç şey katılmalı.”

* * *

Ramazan; Kur’ân ayıdır, diğer aylar da; Kur’ân’a göre kurgulanan aylar. Bu kutlu zaman diliminde hedef hiç olmazsa en az bir kere hatim etmek, sonra da imkânlar ölçüsünde bir defa meâl bitirmek olmalıdır. Kur’ân’ın garipliğine bu aydan başlamak suretiyle son verilmesi gerekir. Hakk’a kurbet ancak bu şekliyle mümkün olabilir.

Ramazan Kur’ân’ın annesidir. Kur’ân bu ayda ve “Leyle-i Kadr”de indirilmiştir. Ramazan’ın en âlî gecesi Leyle-i Kadr… Onun için Ramazan… Ramazan’da leyle-i Kadr ve Kur’ân… Ve insanın Kur’ân sayesinde, Ramazan’da, Leyle-i Kadr’de kadrinin âlî olarak takdîr edilmesi… Ey tâlip! Varmak istiyorsan yol açıktır…

* * *

Oruç yokluğun değil, varlığın, gerçek Var’ın varlığını daha bir derinden idrak etmenin ayıdır. Açlık, susuzluk gibi yokluğa delâlet edecek şeylerle nimet-i hakîkînin vermiş olduğu nimetlerin “farkına varmanın” ayıdır. Sâir günlerde bir kuru ekmeği nasıl bulacağını düşünenleri, “sofrada boş yer kalmasın, aman ha doldurulsun!” diye çırpınanların anlayabilmesi için en güzel bir bezmdir Ramazan. Ramazan’da aslında “nasıl yeriz?”, “neler yeriz?” değil de, “nasıl ve ne şekilde yediririz?”in hesabı yapılmalı. Çünkü Ramazan yeme ayı değil, yememe ayıdır. Bütün yılı aç geçirenleri görüp, düşünüp acıktığını hissettiğinde edepten “acıktım!” d(iy)ememe ayıdır. Evlerimizi peygamber evine, sofralarımızı Peygamber sofrasına benzetmeye çalışma ayıdır…

Kaynak: The Circle

Bende sabırla dinleyecek sizlere bu meseleyi, daha sonra vesilelerle vasıtalarla dinleyeceklere de ulaştıracak şekilde arz edeyim. Müsaadenizle.

Dini hayatımızda senelerimizi, aylarımızı, haftalarımızı, günlerimizi takdir etme meselesi; gökteki kamerledir, ay’ladır. Ay’ın bir zaman göstericisi olarak, bir zamanın müşiri olarak ifadesi bize aynı zamanda bir İzafî zaman değerini veriyor. Bir zaman vardır ki, o zamanda takvimci, ay’dır. Ay’a göre günler, haftalar, aylar takdir edilir. Bir zaman vardır ki, o da Güneşe göre takdir edilir. Ay ve güneş seneleri-biliyorsunuz- birbirinden değişiyor. Zaman İzafî bir şey. Bir zaman vardır ki, Kur’an-ı Kerim – de geçiyor “sizin günlerinizle bin senedir.” Bir zaman vardır ki yine “sizin günlerinizle elli bin senedir.”

Bu en küçük minyatür zaman (Vel kamera kaddernâhu menâzile hattâ âdekel urcûnil kadîm) Menazili kameriyede ayın, Samanyolu içinde zikzaklar çizerek yürüyen güneş ve onun etrafında helezonik hareketiyle yürüyüp giden dünya ve dünyanın etrafında aynı keyfiyette hareket eden ay ve ay’ın bu duruma göre aldığı keyfiyet ve vaziyetler, kamerin bize değişik şekilde görünmesi, ibadet aylarımızın takdiri için takvimcidir.

Bizim için ay, takvimcidir. Hesap değil, güneş değil, Gregori takvimi değil, Justinyen takvimi değil. Kamer bizim için takvimdir. Kamere göre Kurban Bayramı yaparız, yine kamere göre teşrik günlerini yaparız, yine kamere göre Ramazan tutarız, yine kamere göre Ramazan Bayramı yaparız. Onun için Efendimiz (s.a.s) buyurur ki, “Biz ümmî bir cemaatiz. Hesap mesap değil. Ay budur işte “buyurur.

Bundan bir şey anlıyoruz, dikkat buyurun. Ay’ın, bizim aylarımızın, ibadet aylarımızın ay’a göre gökteki ay’a göre vaziyet alması hususunu görüyoruz. Bu işin bir yönüdür, bunu kafanızın bir tarafına yerleştirmenizi istirham edeceğim.

İşin diğer yönü. Ramazan hilalinin, bayram hilâlinin esasen hilâli görmek suretiyle ele alınması hususu;

Acaba astronomik hesaplarla, mesele riyazi olarak mı ele alınmalı, yoksa gökteki ay’a bakarak mı ele alınmalı?

Kur’an “Kim şehri – Ay’ı- görürse -tefsirci – oruç tutsun” diyor. Müneccim hesabıyla hesap edipte Ramazanı tesbit eden değil. “Kim gökte hilâli görürse -hilal faslına da geleceğim, yalnız sabırla dinlenirse- Hilal-i gören oruç tutsun” diyor.

Edille-i Şer’iyye dört ; Kitap,Sünnet, İcma-i Ümmet, Kıyas-ı Fukaha. Kitap, hilali gören oruç tutsun diyor.

Resul-i Ekrem (sas), Buhari, Müslim, Ebu Davud’un Süneni ve Tirmizi’de yığın yığın hadislerde, hususiyle sair kitaplarda bulunanları da Zad’ul Mead’ ın da İbni Cevziyye toplamış. Hemen hemen 100 tane olmasa bile 100 tarik ile rivayet edilen Hadis-i Şeriflerin hepsinde birbirine yakın lafızlar şu istikamettedir;

“Hilali gördüğünüz zaman oruç tutun, hilâli gördüğünüz zaman iftar edin. Eğer bulut vs. gibi görmeğe mâni bir hail olursa Şabanı 30 güne tamamlayın (30 gün yapın)” buyuruyor. Bu kitapta ve Sünnette meselenin anlatılış keyfiyetidir.

Fukaha ve İcma  mevzusuna gelelim: Kütüb-u Fıkhıyye de bil icma şu husus ele alınıyor; Deniyor ki: Ramazan ve bayramların tesbitinde esasen rü’yet-i kamer esastır, müneccim hesabına itibar edilmez. Astronomik hesaplara itibar edilmez. Ne kadar edilmez? İsabet etse de edilmez. Niçin? -dikkat buyurun- Çünkü, şeriat objektiftir. O da ne demek? Avamın havasın anlayabileceği kıstaslarla esasen şer’î ahkâm vaz edilmiştir. 13 asır önce müneccim hesapları ortada yoktu. Greenwich’ten gelen hesaplar yoktu, rasathaneler yoktu, kandilli yoktu, millet rü’yet-i hilalle oruç tutuyordu. Ve bugünde daha nice çöllerde, efendim ormanlar içinde çoban ibni çoban vardır. -Tabir letafetsiz oldu. Çünkü böyle bir Arapça terkip olmaz-. Bu sopasını saplar hemen kuma. Döner hilâle bakar görürse oruç tutar, görürse bayram yapar. Müneccim hesabından haberi yoktur.

Avamında havasın da kullanabileceği bir saat vermiş Allah insanın eline. Bu saat herkesin elinde olabilir her zaman. Ama müneccim hesabı, ancak rasathane kuranlar için olur. İşte onun için fukaha diyor ki bil icma; -kim yani bil icma’- Şafii, Maliki, Hanbeli, -efendim- Hanefi, Sevri, Evzaı, Zührî, daha yüzlercesi diyor ki “Müneccim hesabına itibar edilmez rü’yet esastır’ Biz neye uyuyoruz? Kitap, sünnet, icma-ı ümmet, kıyas-ı fukaha. E kitap böyle derse, hadis böyle derse, fukaha da kitabın da böyle derse; aksini iddia etmeğe mesağ yoktur artık. İddia etmek mümkün değildir.

Sabrınızı tüketmeyeyim, arz edeceğim inşallah. Tereddüdünüz kalmayacak.

Yalnız Şafii mezhebinden Hafız Sübki var. Zehebi’nin tilmizi. Şafii usulüne göre de eser yazan bir zat. Şafiiler için büyük bir imam. Sadece şaz olarak bu zattan rivayet edilen bir husus var. Diyor ki; ”Müneccim hesabiyle -astronomik hesaplarla bizim takvimler gibi- Bir insan kendisi bunu tesbit ederse oruç tutabilir, bayram yapabilir. Umum olmaz bu. Birde sadece o şahsa itimad eden bir ikinci şahıs yapabilir, üçüncüsü yapamaz” diyor. Bu kadar şaz bir fetvası var. Ama bakın;

Yine Şafiilerin bir imamı olan İbn-i Hacer-ül Heytemi, -Fetavayi Kübra sahibi, mekkî  fetevanın sahibi-, Hafız Sübki’ yi çok ağır bir dille ele alıyor. Diyor ki; ” Devri Risalet Penahtan bu güne kadar, Hafız Sübki’nin ifade ettiği gibi, rü’yeti esas olarak ele almayıp ta astronomik hesaplarla, Ramazan ve bayramları tesbit etme meselesini iddia eden ikinci bir şahıs çıkmamıştır. Bu bidatkâr imam, neye dayanarak böyle iddia ediyor bilemiyorum. Buna binaen Hafız Sübki’nin sözü -bu mevzudaki sözü- fu- kahanın bil icma olan fetvaları karşısında merduttur.” Diyor. İsterseniz rü’yet-i hilâl bahsinde Fetavayi Kübra’ya bakın var. 4 ciltlik Fetavayi kübra herkeste bulunuyor.

