Harun Tokak,  1955’te Uşak’ın Kırk’a köyünde doğmuş. Bir köy çocuğu…Hizmet Hareketi içinden çıkmış bir başarı hikayesi…

1979’da İzmir Yüksek İslam Enstitüsü’nden mezun olan Harun Hoca’nın, eğitimciliği yanısıra, kariyerinde Başbakanlık Müşavirliği, Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Başkanlığı da var.

Özellikle, Yenişafak gazetesinde Pazar günleri, özgün bir üslupla yazdığı hikayeleriyle daha geniş kesimlere ulaştı. Türkiye basınında türünün ilk örnekleri olan ve Hoca’nın koşuşturmacaları arasında kaleme aldığı bu yazılar, gerek muhtevası, gerekse dil ve üslup özellikleri bakımından titizlikle incelenmeyi hak ediyor.

Yayımlanmış kitapları, Önden Giden Atlılar, Yoldakiler, Işık Süvarileri, Kime Emanet, Kınalı Küheylanlar. Şimdilerde, gurbet ellerde iş güç, derd-i maişet peşindeyken bile yazıya, sohbete devam ediyor. Ben Harun Bey’in asıl yazacaklarını, söyleyeceklerini henüz yazıp söylemediğini düşünüyorum; nitekim şimdiye kadarki yazılı ve sözlü eserlerini, bundan sonra ortaya koyacağı verimlerin bir dibacesi olarak görüyorum.

Harun Tokak, sadece yazısında değil, bilhassa sohbetinde, konuşmasında da özgün biridir. İçtendir. Gözü yaşlıdır. Sesi soluğu, davudi ve derunidir; gelişi güzel, ama çağıl çağıl akan duygu debisi yüksek gümrah bir nehirdir. Alelade günlük konuşmalarında dahi etkileyici bir şairaneliği vardır. Dinleyeni hiç sıkmayan bu Harun Tokak üslubuyla tarihi vakaları güncel olaylarla harmanlar, muhatabını  mev’izenin içine çeker, kendisini dinleyene kelimenin tam anlamıyla bir irfan ziyafeti çeker.

Cemaat’te hitabetiyle temayüz etmiş Harun Hoca’nın 1994 yılında o lebaleb dolu Ankara Kocatepe Cami’indeki vaazı hala hatırlardadır.

Harun Tokak, The Circle’daki bu mülakatında hem geçmişe dair önemli değerlendirmeler, hatırlatmalar ve ayrıntılar sunarken, aynı zamanda gelecekle ilgili de değerli tespitlerde bulunuyor.

Kendinizi bize tanıtır mısınız? Harun Tokak kimdir?

Bu zor soruya Suya Düşen Kan kitabının girişindeki cümlelerden ödünç alarak cevap bulmaya çalışalım…

Fani dünyadan gelip geçen nice insanlar yanında benim

küçük hayat hikayemin hiçbir değeri olmadığını öğreneli yıllar oldu. Ama ben “ömür ağacının başında” durup geriye doğru baktığımda anlıyorum ki küçük hayatlarımızın içinde büyük hakikatlerin işaretleri, can yakıcı, hatta can alıcı soruların derin cevaplarına ipucu olabilecek hediyeler var…

1955’te küçük bir Batı Anadolu köyünde doğmuş biri olarak, her on

yılda bir ateşten gömlekler giyip çıkaran bir ülkede nice dönemler yaşadım,

nice acılara, nice adanmışlıklara ve başarılara da şahit oldum.

Batı Anadolu’daki o küçük köyümüzde çocukluğumda “köy akademisyenleri” denilen soylu insanlar vardı. Güneşi görünceye kadar yanımızı yöremizi bu kandiller aydınlattı. Yolda yürüyüşleri, caminin şadırvanında buz gibi suyla abdest alışları, yüreklerinden taşan Kelime-i Şehadetleri, namazda duruşları, duaları, ciddiyetleri, asaletleri, o benim çocuk ruhuma birer emanet gibi yükledikleri hakikatler, bana ve benim gibi nicelerine hayatın dar ve karanlık geçitlerinde bocaladığımız dönemlerde bir rehber, yolumuzu aydınlatan bir ışık oldu.

İlköğrenimimi köyümde tamamladım. İmam Hatip Lisesini Uşak’ta okudum. 1979’ da İzmir Yüksek İslam Enstitüsü’nden mezun oldum. Anadolu’nun değişik şehirlerinde öğretmenlik yaptım. Başta eğitim olmak üzere değişik alanlarda faaliyet gösteren pek çok sivil toplum kuruluşunda inisiyatifler aldım.

MEB’de eğitim uzmanlığı, Başbakanlıkta müşavirlik, Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Başkanlığı gibi görevlerde bulundum. Aydınların bilgi ve birikimlerini paylaştığı Abant Platformu’nun ve Avrasya’nın seçkin aydınları ile birlikte Diyalog Avrasya Platformu’nun kuruluşlarında yer aldım.

Bu çalışmalardan dolayı Güney Ukrayna Devlet Pedagoji Üniversitesi tarafından fahri profesörlük ünvanı ile taltif edildim.

2006-2012 yılları arasında Yeni Şafak Gazetesinde Pazar yazıları yazdım.

Bir yazar, bir düşünce adamı olarak beslendiginiz kaynaklar?

Beslendiğim ana kaynaklar Çağımızın iki muhteşem sesi ve soluğu olan Üstad Bediüzzaman’ın ve Fethullah Gülen Hocaefendinin külliyatları ve öğretileridir. Ama bununla birlikte başta ülkemiz klasikleri olmak üzere Doğu ve Batı klasiklerinin tamamından istifade ettiğimi söylemeliyim.

  Nelerle meşgulsunuz bu aralar?

Şu aralar tamamlamam gereken bazı kitaplar vardı, onlarla meşgul oluyorum. Bunlardan Anam ve Davam, Ben Mekke, Ben Medine tamamlandı sayılır. Anam ve Davam, 2015 Ağustosunda Hakka yürüyen anamın hastalığının seyrini ve o günlerde yanıma gelip giden arkadaşlarımızla konuştuğumuz “geçmiş güzel günlerin” bir yadı niteliğinde. Bir nevi küçük köyümüzdeki toprak evin önünden, ilkin beni gurbetlere uğurlarken başındaki beyaz yaşmağının ucuyla gözünde biriken yaşları silen anamı, son yolculuğuna uğurlarken gözümden ve gönlümden dökülenler… Bir nevi otobiyografi de denebilir.

Haftada bir siyer sohbetleri yapıyorum. Bunlar bir televizyon kanalında ve youtube’da yayınlanıyor. Eh emekli maaşımıza da el konduğu için rızkımızın peşinden koşturuyoruz. Mağdurların ve masum bebeklerin bereketinin de içinde olduğuna inandığım, şimdilik minik ama büyümeye müsait bir işletmenin hayata geçirilmesi için uğraşıyoruz.

Okuduğunuz kitaplar? Bir kitap tavsiyesi?

Buralarda kitap bulmak o kadar kolay olmuyor ama bazen Türkiye’den gelenlere sipariş ediyoruz.

Fethullah Gülen Hocafendinin Yolun Kaderi’ni, Ahmet Ümit’in İstanbul Hatırası’nı, Hilmi Ziya Ülken’in Aşk Ahlakı’nı, Kenize Murad’ın Begüm’ünü, Nikos Kazancakis’in Yeniden Çarmıha Gerilen İsa’sını son okunanlar arasında sayabiliriz.

Uzun yıllar Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın yöneticiliğini yaptınız. Bu kurumun Cemaat içinde çok özel bir yeri vardı.  Geriye dönüp baktığıızda GYV’in, Türkiye’ye neler kattığını düşünüyorsunuz?

GYV daha 30 Haziran 1994’deki Dedeman Hotel’deki ilk kuruluş toplantısında büyük bir boşluğu dolduracağını gösterdi. Vakfın onursal başkanı Fethullah Gülen Hocaefendi, aralarında çok sayıda gazetecinin de bulunduğu kalabalık bir grubun karşısında konuşmuş ve burada söylediği sözler geniş yankı yapmıştı. Hocaefendi Dedeman’da “Demokrasiden dönüş yok” diyerek, hem laik çevrelerin dikkatini çekmiş hem de o güne kadar İslam ve demokrasi ilişkisine çok yoğun kafa yormamış olan -birilerinin deyimi ile- “İslami kesimi” silkelemişti.

Birlikte, kardeşçe yaşamanın yeni bir işaret fişeği gibi algılanan bu ilk toplantıdan sonra, Hocaefendi’nin toplumun diğer kesimlerine açılma hamleleri hızlanarak devam etti. Siyaset, sanat ve spor camiasından, adı Cemaat’le anılması mümkün olmayan isimlerle bir araya geldi. Toplumun hemen her kesimini temsil eden geniş katılımlı iftarlar düzenlendi. Gazeteler ziyaret edildi. Tabii Hocaefendi bunları yaparken, kamuoyunda da yoğun bir tartışma başladı. “Gülen ne yapmak istiyordu?” Bu soru haksız da sayılmazdı. Çünkü Hocaefendi, İslamcı camia arasında tanınsa da, o güne kadar kamuoyunun geniş kesimi tarafından yakından bilinmeyen bir isimdi.

Türkiye’de farklı din mensupları da yaşıyordu ve toplumsal barış için bu grupların temsilcileriyle de görüşülmesi gerekiyordu.

Hocaefendi o günlerde dinler arası diyalog çalışmalarında ilk adımı, sessiz sedasız bir şekilde atmış, İstanbul Rum Patriği I. Bartholomeos’la 6 Nisan 1996’da görüşmüştü. Bu tarihi buluşma beklendiği gibi büyük ses getirdi. O günlerde Devlet, Ortodoks Patrikhanesi’nden hiç hoşlanmıyor ve küçümsemek için de resmi yazışmalarda Fener Rum Patrikhanesi adıyla anıyordu. Dünya, Fener Rum Patrikhanesi diye küçümseyerek andığımız ve Eyüp Kaymakamlığı’yla muhatap ettiğimiz Patrik’i ve Patrikhane’yi ekümenik olarak kabul ediyordu. Hocaefendinin düşüncesine göre Türkiye, Patrikhane’nin bu imajından yararlanmalı, kendine ve vatandaşlarına güvenmeliydi.

Hocafendi kendisine yöneltilen yoğun eleştirilerin hiçbirini dikkate almayarak Musevi Cemaati liderleri başta olmak üzere Katolik ve Süryani din adamlarıyla da görüştü.

O gün için bu görüşmelerin ne anlam ifade ettiğini daha iyi anlamak için Süryani Kadim Metropoliti’nin söylediği söz hala hatırımdadır, “Bu gün bizim için bayramdır, 35 seneden beri İstanbul Müftülüğüne bayram tebriği yazıyoruz tebriğinizi aldık diye bir cevap bile vermiyorlar”

Hocaefendinin ziyareti ve vakfın geniş katılımlı iftar sofralarına daveti ile bu insanların ülkemizde yaşadıklarının farkına varıldı.

Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın 11 Şubat 1995’de Yeşilköy’deki Polat Renaissance Otel’de başlattığı iftar sofraları evrensel barışa doğru çok değerli adımlar haline geldi.

Hocaefendinin “Hoşgörü bizim yamaçlarımızın gülü, çiçeğidir.” Sözleri ile başlayan çok katılımlı, çok renkli iftar yemekleri sadece ‘iftar yemeği’ değil, aynı zamanda toplumsal dayanışmaya, uluslararası ilişkilere katkı sunan farklı bir etkinlik olmaya başladı.

İnsanlar değişik mahfillerde Hocaefendi’yi dinledikçe yeni bir “ümit kahramanı” ile karşı karşıya olduklarını anlamakta gecikmediler.

Artık her yıl geleneksel hale gelen İftar sofralarına, meclis başkanları, bakanlar, milletvekilleri, belediye başkanları, parti genel başkanları, semavi dinlerin reisleri, patrikler, metropolitler, yerli yabancı basın mensupları, sanatçılar, bilim adamları, din adamları ve iş adamları katılıyordu.

Nereden geliyordu bu teveccüh?

Her şeyden önce insanlar hatırlanmaktan dolayı çok memnundu.

O iftar akşamlarında pek çok insan kendini ifade etme ve duygularını dile getirme imkanı buluyordu.

Prof. Dr. Nur Vergin’ in sevinç ve sitem kokan şu sözleri hala zihnimin bir kenarına ilişmiş öylece durmaktadır;

“Hep hayıflanırdım. Üç seneden beri oruç tutan birisi olarak hep derdim ki “Ya Rab, bu Türkiye Müslümanları neden beni de bir iftar yemeğine çağırmazlar.” Çok şükür, bir yeni arkadaşınızı, yeni dindaşınızı böyle güzel bir davette, böyle bir çağrı altında görüyorsunuz.”

Mehmet Altan’ın konuşması da hafızalardan silinir gibi değildi;

“Gazeteciler ve yazarlar daha çok kendilerini mahkeme önlerinde buldukları için ben böyle bir toplantı ile karşılaşınca şaşırdım. Çok renkli, çok sesli ve çoğulcu yapıda bizim arzuladığımız Türkiye’nin maketi olarak görülüyor.”

Ocak 1996 yılında Çırağan’da yapılan Hoşgörü Ödülleri Gecesi, toplumun, laik- anti laik, Kürt -Türk, Sünni- Alevi gibi kamplara ayrıldığı, ülkenin parçalanmış bir kristal haline geldiği o günlerde yeniden bir sevgi ve hoşgörü toplumu oluşturma yolunda atılmış büyük bir adım oldu.

Fethullah Gülen Hocaefendi ile Prof. Dr. Toktamış Ateş’in birbirine kenetlenen elleri gecenin en anlamlı fotoğraflarından biri olarak hafızalara kazındı.

Toplumsal uzlaşmaya doğru büyük bir adım atıldı.

Sonrasında 28 Şubat rüzgârları ile hava birdenbire yeniden sertleşti.

Erbakan Hoca başbakanlığı bırakmaya zorlandı, anlaşma gereği Tansu Çiller başbakan olması gerekirken, Cumhurbaşkanı Demirel, hükümeti kurma görevini Mesut Yılmaz’a verdi.

Askerler ayaktaydı. Refah Partisi’nin kapatma davası Anayasa Mahkemesi’nde sürüyordu.

O güne dek toplumda maya tutan, çoğulculuk ve çok kültürlülük şemsiyesi altında, kimliklerin sosyal barış içinde bir arada yaşama azmi yeniden kırılmış; yerini kıstasları belirsiz tartışmalar ve kutuplaşmalar almıştı.

Hocaefendi, Hürriyet gazetesine verdiği bir röportajda kendi teşvikleri ile açılan okulları devlete devredebileceğini söyleme mecburiyetinde bırakılmıştı.

Vakıf sertleşen havayı yumuşatmak için bu defada Hilton Otelde “Ulusal Uzlaşma Teşvik” gecesi düzenledi.

Gecede, başta Hocafendi ve dönemin Cumhurbaşkanı Demirel olmak üzere Prof. Dr. Halil İnalcık, Prof. Dr. Şerif Mardin, Prof. Dr. Nilüfer Göle, Hülya Koçyiğit, Sakıp Sabancı, Üzeyir Garih, Mehmet Ali Birand, İhsan Doğramacı gibi isimler de vardı.

Şimdi, hapiste olan Nazlı Ilıcak’ın çeliğe su verme misali yaptığı konuşma muhteşemdi.

“Ben, Sayın Cumhurbaşkanı’nın burada olmasını, bir çirkinliği ve bir hatayı düzeltme gayreti olarak görüyorum. Sayın Demirel’in burada bulunması Fethullah Hoca hakkında Ankara’da ileri geri konuşanlara cevap niteliğindedir. Sayın Hocamız çok ince ruhlu bir insandır. Bu yüzden de kendisiyle bağlantı kurulan okulları Milli Eğitime devretmeye kalkmıştır. Kendisi verse bile bizler buna razı olmayız. Muhterem Hocam! Sayın Demirel’in Zincirbozan’dan bana yazdığı iki cümleyle hitap etmek isterim: “Kamer esna-i zaafında bile müşarün bi’l benan olmuş ” (Ay en zayıf halinde bile ‘işte orada’ diye parmakla gösterilir) “Bir gece daima iki gündüz ortasındadır. “Muhterem Hocam! Siz de bütün söylentilere rağmen ayaktasınız.”

Gecenin sonunda Cumhurbaşkanı Demirel, sahneye Hocaefendi ile birlikte çıktı. “Devlet adamlığı” dalındaki ödülünü Hocaefendi’nin elinden aldı.

Demirel’in o geceki konuşması sert esen 28 Şubat rüzgârlarını göğüsleme mahiyetindeydi.

“İbret dolu, ders dolu bir geceydi.” Diye başladı sözlerine. “Birliğimizi, dirliğimizi güçlendiren sizlere teşekkür ediyorum. Tarihimizin derinliklerinden gelen direktifleri hatırladık. Hoca Ahmet Yesevî’leri, Hacı Bektaş-ı Veli’leri hatırladık. Bunlar bizim büyük medeniyetimizin mimarlarıdır. Hep barış içinde yaşamayı, birlikte, beraberlikte olmayı bize tavsiye etmişlerdir. Büyük Atatürk’ün “Yurtta barış cihanda barış” vecizesiyle geçen yetmiş dört senede, içte dışta, barışta yaşamayı başardık. Bu ülkenin insanları hangi kökenden gelirse gelsin bin sene içinde bu toprakları vatan yapmışlardır. Ona sahip oldukları sürece mutlu olmuşlardır. Dünyanın çalkantılardan geçtiği bir dönemde birlik, beraberlik, kardeşlik, dirlik, düzenlik bizim vatandaşımızın sahip çıktığı en önemli kavramdır. Sözde değil hayata geçirmiştir bunu. Aranıza tefrika sokmayın. Sizi birbirinize düşürmek isteyenler olursa karşı çıkın. Hangi inançtan, hangi etnik kökenden gelirseniz gelin hepiniz bu yüce milletin ferdisiniz. Devlet sizindir. Bedeli ecdadımız tarafından ödenmiştir. Gelin birbirimize sarılalım.

Bu istikametteki gayretleri hep takdirle karşıladım. Bu tören çok öğretici olmuştur. Gönül isterdi ki bu töreni Türkiye’den herkes izleyebilsin. Bu ülke bize emanettir. Biz bu emaneti bizden sonra gelecek nesillere götüreceğiz. Vatandaşlarım bunu idrak edeceklerdir. Dost arıyorsak, bize dost kendimiziz. Kendi kendimizi yıpratmazsak bizim bileğimizi kimse bükemez. Bizim milletimiz barışsever, huzur sever, dirlik iyiliksever yüce bir millettir. Yüzde 99, 9’unun Müslüman olduğu milletimizin her ferdi hep barış ister. Çünkü Müslümanlık barış dinidir ve barış tavsiye eder. Barış içinde yaşamayı başarmak bizim nesillerimizin görevidir. Bu ödülü Türkiye’nin bölünmez bütünlüğüne, Türk milletinin mutluluğuna, barış içinde yaşamasına verilmiş sayıyorum. Çünkü ben Türk devletini, milletin birliğini bütünlüğünü temsil ediyorum. Türk milletinin birliğini, dirliğini güçlendirecek bu akşamki gibi hareketlerin hepsinin de yanındayım. Meclis bana cumhurbaşkanlığı görevini tevdi ettikten sonra ülkenin her köşesinin ve her kişisinin cumhurbaşkanıyım. Hepinizi sevgiyle kucaklıyorum.”