Hanefi mezhebinde ise, bu mevzuda aksini ifade eder bir tek kelime yoktur. Müneccim hesabıyla olur diye.

Bu işin bir yönü. Bunu da inşaallah anladıksa fukahaya göre astronomik hesaplarla yüzde 100 isabetli dahi olsa Ramazan tutulmaz. Şeriat; şeriatı usule göre ümmiyedir. Ahkâm objektif olarak vaz edilmiştir. Avam ve havas herkes istifade edecektir. Öyle ise rü’yet-i hilale göre olacaktır ki, Efendimiz (sas) de öyle buyurmuşlardır.

Burada yalnız devrimizin fukahasını, müftilerini aldatan bir husus var: IHTÎLAF-I METALİ meselesi.

İhtilaf-i metali ne demek?

–Metali’, medle’den geliyor. Medle ; ay’ın doğduğu, doğuşu doğduğu yer demektir. Tulu’ ettiği yer demektir. İhtilafı metali’ şöyle olur malum;

Küre-i arz diyoruz. Yani küre. Bu küre eskilerin ifadesiyle ARZ VE TUL daireleri ile bölünmüştür. Yenilerin ifadesiyle de MERİDYEN ve PARALEL. Belli dairelere ayrılmıştır. Bu dairelerin her birinde,-dikkat buyurun- ay’ın görünüş zamanı başka olur. Mesela; Berlin’de bu saatte ay görülüyorsa şayet, Berlin’den sonra ki bir memlekette daha büyük görünecektir. Ve Berlin’den evvelki bir memlekette şayet yeni teşekkül etmeğe başlamışsa görülmeyecektir. İşte bu değişik yer dilimlerinde, değişik zamanlarda, değişik keyfiyette görülmesi durumu, ihtilaf-ı metali mevzusuna giriyor.

Diyorlar ki; “Herkes kendi memleketinde ay’ı görür ona göre oruç tutar .” Bu hadisi İbn-i Abbas ve Hz. Aişe rivayet ediyorlar. Fakat senedinde zaaf var, bu hadisin. Hanefi fukahası müteahhirin İbn-i Abidin dahil, “ihtilaf-ı metali’le evla olan, alem-i İslâmın bir yerinde Ramazan ilan edilince diğer yerlerinde de tutmalı, fakat ihtilafı metalide itibar edilir” der İbn-i Abidin.

Yani ay’ın belli yer dilimlerinde belli zamanlarda görünmesi itibar edilerek, Türkiye’de görülen ay’a göre Türkiye’de oruç tutulması, Avrupa’da görülen ay’a göre Avrupa’da oruç tutulması derler. İhtilaf-ı metali.

Esasen evvela şunu arz edeyim; Bu cumhuru fukahaya ters bir şeydir.

Saniyen; dayandığı hadis zayıftır, hadis kriterleri bakımından.

Salisen; İhtilaf-ı Metalii anlamak, eski devirlerde yeri satıh halinde görenlerin anladığı gibi olmaması gerektir.

Eski devirde ihtilaf-ı metalii anlıyorlardı. Şam’da hilal görülürse Türkiye’de görülmez. Mısır’da görülürse Türkiye’de görülmez. Niçin? Küreyi arz bir satıhtı. Düz bir satıhta öyle anlayabilirler.

Vakıa 8 asırdan beri 9 asırdan beri küre-i arzın küreviyeti anlatılmaktadır. Meselâ; Fahrüddin-i Razi 8 asır evvel yazdığı tefsirin (Ellezî ceale lekumul arda mehden ) ayetinde;” küre-i arz küredir ve dönüyor” diyor. Ondan daha evvel olan Zemahşeri 8-9 asır evvel yazdığı tefsirde (Ellezî ceale lekumul arda firâşen) Sure-i Bakara’ daki, bakın tefsire “küre-i arz küredir ve dönüyor’. Kopernik’ten çok evvel Galileo’ dan çok evvel söylemişler.

6-7 tane tefsir bu mevzuda kemal-i ciddiyet ve hassasiyetle anlatıyorlar bu mevzuu. Döndüğünü ve hareket ettiğini. 9 asır evvel yazılmış tefsir.

Küre-i arz küredir. Küre-i arzın küreviyetine göre satıh değil yani. İhtilaf-ı metaliî öyle anlıyalım. Küreviyetine göre şayet Kahire ile İzmir aynı dilimde bulunuyorsa, aynı anda hem Kahire’de hem de İzmir’de hilal görülür. Bu mesele başka türlü anlaşılmaz. Erzurum ile Suriye aynı yer diliminde bulunuyorsa aynı an da görülür.

Ama bakın bizim ihtilaf-ı metali’ anlayışımız çok komiktir. Komiktir diyorum şer’i meseleyi anlatırken. -Niye komiktir? -Şöyle komiktir.

Mardin’in bir köyünün yarısı Irak’ta kalmış, yarısı bizde kalmış. Suriye’nin bir köyünün yarısı Suriye’de kalmış, yarısı bizde kalmış. İhtilaf-ı metali’ diye köyün yarısı iki gün evvel tutuyor, yarısı da iki gün sonra tutuyor.

Güler misiniz ağlar mısınız bu ihtilaf-ı metali’ anlayışına? İhtilaf-ı metali’ bahis mevzuu ise, Türkiye’nin hepsinde aynı gün oruç tutulması hatalıdır. Niçin? Kars’la Edirne arasında yer dilimleri var. Esas burada bölmek lazım. Sen radyodan ilan edip oruç tutun diyemezsin. Eğer ihtilaf-ı metaliye göre ise o dilimde tutan ayrı gün, o dilimde tutan da ayrı gün tutması lâzım. Anladınız mı meseleyi. Çok basit bir şey. Bu da işin bir şıkkıdır.

Bir yerde ilan edildi mi tutulur, itibar edelim ihtilaf-i metalii. Fakat coğrafi durumuna göre yerini itibar edelim. Mutike olmayalım, güldürücü olmayalım.

Rabian; Astronomik hesaplar yanlış. Yanlış. İngiltere’de yapsa yanlış, Türkiye’de yapsa yanlış. Neye göre yanlış? Yani ben burada dururken rasathanenin başında değilim, önümde büyük bir teleskop yok. Gözetmiyorum çok rahat yanlış diyorum. Neden? Ezbere konuşmaz ki insan. Şundan dolayı yanlış;

Bize göre kameri günün tesbiti ile astronomi adamlarına göre kameri günün tesbiti arasında fark vardır. -Bak şimdi-Bağışlayın-Hilâl arz ettim. Kamer, menazili kameriyede hareket ederken, bittiği noktada çok ince bir ip olarak teşekkül etmeğe başlar. İnce bir ip olarak.

Düşünelim ki, meselâ. Saat sabah 7.00, Kars’ta hilâl teşekkül etmeğe başladı. Kars’tan Edirne ufkuna gelinceye kadar 4 saat geçti. Bu 24 saatte 4 saat bir gelişme kaydetmiş olacaktır. Yani biz bu hilâle ne diyoruz? 0,1 veya 0,2 bir hilâl diyoruz değil mi? Fakat yine hilâl. Bir insan keskin gözüyle bu 0,1 yani 24 saat üzerinden geçmemiş hilâli görse, buna yine hilâl diyecektir. Ama 0,1; 0,2; 0,3; 0,4… ;10 tam hilâl. Yani 24 saatlik ömrü olan bir hilal tam günlük bir hilâldir.

Astronomide -isterseniz sorun- hilal üzerinden 24 saat geçmeden hilâl saymazlar. Fark oradan çıkıyor. Meselâ; Bugün saat 12 de teşekkül etmeğe başladı öğlende hilâl. Akşam biz, 6 saatlik bir hilâli görürüz. Hilâli gördük diye oruç tutarız.

Astronomi adamları bakarlar, derler ki; bunun üzerinden 24 saat geçmediği için buna hilal denmez. Ne denir buna? hilalin parçası… 24 saat geçmesini beklerler, hâlbuki 24 saat değil, 6 saatlik hilâl vardı. Ertesi gün saat 24:00’de hilâle bir diyecekler onlar. 30 saatlik hilâle 24 saatlik hilâl diyorlar onlar. Anladınız mı farkı?

Türkiye’de sittin sene oruç tutulsa hep bu hilâlin 0,1; 0,2 ; 0,3 olduğundan ötürü, bizde hep bir gün yenecek, onlarda ise tam tutulacaktır. İşin sırrı burada.

Şeriat bize hilâli görmenize göre oruç tutun derken, demiyor ki siz hilalin 0,1; 0,2; 0,3; 0,4 ünü demiyor. İstersen birini görürsün, istersen ikisini, istersen yarısını, istersen bütününü görürsün, neresini görürsen gör oruç tutacaksın. Çünkü rü’yete bağlamıştır.

İşte böyle astronomik bir yanlışlıktan ötürü Alem-i İslam’da fahiş bir hata oluyor. Takvimle hareket eden maarif memleket ve birde Türkiye bu hatayı irtikab ediyor, maalesef.

Birde, hem nasıl bir.

Hamisen: Türkiye’de iddia ediyorlar. Diyorlar ki; Türkiye’nin hesapları doğrudur. “Sonra hacca gidiyorlar. Bu senede gitmişlerdi. Bir sürü hocalarımızla beraber, muhterem zevatla beraber, iki gün evvel Arafat’a çıkıldı. Efendimiz buyuruyor ki;

“Hac Arafat demektir.” Yani Arefe günü Arafat’ta bulunmazsa bir insan haccı bedava. Ertesi sene bir daha gidecek.

Şayet, Türkiye’de hilâlin takvime göre oluşu-doğuşu doğru ise, oradaki yanlıştır. Niçin burada ısrar edipte orada Arafat’a beraber çıkıyorlar?  Anlayalım bunu. Oradaki doğru ise buradaki inhiraflarının manası nedir? Niçin (dual) görünüyorlar? Niçin riyakârlık. Neden iki milleti idare etmek birden? İşin doğrusu bir olur.

Bir şey, bir doğru şey bir tane olur. İki tane olmaz. İki yönü olmaz onun. Bu sene ise Arefeden iki gün evvel Arafat’a çıkıldı. Ve burada “ille de bizimki doğrudur “diyenlerde çıktılar, beklemediler. Yani “iki gün sonra çıkarız, bizimki doğrudur.” diye çıktılar.

Bundan anlaşılıyor ki; Türkiye’ de bu mesele bir inadın kurbanıdır.

Muhterem Fethullah Gülen Hocaefendi’nin eski yıllardaki soru-cevap bant deşifresidir.

• Dermanı derdin içinde aramak lazım. Kalbi tetikleyen ve gözü açan dert, dermandır. Bu manayı dile getiren çok güzel sözler vardır: Bunlardan biri şu mısralardır: “Derd-i derunuma derman arardım / Dediler ki: Derttir dermanın senin / Dergâh-ı dildare kurban arardım / Dediler ki: Canın kurbandır senin.”
• Hakka hizmet yolunda bulunan insanların öncelikle şu realiteyi kabul etmesi gerekir. Dün olduğu gibi bugün de kin, nefret, haset ve çekememezlik gibi kötü hasletlere sahip insanlar, paranoyak ruh hâliyle, kendileri gibi düşünmeyen kesimleri düşman ilân edecek, sürekli sağa sola saldıracak, çıkarlarını koruma adına da çeşit çeşit şenaat ve denaatleri işleyecektir.
• Fakat adanmış ruhlar, tam bir tevekkül ve teslimiyet içinde sürekli Cenâb-ı Hakk’a sığınmalı, bütün faaliyetlerini O’na (celle celâluhu) bağlı götürmeli, daima Güller Gülü’ne (sallallâhu aleyhi ve sellem) müteveccih bulunmalı, her türlü kötülük ve engellemeye rağmen bütün insanlığı kucaklayacak şekilde engin bir vicdanla sarsılmadan hak bildikleri yolda yürümeye devam etmelidirler.

Allah’ın emirlerini tutup yasaklarından kaçınmak suretiyle O’nun azabından korunma cehdine “takva” denir.

Soru: Kur’an-ı Kerim’de, orucun farz oluşu anlatılırken, “Ey iman edenler! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı ki, (nefsinizin gayrı meşrû ve aşırı arzularına karşı) Allah’ın koruması altına girip takvaya ulaşabilesiniz.” (Bakara, 2/183) buyuruluyor. Fezlekede “takva”nın nazara verilmesinden hareketle Ramazan, oruç ve takva münasebetini lütfeder misiniz?

• Takva, vikaye kökünden gelir; vikaye de gayet iyi korunma ve sakınma demektir. Şer’î ıstılahta takva, “Allah’ın emirlerini tutup, yasaklarından kaçınmak suretiyle O’nun azabından korunma cehdi.” şeklinde tarif edilmiştir.
• Bir de takvanın oldukça şümûllü ve umumî mânâsı vardır ki, şeriat prensiplerini kemal-i hassasiyetle görüp gözetmeden, şeriat-ı fıtriye kanunlarına riayete; Cehennem ve Cehennem’i netice veren davranışlardan kaçınmaktan, Cennet’i semere verecek hareketlere; sırrını, hafîsini, ahfâsını şirkten, şirki işmam eden şeylerden koruyup kollamaktan, düşünce ve hayat tarzında başkalarına teşebbühten sakınmaya kadar geniş bir yer işgal eder.

İster iman, İslam, ihsan mevzuunda isterse de hizmet konusunda iki günü eşit olan aldanmıştır.

• Kur’ân-ı Kerim, يَۤا أَيُّهَا الَّذِينَ اٰمَنُوا اٰمِنُوا buyuruyor. (Nisâ, 4/136) Bu ayet-i kerimede “Ey iman edenler!” buyurulurken mazi kipi kullanılıyor. Fiillerde, teceddüt esastır. Bu açıdan burada mü’minlere yönelik olan hitap şu şekilde anlaşılır: “Ey imanını yenileyerek iman eden insanlar!” Fakat böyle olmakla birlikte, Cenâb-ı Hak bunun arkasından yine اٰمِنُوا “Yeniden bir kere daha iman edin” buyuruyor. Demek ki, insanın sürekli imanını kontrol etmesi, mârifet ve muhabbet açısından sürekli kendisiyle yüzleşmesi gerekiyor.
• Aslında herkes hem de her sabah gözlerini açarken yeni bir günün idrakiyle, dinini yeniden bir kere daha duymalıdır. Bugün ruhta, kalbde, histe duyulan din dünkü olmamalı. Yarın da bugünkü olmamalı. Öbür gün de yarınki olmamalı. Her gün ama her gün daha derin olmalı. Zât-ı Ulûhiyet ve eserleri vicdanda daha engince duyulmalı. Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) “İki günü müsavi olan aldanmıştır.” beyanı bu açıdan da çok önemlidir. Buna göre ister iman, İslam, ihsan mevzuunda isterse de hizmet konusunda iki günü eşit olan aldanmıştır.

Oruç, sizden öncekiler için bir vazife olarak yazıldığı gibi size de farz kılındı.

• Levh; yassı, düz, üzerine yazı yazılabilecek bir cisim demektir. “Levh-i Mahfuz”; Allah tarafından üzerine maddî-mânevî, canlı-cansız her şeyin kayıt ve tesbit edildiği mânevî bir levha veya bütün bu hususlara bakan ilm-i ilâhînin bir unvanı kabul edilegelmiştir. Onun için herhangi bir tebeddül, tagayyür söz konusu olmadığından ötürü ona “Levh-i Mahfuz” denmiştir.
• Ulema, Levh-i Mahfuz’un yanında, يَمْحُوا اللهُ مَايَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ “Allah dilediğini mahv u isbat eder ve ana kitap (Ümmü’l-Kitap) O’nun nezdindedir.” (Ra’d, 13/39) âyetinin delâletiyle, bir de “Levh-i Mahv u İsbat”tan bahsederler.
• Oruçtan maksad, Allah rızası, nefsin terbiyesi, irâde eğitimi ve takvadır. Oruç tutan insan Allah’ın bir emrini yerine getirdiği gibi, kötülüklerden kaçınma ve yasaklardan uzaklaşma konusunda kendine hâkim olmayı öğrenir. Bundan dolayı, geçmiş milletlerin üzerine de oruç farz olmuştu ve o, her dinin temel rükünlerinden birisiydi. Belki sadece orucu tutma keyfiyetinde bir kısım farklılıklar vardı.
• Allah Teâlâ’nın orucu bize farz kıldığı gibi bizden öncekilere de farz kıldığını beyan buyurması, ilahi emirlerin temel ve gaye bakımından birliğini iş’âr etmek; ayrıca bu farzın önemini belirtmek; onun bir ceza değil insanların menfaatine bir emir olduğunu bildirmek ve yerine getirilmesi için teşvik etmek sadedindedir.

Oruç, takvaya yürüme yolunda bir köprüdür.

• Her şeyin başı ve esası olan “hidayet”in kaynağı, başta Kur’ân-ı Kerim, sonra da Rasûl-i Ekrem Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) söz, fiil ve davranışlarını ihtiva eden Sünnet-i Sahiha’dır. Nitekim Bakara Sûresi’nin ikinci âyetinde, ذٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ “İşte Kitap! Şüphe yoktur onda.” beyanıyla Kur’ân’ın potansiyel olarak müttakiler için bir hidayet kaynağı olduğuna dikkat çekilmiştir. Üçüncü ve dördüncü âyetlerde müttakilerin özellikleri sayıldıktan sonra beşinci âyette أُولٰئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ “İşte bunlardır Rabbileri tarafından doğru yola ulaştırılıp hidayet üzere olanlar.” buyrulmak suretiyle tekrar hidayete vurgu yapılmıştır. Ayrıca burada Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan’dan hakkıyla istifade etmenin temel şartı olarak takva sahibi olma zikredilmiştir ki, hidayet ve takva arasındaki ilişkiyi göstermesi açısından dikkat çekicidir.
• Oruç, takvaya yürüme yolunda bir köprüdür; namaz ayrı bir köprüdür, zekat ayrı bir köprüdür, hac ayrı bir köprüdür, iffetli yaşamak başka bir köprüdür.
• Oruç insana sabrı öğretir. Sabredilen konular itibarıyla sabır çeşit çeşittir; ibadetlere devam hususunda sabır, günahlara girmeme mevzuunda sabır ve musibetlere karşı sabır en çok bilinen sabır çeşitleridir. İnsanları, kalb ve ruh ufkuna yönlendiren geçmiş asırlardaki büyük zatlar gibi Hazreti Pir de, eserlerinde özellikle bu üç sabır çeşidi üzerinde durmuştur. Evet, bütün çeşitleriyle sabır da bir takva yoludur ki orucun talim ettiği hususlardan biri de sabırdır.

“Hazer et, dikkatle bas, batmaktan kork. Bir lokma, bir kelime, bir dâne, bir lem’a, bir işaret ve bir öpmekle batma!”