Bu sözleri devletin en tepesindeki insan, Cumhurbaşkanı Demirel söylüyordu.

Herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde değil, generallerin hizmet hareketine ve diğer cemaatlere savaş açtığı bir zamanda Hocaefendi’nin onursal başkanı olduğu bir vakfın gecesinde, Ankara’nın ve bütün Türkiye’nin hatta bütün dünyanın duyacağı şekilde söylüyordu.

Hocaefendi bütün eleştirilere rağmen doğru bildiği yolda ilerledi ve 9 Şubat 1998’de dünya Katoliklerinin lideri Papa II. Jean Paul’le görüştü.

Papa 2.  John Paul ve Fethullah Gülen Hocaefendi buluşması, yıllardan beri konuşulan din müntesipleri arasındaki diyalog görüşmelerinin kamuoyuna en somut yansımasıydı.

Hocaefendi, Vatikan dönüşü Atatürk Havaalanında bekleyen bir basın ordusuna bu tarihi buluşmayı değerlendirdi;

“Papa 2. Jean Paul’a, dünyayı daha iyi yaşanabilir bir mekân kılma yolunda, dünya barışı için işbirliği yapabileceğimizi, başlayan diyalog adımlarını devam ettirmek istediğimizi, Harran’da ortak bir teoloji fakültesi kurulabileceğini, Kudüs, Urfa gibi üç din için de kutsal olan şehirlerde dini liderlerle buluşarak ortak fotoğraf verilebileceğini, bu şehirlerin bir barış adası çerçevesinde, din açısından bilim üssü haline getirilebileceğini, başta bu şehirler olmak üzere dünyanın değişik merkezlerinde insanlığın ortak problemlerinin çözümü için birlikte konferanslar düzenleyerek, muhtemel medeniyetler çatışmasına karşı dalgakıranlar oluşturabileceğimizi, söyledim.”

Bu Tarihi buluşma Türkiye ve dünya basınında geniş yankı uyandırdı. Başta Hürriyet ve Zaman olmak üzere Türkiye’de yüksek baskılı gazeteler bu görüşmeyi birinci sayfalarından duyurdular.

Bütün bu olanların ortak teması şuydu: “Çoktandır büyük düşünmeyi unutmuştuk…” Gülen bunu hatırlattı.

İtalya dönüşünden bir hafta sonra da Hocaefendi Harbiye’deki vakıf merkezimizde Kudüs Hahambaşısı Eliyahu Bakhsı Doron ile görüştü.

Hocaefendi, bu buluşmalardan birkaç gün sonra bir akşam Taha Akyol ve Cengiz Çandar’ın birlikte sunduğu NTV’deki Püf Noktası programına katıldı.

Cengiz Çandar’ın programın başında Hocaefendi’yi tanıtırken yaptığı konuşma tam bir manifesto idi:

“Bugün son derece değerli önemli bir konuğumuzla birlikte söyleşeceğiz. Bu konuğumuz yüzlerce yıl öncesinden, ta Orta Asya’dan Hoca Ahmet Yesevi ile başlayıp Anadolu’da Yunus Emre’den, Mevlâna Celaleddin Rumî’den bugüne kadar uzanan yüce fikir çınarımızın günümüze uzanan belki de en önemli dalı. Kendisi tasavvuf geleneğine bağlı olduğu için son derece alçakgönüllü olduğundan dolayı kendisini tanıtmak için söyleyeceğimiz sözlerden mutlaka rahatsızlık duyacaktır. Onun affına sığınarak kendisi için 21. Yüzyıl Türk ve Anadolu Müslümanlığının yükselişine sahip olacaksa, bu ruh ve mana hareketinin en önemli mimarlarından birisi Fethullah Gülen’dir, diye başlayan tanıtmayla adını zikretmiş olayım. Ayrıca “Fethullah Gülen; öğretisi Batı modernliğini İslami muhafazakârlıkla sınamakta, mânalandırmakta, daha ötesi modernliği Batı’nın malı olmaktan çıkarmak istemektedir” diye Prof. Dr. Nilüfer Göle’nin kendisini tanımladığı bir şahsiyet. Çetin Altan kendisi ile yapılan ufuk turunda “Kaldırın şu Osmanlı haritasını, ufkumu daraltıyor deyip yerine dünya haritası astırması, hocanın evrensel bir bakış ve evrensel değerler ortaya koyan düşüncelerini, tüm insanlığa aktarmayı planlayan geniş perspektifli bir insan olduğunu gösteriyor” diyor. Fethullah Gülen ayrıca Hristiyan dünyasının büyük ismi Papa ile yakın tarihte görüştüğü için güncel siyasi tartışmalara da ismini getirmiş birisi. Ama biz siyasetle yetinmeyeceğiz. Çok geniş bir düşünce evreninde kendisinin fikirlerinden yararlanmaya ve sizleri de bu fikirleri paylaşmaya davet edeceğiz.”

Hasılı, Vakfın kuruluşuna kadar her kesimin bir mahallesi vardı. Vakıftan sonra mahalleler, birbirine gidip gelmeye başladı.

Vakfın organize ettiği toplantılarla Türk aydını, üç yüz yıllık tedrici bir çöküşün, ufuksuz ve rüyasız kıldığı bir kültür coğrafyasının, bir kez daha pırıl pırıl, göz alabildiğince geniş ve evrensel bir hayat hamlesinin eşiğinde olduğunu hissetmeye başladı. Ve ufuklarına vuran bu güzel rüyayı selamlamaya durdular.

Bir de vakıf bünyesinde Abant Platformu var?

28 Şubat’ın ayak seslerinin duyulmaya başladığı günlerde hiç şüphe yok ki bütün bu tartışmaların merkezinde “Siyasal İslam”, “din-devlet”, “İslam-laiklik” ve “İslam-demokrasi” gibi kavramlar ve bunların birbiri ile olan ilişkisinin tam olarak tanımlanamaması yatıyordu. Cumhuriyetimizin seksen yıllık düşünce hayatında, kamplaşmalar; bir dönem partilerin ideolojik saplantıları, bir dönem Türk- Kürt ayırımı, bir dönem sağ-sol sürtüşmeleri, bir başka dönem laik-anti laik gerilimi ile hep süre gelmişti.

Bugün olduğu gibi o gün de bazı gazeteler ve televizyonlar Hocaefendi ile ilgili akla hayale gelmedik iftiralarla algı operasyonu yapıyordu.

Camia’ya ait evlerde kaldığı iddia edilen itirafçı öğrencilere basın toplantısı yaptırılıyor, bazı kanaat önderlerinin Hocaefendi’yi hedef alan sözleri ile kampanya köpürtülüyordu. “Bediüzzaman, Kürt devleti kurma hayali ile öldü. Gülen şimdi onun hedefini gerçekleştirmek istiyor, Öcalan, bir bölgeyi istiyor, Gülen bütün Türkiye’yi ele geçirmek istiyor” manşetleri atılıyordu.

Başbakan Bülent Ecevit bu yayınlara itibar etmiyordu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de ‘Yargısız infaz yapmayalım’ diye uyarıda bulunma ihtiyacı hissediyordu. FP Genel Başkanı Recai Kutan, ‘Gözleri dönmüş’ diye yayınlara tepki gösteriyordu.

Bu Hizmet Hareketini bitirme planıydı. Önce yalan haberlerle kamuoyu oluşturulacak sonra soruşturma ve dava açılacaktı.

Manşetlerle yargısız infaz ettikleri Hocaefendi’nin cezasını çekeceği yeri bile yazmışlardı:

“İmralı!”

Bugün de aynı değil mi?

Yeni Akit gazetesinde 26 Şubat 2014’te Abdurrahman Dilipak “Gülen’e İmralı yolu gözüktü” başlıklı yazıyı yazıyor, iktidar gazeteleri Star ve Sabah da aynı iddiayı sayfalarına taşıyordu.

İlginç olan; o gün Batı Çalışma Grubu ve derin devletin başını çektiği kampanyanın bugün sivil iktidar tarafından yürütülüyor olmasıydı. Üstelik hemen hemen aynı kara propaganda haberleri kullanılarak…

O günde aynı psikolojik harekât başlatılmış ve ‘Hocanın devleti ele geçirme planı’ diye kamuoyuna sunulan iddiaları Devlet Güvenlik Mahkemesi Savcısı Nuh Mete Yüksel incelemeye almış ve 1999 Haziran’ında dava açmıştı. Gazeteler, her gün attığı manşetlerle, uydurma haberlerle, köşe yazılarıyla; televizyonlar haber ve programlarıyla açılan davaya destek veriyorlardı.

Milliyet’teki haberde 28 Şubat’ın en hızlı generali Erkaya’nın şu mesajı öne çıkarılıyordu:

“Türkiye Cumhuriyeti için en büyük tehlike Fethullah Gülen’dir.”

Aynı gün Sabah gazetesinin manşeti yine Gülen’di;

“Fethullah’ın Ölüm Komandoları.”

Her şeye rağmen bugünkü zulmün, o günkü askeri cuntaya rahmet okutacak kadar zirvede olduğunu da belirtmemiz lazım.

28 Şubat günlerinde sık sık tehdit ediliyorduk ama polis sabahın köründe evimizi basmamış, mahalleyi ayağa kaldırmamıştı.

“Bu gece evinizde yatmayın, yarın vakfı açık tutmayın” gibi uyarılar alıyorduk ama bugün olduğu gibi o gün de yüreğimizin bizi götürdüğü ufuklara doğru yol alıyorduk.

O günlerde, Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı hemen herkesi şaşırtan işler yapıyordu. O güne kadar ‘olmaz’ denilen nice etkinliği büyük bir başarı ile gerçekleştirmişti. “Hoşgörü ve Ulusal Uzlaşma Ödülleri”, her kesimi kucaklayan “iftar yemekleri”, “Her Şey Bosnalı Çocuklar İçin” kampanyası ve sonrasında Bosna’da açılan okullar, “Türk Dünyası ve Akraba Toplulukları” kapsamındaki 10 ülkenin cumhurbaşkanlarına takdim edilen barış ödülleri toplumda büyük yankı uyandırmıştı.

Herkes, vakfın atacağı yeni adımları özlemle beklemeye durmuştu. Ülkemizde havanın gittikçe bozduğu, acıların bizi kamçıladığı, hemen herkesin her şey bitti, bitiyor dediği 28 Şubat rüzgârlarının fırtınaya dönüştüğü günlerde Abant’tan bir ses yükseldi. Bu ses Türk aydınının demokrat sesiydi. Bu ses her şeyin daha bitmediğini gösteriyordu.

Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı, birbirinden çok farklı insanları Abant Gölü etrafında bir araya getirdiği zaman henüz kafalar çok karışıktı. “İslam ve demokrasi birbiriyle çelişmez” diyen akademisyenlerle; laikliği dinsizlik sayan ve öteki ile konuşulacak bir şeyi olmadığını düşünenler tartışma platformunda birlikte oldular. Önce her kelimeden tartışma çıktıysa da yemek ve çay molalarında yapılan sohbetler, insani duygular bir süre sonra herkesi kaynaştırdı. Başlangıçta var olan ürkeklik dostluğa, mesafeler anlayışa, sert bakışlar, sürtüşmeler nüktelere, fikri atışmalara, farklılıklar zenginliğe dönüştü.

Çok kısa sürede Abant Toplantıları bir klasik, bir gelenek haline geldi. Her yıl temmuzun ilk haftasında “Abant günleri” olarak akademik takvimdeki yerini aldı. Türk aydınları, “İslam ve Laiklik” “Kürt sorunu” “Alevilik” gibi ülkenin en çetrefilli sorunlarını cesaretle tartıştılar ve bildiriler yayınladılar.

Mehmet Aydın Hoca, ilk AK Parti hükümetinde bakan olunca başkanlığı, kaleme aldığı kaynak eserlerle ve yetiştirdiği öğrencilerle Türk fikir ve siyaset tarihine yön veren, sosyalist ideolojinin önemli isimlerinden biri olan Prof. Dr. Mete Tuncay üstlendi. Onun Abant Toplantılarına katılışını Hürriyet Gazetesi baş sayfadan vermişti.

Abant’ta pişen düşünce ve fikirler, olgunlaştı, ruh buldu. Bir ayağı Türkiye’de kalmak şartıyla, öteki ayağıyla Washington, Brüksel, Sorbon, Kahire ve Erbil’e kadar uzandı.

Belki de tarihinde ilk defa Türk aydını bu çapta inisiyatif alıyor, ulusal ve uluslararası sorunları yok saymak yerine, artık kafa yoruyor, tavır alıyor, bütün farklılıklarına rağmen çözüm arayışını dile getiriyor, edilgenliğin öldürücü baskısından kurtuluyordu.

Cengiz Çandar köşesinde Amerika Abant’la ilgili intibalarını şu sözlerle dile getirdi…

“…Devlet Bakanı Mehmet Aydın, Washington’da “Abant Platformu’nun, Johns Hopkins Üniversitesi’nin uluslararası yüksek lisans ve doktora okulu SAIS’in iş birliğinde düzenlenen “İslam, Laiklik, Demokrasi: Türkiye Tecrübesi” başlıklı 7. toplantısında öyle bir konuşma yaptı ki Francis Fukuyama’yı dinlemeye gelenler, onun ardından konuşan Prof. Mehmet Aydın ile -deyim yerindeyse- “İrşad” oldular. Fukuyama, kimsenin aklında bir şey bırakmadı; Mehmet Aydın’ın konuşması ise, gün boyu yapılan konuşmalara ışık tuttu.”

Abant, bazılarının tabiri ile uçan üniversiteydi. Dünyanın önemli üniversitelerinde, hakkında tez çalışmaları başlamıştı.

Kısa zamanda onca tipinin boranın arasından geçerek, onca engeli, dar geçidi geride bırakarak nasıl bu vizyona ulaşmıştı? Çünkü Abant Toplantılarında ruh vardı, buluşturma vardı, farklılıkları yeşerterek kurulan birlik vardı, çoğulculuktaki birlik, birlikteki çoğulculuk vardı. Keşif vardı, saygı vardı, sezgi vardı, doğru anlama vardı, güven vardı, ortak kaygılar vardı, dışta kalan dünyaları hissetme vardı, diyalog ve hoşgörü vardı, sohbet ve muhabbet vardı, ülke sevgisi ve temel insanlık değerlerini paylaşma vardı, makul çözümler vardı, tam demokrasi vardı.

İşte biz buna “Abant Ruhu” diyorduk.

Abant, Türk aydınının başarısıydı.

Dünün çatışan insanları ve çatışan düşünceleri, yer yer ötekinin yok edilmesi üzerine kurulu tavırları Abant’ta, tartışa tartışa, konuşa konuşa “Ortak bildiri” yayınlama gibi tarihi bir başarıyı da her yıl tekrarlayabilmişti.

Aydınlar, zor konuları, zor zamanda, zor insanlarla Abant Ruhunun tılsımı etrafında kolay kıldılar. İslam ve Laiklik, Kürt sorunu, Alevilik gibi ülkenin en çetrefilli sorunlarını seçtiler, cesaretle tartıştılar ve bildiriler yayınladılar.

Bu tartışma ve tartışmalar sonucunda ulaşılan ‘ortak bildiriler’ toplumu ve siyaseti derinden etkiledi. Sertlikleri, radikal tavırları kırdı.

Abant Toplantıları, Türkiye’nin demokrat sesi oldu.

Sert ve acımasız siyasetin yüzüne, Abant Gölü üstünde gülümseyen nilüferlerin gölgesi düştü.

Bugün, her sorunun başında çözüm için uğraşan birileri varsa, mutlaka o Abant Ruhunun sınır tanımayan taşıyıcılarından birisidir.

Dikkatle bakarsanız siyasette de sosyal hayatta da akademik dünyada da görürsünüz onları…

Sizce Hizmet nedir?

Hizmet Hareketi, Anadolu’da başlayan insani ve İslami dirilişin Fethullah Gülen Hocaefendi’yle evrensel bir besteye dönüşmesidir. Merhum Aydın Bolak’ın tabiri ile “İman, Feragat ve Mefkure hareketidir.”

Hizmet hareketi, mefkuresizlikten bunalan Anadolu insanına yeni bir ufuk vermiştir. Benim gibi hayali köyünün dağları ile sınırlı milyonlarca insanın ufkunu ve sevdasını sonsuzluğa salmıştır. Yalnız menfaat, köşeyi dönme talimi yaptırılan insanımıza iman aşılıyarak, feragatın, mefkureye sadakatin dünyadaki en değerli haslet olduğunu ve Allah nezdinde de en büyük takdire insanlığa hizmet ederek mazhar olacağı fikrini insanımıza kazandırmıştır.

İşte dünyanın her bir köşesinde açılan mekteplerde görülen anlayıştır bu. Düşününüz, yazın +35, kışın -65 derece olan bir memlekette cüz’i bir maaşla yaşamaktadır bu eğitim ve sevgi seferberliğinin erleri. Bu seferberlik ve feragat hissi tarihin nadirattan rastladığı bir vakıadır. Hani Hıristiyan misyonerlerinin bir hedefi vardı, insanları Hıristiyan yapmak. Çağın yeni tanıştığı bu hareketin hedefi ise, insan yetiştirmek, güzel insan yetiştirmek ve bu insanları tüm insanlığa hediye etmektir.

Hiçbirimizin hayatı ebedi değildir. İman ebedidir. Allah ebedidir. Sevgi ebedidir. Hayır ebedidir. Bu hareketin bir güzel tarafı da, hepimizi gönülden hayırlara sevk etmesidir. Bu hayır yeni hayırları doğuracaktır.

Hizmet, Türklerin İslâmiyeti anlayış tarzının bütün insanlığa şamil, cihan şümul bir anlayış olduğunu ve böylelikle İslam’ın cihan şümul bir din olduğu hakikatini bir kere daha kavramamıza sebep olmuştur. İslam’ın bir kavga, bir iftira, bir çirkinlik dini değil, bütün güzellikleri nefsinde toplayan bir inanç manzumesi olduğunu tescil etmiştir.

Bu harekete gönül veren insanların dünyanın dört bir yanına yayılmalarının amacı, gittikleri yerlerdeki insanları tanımak, sevmek ve onlarla beraber yaşamak. Onlara cihan şümul bir sevgiyi anlatmak ve onları 21. asra girerken insanlığın hayrına kullanılacak tüm arayışlara sevk etmektir. Okullar, diyalog çalışmaları, yardım kuruluşları hep bu gayeye hizmet içindir.

 Fethullah Gülen’e yakın isimlerden birisiniz, bize kısa bir Hocaefendi portresi çizer misiniz?

Hayalleri sınır tanımayan bir insanın portresini çizmek bana göre bir iş değil…

Sanırım 1997 yılıydı. Bir Osmanlı beyefendisi olan Aydın Bolak Bey İstanbul Sultan Ahmet’teki Four Seasons Otel’de bir akşam yemeğinde, aralarında Rahmi Koç’un da bulunduğu kırk kadar seçkin iş adamına bir konuşma yaptı. O konuşma benim için ufuk açıcı idi. Sanırım oradakiler içinde öyle oldu:

“Çocukluğumdan bugüne kadar cumhuriyet döneminde Hasan Basri Çantay, Hamdi Yazır, Babanzâde Ahmet Naim, Fatin Hoca gibi pek çok ulema ile tanıştım. Tefsir yazdılar, hadis tercüme ettiler… Hepsinde yüksek bir ilim, müstesna bir ahlak vardı. Fakat hiçbir zaman bir mücadele insanı olmadılar. Yetmişimde ilk defa o güne kadar hiç şahit olmadığım derinlikte bir ilim ve ufukla tanıştım ben, o ufuk bize bambaşka bir şey söylüyordu. Hem de çok güçlü bir sesle, güçlü bir mantıkla… O zât etrafında büyük bir sevgi hâlesi oluşturan Fethullah Gülen Hocaefendi’dir. Sizlerden ricam şudur… Hepiniz bu sevgi hâlesinin etrafında toplanınız, hepiniz bu sevgi aleyhine söylenen bütün dedikoduları cevaplandırınız; o zaman çocuklarımız mesut ve müreffeh bir Türkiye’nin çocukları olacaklardır.”

Hocaefendi’yi ilk defa lise yıllarımda bir Cuma günü Edremit’te dinlemiştim.

Ataerkil saltanatın, kılıcın kutsandığı, erkekliğin hâlâ neredeyse zulüm ve katı kalplilikle bir görüldüğü, geçmişin hüsranıyla tahammülsüzleşmiş, himmeti unutmaya yüz tutmuş bir ülkenin kürsülerinde ağlıyordu. Durmadan ağlıyordu. Onu gören, dinleyen yarı yaralı, yarı yarıya hayatın kenarında doğmuş çoğunluk şaşkındı. Erkek ağlamazdı da bu hepimizden daha mert ve cesur adam neden ağlıyordu? Dinmek bilmeyen bu gözyaşları nasıl ateşli bir ruhtan fışkırıyordu? Derin ela gözleri neler görüyordu? Ruhunda hiç dinmeyen nasıl bir ateş yanıyordu da böyle bir âlemde yakasını yırtarak, göğsünü parçalayarak kendini teşhir ediyordu. Bu nasıl bir masumiyet, nasıl bir adanmışlıktı ve nasıl bir keşif vardı arkasında?

O Cuma günü gözlerim, küçük çocukların gözleri gibi hayretten iri iri açıldı.

Ağlıyordum…

Ömrümde ilk defa bir camide ağlıyordum. Hem de hıçkıra hıçkıra… Ama ağlayan sadece ben değildim, koca koca profesörler, hâkimler, öğretmenler, öğrenciler, işçiler… Hasılı her kesimden insan çocuklar gibi ağlıyordu.

Nice âlimler, hatipler dinlemiştim ama bu ses başkaydı…

Hocaefendinin sözleri tıpkı Yunus’un sözleri gibi o kadar gönüldendi ki sanki toprakların, kayaların, yosunların arasından arı-duru bir su fışkırıyor, yürekler ümit ve inşirahla doluyordu.

Kürsüdeki insan, sade bir vaizden ziyade bin yıllık Anadolu’nun çağdaş bir bilgesiydi. Doğu Anadolu’nun koyun kuzu meleyişleri, böcek-kuş çığlıkları ile dolu bir köyünde doğmuş, hayâ ve ilim sahibi bu büyük âlim, son derece sade, samimi ama ciddi konuşuyordu.

Tarihimizin ve coğrafyamızın yoğurduğu bir Gandi, gözyaşları ile toplumun günahlarını yıkamak isteyen bir Yunus vardı karşımda. Bu ilk karşılaşmada yeni bir ufuk ve fikirle karşı karşıya olduğumu farkettim. O ufuk, dinleyenlere bambaşka bir şeyler söylüyordu, hem de güçlü bir mantık ve güçlü bir ses ve solukla söylüyordu.

O gün bugün hayallerim, düşlerim, sevdalarım değişti.

Onun bakışlarında bütün bir insanlığa yetecek aşkı ve sevgiyi gördüm. Yaşamak değil yaşatmak idealiydi onunkisi. Onun için o günleri bir ömre bedel bilirim.

Ben hayalleri köyünün dağları ile sınırlı bir köy çocuğu idim. O gün Hocaefendi şöyle sesleniyordu;

“Açın sinenizi, ummanlar gibi olun kalmasın dünyada mahzun bir gönül.”

Ege’nin camilerinden yükselen bu seslerle diriliş türküleri küresel bir besteye dönüşmüş ve ufuklar birbirine sevgiyle seslenmeye başlamıştı. Milyonlarca gencin sonsuz ufuklara kanat vurmasına vesile olan bu dertli insana kuşağımız adına minnet borçluyuz.

Süreç’te Cemaat’in şeytanlaştırıdığını gördük. Kimi eleştiriler de “içerden” geldi, gelmekte. Sizce, biraz daha eleştirel bir açıdan bakıldığında, bir “özeleştiri” mahiyetinde, bir, Hizmet Hareketi’nin yanlışları olduğunu düşünüyor musunuz, iki düşüyorsanız, nerelerde yanıldığıni, nerelerde hata yaptığını gözlemliyorsunuz?

Aslında ben bu tür konuların uluorta konuşulmasından yana değilim. Büyük davaların ve hareketlerin başına gelenler her zaman hatalarından olmaz. Çoğu zaman doğru yapanların da yolu kesilmiştir. Şimdi İmam-ı Azamlar, İmam-ı Rabbaniler, Mevlanalar, Bediuzzamanlar yanlış yaptıkları için mi onca çileye maruz kaldılar diyeceğiz. Ben bu hareketin özündeki sevgiyi çok değerli buluyorum ve o sevgiye güveniyorum. O sevginin, fırtınalı okyanuslarda parçaları dağılmış bir gemiyi yeniden derleyip toparlayacağına imanım var.

Ama illa ki bir yanlıştan söz edecek olursak, son senelerde siyasetle içli dışlı olmamız büyük hata idi. Şimdi bir kobra gibi bizi her geçen gün biraz daha nefessiz bırakmak için sıktıkça sıkan, elinden gelen her kötülüğü organize biçimde gerçekleştiren, bütün kurumları ile üzerimize abanan AKP’nin üzerine abanmayacaktık. Şark milletlerinde siyasetin sadece bir iktidar ve saltanat sevdası olduğunu unutmayacaktık. Müslüman Kardeşler de ilk vurgunu siyasetten yemişlerdi.

Hizmet hareketini eleştiren samimi kardeşlerimize de “öteki” gözüyle bakmıyorum. Onlar; belki yüreklerine yedikleri zıpkının acısıyla, belki de söylediklerimiz dikkate alınır bir katkımız olur düşüncesi ile bunu yapıyorlar.

Ama bu eleştiriler illa ki olacaksa da Mabeynle sınırlı kalması, ömrü hep insanların gözleri önünde geçmiş çağımızın sesi olan zarif ve afif bir insana karşı daha dikkatli olunması, hele de Elijah Muhammed’li “bağlamından koparılmış” örneklemelerin hiç olmaması gerektiğini düşünüyorum. Ben bu arkadaşlarımızı yakından tanıdığım için samimiyetlerine inanıyorum. Hiç değilse Hocaefendi’ye olan eleştirilerini yeniden gözden geçireceklerini ve tashih edeceklerini düşünüyorum.

Neyse, şimdi Türkiye’den hicret etme zorunda kalan ve oradan çıkamayan kardeşlerimizi düşünme vakti. Kuyunun dibinde itiş kakış, kuyuyu derinleştirmekten başka bir işe yaramaz, çıkmanın yolu sırt sırta vermektir.

Bulunduğunuz yerden bu günkü Türkiye nasıl görünüyor?

Siyaset tırpanı, yüz yıllık insani ve İslami birikimi biçti. Anadolu’nun bereketli topraklarına fitne ve iftirak tohumları saçıldı. Güven duygusu ağır yaralı. Sosyal dokular delik deşik. İnsanların içindeki yardım duygusu söndürüldü. Bunca baskın ve tutuklamalara rağmen evlerinden tek bir silah çıkmayan Anadolu’nun arı-duru insanlarını terörden yargılar ve onlara, kurumlarına yardım edenleri terörist ilan ederseniz, yarın bir başkalarını etmeyeceğiniz ne malum. Yüzbinlerce insan haksız yere taş duvarların arkasında, bebekler emeklemesini, konuşmasını dört duvar arasında öğreniyor. İnsanların, ölümü göze alarak kaçtığı bir ülke haline geldi Türkiye. Olanları ibretle izliyoruz.

Kırgınlıklarınız?

Hiç kimseye kırgın değilim.
Hizmet Hareketi’ni nasıl bir gelecek bekliyor?

Tarihçilerin tespiti ile, “Büyük insanların yetişmesinde, büyük olay­ların, büyük değişmelerin ve sosyal çalkantıların rolleri vardır.”

Fırtına ve kar, çiçekleri öldürebilir ama tohumları asla…

Üstad Bediuzzaman diyor ki… “Baharda şiddetli yağmur ve fırtınalar olur. Bu yağmur ve fırtına­lar; bitkileri, tohumları ve ağaçları harekete sevk eder. Bitki tohumla­rı fırtınalarla ve sellerle etrafa yayılarak hayat yeteneklerini harekete geçirirler. Farklı farklı, renk renk, güzel kokulu çiçekler açarlar. Arpa, buğday gibi zirai bitkiler, fırtınalı yağmurlarla büyürler ve bereketlenir­ler. Ağaçlar yeni bir dirilişe mazhar olur, çeşit çeşit meyve verirler. İşte, bütün bu gelişmeler o fırtına ve yağmurların sonucudur.

Kerbela, İslam baharında kopan bir fırtınaydı. Kerbela fırtınası, sa­habe ve tâbiinin kabiliyetlerini kamçıladı. Uyanan manevi duygular ve yetenekler, İslâm tehlikededir düşüncesiyle; her birini kabiliyetlerine uygun olarak İslâm’a hizmete koşturdu. Böylece o insanların bir kısmı hadis­lerin muhafazasına, bir kısmı İslâm Hukuku’na ömürlerini adadılar. Usûlüddin âlimleri de iman hakikatleri ve İslâm inançları konuların­da hummalı bir çalışmaya girdiler. Böylece o zamanın baharında, renk renk çok çiçekler açtı.

O fırtınalarla farklı yetenekler yetişti.

Şiddetle çalkalanan ve sarsılan o asırda; gayretler ve istidatlar uyan­dı. İmam Malikler, Ahmet bin Hanbeller, İmam Şafiler, İmam-ı Azamlar gibi büyük müçtehitler, emsalsiz muhaddisler, yüksek hadis hafızları ve Beyazıd-ı Bestamiler, Harakaniler, Abdülkadir Geylaniler, Hoca Yu­suf Hemadaniler, Ahmet Yeseviler, Şah-ı Nakşibendiler, İmam Rabbani­ler gibi mana âleminin büyük velileri yetişti.”

Ehl-i Beyt’in yaşadığı acılar Kerbela ile sınırlı kalmadı.

Sonrasında da Ehl-i Beyt’e ve sevenlerine dünya dar edildi.

Emevi iktidarının zulüm ve baskılarının ardı arkası kesilmedi.

Ehl-i Beyt’ten olanlarla görüşmek, konuşmak yasaklandı. Yokluğa mahkûm edildiler.

Ama tohum direndi. Bir yudum su erişmese de güneşin ısısını duymasa da kanla sulanmış tohum, yangınla kıraç kalmış toprakta direndi. Sessizce olgunlaşıp büyüdü.

Gittikçe artan baskı, zulüm ve horlamalar sonucunda Allah’ın takdi­rine teslim olan Ehl-i Beyt yeni ülkelere hicret etti.

Kıymetleri bilinmediği zaman tıpkı dedeleri Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) gibi, yeni insanların diyarlarına, yeni ülkelere hicret ede­rek asıl işleri olan İslam’ın ışığını yeni sinelere ulaştırmanın derdine düştüler.

Çünkü Allah’ın takdirine teslim olmak zaaf değil, güçtü. Hem de hiç­bir gücün kıramayacağı bir güç.

Yeni ülkelerde Ehl-i Beyt mevsim mevsim gelişti, iklim iklim zengin­leşti. Kerbela’nın kederlerinden tutuşan kandiller yollara düştü.

Ülke ülke ulandı. Orta Asya bozkırlarına, Maveraünnehir’e, Hora­san’a, Türkistan’a kadar ulaştı.

Ehl-i Beyt’in siyaset ve imarete bulaşmamış arı duru İslam anlayışı, Hoca Ahmet Yesevi dergâhında binlerce insanın gönlüne girmeyi ba­şardı.

Ahmet Yesevi’nin dergâhında yetiştirdikten sonra Hint kıtasından İdil boylarına, Çin Seddi’nden Tuna Boylarına kadar uzanan geniş bir coğrafyayı tebliğ ve irşatla görevlendirdiği dervişlerin saysının 99.000 civarında olduğu söylenir.

13. yüzyılda Kazak bozkırlarından başlayarak tüm Türk yurt­larını kasıp kavuran Moğol fırtınası da bir nevi Türk yurtlarının Kerbela’sıydı.

Kalabalık Türk oymakları, karşı durulması imkânsız gibi görünen bu fırtınanın önünden doğudan batıya doğru sel gibi akarken, etkin unsuru­nu Horasan okullarının oluşturduğu manevi akımları da taşıdılar.

Anadolu’ya göçen Türk kitlesi içinde yer alan dervişler, Anadolu’da yepyeni bir tasavvufi hayatın boy atmasını sağladılar.

Kerbela’nın kederlerinden tutuşan kandillerin aydınlığında nebean eden bilgelik ırmağı, bu vesile ile Orta Asya’nın bu bereketli topraklarından Anadolu’ya aktı.

İnsanlığı, boğuştuğu ölüm sularından çekip alan mana erleri Anadolu’dan Balkanlara aktılar.

Bugün Hareket kendi Kerbelasını yaşıyor. Bir yangın ormanından dünyanın dört bir yanına yayılan alevli dalların, kısa zamanda dünyayı bir meşale ormanına çevireceğine inanıyorum. Şairin dediği gibi “sen yanmazsan ben yanmazsam nasıl aydınlanır karanlıklar.”

Büyük davalar ve büyük hareketler acılarla kök salar ve kalıcı hale gelir. Şimdiye kadar vefa, sadakat, iffet, isar, fedakârlık, cömertlik gibi pek çok imtihanı başarı ile vermiş olan Hizmet hareketinin bu zorlu sınavı da başarı ile vereceğine olan inancım tamdır. Gelişmeler de o istikamettedir.

Memleket özlemi?

Onu hiç sorma. Her gece köyümün sokaklarında bağlarında, bahçelerinde, dağlarında, kırlarındayım.

İnsan köyünün yıkık duvarlarını bile özlüyor. Dünya bir yana benim dağlar arasındaki küçük köyüm bir yana…

Kaynak: The Circle

Tam 98 yıl önce… Bediüzzaman Said Nursi’ye cevap vermesi için bazı sorular sorulur. Bu sorular müslümanlardan veya gayr-i müslim vatandaşlardan değil uzaklardan gelmiştir. İngiltere’nin resmi kilisesi olan Angikan Kilisesi’nden. İslam’a dair sorulan sorulara kısa cevaplar istenmiştir. Bediüzzaman olaya sinirlenmiş ve “Ben onlara tükürükle cevap veriyorum” demiştir. Bu meşhur olayın tarihi dahi net olarak bilinmezken Nurettin Ceylan mektubun tam metnini ortaya çıkardı. Üstelik iki ayrı kaynaktan. Gerçeğin Aynasında Bediüzzaman kitabında ilk kez yayınladığı bu belgeler ile Bediüzzaman’a dair bir gerçeğin daha üzerini örten karanlık aydınlığa kavuşmuş oldu.

İNGİLTERE’NİN RESMİ KİLİSESİNDEN GELEN MEKTUP

Milli Mücadele’nin verildiği yıllardır. Bediüzzaman Şeyhülislamlığın kurduğu yüksek ilim teşkilatı olan Darü’l Hikmeti’l İslamiye’nin üyesi iken İngiltere’nin resmi kilisesi olan Anglikan Kilisesi’nden Meşihat dairesine bir mektup gelir. Mektupta İslam dinine dair bazı sorular sorulmuştur. Şeyhülislamlık bu sorulara cevap verilmesi için Darü’l Hikmet’i görevlendirir. Bu kurum da üyelerin her birinden ayrı ayrı cevap hazırlamalarını ister.

BEDİÜZZAMAN’IN FARKI

Osmanlı’nın meşhur ulemasının bir şekilde ilgili olduğu bu konuda Bediüzzaman; İzmirli İsmail Hakkı, Ahmed Rasim Avni, Milaslı gibi allamelerden tamamen farklı bir şekilde konuya yaklaşmıştır. Diğer bütün alimler sorulara verecekleri cevaplara odaklanmış durumdadırlar. Mektubun geldiği ülke, o ülke ile olan ilişkiler, zamanlama, mektubun gayesi ile ilgilenmemişler sadece cevaba yönelmişlerdir. Bediüzzaman’da

ise dert başkadır.

“HAK ETTİKLERİ CEVAP YÜZLERİNE TÜKÜRMEKİR”

Bediüzzaman’ın yazdığı kısa cevap şöyledir:

YÜKSEKTEN BAKMAK İSTEYEN DESSAS BİR PAPAZA CEVAB

Bir adam seni çamura düşürmüş, öldürüyor. Ayağını senin boğazına basmış olduğu halde, istifham-ı istihfaf ile (küçümseyerek) sual ediyor ki: Mezhebin nasıldır?

Buna cevab-ı müskit (susturucu cevap); küsmekle sükût edip, yüzüne tükürmektir: Tükürün o lainin(lenetlinin) o hayasız yüzüne.

Ona değil, hakikat namına cevab şudur:

1- S: Din-i Muhammed nedir? C: Kur’andır.

2- S: Fikir ve hayata ne verdi? C: Tevhid ve istikamet.

3- S: Mezahimin devası nedir? C: Hürmet-i riba ve vücub-u zekâttır…

4- S: Şu zelzeleye ne der? C: Altın ve gümüşü biriktirip gizleyerek onları Allah yolunda harcamayanları elem dolu bir azapla müjdele.(Tevbe, 9,34), İnsan için ancak çalıştığı vardır.(Necm,53;39)16

HİLELİ BİR PAPAZIN TAVRI

Bediüzzaman, vermiş olduğu bu cevapta ilk olarak dikkat çektiği şey mektubun zamanlamasıdır. 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi’nden yaklaşık 50 gün sonra gönderilen bu mektubun zamanlaması Bediüzzaman’ı rahatsız etmiştir. Ona göre bu zamanda bu soruyu sormak ayağını boğazına basıp öldüreceği kimseye mezhebini (ya da dinini) sormaya benzer. Devamında bu sorunun normal bir istifham değil bir istifham-ı istifhah, (küçümseyerek, tahkir ederek soru sormak) olduğunu söylüyor. Bu küçümsemeye tepkisini daha başlığı atarken görüyoruz. Bediüzzaman’a göre, Anglikan Kilisesi’nin bu tavrı, yüksekten bakmak isteyen hileli bir papazın tavrıdır.

Bunca hakarete verilecek en susturucu cevabın (cevab-ı müskit) susmak ve yüzüne tükürmek olduğunu söyleyen Bediüzzaman, “Ona değil hakikat namına” diyerek cevabını da yazmaktan da geri durmaz.

1921 yılında yayınladığı Lemaat isimli eserinde Bediüzzaman “Anglikan Kilisesi’ne Cevab” başlıklı bir yazı daha yayınlayarak hem daha önce yazdığı cevabı birer cümle ile genişletmiş hem de mektuba karşı çıkmasının sebebini biraz daha açmıştır.