• Rasûl-ü Ekrem (sallallâhu aleyhi ve sellem) Efendimiz şöyle buyurmaktadır: حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ “Cennet çepeçevre nefsin hoşuna gitmeyen şeylerle sarılmış, Cehennem de (bedenî arzu ve iştihâları kabartan) şehevâtla…” Evet, Cennet mekârihle, insana ters, ağır ve zor gelen bir kısım hadiselerle kuşatılmıştır. Onlara takılmadan ve o dikenli tarlalardan geçilmeden oraya ulaşılamaz. Cehenneme gelince, o da cismânî, bedenî, beşerî ve garizî hislerle, şehvetlerle, arzularla, bohemlikle, yemekle, içmekle, yan gelip yatmakla ve dünyada ebedî kalacakmış gibi davranmakla kuşatılmıştır.
• Bamteli: fgulen.com

Ramazan Ayında Doğanlar

Bazı kaynaklarda Hz. Peygamber’in bizzat kendisinin de ramazan ayında doğduğu ile ilgili bilgiler mevcuttur. Mesela İbn Kesir’de geçen bir rivayete göre, Hz. Peygamber’in, Ramazanın on ikinci günü doğduğu belirtilir. Çoğu rivayette annesinin Hz. Peygamber’e Muharrem’in onuncu günü hamile kaldığı; fil olayından üç yıl sonra o yılın Ramazan ayının on ikisinde doğduğu nakledilmektedir.

Hz. Peygamber döneminde ramazan ayında meydana gelen doğumların en önemlisi, Hz.Peygamber’in torunu, Ali b. Ebû Talib’in oğlu Hasan’ın, hicretin 3.yılının Ramazan ayında doğmuş olmasıdır.

Hicretin ikinci yılında Bedir muharebesi dönüşü Hz. Fatıma ile Hz. Ali evlenmişlerdi. Evliliğin ilk senesinde Hz. Hasan dünyaya gelmiştir. Peygamber (a.s) Onun doğumuna çok sevinmiş ve mutlu olmuştur. Hz. Hasan’ın doğumundan sonra iki koçu akika kurbanı olarak kesmiş;   traş ederek saçlarının ağırlığınca gümüşün fakirlere dağıtılmasını emretmiştir.  Çocuğa ne isim koymayı düşündüğü sorusuna Hz. Ali, Harb veya Hamza koymayı düşündüğünü söylemişse de Hz. Peygamber Cahiliye devrinde bilinmeyen Hasan adını vererek kulağına ezan okumuş ve Araplarda adet olduğu üzere ona Ebû Muhammed künyesini vermiştir.

Ramazan Ayında Vefat Edenler

Hz. Peygamber döneminde Ramazan ayında bazı üzücü hadiseler de yaşanmış; kimi kıymetli şahsiyetler bu ayda hayata veda etmişlerdir. Mesela, bunlardan Hz.Muhammed (a.s)’ın her zaman koruyup kollayıcısı olan amcası Ebû Talib’in, nübüvvetin 10. yılı Ramazan ayında, (Peygamber’in) kendi eşinden 3 gün önce vefat etmesi bunlardan biridir. Aynı şekilde Hz. Hatice, nübüvvetin 10. yılında Kureyş’in boykotunun sona ermesinden kısa bir süre sonra, hicretten 3 yıl önce Ramazan ayında 65 yaşında iken vefat etmiştir.

Hz. Peygamber’in kızı Rukiye de ramazan ayında vefat etmiştir. Hz. Osman’la evli olan Hz. Rukiyye, Bedir Seferine hazırlık yapıldığı sırada hastalanmıştı. Eşi Hz. Osman, Hz. Peygamber’in emriyle ona bakmak üzere Medine’de bırakılmıştı. Zeyd b.Harise, Bedir zaferinin haberini Medine’ye getirdiği sırada Hz. Rukiyye vefat etmişti.

Ramazan ayında vefat eden bir diğer kişi de, Hz. Peygamber’in Mariye’den olan oğlu İbrahim’dir. İbrahim, Hz. Peygamber’in Tebük dönüşünde vefat etmiştir. İbrahim vefat ettiği gün güneş tutulmuş ve bir kısım insan, güneşin İbrahim’in ölümünden dolayı tutulduğunu sanmışlardı. Hz. Peygamber de onları uyararak, onlara ayın ve güneşin Allah’ın ayetlerinden olduğunu, bir insanın doğumu veya ölümünden dolayı tutulmayacaklarını söylemiştir.  Böyle durumlarda Allah’ı zikredip, namaz kılmalarını tavsiye etmiştir.

Hz. Peygamber’in en küçük kızı Hz. Fatıma da babasının vefatından kısa bir müddet sonra hicretin 11. (632) yılının Ramazan ayının 3. günü 29 yaşında iken hayata veda etmişti.

Benzer şekilde Hz. Peygamber’in Hayber savaşından sonra safiy hakkı olarak alıp azat ederek evlendiği Hz. Safiyye bint Huyey b. Ahtab da 50 veya 52 yaşlarında (50/671) Ramazan ayında vefat etmiş ve Bakî mezarlığına defnedilmiştir.

Rasulullah’ın eşi Hz. Aişe de hicretin 58. (678) yılı Salı gecesi Ramazan’dan 17 gece geçince vefat etti. Cenaze namazını Ebû Hureyre kıldı ve Bakî mezarlığına defnedildi.

Ramazan ayında vefat edenlerden biri Peygamberimizin damadı Hz. Ali’dir. Hz. Ali, hicretin 35. (656) yılında, Müslümanların dördüncü halifesi olmuş;  hicretin 40. (661) yılında ramazan ayında sabah namazına giderken, Abdurrahman b. Mülcem tarafından, başına vurulan ve alnından beynine kadar işleyen kılıç darbesi ile ağır şekilde yaralanarak iki gece sonra şehit olarak vefat etmiştir.

Ramazan Ayında Yapılan Evlilikler

Ramazan ayında gerçekleşen önemli sosyo-kültürel olaylardan biri de bu aya denk gelen evliliklerdir. Hz. Peygamber’in bizzat kendisinin bazı evlilikleri ramazan ayında gerçekleşmiştir. Hz. Peygamber nübüvvetin 10. yılı (620) Ramazan ayında Osman b. Maz’un’un zevcesi Havle bint Hâkim es-Sülemiyye’nin teklifi ile Hz. Ebûbekir’in kızı Aişe ve Zem’a’nın kızı Sevde’ye talip olmuştur. Rivayetlere göre bu süreç şöyle işlemiştir: Havle bir gün Hz. Peygamber’in evine gelerek ona Hatice’nin yokluğunun hissedildiğini, bu yüzden de Peygamber’in evlenip evlenmek istemediğini sormuştur. Hz. Peygamber de böyle bir eksikliğin kiminle giderileceğini sorunca Havle ona, Hz. Ebûbekir’in kızı Aişe ile Zem’a’nın kızı Sevde’yi tavsiye etmiştir. Bunun üzerine Hz. Peygamber ondan durumu kendileri ile konuşmasını istemiştir. Havle, ilk olarak Ebûbekir’in evine giderek durumu onlarla paylaşmıştır. Hz. Ebûbekir,  Aişe’nin Hz. Peygamber’in din kardeşinin kızı olduğu gerekçesiyle böyle bir evliliğin Hz. Peygamber için helalliği konusundaki şüphelerini dile getirmiştir. Havle Hz. Peygamber’in yanına dönerek Ebûbekir’in çekincesini iletmiştir. Bunun üzerine Hz. Peygamber, onunla arasındaki kardeşliğin kan ve sütkardeşliği değil, din kardeşliği olduğunu; bu yüzden böyle bir durumun evliliğe engel olmadığını belirtmiştir. Havle dönüp durumu Hz. Ebûbekir’e bildirince, o, Mut’im b. Adiy’in oğlu Cübeyr’e nişanladığı Aişe hakkında konuşmak üzere Mut’im’in yanına gitmiştir. Onun, İslam aleyhine ileri-geri konuşmaya başlaması üzerine gerçekleşecek bir evliliğin uygun olmayacağına kanaat getiren Hz. Ebûbekir, nişanı atmış; ardından da Hz. Peygamber’i evine davet ederek Hz. Aişe’yi kendisine nişanlamıştır.

Nübüvvetin 10. yılı (620) Ramazan ayında  gerçekleşen nişandan sonra Hz. Peygamber Aişe ile dört sene sonra Medine’ye hicretin 1. (622) yılı Şevval ayında Medine’de evlenmişlerdir. Bazı kaynaklarda Hz. Peygamber’in Aişe ile evliliğinin 623 yılının ramazan ayında gerçekleştiğine dair rivayetler vardır. Bu evlilik, Hz. Peygamber’in 3. evliliği idi. Hz. Aişe düğünü ile ilgili olarak evde bulunduğu sırada Peygamber Efendimizin yanında Ensardan bazı kimselerle geldiğini, annesinin kendisini alıp odaya götürerek saçlarını taradığını, elini-yüzünü yıkadığını, ondan sonra da Hz. Peygamber’in bulunduğu odaya götürerek ona “işte eşiniz budur; mübarek olsun” dediğini anlatır. Hz. Aişe, Sa’d b. Ubade’nin gönderdiği bir kâse sütün düğün yemeği olduğunu, yokluk sebebiyle bir koyun dahi kestirilmediğini esefle ifade etmiştir. Hz. Peygamber o sütten içtikten sonra, içmesi için Hz. Aişe’ye ikram etmiş; ancak Aişe utandığı için önce içmemiş; ancak Hz. Peygamber’in ısrarı üzerine sütü alıp içmiştir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere, Havle, Aişe’ye dünürlükten sonra, Sevde bint Zem’a’nın yanına giderek aynı şekilde Peygamber’in evlenme talebini kendisine bildirdi. Sevde ise Havle’ye durumu babası ile görüşmesinin daha iyi olacağını ifade etmiştir. Çok yaşlı olan baba Zem’a, Hz. Peygamber’in çok şerefli biri olduğunu söylemiş ve kızının konuyla ilgili görüşünü sormuştur. Sevde ise onunla nikâhlanmak istediğini ancak vefat eden kocasından kalan 5-6 çocuğu olduğunu belirterek Hz. Peygamber’e külfet olabileceği endişesini dile getirmiştir. Hz. Peygamber’in bu durumun kendisi için problem olmadığını belirtmesi üzerine evlilik gerçekleşmiştir. Hatice’den sonra Hz. Peygamber’in yaptığı bu ilk evlilik nübüvvetin 10. (620) yılı Ramazan ayında gerçekleşmiştir.