ANGLİKAN KİLİSESİNE CEVAB

Bir zaman, bîeman (amansız) İslâm’ın düşmanı siyasî bir dessas

Yüksekte kendini göstermek isteyen el-hannas bir papaz

Desise niyetiyle, hem inkâr sûretinde, hem de

Boğazımızı pençesiyle sıktığı bir zaman-ı elimde,

Pek şematetkârane (arsızca) bir istifham ile dört şey sordu bizden.

Otuz bin kelime istedi. Şematetine karşı küsmekle sükût etmek, inkarına karşı da:

Tokmak gibi bir cevab-ı müskit vermek lâzımdı. Onu muhatap etmem.

Bir hakperest adama böyle cevabımız var; o dedi birincide…”

İŞGAL SIRASINDA ARSIZCA BİR TAVIRLA SORULDU

Burada neye tepki gösterdiğini sırasıyla açıklayan Bediüzzaman, öncelikle Anglikan Kilisesi’nin papazı hakkında konuşur. Üstad’a göre bu papaz, amansız bir İslam düşmanı, siyasi bir hilekar, kendini yüksekte göstermek isteyen sinsi bir papazdır. Daha sonra bu papazın niyetinin hile, oyun yapmak olduğunu söyleyen Bediüzzaman mektubun da inkar şeklinde ve İngiliz işgali sırasında arsızca bir tavırla sorulduğunu ifade etmektedir.

Gösterdiği tepkiyi böyle ifade ettikten sonra “Bir hakperest adama böyle cevabımız var” diyerek cevabını yazmıştır. Burada muhtemel bir yanlış anlaşılmayı önlemek gerekir. Bediüzzaman’ın tepki gösterdiği kişi mektupta imzası bulunan Arthur Bouthwood değildir. Zira Anglikan Kilisesi’nin papazı o değildir. Elbette Bediüzzaman’ın bu tepkiyi göstermesindeki sebeplerinden biri mektubun İngiltere’den gelmiş olmasıdır. Tahir Paşa’nın konağında iken okuduğu haberle İngilizlerin Müslümanlar üzerindeki niyetini ilk kez gören Bediüzzaman o zamandan beri İngilizlere karşı tepkili ve serttir.

İlk Kez Yayınlanan Mektup:

Eşref Efendizade Şevketi “Say Ve Sermaye Mücadelatının Dinen Suret-i Halli” isimli (Matbaa-i Osmaniye, 1342) diğer üyelerden farklı olarak mektubun tam metnini yayınlamıştır. Eşref Efendizade Şevketi’nin bu kitapta “Anglikan Kilisesinden Gelen Suallere Cevab” başlığı altında yazdığı yazıda mektup hakkında detaylı bilgi de vermektedir.

Darü’l Hikmeti’l İslamiye’de bulunduğum esnada Meşihat-ı Ulya’ya 21 Kanun-u Evvel 1918 (21 Aralık 1918) tarihli sureti atide (aşağıda) münderiç (ilişik) mektub varid olmuş ve Anglikan Kilisesi’nden gelen mektubun ilk kez yayınlanan tam metni. Eşref Efendizade

Şevketi’nin Say ve Sermayenin Mücadelatının Dinen Suret-i Halli adlı eserinden.

Mutazammın (içermiş) olduğu suallerin cevabı yazılmak üzere dar-ı mezkure (Darü’l Hikmeti’l İslamiye’ye) havale olunmuşdu” dedikten sonra mektubun tam metnini vermiştir. İlk defa burada yayınlanacak olan mektubun tam metni şöyle:

Kudsiyyetmeab

İngiltere Kilisesi dahilinde bir cemiyet-i diniye olan Din Matbuat Heyeti halkın irşad ve talimi için (30000 kelimelik) bir küçük kitaplar kütüphanesi hazırlamaktadır. Beni de bu kütüphaneye tâbi tâyin etmiştir. Şarkın ehemmiyet-i dîniye ve siyâsiyesinden dolayı kütüphane için edyân-ı şarkiyeye (şark dinlerine) dâir yeni bir silsile-i kütüb (kitap serisi) tanzim etmekteyim. Bir iki istisna ile bu kitaplar o edyanın (dinlerin) salikleri (mensupları) tarafından yazılacaktır, onlarda şark kendi sesiyle garba hitab edecektir. Silsile hakkında salahiyetdar eller faaliyettedir. Fakat ben Muhammediliğe dair bir kitap hakkındaki talebimi İslam’ın diyar-ı merkeziyesiyle posta muvasalası (ulaşımı) tekrar açılıncaya kadar tehir ettim.

Bizde Muhammediliğe dair zaten birçok kitap vardır. Onların ekserisinde her nasılsa garb şark için söz söylüyor. Bir kısmı vâkıâ şarklı kalemler tarafından yazılmışsa da fakat asl-ı ananeye vakıf olmayıp en asrî bir hırsla zihinleri doldurulmuş kimseler tarafından kaleme alınmıştır. Benim istediğim kitapta İslam’ın salahiyetdar sesiyle şark kendisi için söz söylemeli. Muhammediliğin şimdiki cihanın ihtiyacat ve mesailini bilip hesaba katan sesini bir mutekidin fikir ve itikadında olduğu gibi bir tasvirini istiyorum.

Peygamberin dini nedir, bu dinin fikir ve hayatta hisse-i iştirâki nedir? Zamanımızın

mezahim-i mütenevviası (çeşitli zulümleri) için çaresi nedir, şimdi cihanı daha iyi yahud daha fena bir hale getirmekde olan kuvva-yı siyasiyye ve maneviye hakkında diyeceği nedir? Cevap verilmiş görmesini isteyecek olduğum meseleler işte bunlardır. Zat-ı kudsiyyetmeâbınız böyle bir kitabın ehemmiyet-i diniye ve siyasiyesinin nasıl büyük olduğunu nazra-ı ûlâda (yüksek görüşlerinizle) temyiz edecek ve ümid ederim ki benimle birlikte şöyle düşünmeye muvafakat eyleyecekseniz ki, bu kitap asıl anane-i dîniye nazarından yazılırsa daha faideli olacak ve bu ananede salahiyetdar olan zat tarafından yazılırsa daha müessir olacaktır.

Bütün bunları mukaddeme yaparak en ihtiramkarane bir ricamın arzına müsaade buyurulmasını istirham ederim ki zat-ı kudsiyyetiniz matlub olan kitabı kalem-i fazılane-i zatiyelerinden bana inayet buyursun.

Nâmımın sizce malum olduğu zannına cesaret edemeyeceğim cihetle asarımdan bazısının bir listesini leffen (ilişikte) irsal etmeyi ihtiyar ediyorum. İmzamı atmaya bana müsaade ediniz.

Muhlis-i pür ihtiramınız Arthur Bouthwood

İlk kez yayınlanan bir başka belge

Eşref Efendizade Şevketi’nin dışında mektubun tam metnini veren bir başka üye de Ahmet Rasim Avni’dir. Enteresan olan Rasim Avni’nin yazdığı makale kaynak olarak birçok defa kullanıldı. Buna rağmen mektubun tam metnini verdiği kısım bugüne kadar fark edilmemiş görünüyor. (Yazdığı yazı serisinin ilk sayısında bu mektubu vermediği için gözden kaçmış olabilir.)

Ahmed Rasim Avni Alemdar gazetesinde 11 Eylül 1919’da yayınlanan “Anglikan Encümen-i İlmiyesine Cevab” başlıklı yazısında Anglikan Kilisesi’nin sorduğu sorulara vereceği cevapların bu gazete tarafından tefrika halinde yayınlanmasını rica etmektedir. Ricası gazete tarafından kabul edilmiş olacak ki bir sonraki sayıda yazı serisi başlamıştır. Cevaplara geçmeden önce şöyle bir notu var: “Cevaba başlamadan evvel Mistır Arthur (Bouthwood) cenablarının mektublarının tercemesini yazacağım ta ki müşarün-ileyhin nasıl cevablar istediği anlaşılsın.”

Bu nottan sonra İngiltere’den gelen mektubun metnini vermiştir. Tercümelerdeki bir iki üslup farkı dışında Eşref Efendizade Şevketi’nin mektubu ile aynı olduğundan Ahmed Rasim Avni’nin verdiği metni yayınlamıyoruz. Sadece İlk kez burada yayınlanacak olan belgesi şöyle

İlk kez yayınlanan bir başka belge. Ahmed Rasim Avni’nin Alemdargazetesinde Anglikan Kilisesi’nden gelen mektubun tam metnini verdiği yazısı. (12Eylül 1919)

BEDİÜZZMAN’IN İNGİLİZLERİ PERİŞAN EDEN ESERİ

2 Ekim 1923, İstanbul’a 13 Kasım 1918’de gelen ve 16 Mart 1920’de kenti tamamen işgal eden İtilaf Devletleri’ne ait son birliklerin, Dolmabahçe rıhtımından gemilere binerek kenti terk etmesinin tarihidir.

İşgal kuvvetlerinin İstanbul’u terk etmesinde en büyük nedenlerin başında Bediüzzaman Said Nursî’nin işgalcilere karşı gizlice neşredilip el altından dağıtılan “Hutuvat-ı Sitte” adlı eseri gelmektedir.

Said Nursi, o dehşetli günlerde Anadolu’nun dört bir yanı işgalci kuvvetlerle sánldığı bir sırada, başta Ingiliz olarak istilacılann yüzlerine tükürürcesine matbaa lisânıyla, İslâm’ın izzet ve şerefini haykıran ve şehâmet-i îmaniyesini çekinmeden izhar etmiştir.

“Bir zaman İngiliz devleti, İstanbul Boğazının toplarını tahrip ve İstanbul’u istilâ ettiği hengâmda, o devletin en büyük daire-i diniyesi olan Anglikan Kilisesinin Başpapazı tarafından Meşihat-ı İslâmiyeden dinî altı sual soruldu. Ben de o zaman Dârü’l-Hikmeti’l-islâmiyenin âzâsıydım. Bana dediler: “Bir cevap ver. Onlar, altı suallerine altı yüz kelimeyle cevap istiyorlar.”

Ben dedim: “Altı yüz kelimeyle değil, altı kelimeyle de değil, hattâ bir kelimeyle dahi değil, belki bir tükürükle cevap veriyorum. Çünkü, o devlet, işte görüyorsunuz, ayağını boğazımıza bastığı dakikada, onun papazı, mağrurâne üstümüzde sual sormasına karşı, yüzüne tükürmek lâzım geliyor. Tükürün o ehl-i zulmün o merhametsiz yüzüne! demiştim” dediği eser:

Hutuvât-ı Sitte

(Bu Hutuvât-ı Sitte adlı eser, Üstad Bediüzzaman Said Nursî tarafından 1920-1923 yıllarında İstanbul’un işgali sırasında yazılıp işgalcilere karşı gizlice neşredilmiş ve el altından dağıtılmıştır. Eser, aynı zamanda Arapça olarak da “Evkâf-ı İslâmiye Matbaası”nda 1336 Rumî ve 1338 Hicrî 1920 yılında tabedilen Sünûhat adlı eserin son kısmına konularak neşredilmiştir.)

اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ

وَلاَ تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ (“Şeytanın izini takip etmeyin.” Bakara Sûresi, 2:168)

Her bir zamanın insî bir şeytanı vardır. Şimdi beşerde insan sûretinde şeytanın vekili olan ruh-u gaddar, fitnekârane siyasetiyle cihanın her tarafına kundak sokan el-hannas, altı hutuvâtıyla âlem-i İslâmı ifsad için insanlarda ve insan cemaatlerindeki habis menbaları ve tabiatlarındaki muzır madenleri, fiilî propaganda ile işlettiriyor, zayıf damarları buluyor.

Kimi(nin) hırs-ı intikamını, kimi(nin) hırs-ı câhını, kimi(nin) tamahını, kimi(nin) humkunu, kimi(nin) dinsizliğini, hatta en garibi, kimi(nin) de taassubunu işletip siyasetine vasıta ediyor.

BİRİNCİ HATVESİ: Der veya dedirir:

“Siz kendiniz de dersiniz ki: Musibete müstehak oldunuz. Kader zâlim değil, adalet eder. Öyleyse, size karşı muameleme razı olunuz.”

Şu vesveseye karşı demeliyiz: Kader-i İlâhi isyanımız için musibet verir. Ona rızadâde olmak, o günahtan tevbe demektir. Sen ey mel’un! günahımız için değil, İslâmiyetimiz için zulmettin ve ediyorsun. Ona rıza veya ihtiyarla inkıyad etmek—neûzü billâh—İslâmiyetten nedamet ve yüz çevirmek demektir.

Evet aynı şeyi—hem musibettir—Allah verir, adalet eder. Çünkü günahımıza, şerrimize zecren ondan vazgeçirmek için verir. O şeyi aynı zamanda beşer verir, zulmeder. Çünkü, başka sebebe binaen ceza verir. Nasıl ki düşman-ı İslâm, aynı şeyi bize icra ediyor. Çünkü Müslümanız.

İKİNCİ HATVESİ: Der (ve dedirtir):

“Başka kâfirlere dost olduğunuz gibi bana da dost ve taraftar olunuz. Neden çekiniyorsunuz?”

Şu vesveseye karşı deriz:

Muavenet eli(ni) kabul etmek ayrıdır. Adavet eli(ni) öpmek de ayrıdır. Bir kâfirin her bir sıfatı kâfir olmak ve küfründen neş’et etmek lâzım olmadığından, İslâmın eski ve mütecaviz bir düşmanını def’ için, bir kâfir muavenet eli(ni) uzatsa, kabul etmek İslâmiyete hizmettir.

Senin ise, ey kâfir-i mel’un, senin küfründen neş’et eden teskin kabul etmez husumet elini öpmek değil, temas etmek de İslâmiyete adavet etmek demektir.

ÜÇÜNCÜ HATVESİ: Der (veya dedirtir):

“Şimdiye kadar sizi idare edenler fenalık ettiler, karıştırdılar. Öyleyse bana razı olunuz.”

Bu vesveseye karşı deriz:

Ey el-hannas! Onların fenalıklarının asıl sebebi de sensin. Âlemi onlara darlaştırdın, damar-ı hayatı kestin, evlâd-ı nâmeşruunu onlara karıştırdın. Dinsizliğe sevk ederek dini rüşvet isterdin. Onlara bedel seni kabul etmek, yalnız müteneccis su ile necis olmuş bir libası, hınzırın bevliyle yıkamak demektir. Sen yalnız hayvancasına muvakkat bir hayat-ı sefilâneyi bize bırakıyorsun; insanca, İslâmca hayatı öldürüyorsun. Biz ise hem insancasına, hem Müslümancasına yaşamak istiyoruz. Senin rağmına yaşayacağız!

DÖRDÜNCÜ HATVESİ: Der (veya dedirtir):

“Sizi idare eden ve bana muhâsım vaziyetini alanlar—ki Anadolu’daki sergerdeler(i)dir—maksatları başkadır. Niyetleri din ve İslâmiyet değildir.”

Şu vesveseye karşı deriz:

Vesilelerde niyetin tesiri azdır. Maksadın hakikatini tağyir etmez. Çünkü maksut, vesilenin vücuduna terettüp eder; içindeki niyete bakmaz.

Meselâ, ben bir define veya su bulmak için bir kuyu kazıyorum. Biri geldi, kendini saklamak veya orada muzahrafatını defnetmek için, bana yardım ederek kazdı. Suyun çıkmasına ve define bulunmasına niyeti tesir etmez. Su, fiiline, kazmasına bakar, niyetine bakmaz. Bunun gibi, onlar bizi Kâbe’ye götürüyorlar. Kur’ân’ı yüksek tutmak istiyorlar. Bütün felâketimizin menbaı olan Avrupa muhabbetine bedel, husumetini esas tutuyorlar. Niyetleri ne olursa olsun, bu maksatların hakikatini tağyir edemez.

BEŞİNCİ HATVESİ: Der:

“İrade-i Hilâfet, siyasetimin lehinde çıktı.”

Şu vesveseye karşı deriz:

Bir şahsın arzu-yu zâtîsi ve emr-i hususîsi başkadır, ümmet namına emin olarak deruhte ettiği emanet-i Hilâfetten hasıl olan şahsiyet-i mâneviyenin iradesi bambaşkadır. Bu irade bir akıldan çıkıp, bir kuvvete istinad ederek, âlem-i İslâmın maslahatını takip eder. Aklı ise, şûrâ-yı ümmettir; senin vesvesen değil. Kuvveti müsellâh ordusu, hür milletidir; senin süngülerin değildir. Maslahat da muhitten merkeze nazar edip İslâm için faide-i uzmâya tercih etmektir. Yoksa, aksine olarak merkezden muhite bakmakla âlem-i İslâmı bu devlete, bu devleti de Anadolu’ya, Anadolu’(yu) da İstanbul’a, İstanbul’u da hânedân-ı Saltanata tearuz vaktinde feda etmek gibi hod-endişâne fikir ve irade, değil Vahdeddin gibi mütedeyyin bir zât, hatta en fâcir bir adam da, yalnız ism-i hilâfeti taşıdığı için ihtiyarıyla etmez. Demek, mükrehtir. O halde ona itaat, adem-i itaattir.

ALTINCI HATVESİ: Der ki:

“Bana karşı mukavemetiniz beyhudedir. Müttefikiniz beraberken yapamadığınız şeyi şimdi nasıl yapacaksınız?”

Şu vesveseye karşı deriz:

En ziyade hile ve fitne kuvvetiyle ayakta duran azametli kuvvetin bizi ye’se düşürmüyor.

Evvelâ: Hile ve fitne, perde altında kaldıkça tesir eder. Zâhire çıkmakla iflâs eder, kuvveti söner. Perde öyle yırtılmış ki, senin yalan, hile, fitne(n) hezeyana, maskaralığa inkılâp edip akim kalıyor. Bu defaki Anadolu’ya karşı…… gibi…

Saniyen: O kof kuvvetin yüzde doksanı sana karşı itilâf kabul etmez. Muhâsım bir cereyan, atâlete mahkûm ediyor. Fazla kalan kuvvetinle dert ve dermanda müşterek olan âlem-i İslâmı susturacak, depretmeyecek derecede eski(si) gibi bir istibdat altında tutmaya ihtimal versen, şeytan iken eşeğin eşeği olursun.

Salisen: Madem ki öldürüyorsun. Ölmek iki sûretledir:

Birinci sûret: Senin ayağına düşmek, teslim olmak sûretinde ruhumuzu, vicdanımızı ellerimizle öldürmek, cesedi de güya ruhumuza kısasen sana telef ettirmektir.

İkinci sûret: Senin yüzüne tükürmek, gözüne tokat vurmakla ruh ve kalbimiz sağ kalır, ceset de şehit olur. Akide faziletimiz tahkir edilmez; İslâmiyetin izzetiyle istihza edilmez.

Elhasıl: İslâmiyet muhabbeti, senin husumetini istilzam eder. Cebrail, şeytan ile barışamaz.

Siyasetimizde en acınacak, en ebleh bir akıl varsa, o da öylelerin aklıdır ki, (…) milletinin ihtiras ve menfaatini, İslâmiyetin menfaat ve izzetiyle kabil-i tevfik görüyor. Burada en sefil ve en ahmak kalb, öylelerin kalbidir ki, hayatı onun himayeti altında kabul eder. Hayatımızı onun himayeti altında kàbil görüyor. Çünkü, öyle bir şarta hayatımızı tâlik ediyor ki, muhal ender muhaldir.

Der: “Yaşayınız. Fakat bir tek adam bana hıyânet etse yakarım, yıkarım!”

Şayet bir adam hakka sadakat namına onun kâfirane zulmüne karşı hıyânet etse, Ayasofya’ya iltica etse, milyarlara değer o mukaddes binayı harap eder. Veyahut, bir köyde ona bir hain bulunsa, çoluk çocuğuyla mahvetmek, veya bir cemaatte ona muzır biri varsa cemaati ifnâ etmek, her vakit kendinde selâhiyet görüyor. Lânet o medeniyete ki, ona o salâhiyeti vermiş! Acaba, bütün millet bir kalbde—hem münafık, hançer-i zulmünden mütelezziz olacak ahmak bir kalbde—ittifakından daha muhal ne var?

Şeytan gibi hasis hisleri, fena ahlâkları teşci ve himaye eder, iyi hisleri söndürür. Hem insanî, İslâmî hayatı men etmekle beraber, muvakkat hayvanî bir hayatı, iki genc-i mücehhez, pençeli; ekseriyeti kazanmak için, imhayı esas program yapmış, iki kelbi iki ciğerimize musallat ederek bizi silâhtan tecrit ediyor. İşte onun himayeti, işte hayatımız!

O hasım, gösterdiği kin ve husumet harpten neş’et etme değildir. Harpten olsaydı, tabiî mağlûbiyetimizle sairlerin husumeti gibi sükûnet bulurdu. Hem hasmın, uzakta çirkin yüzündeki riyakârane çizgileri güzel zannedilirdi. Yakında görenler, inşaallah daha aldanmaz.

كَمَا اَنَّ الضَّرُورَاتِ تُبِيحُ الْمَحْظُورَاتِ كَذٰلِكَ تُسَهِّلُ الْمُشْكِلاَتِ ( Zaruretler, yasakları mübah kıldığı gibi zorlukları da kolaylaştırır.)

Korkaklıkta darb-ı mesel hükmünde olan tavuk, çocukları yanında iken şefkat-ı cinsiye sebebiyle camusa saldırır. İşte dehşetli bir cesaret…

Hem darb-ı mesel olmuş: “Keçi kurttan havfı, ıztırar vaktinde mukavemete inkılâp eder. Boynuzu ile kurdun karnını deldiği vâkidir. İşte harika bir şecaat…

Fıtrî meyelân mukavemetsûzdur. Bir avuç su, kalın bir demir gülle içinde atılsa, kışta soğuğa maruz bırakılsa, meyl-i inbisat demiri parçalar.

Evet, şefkatli tavuk cesareti, hamiyetli keçi ıztırarî şecaati gibi, fıtrî bir heyecan demir güllede su gibi, zulmün burudetli husumet-i kâfirânesine maruz kaldıkça herşeyi parçalar. Rus mojikleri buna şahittir.

Bununla beraber, imanın mahiyetindeki hârikulade şehâmet, izzet-i İslâmiyetin tabiatındaki âlem-pesend şecaat, uhuvvet-i İslâmiyenin intibahıyla her vakit mu’cizeleri gösterebilir.

Ahmet Bilgi – RİSALEHABER

Kaynak: Anglikan Kilisesine Üstad Hz.lerinin mektubu

Hemen her batılı araştırmacı gibi Toffler de, araştırmasında İslâm toplumlarını nazar-ı dikkate almamış görünüyor! Tarih sathında toplumları kategorilendirirken; ve bilhassa ortak husûsiyetleriyle ‘eski toplumları’ sunarken, batılı toplum yapısını esas aldığı ve yarına da bugünkü standart batılı çizgiden baktığı anlaşılmaktadır. Ne var ki, artık dünyanın şarkında ve garbında pek çok ilim adamı, 21. asrın ‘din’ asrı olacağını açık-seçik ifade etmektedir. Bu bakımdan, Toffler’in kitabının satırları arasında dolaşırken, bir yandan Üçüncü Dalga adını verdiği yarınki toplumun pek çok husûsiyetleriyle hemen Asr-ı Saadeti akla getirdiğini müşahede ettik; bir yandan da, bir Müslüman olarak, Kur’ân’ın bugünden yarının dünyasına ışık tutucu mâhiyetteki tefsiri olan Nur Risâleleri’yle, Asrın Getirdiği Tereddütler, Sonsuz Nur, İnancın Gölgesinde, Ölçü ve Yoldaki Işıklar gibi eserlerin bir an önce dünya insanlığına takdiminin âcil lüzumuna ve eğer yarının dünyasına İslâm hükmedecekse -ki, bu mevzûdaki vaadler, hiçbir şüpheye mahal bırakmayacak derecede açık seçiktir- bu eserlerin, bilhassa omuzlarındaki mes’ûliyetin ağırlığını hisseden mü’minlerce çok iyi hazmedilip, hayatın her safhasında uygulama sahasına geçirilmesinin vazgeçilmez gereğine daha bir kuvvetle kanaat getirdik.

Toffler, tarih çizgisinde toplumları dalgalar halinde Tarım Toplumu, Sanayi Toplumu ve Sanayi Ötesi Bilgi Toplumu diye üçe ayırmaktadır. Tarım Toplumu, sanayi inkılâbı öncesi tarih diliminin yerleşik medenî toplumudur. Bu toplumda hayatın merkezi köydü. Ekonominin, kültürün ve aile yapısının temelinde toprak vardı. Köye göre düzenlenmiş olan hayat tarzı içinde toplum; soylular, din adamları, savaşçılar ve köleler gibi sınırları belirli sınıflara ayrılmıştı. Ferdin toplum içindeki yerini mensub olduğu soy belirliyordu. Ekonomi, gayr-i merkeziyetçiydi ve her topluluk, kendi ihtiyaçlarının çoğunu kendisi karşılıyordu.

Birinci Dalga denilen Tarım Toplumu’nca güç ve iktidarın temel kaynağı kuvvet ve şiddetti. İlim, hikmet yoğunluklu ve metafizik ağırlıklıydı. Doğrular, tek ve mutlaktı. Değişim çok yavaş olup, yenilenme ihtiyacı hissedilmiyordu. Toplum içinde şekil ve sembolik davranışlar önemliydi ve halkta umûmî bir tevekkül anlayışı çerçevesinde hadiselerin gidişatına teslim olma düşüncesi hakimdi. Dairevî bir gel-git içinde idrak edilen zaman için keskin ve belirgin ölçü birimleri yoktu. Uzmanlaşma mevzû bahis olmayıp, bütünü olduğu gibi idrak etme gayreti ön plândaydı. Tüketime yönelik üretim anlayışı vardı ve ekonomi, müşahhas mal ve emek etrafında dönüyordu. Ateş ve rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynakları kullanılıyordu. Tercih ve alternatifler olmadığı için, mevcud şartlara mecburi bir bağımlılık söz konusuydu. Ürünler ve mallar standart değildi. İçtimâî münasebetlerin kuvvetli olduğu toplumda bilgi akımı zayıf ve teknoloji çok iptidâîydi. Ulaşım ucuz ve yavaştı. Mekânlar belirgindi ve mesafeler uzundu. Yenilik ve orijinalite yok denecek kadar azdı. Toplumun birlik ve düzenini sağlamada, otorite ve korkuya dayalı şiddet hâkimdi; aynı şekilde, toplumu yönlendirmede de şiddet kâfî geliyordu. Din merkezli hayat içinde, madde ile ma’nâ, bedenle de ruh arasında denge hâkimdi. Dinî hayatı kuvvetli olan insanlar, toplumda en çok saygı gören insanlardı.

Toffler’in Birinci Dalga adını verdiği Tarım Toplumu, ana husûsiyetleriyle Avrupa Orta Çağı toplumudur. Herhangi bir kıymet hükmü karşılaştırmasında bulunmak, bu yazımızın mevzûuna dahil değilse de, en azından şu kadarını belirtmeliyiz ki, son birkaç asırdır batılı yazarların kendi gözlüklerinden tamamen kendi tarihlerine ve toplumlarına bakarak verdikleri kıymet hükümlerini aynen benimseyen İslâm dünyasının ‘karanlık münevverleri’, ondört asırlık İslâm toplumunu da aynı kıymet hükümlerine göre değerlendirip, ‘ihanet’ çapında hatalara düşmüşlerdir. Meselâ, Toffler’in Üçüncü Dalga adıyla ele alıp, Bilgi Toplumu adını verdiği geleceğin toplumunu incelerken, zaman zaman kuracağımız paralelliklerde de vurgulayacağımız gibi, İslâm’ın ondört asır önce yaşanmış Asr-ı Saâdet döneminde olsun, hattâ ‘saltanat hilâfeti’ denilen sonraki dönemlerde olsun, kuvvet ve şiddet, hiçbir zaman ne toplumu yönlendiren, ne de idarede tek hâkim güç kaynağı olmuştur. Ayrıca, İslâm toplumları hiçbir zaman sınıflara da ayrılmamış ve derebeylikle tanışmamıştır. Aksine, İslâm tarihi, çok güç istisnalar dışında, hukukun üstünlüğünün, ferd hürriyet ve kudsiyetinin ve kuvvet yerine hakkın hâkim olduğu bir şan-şeref tarihidir. Yine, en az beşyüz yıl, İslâm toplumlarına hâkim olmuş ilmî anlayışta elbette hikmet esas olmuş, metafiziğe husûsî bir yer verilmiş, fakat akıl, mantık, araştırma ve gerektiğinde parçalara inip inceleme asla gözardı edilmemiştir. İslâm, ilimlere müthiş bir ivme kazandırmış olup, bir batılının itirafıyla: “İnsanlık, Hz. Muhammed’e kadar % 25’lik bir gelişme kaydettiyse, sadece Hz. Muhammed (sav)’in 23 senelik peygamberliği döneminde bir % 25’lik daha ilerleme göstermiştir.”

Yine, İslâm’ın ilk beş asrında bilgi akışı o kadar sür’atliydi ki, İmam-ı Gazâlî’nin: ‘Tunus’ta yazılan kitap, artık Bağdat’a üç ay sonra geliyor; zamanımızda ilim geriledi”sözü, bunun en güzel delilidir. “İki günü birbirine eşit olan zarardadır” hadis-i şerifini düstur edinen Müslümanların yenilenme ihtiyacından uzak bir hayat sürmeleri düşünülemez. Aksi bir iddia, İslâm’ın o göz kamaştırıcı yayılma hızını ve manastır.

Hristiyanlığı, Mecusîlik, Mitraizm, Budizm, Hinduizm ve Maniheizm gibi tamamen pasifize edici dinlerin hâkim olduğu bir coğrafyada kitleleri her bakımdan harekete geçirip, muhteşem ve -ne yazık ki- henüz incelenememiş ve kavranamamış bir medeniyete kaynaklık edişini izahtan uzak düşecektir. Batılı araştırmacıların ve onların İslâm dünyasındaki yerli yapım mikrofonlarının düştüğü bir diğer hata da, ‘din’ deyince sadece Hristiyanlığı anlayıp, ‘dinî yaşantısı olan insanlar’ ve ‘din merkezli hayat1 denince akıllarına kiliselerle manastırların ve birinci dereceden ruhbanların gelmesidir. Batı kaynaklı bu ‘seküler’ anlayıştır ki, İslâm’ı da aynı çerçevede değerlendirmeğe ve hayatın ‘kilise-manastır’ dışı yanlarını dinden ayrı tutmaya sevketmiştir. Ayrıca, Birinci Dalga toplumlarında, dinî yaşantısı sağlam olanların ön plâna çıkması, dine saygı kadar, dinin insana kazandırdığı cihanşümûl faziletlerin de insanlar nezdinde ister istemez kabûl görmesinin neticesidir.

İKİNCİ DALGA- SANAYİ TOPLUMU
Toffler’in, başlangıç tarihi olarak sanayi inkılâbını verdiği sanayi toplumu, dünkü toplumla yarının toplumu arasında bir ara kesittir ve bir an önce aşılması gereken bir anafordur.

Sanayi toplumunda hedef, tamamen dünya hayatıdır. Bilim, materyalist ağırlıklı olup, hikmetten mahrum ve ‘indirgemeci-parçalı’ bir anlayışa dayalıdır; dolayısıyla, sayısı gittikçe artan uzmanlıklar, bu bilim anlayışının tabiî bir ürünüdür. Bu anlayışta mutlak ve sabit doğrulara yer yoktur; bunun yerini izâfî ve çok sayıda doğru almıştır. Tabiat, her türlü kudsiyetten uzak, tüketilecek ve sömürülecek bir meta’dır. Dolayısıyla, sorumsuzca yapılan bu tüketimin insanın başına, çevre kirliliği gibi mühim felâketler açması, bir bakıma kaçınılmazdır. Değişim, hızlı ve tek yönlüdür; zaman, dairevî olmaktan çok, tek yönlü ve standart ölçü birimleriyle bölünmüş düz bir çizgi şeklinde telâkki edilmektedir. Hayata ve hâdiselere bakışta mekanistik sebeplilik esas alındığından, tabiat ötesi ve insanüstü bir hakikat, otorite ve düzenleyicinin varlığına ihtiyaç duyulmamaktadır. Bu sebepledir ki, ‘determinizm’ prensibiyle hâdiselerin kontrol edilip, yönlendirilebileceğine inanılmaktadır. Piyasa ve paranın hâkim olduğu ekonomik sistemde, uzmanlaşmak realitesi, emeği ve işgücünü pahalı kılmaktadır. Üretici-tüketici ayrımı keskin olup, tüketim için ve ihtiyaca yönelik üretim değil, alış-veriş için mümkün olduğu kadar çok üretim anlayışı hâkimdir. İdarî yapıda demokrasi esasmış gibi takdim edilse de, para ve servet, gerçek güç kaynağıdır. İnsanlar arası münasebetlerin sıcaklığını yitirdiği, ailevî ve içtimâî bağların alabildiğine zayıfladığı bu sistemde, ferdiyetçilik ön plâna çıkmıştır. Ve buna rağmen fert, alabildiğine zayıftır, güçsüzdür; ve dernek, parti, sendika gibi kuruluşlarda güç aramaktadır; ayrıca, yalnızlık duygusu oldukça karakteristik bir hâl almıştır. Teknokratlar daima ön plânda görünmektedir. Ağır bir bürokrasi hâkimdir. Madde ile ma’nâ arasındaki denge madde lehine, ruh ile beden arasındaki denge de beden lehine bozulmuştur. Hayat, din ve fazilet merkezli olmaktan çıkmış, ekonomi merkezli bir yörüngeye oturmuştur. Bilim ve teknolojide meydana gelen ani patlamalar neticesinde insanlar, dine sırt çevirmişlerdir.

Sanayi toplumunda işleri yönetenler, piyasayı ve bürokrasiyi ellerinde tutanlardır. Plânları yapan, ölçüleri koyan, gerekli belgeleri ve izinleri veren veya vermeyen, hep onlardır. Üretim, dağıtım, ulaştırma ve haberleşme onların elindedir. Kısacası, toplumun bölük pörçük olmuş parçalarını bir araya getiren piyasa ve bürokrasi tekeli, neticede ortaya büyük ve güçlü devletin çıkmasının da sebebidir. Sanayi ve devlet mekanizması içinde, bilimde, millî savunmada ve üretim çarkında hiyerarşik bir düzen içinde teşkilâtlanmış bulunan bu piyasa ve bürokrasi tekeli, içtimaî, kültürel, siyasî ve iktisadî kontrolü elinde tutmaktadır. İkinci dalga toplumlarının fabrikalara, fosil kaynaklı yakıta, çekirdek aileye olduğu kadar, bu bütünleştirici yapıya ve iktidar teknisyenlerine de ihtiyacı vardır.

İkinci dalga, miktara dökemediği her şeyi küçümseyen ya da görmezlikten gelen, çoğunlukla kurallara sıkı sıkıya uymayı öven, hayal gücünü kullanmayı cezalandıran, insanları aşırı derecede basit, protoplazma birimlerine indirgeyen ve her problemi mühendis kafasıyla incelemeğe çalışan bir sanayi kafası ortaya çıkarmıştır. İnsanlık tarihi içinde sadece üç yüz yılı kapsayan bu ara dönem, merkez bankalarıyla, borsasıyla, dünya ticaretiyle, bürokratik plânlamacılarıyla, her şeyi miktara döken ve ona göre hesap eden zihniyetiyle, kendine has iş ahlâkıyla, maddeci eğilimleriyle, başarıyı ölçmedeki titizliğiyle ve muhasebe mekanizmasıyla, insan için kendine has bir hapishane kurmuştur. İnsan, bu hapishanede kendisini düz bir zaman çizgisi üzerinde ölüme doğru giden yalnız bir varlık olarak telâkki etmekte ve herkesten ayrı bir ferd olarak, aynı değerleri, aynı zevkleri ve aynı ilgileri paylaşan bir dost bulamamanın ızdırabı içinde tek başınalığını yaşamaktadır.

Sanayi toplumunun en tesirli silahı olan enformasyon bombası, hızlı değişime paralel, imaj patlamaları ve haberleşme vasıtalarının sonu gelmez hücumlarıyla zihinleri, temelde bir şey bilmez, fakat satıhta çok şey bilir birer alıcı durumuna düşürmüştür. Gazete, dergi, radyo ve televizyon, kitlelerin en mühim bilgi kaynağıdır. İmaj geliştirme sürecinin hızlanması, imajların da kısa süreli olmasına yol açmakta, neticede zihinlerde sabit ve geçerli doğrular ve ölçüler kalmamaktadır. Her gün bir sürü bilimsel ve psikolojik hipotez çöp sepetini boylamakta, ideolojiler çökmekte ve ünlü kişiler çok geçmeden unutulup gitmektedir. Bu arada, birbiriyle çelişen siyasî ve ahlâkî sloganlar da, kitlelerin kafasını kemirip durmaktadır.

Sanayi toplumunun bütün vidalarından artık SOS sinyalleri gelmektedir. Yeryüzünün biyosferi, yani canlı tabakası, tamiri mümkün görünmeyen bir hasara maruzdur. Sular zehirlenmiş, canlılar yok olmakta, hava kirliliği had safhaya varmış bulunmaktadır. Ucuz enerji ve hammadde giderek yok olmaktadır. Sosyal yardım sistemleri, eğitim sistemleri, şehir yönetimi, beynelmilel finans sistemleri, bürokrasi ve idarî mekanizmalar, çöküşün eşiğindedir.

Geleceğin Toplumu ve RNK

Evet tek parti döneminde, özellikle milletinin imanının selamette görmeyip birinci hizmet iman hizmeti dediği ve bütün himmetini buna hasrettiği dönemde memleket memleket sürgüne gönderilip, bir cani muamelesi gören Hz. Bediüzzaman ve Nur talebeleri, siyasi olarak havanın yumuşadığı, halkın teveccühünün o günkü partiye yöneldiği zaman diliminde de farklı muamele görmemişti.

O dönem ki istihbarat servisi Nur talebelerini birer birer takip edip fişlemiş ve mahkemelere sevkederek tutuklamalar yapmışlardı. Nurun avukatı Bekir Berk’in takip ettiği 700’den fazla dava beraatle sonuçlanmasına rağmen yine aynı hükümlere istinaden dava açılmaya devam etmişti.

Bediüzzaman Hazretleri, Ezan-ı Muhammedinin Arapça aslına çevrilmesinden dolayı Demokrat Parti’yi tebrik ederken kendisine yapılan eziyetleri hiç kâle almadan desteğini sürdürmüş, “Ben çok hasta olduğum ve siyasetle alâkasız bulunduğum halde, Adnan Menderes gibi bir İslâm kahramanı ile bir sohbet etmek isterdim.” dileğini belirtip particilik damarı ile yapılan şenaatlere de ciddi uyarı da bulunmuştu.