Hz. Peygamber’in başka bazı evlilikleri de yine Ramazan ayında gerçekleşmiştir. Hicretin 3. (625) yılı Ramazan ayında Zeynep bint Huzeyme ile yaptığı evlilik bunlardan biridir. Peygamberimizin eşleri içerisinde “Ummü’l-Mesakin” (Miskinkerin annesi) olarak şöhret bulan Zeynep bint Huzeyme’nin Hz. Peygamber ile evliliği ancak 2 veya 3 ay sürmüştür.

Ramazan ayında yapılan evliliklerden biri de Allah Rasulü’nün kızı Fatıma ile Ali’nin evliliğidir. Hz. Ali ile Fatıma’nın nikâhları hicretin 2. (624) yılı ramazan ayında kıyılmıştır. Düğünleri ise aynı senenin Zilhicce ayında gerçekleşmiştir.

Hz. Peygamber’in Ramazan Ayındaki Tutum ve Davranışları

Hz. Peygamber (a.s) ramazan ayında topluma örnek olacak bazı davranışlar sergiler; toplumda yerleşmesi açısından bu şekilde davranmasının sebeplerini de insanlara izah ederdi. Mesela bir gün Hz. Safiye itikâfta olan Hz. Peygamber’i görmeye gelmiş, dönüşte de eşi onu uğurlamak üzere ona biraz eşlik etmişti. Onları gece vakti gören 2 kişi hızlıca yürümeye başlayınca, Hz. Peygamber onları durdurarak kendilerine yanındaki kişinin eşi Safiye olduğunu bildirmiş, açıklama yapma sebebini de, şeytanın insanın damarlarındaki kan gibi insan vücudunda dolaşarak insana vesvese vermesi şeklinde izah etmiştir. Hz. Peygamber’in başından geçen bu olay, yanlış anlaşılmaya mahal olabilecek bazı davranışların, insanların aklında şüphe bırakmaması için açıklanması gerektiğini göstermektedir.

Hz. Peygamber’in Ramazan aylarında, senenin diğer aylarında olduğundan daha fazla cömert olduğu belirtilir. O, Ramazan ayı gelince esirleri serbest bırakır; insanların meşru taleplerini de asla geri çevirmezdi.  Bu davranışlarıyla ashabına da örnek olurdu.

Ramazan Ayında Yaşanan Bazı Toplumsal Olaylar

Hz. Peygamber döneminde ramazan ayında bazı önemli toplumsal olaylar da meydana gelmiştir. Mesela,  İsra ve Miraç, Muhacir-Ensar kardeşliği (muâhât) gibi toplumsal açıdan fevkalade önemli bazı olaylar, Ramazan ayına denk gelmiştir.

Ramazan ayında meydana gelen kuraklık ile bunun sonucu olarak yağmur duasına çıkılması da, bu ayda yaşanan toplumsal olaylar arasında sayılabilir.

İsra ve Miraç Hadisesi

Hz. Peygamber’in 3 yıl süren boykotun ardından (616-619) eşi ile amcasını kaybetmesinden sonra uzak akrabalarının bulunduğu Taife gitmesi ve orada da büyük bir tepkiyle karşılaşması, kendisini son derece üzmüştü. Bu olaylardan sonra Allah’ın bir mükâfatı olmak üzere onu kendi huzuruna çağırması ve ona Mescid-i Aksâ, semanın katları, Cennet ve Cehennem gibi kutsal yerleri göstermesi olayı olan İsra ve Miraç  hadisesinin de bazı kaynaklarda nübüvvetin 12. yılı (621) Ramazan ayının 17. veya 29. günü  gerçekleştiği ifade edilmiştir.

İsra ve Miraç olayının, Hz. Peygamber’i teselli etmesi yanında toplumsal açıdan da pek çok etkileri olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Konumuz Hz. Peygamber döneminde Ramazan olduğu için, bu ayda gerçekleştiği kabul edilen söz konusu olayın sosyo-kültürel açıdan etkisi de önem taşımaktadır. Konuyla ilgili bütün tartışmalar Ramazan ayında gerçekleşmiştir.

Bilindiği gibi semavî yolculuğun dönüşünde Hz. Peygamber, bu gece yolculuğu sırasında ruhi-manevi alanda başından geçen durum ve olayları etrafındakilere anlattığında, kendisini dinleyenlerin gösterdiği tepkilerin değişik şekillerde tezâhür ettiği görülmektedir. Bunlardan bazıları kendisini alaya almışlar ve ondan Kudüs şehrinin görünüş ve durumunu anlatmasını istemişlerdi. Diğer bir kısmı, günlerdir gelmesini bekledikleri ticaret kervanlarının şimdi nerede bulunduğunu söylemesini talep etmişlerdi. Yine bu olayın büyüklüğüne tahammül edememiş, İslam’a yeni girmiş bazı kişilerin dinden çıkmaları da , bu olayın toplumda yaratmış olduğu etkileri görmemize yardımcı olabilir. Hz. Peygamber’e bağlı olan insanların ise, Hz. Ebûbekir gibi, olay kendilerine anlatılınca bizzat Peygamber’den duymadıkları halde “o söylediyse mutlaka doğrudur” diyerek, Peygamber’e olan güven ve sadâkatlerini ifade etmeleri de toplumun dini açıdan farklı bir kesiminin durumunu göstermesi açısından dikkat çekmekte ve olayın yankılarını göstermektedir. Zaten Allah da, bu olay üzerine indirmiş olduğu ayetlerde, Peygamberine göstermiş olduğu rüyanın insanlar arasında muhakkak bir fitne ve karışıklık hali olacağını ifade etmiştir.

Muhacir- Ensar Kardeşliği

Hz. Peygamber döneminde Ramazan ayında gerçekleşen, dini ve sosyo¬kültürel fevkalade önemli bir diğer olay da Mekke’den hicret edip gelen muhacir ile Medineli ensarın kardeş ilan edilmeleridir. Hz. Peygamber, toplum içindeki birlik ve beraberliği sağlamak amacıyla Müslümanları kardeşleştirme yoluna gitmiştir. Bu sebeple Ramazan ayında mescide giren Hz. Peygamber, insanları isim isim sayarak yanına toplamış; daha sonra da onlara, Allah’ın melekleri kardeşleştirdiği gibi kendisinin de onları kardeşleştireceğini ilan ederek başta Ebûbekir ve Ömer olmak üzere tüm sahabileri kardeş ilan etmiştir.

Kardeşleştirilen kimselerin sayısının 45’er kişiden 90 veya 50’şer kişiden 100 kişi olduğu söylendiği gibi, ensardan biriyle kardeşleştirilmeyen hiçbir muhacirin kalmadığı da rivayet edilmektedir. Kardeşleştirilen kişilerle ilgili kaynaklarda geniş olarak bilgiler verilmekle birlikte biz burada birkaç örnek vermekle yetineceğiz. Bunlardan Ebû Bekir ile Hârice b. Zeyd, Abdullah b. Mes’ud ile Muâz b. Cebel, Mus’ab b. Umeyr ile Ka’b b. Mâlik, Zeyd b. Harise ile Hz. Hamza, Ebû Hûzeyfe’nin azatlısı Sâlim ile Ebû Ubeyde b. Cerrah, Bilal-i Hâbeşi ile Ubeyde b. Hâris kardeşleştirilen kişiler arasında yer alırlar.

Görüldüğü gibi Ramazan ayında gerçekleştirilen bu faaliyet, rastgele seçilen 2 kişinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmamış, bilakis hicretten itibaren 6 ayı aşkın bir süre zarfında Peygamber’in Müslümanları iyice tanıyarak, durumlarını inceleyerek ve her çift arasında ortak vasıflar bularak gerçekleşmiştir.

Okuma-Yazma Hususuna Önem Verilmesi

Hz. Peygamber döneminde, Ramazan ayında gerçekleşen Bedir Savaşı sonucu ele geçirilen Mekkeli müşriklerden yoksul olanların karşılıksız, okuma-yazma bilenlerin ise on Müslüman’a okuma-yazma öğretmeleri şartıyla serbest bırakılmaları, İslam kültür tarihi açısından çok önemli bir olaydır. Bu olay, aynı zamanda Müslüman toplumun ilme verdiği öneme ve Peygamber döneminde Ramazan ayında gerçekleşen kültürel olaylara da örnek teşkil etmiştir.