“Birisinin cinayetiyle başkaları, akraba ve dostları mesul olamaz.” Halbuki, şimdiki siyaset-i hâzırada particilik taraftarlığıyla, bir câninin yüzünden pek çok mâsumların zararına rıza gösteriliyor. Bir câninin cinayeti yüzünden taraftarları veyahut akrabaları dahi şenî gıybetler ve tezyifler edilip, birtek cinayet yüz cinayete çevrildiğinden, gayet dehşetli bir kin ve adaveti damarlara dokundurup kin ve garaza ve mukabele-i bilmisile mecbur ediliyor. Bu ise, hayat-ı içtimaiyeyi tamamen zîr ü zeber eden bir zehirdir. Ve hariçteki düşmanların parmak karıştırmalarına tam bir zemin hazırlamaktır. İran ve Mısır’daki hissedilen hâdise ve buhranlar bu esastan ileri geldiği anlaşılıyor. Fakat onlar burası gibi değil; bize nisbeten pek hafif, yüzde bir nisbetindedir. Allah etmesin, bu hal bizde olsa pek dehşetli olur.”

1969 yılında Münevver Ayaşlı çok ses getiren bir yazı kaleme alarak Menderes dönemi Üstad Hazretlerine yapılan zulmü ve neticesini geleceğe uyarı mahiyetinde ifade etmişti.

Bediüzzaman Hazretleri’nin bütün bu uyarılarına rağmen Demokrat Parti hükümeti bu manevi destekçisi zâta çektirmediğini bırakmamıştı. Münevver Ayaşlı Hanımefendi’nin “Buna mukabil Menderes ne yaptı? Açıkça bir dostluk göstermekten korktuğu gibi, âdeta Bediüzzaman’ın mânevî müzaharetinden kompleks duydu ve âdeta hicap duydu.” tespiti ile aslında Menderes’in kendi sonunu hazırladığını ifade ediyordu.

Yine Ayaşlı Hanımefendi; “Hayır. Zira gönül gözü açık olan velilerin, küçük ve bücür ihtilâlciler gibi indî, hissî ve dar görüşleri yoktur onların.” yaklaşımı ile Üstad Hazretlerinin yapılanlara karşı yaklaşımını özetliyordu.

4 Ekim 1969 tarihli Sabah Gazetesindeki yazısında Münevver Ayaşlı; ” Büyük veliler, hakikati ve geleceği apaçık görürler, Menderes ve onunla beraber yıkılacak olan nizamdan sonra, memleketin ne hâle geleceğini görüyorlar, biliyorlardı ve bunun için vatan düşüncesi ve vatan sevgisi ile dört elle Menderes’e sarılıyor ve onu mânen yalnız bırakmıyordu.” der. Münevver Ayaşlı, devamında ise Bediüzzaman Said Nursî Hazretleri’nin bu dünyadan göçtüğü gün Adnan Menderes üzerindeki müzaharetinin kalktığını söylüyordu. Bunu, kalp gözü açık olmayan göremez, duyamaz, bilemezler… Ama, ne çare ki hakikat budur…” demekteydi.

“Fakat, mânevî ve gizli kuvvet ve münasebetlerin, sûrî ve batınî iktidarların beraber yürüdüğünü görmek, her ne kadar kuvvetli olursa olsun sûrî bir sultanın, mânevî bir sultanın himmetine muhtaç olduğuna inanmamak veya inkâr etmek olmaz.” derken Münevver Ayaşlı ciddi bir hakikate parmak basıyordu.

Evet, veli zâtların uyarılarına rağmen, iktidar sahipleri manevi himayeye ihtiyaç hissetmiyor veya kaçıp kurtulmak istiyorlarsa hem kendini tüketiyor hem de ülkeyi anarşiye teslim ediyorlar demektir.

Kanaat önderleri, manevi zâtlar, basiret ehli ülkenin manevi destekçileri ve muktedirleridir. Menderes dönemi bu yönüyle ezberlenecek şekilde incelenmeli ve ders alınmalıdır.

Ruhun şâd olsun Münevver Ayaşlı Hanımefendi..

Kaynak:Zaman blog

Asırlardır, düşünmeden, sorgulamadan körü körüne “ulü’l-emre itaat et kurtul” anlayışını hayat tarzı telakki etmiş bir toplumuz biz… Askerde yontulan halkımızın daha sonra içselleştirdiği kayıtsız şartsız itaat olgusunu, hayatının sonraki evrelerinde siyasetçi de kullanır, dini cemaatler de, tacizkar eşler de…

Sahabenin  “Ey Ömer, sen eğrildiğinde seni şu eğri kılıçlarımızla düzeltiriz.”hakperestliğinden, körükörüne itaat anlayışına sürüklenmemiz ne hazindir!

Asırlardır yaşadığımız fikir üretimi konusundaki kısırlığın kaynaklarından biri bu sorgusuz sualsiz tabiiyet olsa gerek!

“Türk’e Türk propagandası”ndan, bayrak ve ezan hamasetinden, vatan millet Sakarya edebiyatından yakamızı kurtaramadığımızdan uzunca bir zamandır yerimizde sayıyoruz.

Hizmet Hareketi’ndeki kimseler de işte böyle bir toplumun fertleri.  Bu toplum, bir cadı avına perde yapılmak istenen Suriye’ye girme mizansenini, Başbakanlıktaki böcek skandallarının gerçek failleri iyot gibi açığa çıktığı halde bütün olup biteni afyon yutmuşçasına izliyor.  Diğer yandan ise, kısm-ı ekseri “sigara” dahi içmeyen vatandaşlarına “haşhaşi” demekten haya etmiyor!

Herkesçe malum, memleketteki kitap okuma oranları da ortada. Okumak ve yazmaktan çok konuşmayı seviyoruz. Oysa, konuşma sürekli aktığı için derin efkarı uyandırmaz. Nitekim, Alain de, “Düşünmek için durmak lazımdır” der.

Ezcümle, Hizmet Hareketi, işte bu toplumsal ve kültürel zemin üzerinde doğdu, gelişim gösterdi. Geniş kesimlere, okumayı sevdirmesine, onları eğitime teşvik etmesine rağmen Hizmet’in  birinci önceliği düşünce ve kültür adamı yetiştirmek de değildi nitekim. Çıkardığı dergi ve gazeteler, öncelikle kendi meselesini anlatmaya ve kendi ajandasını işlemeye yönelikti.

Entelektüelin yetişmesinde muhitin yeri büyük… Entel, kucağında yetiştiği cemiyetin çocuğudur, oradan beslenir. Sokaktan, çarşıdan pazardan, kahvehaneden, sohbet meclislerinden, ailesinden, okullarından, kurumlarından…

Mekan, zamanla insanın halet-i ruhiyesini ve şahsiyetini yoğurur. Bireyin ve cemiyetin duygu, düşünce ve hayal dünyasının gelişiminde, zenginleşmesinde hayati bir rol oynar. Sosyal, siyasal, kültürel ve edebi her hareket ve düşüncenin ortaya çıkma ve gelişme sürecinde etkisi olan bir mekanı bulmak mümkündür. Nitekim, Fethullah Gülen’in öncülük ettiği Hizmet Hareketi’nin de temelleri İzmir’de atılmıştır. Bu Kestanepazarı’dır, İzmir’in özgürlükçü havasıdır, o mekanın, hizmetlere ev sahipliği yapabilecek tecrübesi, müktesebatı ve insan keyfiyetidir. Hareket’in bugünkü şahsiyetinde bariz bir İzmirlilik micazı vardır.

Diğer yandan gazete ve dergi ortamları, kahvehane muhitleri adam yetiştirir. Mesela Marmara Kıraathanesi, nam-ı diğer Küllük, kültür tarihimizin önemli mekanlarındandır. Nice edebiyatçı ve kültür adamının yetişmesine ev sahipliği yapmıştır. Tanpınar, Peyami Safa, Orhan Veli, Tarancı, Reşat Nuri, Necip Fazıl, Tarık Buğra, Çamlıbel, Neyzen Tevfik ve daha niceleri hep bu kahvehanenin çayını içip, külünü yutmuşlardır; o mekandan beslenmişler, orada serbestçe memleket meselelerini tartışmışlardır.

Değerli hocam Orhan Okay da derslerinde, Tanzimat sonrası ortaya çıkan Türk Edebiyatındaki yenilikçi düşünce ve hareketleri anlatırken zamanın dergi ve gazetelerinin idarehanelerinden ısrarla söz eder, bu mekanların genel havasının kültür adamının yetişmesindeki işlevinin altını çizerdi.

Okay hocanın anlatmasına göre, Paris’te de aynı işi kahvehaneler, gazete ve dergi yazıhanelerinin yanısıra tarihi kitapçılar da görürmüş. Yazarların, şairlerin, akademisyenlerin uğrak mekanları olan bu kitapçılarda, gençler de kendi çalışmalarını görücüye çıkarır, kitaplarını okudukları yazar ve şairlerle tanışma ve sohbet etme imkanları bulurlarmış. Sanırım bizde de aynı işlevi bir dönem Beyazıt’taki Sahaflar görmüştü. Oralarda kültür tarihimizin nadide isimleri yetişmiştir. Bir dönem solcular arasında da “Papirüse gitmek” diye bir deyim vardı. Tam bir mektep olan Papirüs adlı lokantada bir araya gelinir, ülkenin ve solun meseleleri mütalaa edilirdi.

Aydınlar, her zaman kendilerine mahsus daha özgür mekanlar, kültürel atmosferler aramışlar, bu yerlerde bir enteletüel birikim edinmişlerdir. Mesela, bir dönem Türkiye’de aydın olmak isteyen kimseler stajlarını meyhanelerde yaparlardı. Merhum Mehmet Kaplan hoca da, 1970 ve 1980’lerin siyasi kaosunda kaybolan gençler için fikir kulüpleri üzerinde çok durmasına rağmen muvaffak olamamıştı. Bütün o ocaklar sonradan birer propaganda merkezleri haline geldi.

Yine İstanbul’daki Kirazlı Mescid, disiplinli ve müzakereli ortamıyla bir dönem en iyi Nurcuların yetişmesine vesile olan bir mekan haline gelmiştir.

Bugününün kimi yetkin İslamcı kalemleri de, nargilehanelerde, dergilerde, kitapçılarda, kahvehanelerde yetişmiş; o mekanların idealist atmosferlerinden gıdalanmışlardır. Bir kısmının bugün geldikleri nokta ise başka bir tartışma konusu. Aynen, gençliklerinde kafe şantanların, Beyaz Rus lokallerininin müdavimi olan solcuların devletle münasebetlerini düzelttikten sonra Anadolu kulübüne üye olup sınıf atlamaları gibi…

Buradan hareketle Hizmet Hareketi’ne müteallik akla gelen bazı sorular şunlardır:

Hizmet Hareketi’nin sosyal, kültürel, sanatsal, entelektüel ortamları nasıl?

Düşüncelerin serbestçe müzakere edilebileceği mekanlar var mı, varsa nereleri?

Bu muhitler, gerçekten de bir entelektüelin kendini  yetiştirmesine müsait mi?

Öğrenci evlerini, diğer adıyla dersaneleri veya Işık evleri ele alalım: Bu evlerin kütüphanelerine baktığımızda genel itibariyle şu eserleri görürüz: Kuran-ı Kerim, Hadis Külliyatı, HayatüsSahabe, İlmihal, Risale-i Nur ve Pırlanta Serisi… Son zamanlarda da Işık, Kaynak, Sütun…yayınlarından çıkan çoğu derleme mahiyetli olan kitaplar… Aslında oldukca sağlam olan bu kütüphane bir entelektüel yetiştirecek mahiyette eklektik değil.

Bir hareket adamı, bir dava adamı yetiştirmeye kafi, ama entelektüel birşahsiyet teşekkülü için yetersiz bir kütüphane. Nitekim, yukarıda da değindiğim gibi Hizmet Hareketi’nin de öncelikli meselesi bu değil! Oysa Hizmet, tek bir külliyattan müteşekkil bir doktrin değildir, yüzlerce eserden mürekkep, insani ve İslami değerlerle mücehhez bir vizyondur. Zamanın ruhuna göre de sürekli kendini yeniler.

Işık Evler, Hizmet Hareketi umdeleri ışığında keyfiyetli hizmet adamı yetiştirmeyi önceleyen mekanlar. Umumiyetle üniversite öğrencilerinin tahsilleri süresince kendi eğitimlerine devam ederken, hizmet ile ilgili kimi konularda da sorumluluk alıp aktif oldukları ve dini hayatlarına daha fazla ihtimam ettikleri mekanlar.

Günlük ibadet saatleri yanında, müşterek ve muayyen okuma zamanlarının da olduğu öğrenci evleri, 1980’lerde Risale-i Nur’dan, 1990’larda Pırlanta Serisi’nden başka herhangi bir kitabı okumanın çok da anlayışla karşılanmadığı yerler. 2000’ler ise kısmen daha rahat. Post-modern şartlar, yeni neslin ilgi ve ihtiyaçları,  daha fazla ve zengin yayınların olması gibi onlarca sebep sayılabilir bu değişime…

Hizmet muhitlerinde, serbest düşünceli ve destekleyici kimselerin yanında inhisarcı, buyurgan ve dayatmacı kimseler de yok değil. Sayısı da az değil. Bu kimselere göre, bireyin önemi yok, şahsi deha ve kabiliyetler yerine kayıtsız şartsız itaat eden kişiler daha makbul, daha şakirt. Bu ortamda, düşünen, yazan çizen, eleştiren, sorgulayan birey yerine, itaat eden kimsenin önü daha açık.

Bu mekanlarda, sadece kendi ajandasına göre hareket eden, umumiyetle  mülayim görünmekle beraber çetrefilli mevzularda  müzakereye kapalı, farklılığa açık olmayan şahsiyetler de var. Donanımsızlığını itaatle setretmeye çalışan, kalkamadığından oturan kimseler… Halbuki düşüncenin boğulmadığı, her farklılığa karşı hemen bir savunma hissiyatıyla hareket edilmediği, insanların önyargısız dinlenildiği serbest ortamlar; fikri hür, vicdanı hür, evrensel bireyler yetiştirir. Nitekim çağdaş yönetim felsefe ve teorileri de bunu tavsiye eder.

Hizmet ortamlarında, düşünen, ve düşündüğünü de üslub-ı münasiple dile getiren kimseleri sürüdeki “kara koyun” olarak görmemek, bu kimseleri potansiyel bir tehlike olarak algılamamak, hemen dudak büküp burun kıvırıvermemek hayati önem taşır. Geçmişte nice deha, nice kabiliyet kıyımı olmuş olabilir. Hizmetin yüzü sürekli istikbale müteveccih olduğundan Hizmet gönüllülerinin de geçmişten dersler devşirip geleceğe bakmaları; kendi bağrında boy atıp serpilecek aydınlara, yenilikçi düşünenlere, entelektüllere dayelik ve mihmandarlık yapmaları gerekiyor. Entelektüel, zaten kendi krizini bir şekilde yaşayacaktır, ama içinden zuhur ettiği toplumun, camianın taz’ic ve müzahemesiyle de beyhude zaman ve enerji tüketmemeli, körelmemeli ve inkisarlar yaşamamalıdır.

Hizmet çok sofistike ve heterojen bir insan kaynağına sahip. Farklı mezak ve mizaçta yüzbinlerin bir araya gelmiş olması Hizmet’in zenginliği ve gücü.  Hizmet, gerek tarihi, gerekse beslenme kaynaklarıyla bugün dünyanın her coğrafyasında kendi ayakları üzerinde durabilecek, her zaman da sürekli üstüne koyarak gelişim gösterebilecek bir keyfiyette.

Hizmet, cemaatten, camiadan bir sosyal harekete evrildi. Kendisine bir isim bulunması bu yüzden kolay değil; temelleri sağlam, ufku geniş bir sosyal fenomen. Görünen o ki, adı ne olursa olsun daha da ileriye “entelektüel gücüyle” gidecek bir oluşum!

Cemaatler ise, belli düsturlar etrafında bir araya gelmiş bireylerden oluşur.  Örneğin Hizmetin de beslendiği Nur geleneğindeki ihlas düsturlarından “Bu hizmet-i Kur’âniyye’de bulunan kardeşlerinizi tenkid etmemek” bir cemaat ilkesidir. Hareket ise ortak bir fikir etrafında zenginliklerle örgülenir.  Oradan çıkacak aydının ufku, yerellik değil, evrensel insani değerlerdir. Bu kişi kültürel referans kaynakları itibariyle yerli olabilir ama, dünyaya hitap etmelidir. Bu keyfiyet de tahditle, kontrol altına almak insiyakıyla, Molla Kasımcılıkla olmaz.

Şeffaf, açık görüşlü ve rahat olmanın kıymeti şimdilerde daha iyi idrak ediliyor. Şu mahut süreç, düşüncede esnek, serbest ve şeffaf olanların, bağnaz olmayanlara rüçhaniyet kesbedeceği bir süreç. Bu da iyi yetişmiş entelektüel yaklaşımıyla olacak. Oraya buraya laf yetiştirmeye çalışan pazarcı ve troll ağzıyla değil!

engin.sezen@gmail.com

Ben şimdi düşünüyorum. Yirmi sekiz senedir vilâyet vilâyet, kasaba kasaba dolaştırılıyorum. Mahkemeden mahkemeye sürükleniyorum. Bana bu zâlimane işkenceleri yapanların bana atfettikleri suç nedir? Dini siyasete âlet yapmak mı? Fakat bunu niçin tahakkuk ettiremiyorlar? Çünkü hakikat-i halde böyle birşey yoktur.

Bir mahkeme aylarca, senelerce suç bulup da beni mahkûm etmeye uğraşıyor. O bırakıyor; diğer bir mahkeme aynı meseleden dolayı beni tekrar muhakeme altına alıyor. Bir müddet de o uğraşıyor, beni tazyik ediyor, türlü türlü işkencelere mâruz kılıyor. O da netice elde edemiyor, bırakıyor. Bu defa bir üçüncüsü yakama yapışıyor. Böylece musibetten musibete, felâketten felâkete sürüklenip gidiyorum. Yirmi sekiz sene ömrüm böyle geçti. Bana isnad ettikleri suçun aslı ve esası olmadığını nihayet kendileri de anladılar.

Onlar bu ithamı kasten mi yaptılar, yoksa bir vehme mi kapıldılar? İster kasıt olsun, ister vehim olsun, ben böyle bir suçla münasebet ve alâkam olmadığını kemâl-i kat’iyetle yakinen ve vicdanen biliyorum. Dini siyasete âlet edecek bir adam olmadığımı bütün insaf dünyası da biliyor. Hattâ beni bu suçla itham edenler de biliyorlar. O halde neden bana bu zulmü yapmakta ısrar edip durdular? Neden ben suçsuz ve mâsum olduğum halde böyle devamlı bir zulme, muannid bir işkenceye mâruz kaldım? Neden bu musibetlerden kurtulamadım? Bu ahval adalet-i İlâhiyeye muhalif düşmez mi?

Bir çeyrek asırdır bu suallerin cevaplarını bulamıyordum. Bana zulüm ve işkence yaptıklarının hakikî sebebini şimdi anladım. Ben kemâl-i teessürle söylüyorum ki, benim suçum, hizmet-i Kur’âniyemi maddî ve mânevî terakkiyatıma, kemâlâtıma âlet yapmakmış.

Şimdi bunu anlıyorum, hissediyorum, Allah’a binlerle şükrediyorum ki, uzun seneler ihtiyarım haricinde olarak hizmet-i imaniyemi maddî ve mânevî kemalât ve terakkiyatıma ve azaptan ve Cehennemden kurtulmama ve hattâ saadet-i ebediyeme vesile yapmaklığıma, yahut herhangi bir maksada âlet yapmaklığıma mânevî gayet kuvvetli mânialar beni men ediyordu.