Asayiş Problemlerinin Azalması

Hz. Peygamber döneminde Ramazan ayında asayiş problemlerine pek rastlanmazdı. Çünkü Peygamber (a.s), Müslümanlara, orucun bir kalkan olduğunu ve oruçlunun kötü söz söylememesi gerektiğini söylerdi. Oruçlu kimseyle itişmek ve dalaşmak isteyen olursa, oruçlu olunduğunun ifade edilmesini ve kavga edilmemesini tenbih ederdi. Bu ve benzeri nasihatler, Ramazan ayında Müslümanlara farklı bir davranış duyarlılığı kazandırmıştır. Ramazan ayı, sadece Hz. Peygamber döneminde değil, günümüzde bile pek çok olumsuz davranışların daha az sergilendiği bir ay olarak dikkat çekmektedir.

Kıtlık ve Yağmur Duası

Ramazan ayında yaşanan başka bir sosyo-kültürel olay da hicretin 6. (628) yılında Medine’de baş gösteren şiddetli bir kuraklıktır. Hz. Peygamber, bu durum üzerine insanlarla birlikte yağmur duasına çıkmıştır. Sesli olarak 2 rekât namaz kılmış, kıbleye yönelmiş ve elbisesini ters çevirmiştir.

Yardımlaşma

Hz. Peygamber döneminde sosyo-kültürel olaylar arasında yardımlaşma konusu da muhakkak zikredilmelidir. Toplumsal bir olay olan yardımlaşma insanlar arasında kaynaşmaya ve dayanışmaya yol açan bir eylemdir. Sosyal boyutunun yanında dini bir boyutu da olan fıtır sadakası ile onun dışında verilen sadakalar, Ramazan ayının en dikkat çeken yardımlaşma faaliyetleridir.

Sadaka-i Fıtır

Hz. Peygamber, Ramazan orucunun farz kılınmasıyla birlikte fıtır sadakası vererek diğer Müslümanlara da vermeleri konusunda emirler vermiştir.

Fıtır, sözlükte “orucu açmak”, dilimize “fitre’’ olarak geçen fıtra da “yaratılış” anlamına gelir. Fıkıh kitaplarında “Fıtır sadakası” dini bir terim olarak “Ramazan bayramına kavuşan ve temel ihtiyaçlarının dışında belli bir miktar mala sahip olan Müslümanların kendileri ve velayetleri altındaki kişiler için yerine getirmekle yükümlü oldukları mâli bir ibadettir.” şeklinde tarif edilmiştir.

Fıtır sadakası, Ramazan orucunun farz kılındığı hicri ikinci yılda zorunlu kılınmıştır. Hz. Peygamber fıtır sadakasını 1 sa’ hurma veya 1 sa’ arpa olmak üzere kadın, erkek, hür ve köle her Müslüman’a farz olduğunu belirtmiştir.

Peygamber Efendimiz bu sadakayı bayram namazından önce verir, fıtır sadakasının insanlar henüz bayram namazından çıkmadan önce verilmesini emrederdi.  Hz. Peygamber zamanında sadaka-i fıtır, oruçluyu boş ve anlamsız söz ve davranışların kir ve pasından arındırmak, hayâ dışı şeylerin is ve izinden temizlemek ve miskinlere ekonomik anlamda destek olmak amacıyla farz kılınmıştır. Fakirin bayrama hazırlık yapabilmesi için de fitrenin bayramdan önce verilmesi makbul kabul edilmiştir. Bayram namazından sonra verenler için de sadakalardan bir sadaka olduğu ifade edilmiştir.

Hz. Peygamberin emri ve de toplumsal dayanışma açısından önemine binaen sahabiler de küçük-büyük, hür-köle herkes için fıtır sadakası verirlerdi. Çeşitli vesilelerle sahabilere tavsiyede bulunan Hz. Peygamber bir gün, verecek bir şeyi olmayan Zeyd b. Sabit’e, önemsiz bir şey dahi olsa, halkla birlikte fıtır sadakası vermesini tavsiye etmiştir.

Sadaka

Hz. Peygamber, her daim insanlara yardım eder, sadaka verir ve verilmesini de emrederdi. O, kendisinden bir şey isteyen olursa, hiç kimseyi geri çevirmezdi. Peygamber (a.s), sadaka verme hususunda ashabını da teşvik eder; Allah yolunda çift sadaka veren kimsenin, cennetin muhtelif kapılarından “Ey Allah’ın sevgili kulu! Burada hayır ve bereket vardır.” diye çağrılacağını müjdelerdi.

Peygamber (a.s)’a, hangi sadakanın daha efdâl olduğu sorulduğunda Ramazanda verilen sadaka olduğunu haber vermiştir.  Bir defasında Hz. Peygamber, Ramazan bayramı sabahında, bayram namazını kıldırdıktan sonra erkeklerin saflarını yararak kadınların yanına gitmiş, onlara verdikleri biatı hatırlattıktan sonra sadaka vermelerini emretmiştir. Kadınlar da elbisesini yayan Bilal’in kucağına halkalarını, yüzüklerini atarak onun sadaka ile ilgili emrine riayet etmiş, bu konuda ne kadar hassas olduklarını göstermişlerdir.

Bayram

Hz. Peygamber döneminde sosyo-kültürel faaliyetler arasında bayram, bayram sevinci ve bayramda yapılan kutlamalar da önemli bir yer tutmaktadır.

Peygamber (a.s), Ramazan ayında oruç tutan mü’minler için bir nevi mükâfat olan bayram  gecelerini de ibadetle geçirir; bu şekilde geçirmelerini ashabına da tavsiye ederdi. Bayram, nefsin kötülükleri değil, iyilikleri devam ettirme kararlılığının sevinci olduğu için Hz. Peygamber bu gecelerde inanarak ve sevabını Allah’tan umarak ibadet edenlerin, kalplerin öldüğü günde kalplerinin ölmeyeceğini müjdelemiştir.

Ramazan bayramı, bağışlanmış olmanın bir sevinç işaretidir. Bu bağışlanma müjdesini insanlara melekler vermiştir. Rasulullah (a.s), Ramazan bayramı sabahı meleklerin yollara döküldüğünü ve Müslümanlara, keremi bol olan Rablerinin rahmetine koşmalarını, çünkü onun bol iyilik ve ihsan sahibi olduğunu söylediklerini haber verirdi. Meleklerin Müslümanlara, gece ibadeti ile meşgul olmaları, oruç tutmaları ve Rablerine itaat etmeleri dolayısıyla mükâfat alacaklarını müjdelediklerini de bildirirdi. Bayram namazının kılınmasından sonra da meleklerden bir münadinin Müslümanları müjdeleyerek Rablerinin onları bağışladığını, bu günün mükâfat günü olduğunu haykırdığını bildirirdi.

Peygamber, Müslümanlar için bir nevi mükâfat olan bu bayram günlerinde oruç tutmaz ve oruç tutmaktan men ederdi.  Ayrıca O, Ramazan bayramı günü sabahleyin tek sayıda bir şey, birkaç taze hurma yemeden namaza çıkmazdı.

Hz. Peygamber çoğu zaman Hz. Ali, Hasan, Hüseyin, Fadl, kardeşi Abdullah b. Abbas, Usame, kardeşi Eymen ve babası Zeyd ile birlikte bayram yerine giderdi.

Efendimiz ve yanındakiler namaz kılınacak yere gidinceye kadar yol boyunca “Allah-u ekber, Allah-u ekber” diyerek yüksek sesle tekbir getirirdi.

Hz. Peygamber Ramazan bayramının ilk gününde musallaya çıkar; evvela namazı kıldırırdı. Namazı kıldırıp selam verince, cemaat namaz kıldıkları yerde otururken ayağa kalkar ve insanlara dönerdi. Sonra Bilal’e dayanarak ayaküstü durup Allah’a karşı takva üzere bulunulmasını emrederek Allah’a itaate teşvik babında halka vaaz ve nasihatte bulunurdu. Şayet bir askeri birlik gönderilmesi gündemde ise, bunu insanlara hatırlatır ya da gündemde başka bir konu varsa bunu insanlara açar ve onlarla istişarede bulunurdu.  Hz. Peygamber, daha sonra kadınların bulunduğu tarafa giderek onlara da benzer şekilde vaaz ve nasihatlerde bulunurdu.  Bir defasında hutbeden sonra yanında Bilal olduğu halde kadınların saflarına kadar giderek, “Ey Peygamber! Mü’min kadınlar sana bey ’atlaşmaya geldikleri zaman bey ’atlarını kabul et, onlar için mağfiret isteyiver. Çünkü Allah çok mağfiret edici, çok merhamet eyleyicidir.” ayetini okuyarak onlara, bu bey’atlerini tutup tutumadıklarını sormuş; içlerinden bir kadın (ki kadınlar içinde ondan başkası Peygamber’e cevap vermemiştir), “evet”, deyince Peygamber (as) onlara sadaka vermelerini emretmiş, onlar da hemen üzerlerindeki ziynetleri Peygamber Efendimizin yanında bulunan Bilal’in eteğine atmaya başlamışlardı.

Hz. Peygamber döneminde kadınlarla birlikte, çocuklar da bayram namazına katılmışlardır. Allah’ın elçisi çocuklara ilgi gösterir, selam verir, başlarını okşar, şakalaşır ve sevindirmek amacıyla kendilerine hediyeler verirdi. Ayrıca o, Müslümanların kabirlerini de ziyaret eder, duada bulunur ve buralardan ibret alınmasını isterdi.