Bu derunî hisler ve ilhamlar beni hayretler içinde bırakıyordu. Herkesin hoşlandığı mânevî makamatı ve uhrevî saadetleri a’mâl-i saliha ile kazanmak ve bu yola müteveccih olmak hem meşru hakkı olduğu, hem de hiç kimseye hiçbir zararı bulunmadığı halde ben ruhen ve kalben men ediliyordum. Rıza-yı İlâhîden başka fıtrî vazife-i ilmiyenin sevkiyle, yalnız ve yalnız imana hizmet hususu bana gösterildi. Çünkü şimdi bu zamanda hiçbir şeye âlet ve tâbi olmayan ve her gayenin fevkinde olan hakaik-i imaniyeyi fıtrî ubudiyetle, bilmeyenlere ve bilmek ihtiyacında olanlara tesirli bir surette bildirmek; bu keşmekeş dünyasında imanı kurtaracak ve muannidlere kat’î kanaat verecek bir tarzda, yani hiçbir şeye âlet olmayacak bir tarzda, bir Kur’ân dersi vermek lâzımdır ki, küfr-ü mutlakı ve mütemerrid ve inatçı dalâleti kırsın, herkese kat’î kanaat verebilsin. Bu kanaat de bu zamanda, bu şerait dahilinde, dinin hiçbir şahsî, uhrevî ve dünyevî, maddî ve mânevî bir şeye âlet edilmediğini bilmekle husule gelebilir.

Yoksa komitecilik ve cemiyetçilikten tevellüd eden dehşetli dinsizlik şahsiyet-i mâneviyesine karşı çıkan bir şahıs, en büyük mânevî bir mertebede bulunsa, yine vesveseleri bütün bütün izale edemez. Çünkü imana girmek isteyen muannidin nefsi ve enesi diyebilir ki: “O şahıs, dehâsıyla, harika makamıyla bizi kandırdı.” Böyle der ve içinde şüphesi kalır.

Allah’a binlerce şükürler olsun ki, yirmi sekiz senedir dini siyasete âlet ithamı altında, kader-i İlâhî, ihtiyarım haricinde, dini hiçbir şahsî şeye âlet etmemek için beşerin zâlimâne eliyle mahz-ı adalet olarak beni tokatlıyor, ikaz ediyor; “Sakın” diyor, “iman hakikatini kendi şahsına âlet yapma tâ ki, imana muhtaç olanlar anlasınlar ki, yalnız hakikat konuşuyor. Nefsin evhamı, şeytanın desiseleri kalmasın, sussun.”

İşte, Nur Risalelerinin büyük denizlerin büyük dalgaları gibi gönüller üzerinde husule getirdiği heyecanın, kalblerde ve ruhlarda yaptığı tesirin sırrı budur, başka bir şey değildir. Risale-i Nur’un bahsettiği hakikatlerin aynını binlerce âlimler, yüz binlerce kitaplar daha belîğane neşrettikleri halde yine küfr-ü mutlakı durduramıyorlar. Küfr-ü mutlakla mücadelede bu kadar ağır şerait altında Risale-i Nur bir derece muvaffak oluyorsa, bunun sırrı işte budur. Said yoktur. Said’in kudret ve ehliyeti de yoktur. Konuşan yalnız hakikattir, hakikat-i imaniyedir.

Madem ki nur-u hakikat, imana muhtaç gönüllerde tesirini yapıyor; bir Said değil, bin Said fedâ olsun. Yirmi sekiz sene çektiğim ezâ ve cefalar ve mâruz kaldığım işkenceler ve katlandığım musibetler hep helâl olsun. Bana zulmedenlere, beni kasaba kasaba dolaştıranlara, hakaret edenlere, türlü türlü ithamlarla mahkûm etmek isteyenlere, zindanlarda bana yer hazırlayanlara, hepsine hakkımı helâl ettim.

Âdil kadere de derim ki:

Ben senin bu şefkatli tokatlarına müstahak idim. Yoksa herkes gibi gayet meşru ve zararsız olan bir yol tutarak şahsımı düşünseydim, maddî-mânevî füyûzât hislerimi feda etmeseydim, iman hizmetinde bu büyük mânevî kuvveti kaybedecektim. Ben maddî ve mânevî herşeyimi feda ettim, her musibete katlandım, her işkenceye sabrettim. Bu sayede hakikat-i imaniye her tarafa yayıldı. Bu sayede Nur mekteb-i irfanının yüz binlerce, belki de milyonlarca talebeleri yetişti. Artık bu yolda, hizmet-i imaniyede onlar devam edeceklerdir. Ve benim maddî ve mânevî herşeyden ferağat mesleğimden ayrılmayacaklardır. Yalnız ve yalnız Allah rızası için çalışacaklardır.

Benimle beraber çok talebelerim de türlü türlü musibetlere, ezâ ve cefâlara mâruz kaldılar, ağır imtihanlar geçirdiler. Benim gibi onlar da bütün haksızlıklara ve haksız hareket edenlere karşı bütün haklarını helâl etmelerini isterim. Çünkü onlar bilmeyerek kader-i İlâhînin sırlarına, derin tecellîlerine akıl erdiremeyerek bizim dâvâmıza, hakikat-i imaniyenin inkişafına hizmet ettiler. Bizim vazifemiz onlar için yalnız hidayet temennisinden ibarettir. Bize ezâ ve cefâ edenlere karşı hiçbir talebemin kalbinde zerre kadar intikam emeli beslememesini ve onlara mukabil Risale-i Nur’a sadakat ve sebatla çalışmalarını tavsiye ederim.

Ben çok hastayım. Ne yazmaya, ne söylemeye tâkatim kalmadı. Belki de bunlar son sözlerim olur. Medresetü’z-Zehranın Risale-i Nur talebeleri bu vasiyetimi unutmasınlar.

Emirdağ Lahikası

Mevla’ya emanet olsun Erzurum.

Erzurum derbendi ehl- i İslâm’ ın,

Mevla’ ya emanet olsun Erzurum.” Efe Hz.

İlk yazının devamı olarak burada  kısaca, Erzurum bölgesinin kimi kültürel hususiyetlerinin Fethullah Gülen ve Hizmet Hareketi üzerindeki tesirlerine bir kapı aralamak isterim. Şüphesiz ki, bu konu, bu köşenin ilgi ve sınırlarının çok ötesindedir;  çok daha kapsamlı bir akademik araştırmayı zorunlu kılmaktadır. Bu konudaki temel düşüncem şu: Fethullah Gülen Hocaefendi, aşağıda bir kısmını ve kısaca sıralamaya çalıştığım Erzurumluluk hususiyetlerini şahsında ve tefekküründe görünür biçimde taşımaktadır. Aşağıdaki başlıkların her biri uzunca ele alınıp daha da açılabilir ve çok sayıda başka başlıklar da eklenebilir. Gülen, Erzurumlu bir âlimdir, ancak o bölgeyle sınırlı kalmamıştır; İzmir’e gidince yerellikten çıkmış daha ulusal düzeyde bir varlık kazanmıştır, zamanla da tüm dünyaya hitap eder bir hale gelmiştir. Keşke, bir araştırmacı Gülen’in yaşadığı mekanları teker teker ele alsa ve bu mekanların izinde Gülen’in düşüncesini ve Hareket’in seyrini takip edebilse…

Dadaş İslamı

Fethullah Gülen, Selçuklu ve Osmanlı hayranıdır. Osmanlı Sultanlarından ve onların İslam’a yaptıkları hizmetlerinden söz ederken gözyaşlarına hakim olamaz. Bugün, transnasyonel bir hüviyet kazanmış olmasına rağmen, Türk Osmanlı kültürel milliyetçiliği ve Dadaş müslümanlığı, Hizmet Hareketi’nin tamamlayıcı cüzlerindendir. Türkiye’deki kimi diğer dini gruplara benzemeksizin, Hizmet Hareketi’nde güçlü bir Türk milliyetçiliği damarı vardır. Gülen’in eserlerinde, özellikle de şiirlerinde, Osmanlı tarihi en sık kullanılan temalardandır. O, Türk tarihindeki şaşalı dönemleri hicranlı bir daüssıla ve hasret duygusuyla yad eder…Türk tarihinin kültürel geçmişini çeşitli yazı ve anlatım türleriyle yeniden kurgular.[1] Oradan bir gelecek vizyonu üretir.

Hizmet Hareketi’nin mayasındaki bu Türklük unsurunu daha iyi görebilmek için, Hareket’in banisi olan Fethullah Gülen’in doğum yeri olan Erzurum’da hakim bölgesel kültüre ve dadaşlık geleneğine bakılması gerektiğini düşünüyorum. Hakan Yavuz, Gülen’in İslami anlayışının da, onun doğup büyüdüğü bölgesel şartlar ve imkânlar bağlamında gelişmiş olan milliyetçi ve devletçi temayüllerle tesis edildiğini ileri sürer.[2]  Kendisi de bir dadaş olan Alvarlı Muhammed Lütfi Efe, Gülen’in İslami anlayışını ve tasavvufi telakkilerini biçimlendirmiş, onun milliyetçi, muhafazakar, devletçi bir zihin yapısı edinmesinde ve genç Gülen’in manevi şahsiyetinin yoğrulmasında hayati tesire sahip olmuştur.[3] Gülen, İslam’ın Anadolu yorumunun ve tecrübesinin Arap ve İranlılardan farklı olduğu kanaatindedir. Gülen’e göre Anadolu İslamı, müsamaha ve müsalahe temellidir; bu İslam anlayışı Yunus Emre, Mevlana, Hacı Bektaş gibi çok sayıda saygın Anadolu Müslüman bilgelerinin hayatları, eserleri ve ruhuyla işlenmiş ve yoğrulmuştur.

İmeceden Himmete

Erzurum’da yerleşik bir imece kültürü vardır. Halk, belli aralıklarla bir araya gelip toplum yararına kimi ortak projeler yürütür, muhtacın işi görülür. Bu gelenek, Erzurum’da halen canlıdır. Harman sonlarında, Ramazanlarda, düğün ve dernekte kendini gösterir. Özellikle kırsalda halk, yol ve köprü yapımını, tarla işlerini birbirine omuz vererek yapar. Amaç, maddi karşılık beklemeksizin topluma yardımdır. Para toplanır, cami okul yapılır, gençler evlendirilir. Bugün, Hizmet Hareketi’nde bu tür faaliyetleri sıklıkla görebilmekteyiz. Öğretmenler bir araya gelip eğitim verecekleri okulu inşa ederler, inşaatta ve tamir işlerinde çalışırlar.

Fethullah Gülen, muhtemelen Erzurum bölgesindeki bu geleneksel uygulamadan da esinlendiği bu imece geleneği temelli faaliyetleri ifade eden himmet adıyla yeni bir konsept geliştirmiştir. Hizmet Hareketi’ndeki himmet geleneğini, Hareket içinden Peygamber Efendimiz zamanına kadar götürenler de vardır.  Himmet, farklı kesimlerden insanları ortak bir amaç ve proje etrafında toplar ve onları iyilik, doğruluk ve güzellik için motive eder. Kişiler, toplum yararına, maddi manevi imkânlarını seferber eder. Gülen, Hareket’in ilk günlerinden itibaren varlıklı kimseleri insana yatırım yapmaya teşvik etmiştir. Toplumsal kaynakları milletin yararına harekete geçirmiştir. Zenginlere müşahhas hedefler göstermiş, onlara muhtaç öğrencilere burslar verme imkânları sunmuştur. Hizmet Hareketi, yıl içinde belli periyodlarla himmet etkinlikleri düzenler, insanları yurt içi ve yurt dışında eğitim kurumları açmaya teşvik eder. Bugün, Gülen, Erzurum’daki bu bölgesel pratiği, dünya sahnesine taşıyarak Kimse Yok Mu gibi dünyanın her yerinde var olan bir insani yardım kurumunun açılmasına ve zamanla da bu kurumun markalaşmasına vesile olmuştur.

Çay Kültürü

Erzurum’un yaygın günlük ritüellerinden biri çay kültürüdür. Erzurum ziyaretimde her mahfilde hiç durmaksızın çay içtiğimi hatırlıyorum. Dadaşlar günün her saatinde aralıksız çay içer, ikram eder. Çayın demlenmesinden, içilmesine kadar zengin bir kültür vardır bölgede. Kırsalda, mesela Korucuk’ta, çay taze pınar suyuyla demlenir, demleme faaliyeti aceleye getirilmez. Kıtlama adında özel bir tatlandırıcı kullanılır. İkram edilen çayı içmemek kabalık olarak görülür. Köyden kente her köşede küçük de olsa bir çayevi vardır. Bu çayhanelerin toplumdaki işlevi büyüktür. Sadece çayhaneler değil, evde, tarlada, mescitte, medresede, bağda bahçede çay hep merkezdedir. Sohbetler çayla demlenir. Gülen, hem köyünde hem de Erzurum’da bu çay meclislerinin müdavimlerindendir. Erzurum’un saygın şahsiyetleriyle bu çay ve sohbet mekânlarında tanışır, onlarla aşinalık peyda eder ve onları gözlemleme imkânı bulur. Gülen, Edirne ve İzmir gibi batı şehirlerine gittiği dönemlerde, sıradan bir imam imajının dışına çıkarak sık sık kahvehaneleri ziyaret etmiş, şehrin eşrafıyla bu gibi mekânlarda tanışmıştır. Bu kahvehanelere kendi parasıyla abone olduğu devrin İslami ve muhafazakâr gazete ve dergilerini bırakmış, hatta bazı makaleleri oradakilere de okuyarak kıraathane geleneğini canlandırmıştır. Özellikle de İzmir bölgesinde 1960’lı yılların ortasında dini konuları daha geniş halk kesimlerine anlatmak için kahvehaneleri birer birer gezdiği biliniyor. [4]  Gülen’in bu yenilikçi uygulaması İzmir ve civarında önceleri tuhaf karşılansa da Erzurum’da 1940 ve 1950’lerde yaygındı.

Burada, yine çayın ve çay kültürünün bugün Hizmet Hareketi içinde ne kadar mühim bir unsur olduğunu da bir kez daha hatırlamalıyız.

Sportmenlik

Erzuurmlu hareketli bir mizaca sahiptir; kıpır kıpırdır. Kabına sığmaz. Erzurumlu’nun iki geneleksel oyunu vardır: cirit ve bar. Cirit iki takım arasında, atlar üzerinde oynanır. Uzun tarihi, Orta Asya’ya kadar gider. Bar da Erzurum’un halk dansı, erkekler kadınlar ayrı ayrı oynar. Birlikteliği ve kardeşliği simgeler. Gülen, çocukken bu kültürel ve sportif faaliyetlere katılmıştır. Korucuk’tan Erzurum’a taşındığında düzenli olarak spor yaptı.[5] Yakınları, Gülen’in spora İzmir ve İstanbul yıllarında da mutaden devam ettiğini belirtiyor. Gülen, egzersiz yapmanın Müslümanca olduğunu belirtiyor. Hiç evlenmemiş olan Gülen, bedenen aktif olmanın kişinin haram ve günahlara karşı iradesini sağlamlaştırdığını söylüyor. Hizmet Hareketi’nde spor yapmak, çeşitli vesileler bularak futbol, basketbol, masa tenisi gibi sporlarla uğraşmak yaygındır. Spor sağlıklı birey olmak, arkadaşlar arasında uhuvvet ve muhabbeti pekiştirmek kadar, farklı insanlara ulaşabilmek için de iyi bir vesiledir Hareket için…

Erkek Kadın İlişkileri

Erzurum’da aile sosyal hayatın hayati bir cüzüdür. Sosyal hayatta erkek ve kadın münasebetleri sınırlıdır. Toplum ve aile cinsiyet temellidir. Geleneksel Erzurum evlerinde haremlik selamlık vardır. Kadın, ailenin namusu olarak telakki edilir ve muhafazası bitemamiha erkeğe aittir. Bu geleneksel ortamda ailede iş bölümü vardır, erkek eve ekmek getirmekle mükellefken kadın evde kalır ve ev işlerini görür. Gülen, cinsiyet meselesinde çok hassastır. Kadın erkek ihtilatına karşıdır. Küçük Dünyam adlı kitapta, köyündeki kadınların diğer erkeklere karşı sergiledikleri hassas tedbirden hayranlıkla söz eder. Bu kadınlar namus ve onurlarına ziyadesiyle düşkündür.[6] Hizmet Hareketi’nin en çok eleştirilen hususlarından biri cinsiyet meselesi ile ilgili durumdur. Hakan Yavuz’a göre Hareket’teki bayanlar yardımcı güç konumundadır ve önplanda değildir. Programlar için hamur işleri ve el işler yaparken, ana programlarda fazla görünür bir noktada değildir. Bence, Hizmet Hareketi’ne yöneltilen bu eleştirinin haksız noktaları var. Bu konuda, Gülen’in pek çok müslüman aydından daha liberal yaklaşımları sözkonusudur. Kadınlar çok sayıdaki etkinlikte lider konumdadır. Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı yıllık Dünya Kadınlar Zirvesi düzenlemektedir. Yine İslam’da başörtüsünün asli olmayıp teferruattan (fürüat) addedildiğini söyleyerek konuya farklı bir açılım getiren de bizzat kendisidir.[7] Gülen, bayanların yönetici olabileceğini, hatta olması gerektiğini de söylemiştir.