Hz. Peygamber döneminde bayramlarda tebrikleşme de vardı. Herkes birbirinin bayramını tebrik eder, sevinç gösterilerinde bulunurdu.  Bayram, genç sahabilerden Semure b. Cündüb’ü çok heyecanlandırırdı. Bunun için bayramın gelmesini özlemle bekler, büyük bir sevinçle bayram namazına koşardı. Semure, Hz. Peygamber ile kıldığı bayram namazlarında Efendimiz’in “ Sebbih ismi Rabbikel A’la” ve “Hel etake hadisü’l-ğaşiye” surelerini okuduğunu söylerdi.

Hz. Aişe de Hz. Peygamber hayatta iken bayramda eğlenmek için düzenledikleri oyun ve gösterileri anlatarak bizzat başından geçen bazı olayları paylaşmıştır. Mesela Hz. Aişe, bir bayram günü siyahilerin kalkan ve mızrakları ile gösteri yaptıklarını, Peygamber’in izin vermesiyle kendisinin de yoruluncaya kadar Hz. Peygamber’in arkasında durup bu gösteriyi izleyip eğlendiğini anlatmıştır. Hatta siyahîler gösteri yaparken Peygamber’in onları teşvik edici sözler söylediğini de ilave etmiştir.

Hz. Aişe’nin bayramla ilgili başka bir anısı daha kaynaklara yansımıştır. Bayramda eğlenmek için evine 2 cariye geldiğini belirten Aişe, bunların def çalıp Medinelilerin yaptıkları Buas Savaşı’nı anlatan şiirler okuduklarını anlatır. Hatta cariyeler evde iken Hz. Peygamber’in eve geldiğini, onları gördüğü halde bir şey demeden örtüye bürünüp yattığını, bir müddet sonra ise babası Ebûbekir’in gelip onlara kızdığını anlatır. Bunun üzerine Peygamber (a.s), Ebûbekir’e bu şekilde davranmamasını, diğer milletlerin bayramı gibi, bugünün de Müslümanların bayramı olduğunu belirterek bu tür eğlencelerin bir sakıncası olmadığını vurgulamıştır.

Nazan Atalay, Marmara Üniv. Hz. “Peygamber Dönemi Ramazan Günlüğü” adlı Yüksek Lisans Tezinden alınmıştır.

Bunları hayata geçirme adına ne yapabiliriz? Her yıl en azından bir husus üzerine nasıl odaklanabilir ve o hususu ikinci bir fıtrat haline getirebiliriz? Savm kelimesi Arapçada sevdiğimiz bir şeyi terk etme, ondan uzak durma manasına geliyor. Biz bunu daha çok yeme, içme ve cinsel münasebetten uzak durma olarak ele alıyoruz. Lakin Hadisin ifadesiyle bunları yaptığı halde sü-i ahlaktan uzak durmayan bir kişinin açlık ve susuzluğuna Allah’ın ihtiyacı yoktur. Demek ki orucu oruç yapan hakikatte onun iç derinliği ve ahlakımıza, davranışlarımıza kattığı değişiklik ve gelişim yönüdür. Bu minvalde, oruç tutmanın yanında günlük alışkanlıklarımızda, bağımlılık haline getirdiğimiz hususlarda ne tür bir değişiklik yapabiliriz onu da düşünmemiz gerekmektedir.

Ramazan’ın başında kendimize sorabileceğimiz sorular:

• Ramazanın sonunda nasıl bir insan olmak istiyorum?
• Beni manen yaralayan, zayıflatan hangi husus, alışkanlık yada davranıştan uzaklaşmak istiyorum?
• Hayatımda dargın olduğum, helallik almam gereken kimler var ve bu Ramazanda nasıl onlarla aramı düzeltir ve manevi ağırlığından kurtulurum?
• Bu Ramazanda hayatıma, aile huzuruma, manevi dünyama, güzel alışkanlıklarıma ne katabilirim?

Ramazan’a mana ve derinlik katabilecek bazı pratikler

• Hayatınızda önemli bir yere sahip insanların listesini çıkarıp her gün onlara ismen dua edebilir ve her gün birine hayatınıza katkılarından dolayı teşekkür içeren bir mektup yazabilirsiniz.
• Her gün bir miktar sadaka verebilirsiniz. Her bir sadakayı verirken de Allahın size verdiği bir nimeti düşünerek şükrünüzü ifade edebilirsiniz Bu sadaka bana verdiğin göz nimetinin, evlat, eş… nimetinin şükrüdür diyerek Allaha hamd-ü sena edebilirsiniz
• Zor durumda olan, fakirlik, kargaşa yaşayan ülkelerin, toplumların listesini çıkarıp her iftarda biri için dua ederek orucunuzu bozabilirsiniz
• Otuz gün boyunca sabah namazını camide cemaatle kılmaya söz verebilirsiniz
• Her gün eşyalarınızı, dolabınızı, bilgisayarınızı, kitaplarınızı, evraklarınızı gözden geçirip ihtiyaç duymadığınız şeyleri ihtiyacı olanlara hediye ederek yada atarak maddi kalabalıktan kurtulabilirsiniz
• Her gün bir miktar Kuran meali okuyabilirsiniz
• Çok alıştığımız ve onsuz yapamayacağımızı düşündüğümüz şeylerin listesini çıkarıp her gün birinden uzak durmayı deneyebilirsiniz. Mesela bir gün telefonunuzu evde bırakabilirsiniz, işinize yürüyerek gidebilirsiniz, hiç elektrik kullanmayabilirsiniz, yerde yatabilirsiniz, tüm gün konuşmayı terk edebilirsiniz, hiç e-mailinize bakmayabilirsiniz, televizyonu tüm gün kapatabilirsiniz, bir gün tek çeşit yemekle orucunuzu açabilirsiniz…
• Her gün bir ayet ezberleyebilirsiniz
• Daha önce kavga ettiğiniz, aranız bozuk olan, kızgın olduğunuz bir kişiye sahurda dua edebilir ve onu affetmeyi deneyebilirsiniz
• Her gün yatmadan o gün yaşadığınız üç güzel şeyi yada şükredilecek hususu bulup Allaha bunlar için tek tek şükredebilirsiniz
• Bir hafta sonunuzu camide itikaf için geçirebilirsiniz
• Twitter, facebook gibi sosyal medyayı tüm Ramazan boyunca terkedebilirsiniz
• Tabiatınız haline gelmesini istediğiniz bir alışkanlığı her gün otuz gün boyunca yaparak kendinize mal edebilirsiniz.

İslam’ın da, insanlığın da giderek unutulduğu günümüzde, Ramazan hâlâ bir huzur ayı olarak yaşanmaktadır. Hâlâ, insanlığımızı ve Müslümanlığımızı daha bir köklü şekilde duymanın mutluluğu onun sayesinde kalplerimizi ferahlatmaktadır. Ve yine onun sayesinde, toplumumuz da bunaltıcı raddelere gelen maddi – manevi anarşiden bir parçacık olsun kurtulabiliyor.

Evet, her şeye rağmen Ramazan tatlı nesimini katılaşmış kalplere kadar ulaştırabilmektedir… Bu durum, milletimizin bir inanç işareti olarak sevindiricidir.

Ya eski Ramazanlar… Başlı başına bir medeniyet, bir manevi şehrayin olarak beldelerle birlikte, minarelerle birlikte, gönülleri, ruhları apaydınlık eden Ramazanlar…

Zenginlerle fakirler arasındaki farkı iyice azaltan, her makam ve cinsten insanı camide buluşturan, kaynaştıran, zaten var olan milli birliği iyice pekiştiren Ramazanlar…

Hasretle andığımız o Ramazanlar, terk ettiğimiz medeniyetin bir ayrılmaz parçası olarak yaşanmıştı mazide… Unutulan veya unutturulmak istenen medeniyetimizle birlikte kaybolmaya yüz tutan Ramazanlardayız şimdi…

Minarelerdeki mahyalarla, kandillerle birlikte, verilmeyen zekâtlarla, sadakalarla birlikte kaybolmaya yüz tutan Ramazanımızın medeniyetini ihya etmek, diriltmek zorundayız… Aksi halde, kendi yürüyüşünü değiştiren, başkasınınkini de taklit edemeyen biri gibi, şaşkın ve kararsız kalacağız. Bunalacağız yani; darboğazların çıkmazlarında, açmazlarında…

Medeniyetimizin ihtişam devirlerindeki Ramazanları bir tarafa bırakalım ama, son devirlerde yaşanmışları bile, gıpta edecek bir lezzetle toplumun ağzını tatlandırıyordu. Şimdi o günleri yaşamış “erbab-ı kalem”den, birkaç çizgi ile Ramazan medeniyetimize yahut medeniyetimizin Ramazanlarına göz gezdirelim.

Semih Mümtaz şöyle anlatıyor o günleri :

“Beklerlerdi. Rü’yet-i Hilal vuku bulunca Şeyhülislam kapısına gelir haber verir ve ayın hafifçe görüldüğünü tevsik ederlerdi.

Bundan sonra evvela Halife-i Ruy-i Zemin’e, yani Padişah’a arz-ı hal ve aynı zamanda da Ramazanı ilan ederlerdi.

Camiler mahyalarını, kandillerini yakarlardı. Bekçiler de davullarını çalarlardı. Teravih namazı da o gece başlardı. Bu namazdan sonra da camilerden çıkan halk istediğini yapardı…

…Gündüzleri de ibadet ve taat ile meşgul olunurdu. Resmi daireler de erken dağılırdı ve aralarında nev’ama nöbet yaparlardı. Alenen oruç bozmak yasaktı.

Oruçsuzlar buna dikkat ederlerdi ve oruçluların huzurunda yemezlerdi, içmezlerdi. Mübalatsızlıklar gösterenleri zabıta yakalardı. Babıali’de çalışan Hıristiyan memurlar bile, bu yasağa hürmet ederlerdi. Canları bir su istese gizli içerler, Müslüman hademelere bu işi yaptırmazlardı.

Ceplerinde taşıdıkları Mushaf-ı Şerifle camilerde Kur’an-ı Kerim okumak halkın birçoğunda adetti. Ve yazma Mushaf’lar hakikaten enfesti.

O devirlerde ve daha evvel de yazma Mushaf-ı Şeriflere çok hürmet edildiği için mükemmel hattatlar yetişmişti ve yetişirdi.

Ramazanın herkese şamil bir hususiyeti daha göze çarpardı. O da ortalığı saran bereketti. Fakir-zengin herkesin karnı doyar, yüzü gülerdi. Bunda belki Ramazanın gelmesi ve gitmesiyle beraber verilen umumi maaşların da medhali vardır: Çünkü bu sayede borç varsa verilir, esnaftan yeni kredi temin edilir; Ramazana mahsus bir kiler temin olunur, birçok konaklardan da diş kirası alınırdı.

Birçok konakta da fukara sofraları kurulurdu; her akşam iftarında fukaraya yemekler verilirdi. Hatta bazı konaklar da bulundukları mahallenin fakir evlerine erzak verirdi.

Doğrusunu söylemek lazım gelirse, eğlenceler mahdut, fakat eğlendirici şeyler nâmahduttu…”

* * *

Ramazan-Yenilenme Ayı

İbrahim Alaeddin (Gövsa) ise, yaşadığı eski Ramazanlarla günümüzdekileri ya da yarım asır öncekileri şöyle kıyaslıyor :

“Gelen Ramazanla birlikte şehrin her tarafında bir değişiklik göze çarpıyor.

…Ama bütün bu hazırlıklar, bundan otuz kırk sene önceki Ramazanların yanında yine de sönük kalıyor…

…Bu Ramazanda çifte minareli camiler, yine eskisi gibi “Merhaba, Hoş Geldin, Ey Oniki Ayın Sultanı…” çeşidinden güzel ve ustalıklı yazılarla bu mübarek aya karşı olan saygılarını yerine getirdiler.

Yine şekerciler beyaz patiskalarla süsledikleri bakır reçel kavanozlarını dükkânların önüne dizdiler. Pideciler ve simitçiler, eskiden yaptıkları gibi, Ramazan gülleri mis kokulu, sesleri ile ortalığı çınlatıyorlar. Fakat nedense içimizde yine de o eski Ramazanların hasreti var…

* * *

Eski Ramazanları ve eski zamanları hatırlamamak mümkün mü? Ramazan geldi mi, herkeste -gerçi şimdi de öyle ya- bir değişiklik başlar, yeni ve hareketli bir davranış göze çarpardı. Bakkallar dükkânlarını, renk renk kâğıtlara sardıkları Kayseri pastırmaları ile süslerler; tekerlek tekerlek kaşar peynirleri getirtirler; gazevilerle (özel çuval) Mısır pirinçlerini raflara dizerler.

Haleb’in Hadidi yağını birbirleriyle rekabet yaparak satarlardı. Makarna fabrikaları, Ramazana mahsus olmak üzere, cins cins ve şekil şekil yeni makarnalar imal ederler; yer yer güllaç imalathaneleri açılır; tesbihçiler, hacıyağcılar yeni faaliyetlere başlarlardı.

Aileler, daha bir hafta önceden, Ramazan temizliğine koyulurlardı.

Ortalık silinip süpürülür, yeni çamaşırlar hazırlanır, kaplar kalaylanır, kırık dökük tabaklar yenileştirilir; yeni sofra, şerbet, reçel takımları alınır ve bu arada bir aylık erzak birden düzülürdü. Çocukların harçlıkları bile artırılırdı. Hâsılı bir sene içinde Ramazan için biriktirilen para, birkaç gün içinde yerlerine harcanırdı.

Şimdilerde Ramazan -çocukların, Ramazanın geldiğini ilan eden bekçinin arkasından koşarken söyledikleri gibi- yine de hoş geliyor ama sadece baklava tepsisi değil, eli de boş geliyor.

Dilimizde ve ruhumuzda eski tatlarını bulamıyoruz. Bunun sebebinin ne olduğunu da bilemiyoruz.

Acaba zevk ve eğlence duygularımızı körelten sebepler, arka arkaya gelen harplerden yorgun çıkmış olmamız mıdır?

Oysaki Balkan Savaşı da, Birinci Dünya Savaşı da, Kurtuluş Mücadelesi de arkada kalalı yıllar olmasına rağmen, dilimizde ve ruhumuzda o eski tat hala yok. Dileriz ki, bu yokluğu bari duyabilen idrakten mahrum kalmayalım.”

Dr. Veli Sırım

Yeni Ümit Dergisi 43. Sayı Ocak-Şubat-Mart 1999

Yedinci Nükte: Ramazanın sıyamı, dünyada âhiret için ziraat ve ticaret etmeğe gelen nev’-i insanın kazancına baktığı cihetteki çok hikmetlerinden bir hikmeti şudur ki: Ramazan-ı Şerifte sevab-ı a’mal, bire bindir. Kur’an-ı Hakîm’in nass-ı hadîs ile herbir harfinin on sevabı var; on hasene sayılır, on meyve-i Cennet getirir. Ramazan-ı Şerifte herbir harfin, on değil bin ve Âyet-ül Kürsî gibi âyetlerin herbir harfi binler ve Ramazan-ı Şerifin Cum’alarında daha ziyadedir. Ve Leyle-i Kadir’de otuzbin hasene sayılır. Evet herbir harfi otuzbin bâki meyveler veren Kur’an-ı Hakîm, öyle bir nuranî şecere-i tuba hükmüne geçiyor ki; milyonlarla o bâki meyveleri, Ramazan-ı Şerif’te mü’minlere kazandırır. İşte gel, bu kudsî, ebedî, kârlı ticarete bak, seyret ve düşün ki: Bu hurufatın kıymetini takdir etmeyenler ne derece hadsiz bir hasarette olduğunu anla!

İşte Ramazan-ı Şerif âdeta bir âhiret ticareti için gayet kârlı bir meşher, bir pazardır. Ve uhrevî hasılât için, gayet münbit bir zemindir. Ve neşvünema-i a’mal için, bahardaki mâh-i Nisandır. Saltanat-ı Rububiyet-i İlâhiyeye karşı ubudiyet-i beşeriyenin resm-i geçit yapmasına en parlak, kudsî bir bayram hükmündedir. Ve öyle olduğundan, yemek-içmek gibi nefsin gafletle hayvanî hacâtına ve malayani ve hevaperestane müştehiyata girmemek için oruçla mükellef olmuş. Güya muvakkaten hayvaniyetten çıkıp melekiyet vaziyetine veyahut âhiret ticaretine girdiği için, dünyevî hacâtını muvakkaten bırakmakla, uhrevî bir adam ve tecessüden tezahür etmiş bir ruh vaziyetine girerek; savmı ile, Samediyete bir nevi âyinedarlık etmektir. Evet Ramazan-ı Şerif; bu fâni dünyada, fâni ömür içinde ve kısa bir hayatta bâki bir ömür ve uzun bir hayat-ı bâkiyeyi tazammun eder, kazandırır.

Evet birtek Ramazan, seksen sene bir ömür semeratını kazandırabilir. Leyle-i Kadir ise, nass-ı Kur’an ile bin aydan daha hayırlı olduğu bu sırra bir hüccet-i katıadır. Evet nasılki bir padişah, müddet-i saltanatında belki her senede, ya cülûs-u hümayûn namıyla veyahut başka bir şaşaalı cilve-i saltanatına mazhar bazı günleri bayram yapar. Raiyetini, o günde umumî kanunlar dairesinde değil; belki hususî ihsanatına ve perdesiz huzuruna ve has iltifatına ve fevkalâde icraatına ve doğrudan doğruya lâyık ve sâdık milletini, has teveccühüne mazhar eder. Öyle de: Ezel ve Ebed Sultanı olan on sekiz bin âlemin Padişah-ı Zülcelal’i; o onsekiz bin âleme bakan, teveccüh eden ferman-ı âlîşanı olan Kur’an-ı Hakîm’i Ramazan-ı Şerifte inzal eylemiş. Elbette o Ramazan, mahsus bir bayram-ı İlâhî ve bir meşher-i Rabbanî ve bir meclis-i ruhanî hükmüne geçmek, mukteza-yı hikmettir. Mâdem Ramazan o bayramdır; elbette bir derece, süflî ve hayvanî meşâgilden insanları çekmek için oruca emredilecek. Ve o orucun ekmeli ise: Mide gibi bütün duyguları; gözü, kulağı, kalbi, hayali, fikri gibi cihazat-ı insaniyeye dahi bir nevi oruç tutturmaktır. Yani: Muharremattan, malayaniyattan çekmek ve her birisine mahsus ubudiyete sevketmektir. Meselâ: Dilini yalandan, gıybetten ve galiz tabirlerden ayırmakla ona oruç tutturmak. Ve o lisanı, tilavet-i Kur’an ve zikir ve tesbih ve salavat ve istiğfar gibi şeylerle meşgul etmek… Meselâ: Gözünü nâmahreme bakmaktan ve kulağını fena şeyleri işitmekten men’edip, gözünü ibrete ve kulağını hak söz ve Kur’an dinlemeğe sarf etmek gibi sair cihazata da bir nevi oruç tutturmaktır. Zâten mide en büyük bir fabrika olduğu için, oruç ile ona ta’til-i eşgal ettirilse, başka küçük tezgâhlar kolayca ona ittiba ettirilebilir.

Said-i Nursi