Dil, Edebiyat ve Kültür

Erzurum entelektüel olarak otantik ve kültürel bir taşra şehri. Medreseler, çayhaneler, evler ve kervansaraylar canlı bir entelektüel hayatın devam ettiği mekanlar. 1950 ve 1960’ların çayhanelerinde güçlü ve zengin bir sözlü kültür hakimdi.[8]  Aşıklık, bölgede halen yaşamakta olan bir gelenektir. Aşık, bir hikaye anlatıcısı olarak, saz çalar ve doğaçlama öyküler anlatır. Aşıklık saygiın bir meslektir; aşık olmak, usta bir başka aşığın that-ı nezaretinde uzun bir eğitim gerektirir. Genel itibariyle ümmi olmakla beraber, harikulade hikayeler anlatan, köyler ve kasabalar arasında haber ve bilgi akışını sağlayan, halk üzerinde son derece etkin ve muteber olan aşıklar, düzenli aralıklarla bütün Erzurum bölgesinde seyahatler tertip ederdi. Mesela, Erzurumlu Emrah ve Âşık Dertli bugün de çok meşhurdur; hikemi ve âşıkane deyişleri pek çok Erzurumlu tarafından ezberlenmiştir. Bu profesyonel tahkiye ustaları, dini ve milli muhtevalı şiirler söyleyerek bölge kültüründe çok önemli bir işlev üstlenmişlerdir. Tahir ve Zühre, Leyla ve Mecnun mesnevileri, Hz. Ali, Battalgazi ve Köroğlu hikayeleri anlatagelmişlerdir. Gülen, konuşmalarında bu âşıklardan mısralar ve şiirler kullanır. Özellikle 18.yüzyıl mutasavvıf şair ve âlimlerinden olan Erzurumlu İbrahim Hakkı, Gülen’in düşüncesinde ve edebi verimlerinde müessir bir şahsiyettir. Gülen’in kendisi de aşık formunda, tasavvufi gelenekten de etkilenerek hece vezinli şiirler, tasavvufi söyleyişler kaleme almış, ana mesajını şiir fomunda da ifade etmiştir.. Hikaye anlatıcılığı, Gülen’in en kolay farkedilen hususiyelerindendir. Bunda, Gülen’in daha çocuk yaşlarında köylerini ziyaret eden ozanlardan, gençliğinde de Erzurum kahvehanelerinde dinlediği aşıklardan etkilendiğini söyleyebiliriz. Gülen’i “harika bir hikaye anlatıcısı” olarak betimleyen Hakan Yavuz, Gülen’in özenle seçilmis dini ve milli hikayelerle ortak bir kimlik inşa ettiğini ve herkesçe benimsenen bir amaç, bir gaye-i hayal ibda ettigini belirtir.[9]

Mezarlar ve kervansaraylar

Erzurum tarihi eserler bakımından zengin bir belde, sayısız kabir-türbe, cami, mescid, han, hamam, kervansaray mevcut…Şehir, Ermenilerin, İlhanlılarin, Akkoyunluların, Selçuk ve Osmanlılarla birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin de merkezi noktalarından olagelmiş. Erzurum’un her yöresine serpiştirilmiş türbeler şehrin manevi atmosferine büyük katkı sağlıyor ve insanlara hayatın faniliğini ihtar ediyor. Erzurum’da hayat ve ölüm günlük yaşantıda iç içe geçmiş durumda. Gülen, Erzurum’a genç bir çocuk olarak geldiğinde bu kabir ve türbelerin daimi ziyaretçilerinden biri haline geliyor, bu mekanları geceyarısı düzenli olarak ziyaret ediyor.[10]  Şehirdeki medrese eğitimi sırasında, her birinin bahçesinde büyükçe kabristan bulunan bu tarihi mekanlarda, medrese külliyelerinde ikamet ediyor. Medrese arkadaşı olan Hatem Hoca şöyle der: “ Her zaman türbeleri temizlerdi, kendisine sorulmadan bunu vazife addederdi. Kendisini çok defa tuvaletleri temizlerken görürdüm”[11]  İlginçtir, kendisi de diyanette müezzinlik ve imamlık vazifesi yapmış ve Gülen ile aynı yaşlarda olan amcam İbrahim Sezen, Gülen’in Bornova yıllarını anlatırken, hemen hemen aynı şeyleri hatırlamaktadır. Kendisi yan camide müezzin olan Sezen, Gülen’i ziyarete gittiğinde defalarca gerek camiyi, cami bahçesini gerekse tuvaletleri en ince ayrıntısına kadar temizlerken bulmuştur. Aynı temizlik titizliğini Gülen’in askerlik yıllarında tuvaletlerde ve mutfakta görmekteyiz. Yakın arkadaşı Hatem Hoca, Gülen’in diğer medrese talebelerinin rağmına asla cenaze ve dini merasimlere para karşılı katılmadığını belirttikten sonra onun tam bir dadaş olduğunu söyler.[12]

Gülen’in Erzurum’daki Eğitim Hayatı

Fethullah  Gülen’in resmi tahsili ilkokuldur. Beş yıllık ilk okul eğitiminin ilk iki yılını köy okulunda tamamlamış gerisini de dışarıdan tamamlayarak diplomasını almıştır. Eğitime ara vermesinde babasının tayini rol oynamıştır, zira taşındıkları köyde okul bulunmamaktadır.[13]  Kendisi de öğrenmeye ziyadesiyle hahişkar olan Gülen’in dini eğitimini ailesi üstlenmiştir. Kendisi, daha sonraları seküler eğitimi tercih edebilecekken geleneksel usüllerle dini eğitimine devam etmiştir, medreselerde özel hocalardan Kuran ve İslami ilimleri tedris etmiştir.[14]

Erzurum soğuk savaş döneminde dini ulemanın temerküz ettiği şehirlerdendir. Ülke genelinde dini eğitim yasak olmasına rağmen, Erzurum’da gizlice de olsa dini tedrisat devam etmiştir. Gülen’in hemşehrisi, medrese arkadaşı, hocası ve kendisine Risale-i Nur Külliyatını tanıtan Mehmet Kırkıncı Hoca, 1940’ların Erzurum’undaki genel atmosferi şu şekilde tasvir eder: Köyümüzde dini eğitime müsaade yoktu, askerler sürekli köyümüze gelip her şeyi kontrol ederlerdi. Halk, gizlice komşu köylere gider, oralarda, ahırlarda, gizli kapaklı yerlerde Kuran öğrenmeye çalışırlardı.” [15]

Erzurum’da Fethullah Gülen meşhur mahalli ulemadan dersler almıştır. Dönemin meşhur Erzurum Müftüsü Osman Bektaş Hoca bunlardan biridir. Gülen, ders aldığı mekânları ve hocaları sürekli değiştirmiş, farklı dini gelenek ve şahsiyetlerden istifade etme imkânları bulmuştur.[16]  Medrese eğitiminin temelini Erzurum’da almıştır. Arapça, Osmanlıca ve Farsçayı burada öğrenmiş, Kuran’ı burada ezberlemiştir. Kuran’ı ezberlediğinde 14 yaşındadır.[17] Ali Ünal’a göre Gülen, Arapça ve Farsça eğitimini babası Ramiz Efendi’den tahsil etmiştir. Babası, tam bir Peygamber ve sahabe aşığıdır. Peygamber’i ve ashabını övgüyle anlatan Arapça ve Farsça şiirleri tarlada, evde yüksek sesle okuduğundan, babasını duyan, dinleyen genç Gülen de tabii olarak bu dillere bir aşinalık ve ünsiyet kesbetmiştir, çok sayıdaki Arapça ve Farsça şiiri bu yaşlarda ezberlemiştir.[18]

Erzurum’da Gülen üzerinde en çok tesiri olan hoca mutasavvıf şair Nakşibendi şeyhlerinden Alvarlı Muhammed Lütfi’dir. Alvarlı’nın Nakşibendilik bağlantısı ile Gülen, İslam’ın ruhi ve manevi sahasına derin bir ünsiyet kesbetmiştir. Çocukluk yıllarında Gülen’in kahramanı Alvarlı Efe’dir. Alvarlı’nın kendisi de Gülen’e karşı ayrı bir hassasiyet göstermiş, onunla özel ilgilenmiştir.[19]  Gülen, Alvarlı’nın İslam’ın hoşgörüsünü işleyen, manen oldukça zengin olan şiirlerini ezberlemiştir. Gülen, kendisinin İslami anlayışını Muhammed Lütfi Efe hazretletine borçlu olduğunu teslim eder. [20]

Ezcümle, Erzurum güçlü kültürü, önemli coğrafyası ve tarihsel hususiyetleriyle Gülen’in şahsiyetinde, mütehammil ve mücadeleci fıtratında, dini karakterinde, takva eksenli dini yaşantısında ve fikriyatında belirleyici olmuştur. Erken yaşlarda münasebet kurduğu, daha sonra teşrik-i mesai yaptığı çok sayıdaki Erzurumlu’nun Gülen’in şahsi hayatında ve tefekküründe yeri ayrıdır, ki Gülen kendisi de bu zevatı sık sık konuşma ve yazılarında yad eder, onların kendisi üzerindeki haklarını ve tesirlerini teslim eder. Yazı dili, üslubu, şairaneliği, hatta vaaz tarzı üzerinde bölgenin tesirleri vardır ki bu çok daha kapsamlı akademik araştırmalara mevzu olmalıdır. Daha önemlisi, bugün transnasyonelleşen ve dünyanın hemen hemen her yerinde varlık sergileyen Hizmet Hareketi’nin kültürel ve felsefi kökenlerinde bu bölgesel tesirlerin olduğu ileri sürülebilir. Mesela Gülen’in düşüncesinde ve Hareket’in umdelerindeki yerlilik ve Anadoluluk gibi…

Fethullah Gülen bu yerel ve bölgesel unsurları derleyip harmanlayarak bu değerlerden küresel bir vizyon oluşturabilmeyi başarmıştır. Mesela,  milli hisler ve düşünceleri hünerlice istimal ederek Türk insanını motive etmiş ve tedricen de dini ve milli hassasiyetleri başarılı bir şekilde kombine ederek kendi özgün ve yerli anlatısını inşa etmiştir. Son tahlilde, hitap ettiği kesimi kendi sınırları dışına çıkarmış ve onlara zengin muhtevalı bir ufuk işaret edebilmiştir. Gülen hem yerli olarak otantik kalmayı başarmış, hem de küresel bir vizyon ve değer üretebilmiştir. Fethullah Gülen’in dini anlayışını ve Hizmet Hareketi’nin felsefi ve kültürel kökenlerini araştırmak isteyen akademisyenler için, kendisinin doğum yeri olan Erzurum zengin malzemeler sunacaktır.

[1] Yavuz . Toward An Islamic. p.23

[2] Ibid.,28

[3] Erdogan. My Small. 28.

[4] Erdogan. My Small., 47

[5] Erdogan. My Small. 64.

[6] Ibid., 73.

[7] Caha and Aras. :Fethullah Gulen.” 148

[8] Merca. Fethullah Gulen. 271.

[9] Yavuz. Toward An Islamic. p. 37

[10] Erdogan. My Small.42

[11] Hatem Hoca. http://tr.fgulen.com/content/view/167/133/

[12] Hatem Hoca. http://tr.fgulen.com/content/view/167/133/

[13] Dogu Ergil  100 Soruda Fethullah Gulen ve Hareketi. Istanbul: Timas, 2008. P. 14

[14] Erdogan. My Smal. P. 45

[15] Cemal Kalyoncu. Nurlu Hayatlar. Istanbul: Zaman Kitap. 2005. P..67

[16] Ergil. 100 Soruda. P. 17

[17] Ibid.  15

[18] Unal. Fethullah Gulen.p. 11

[19] Yavuz. Toward An Islamic.p. 29

[20] Erdogan. My Small. p.74.

“Hanginizin daha güzel iş ortaya koyacağını denemek için, ölümü ve hayatı yaratan O’dur. O azîzdir, gafurdur (üstün kudret sahibidir, affı ve mağfireti boldur.” (Mülk Sûresi, 67/2)

 “Sizden önce geçenlerin başlarına gelenler sizin de başınıza gelmeden Cennet’e gireceğinizi mi sandınız? Onlara öyle sıkıntı ve mihnetler, öyle çetin zaruretler dokundu ve öylesine sarsıldılar ki, başlarında bulunan rasûl ve beraberindeki iman edenler, “Allah’ın yardımı ne zaman?” diyecek hale geldiler. Bilin ki, Allah’ın yardımı yakındır.”   (Bakara Sûresi, 2/214)

[Bu âyet, Sırat-ı Müstakîm, yani Allah’ın Dini üzere yürüyüp, başkalarını da aynı Din’e çağıran toplumların tarihini çok özlü biçimde ortaya koymaktadır. Bazı yanlarıyla daha başka âyetlerde de geçtiği üzere, bu yol çetin bir yol olup, gerektiğinde harp gibi, yokluk, kıtlık ve her türden işkence gibi çeşit çeşit sıkıntılarla doludur. Bu sıkıntılı yolda Allah, gerçekten iman edip sabır gösterenlerin ortaya çıkması ve yolun doğruluğuna şahitler edinmek için, imtihan üzerine imtihan gönderir. Bu, “Allah’ın yardımı ne zaman?” denecek hale gelinceye, yani bütün maddî sebeplerin, çarelerin tükenip, neticenin ve muvaffakiyetin yalnızca Allah’tan olduğu gerçeğinin ruhlarda tam manâsıyla duyulacağı, bir başka ifadeyle, “Nûr-u Tevhid içinde Ehadiyet’in tecelli edeceği” noktaya kadar devam eder. İşte bu nokta, çekilen bütün mihnet, meşakkat ve sıkıntıların birden ferah-feza bir iklime yol verdiği noktadır. Ama imtihan bundan sonra da sürer; bu noktada yol, dünya nimetlerine dalmadan zirvede sebat gösterme, şükretme ve seviyeyi koruma merhalesine gelmiştir. (Ali Ünal, Allah Kelâmı Kur’ân-ı Kerîm’in Açıklamalı Meali)]

***

Musibetlerin En Şiddetlileri (Diriliş Çağrısı/Neylerse Güzel Eyler)

…… İnsanlığın İftihar Tablosu (sallallahu aleyhi ve sellem), “el-mü’minü belviyyün – Mü’minin başından bela hiç eksik olmaz” diyerek iman yolunun muhtemel meşakkatlerine dikkat çekmiştir. Rasûl-ü Ekrem Efendimiz, belâların en şiddetli olanlarına başta peygamberlerin sonra da derecelerine göre Allah’a en yakın kulların maruz kaldıklarını belirtmiştir. Bu hususa işaret eden hadis-i şerifin sonunda “Herkes imanının kuvvetine göre belalara uğrar. Şayet insanın imanı sağlam ve güçlü ise ona gelen belalar şiddetli olur; fakat, kulun imanı zayıfsa onun maruz kalacağı belalar da o nispette hafif olur.” buyurulmuştur. İmanı güçlü olan bir insan çok çetin musibetlerle imtihan edilse bile, her türlü meşakkate katlanır; her şeye rağmen, “iman, teslim, tevekkül” der, saadet-i dareyne yürür. İmanı zayıf kimseye gelince, Allah (celle celalühû) onu ağır imtihanlara maruz bırakmaz; çünkü o, elde ettiği küçük bir seviye varsa, ağır bir imtihanda onu da kaybedebilir ki, Rahmeti Sonsuz, kulunu öyle bir sû-i akıbete uğratmaz. Bu açıdan, adeta imanın gücü ve Allah’la irtibatın kuvveti ölçüsünde bela ve musibetler de şiddetli ya da hafif gelir insanın üzerine. Muhammed Lutfî Hazretleri,

“Ezelden âdet-i Mevlâ dostuna

Sevdiği kulunu mübtela eyler

Alınca abdini kerem destine

Anı bin dert ile ibtila eyler.”

diyerek işte bu hakikati dile getirmiştir.

Hâsılı, insan her meselede sebeplerin gereğini yaptıktan sonra Allah’a tevekkül etmeli, hakikî tesiri ve neticeyi Cenâb-ı Hak’tan beklemeli, akabinde de başına ne gelirse gelsin “Elhayru fî mahtârahullah” deyip takdir-i ilahîye teslim olmalıdır. Allah’ın kaza, takdir ve muâmelelerinin zahirî acılık ve sertliklerine katlanıp her şeyi gönül rahatlığıyla karşılamalı, dûçar olduğu musibetleri kaderin tecellilerini düşünerek iç hoşnutluğu ile ahiret hesabına değerlendirmeli ve her zaman “Hayır, Allah Teâlâ’nın ihtiyar buyurduğu husustadır” mülahazasıyla dopdolu olarak hâlis bir kul tavrı ortaya koymalıdır.

* * *

İmtihan (Buhranlar Anaforunda İnsan)

Bir imtihanlar zinciridir hayat baştan başa. Tâ çocukluktan başlar insanoğlu için imtihanlar. Ve rûh bedenden ayrılacağı ana kadar da devam eder durur. Anlayıp sezebilenler için bu küçük küçük imtihanlar, birer eleme ve finale kalan ruhların tesbit edilmesiyle alâkalıdır. İnsanoğlunun vicdanında ve rûhânîlerin gözünde tesbit edilmesiyle…

Çeşit çeşittir imtihanlar ve bütün bir hayat boyu, değişik boy ve derinlikte devam eder dururlar: Mektebe alınma imtihanı, sınıf geçme imtihanı, mektep bitirme imtihanı; evlâdın babadan, babanın evlâttan bulma imtihanı ve daha bir sürü imtihan…

…..

İnsan imtihanlarla saflaşır ve özüne erer. Hayat, imtihanlar sâyesinde yeknesaklıktan kurtulur ve renklilik kazanır. Ruh imtihan gördüğü nispette olgunlaşır ve büyük işleri göğüsleyebilecek hâle gelir. Geçirilen imtihanın ağırlığı ve soruların terleticiliği nispetinde, ferd, insanlık mektebinde sınıf geçmeye ve yükselmeye hak kazanır.

İmtihanın olmadığı bir yerde ferdin saflaşıp özüne ermesinden, toplumun gerilip çelikleşmesinden bahsedilemez. İmtihanla sıkışan ve büzülen ruhlardır ki yay gibi gerilir, ok gibi fırlar ve bir solukta hedefe ulaşırlar. Evet, sabah akşam onların çevrelerinde dolaşıp duran endişeler, yer yer yuvalarını sarsıp geçen açlıklar, susuzluklar, sıkıntılar, hatta mal ve canlarına gelen zarar ve ziyanlar, beklenmedik şekilde hâdiselerin demir paletleri altında kalıp ezilmeler, onları en sert çelikler hâline getirecek ve istikbâle hazırlayacaktır.

İmtihan görmemiş ölü gönüllerin ve ham ruhların, nefisleri adına insanlığa yükselmeleri bahis mevzuu olmayacağı gibi, içinde yaşadıkları topluma da en küçük bir menfaatleri dokunmayacaktır.

Elmas gibi ruhların, kömür tıynetli kimselerden ayrılması imtihana bağlıdır. İmtihanın olmadığı bir yerde, altını taştan, topraktan; elması da kömürden tefrik etmeye imkân yoktur. Ve yine imtihanın olmadığı bir yerde, en uğursuz ruhlar en yüce kametlerle iç içedir. İmtihanla, melekler gibi sâfi ruhlar, habis ruhlardan ayrılır ve kendileri için mukadder zirvelere ulaşırlar.

Bunun böyle olduğunu bilen hakikate âşina bir gönül için, her imtihan, insanı gökler ötesi âlemlere uçuran bir kanat ve imtihanda görülen her sıkıntı da ona güç ve canlılık kazandıran bir iksirdir. Böyle birinin nazarında ateşlere atılmak, Yaratıcı’nın dostluğuna doğru atılmış en güçlü bir adım; çarmıhlara gerilmek de ona yükselmenin yüce birer vesilesi sayılır.

Evet, gönlünü en yüce ideâllerle donatmış birisi için, her yeni imtihan onun azmine indirilmiş bir kamçı, irâdesini şahlandıran bir efsun ve gönül kadranını aydınlatan bir ışıktır. O gördüğü her imtihanla kristâller gibi berraklaşır, yay gibi gerilime geçer ve adım adım, gönlünde kurduğu cennetlere doğru yükselir.

Kahrı-lûtfu bir bilmeyen mürde gönüller (Ölü gönül. Katı yürekli, hissiz, duygusuz insan) varsın bundan birşey anlamasınlar. Geçen hakikatın meâline gönül vermiş ideâlistler, bu uğurda çekilen ızdıraplardan daha zevkli birşey tanımayacaklardır. Ocaklar gibi yansalar dahi, âh u efgan edip ağyâra dert yanmayacaklardır. Ne dostların vefasızlığı ne de düşmanın insafsızlığı onları millet ve vatan yolunda hizmetten alıkoyamayacaktır. Ve işte ahd u peymânları (Söz ve yemin.):

“Felek esbab-ı cefasın toplasın gelsin,

Dönersem kahpeyim millet yolunda bir azîmetden.”

Ruhun şâd olsun N. Kemâl!

* * *

Din bir imtihandır

İkinci Suâle Cevap (Yirminci Söz / İkinci Makam)

Eğer desen: “Şimdi şu tahkikattan sonra şüphem kalmadı ve tasdik ettim ki; Kur’ân’da, sâir hakâikla (hakikatlerle) beraber, medeniyet-i hâzıranın (günümüz medeniyeti) hârikalarına ve belki daha ilerisine işaret ve remiz vardır. Dünyevî ve uhrevî saadet-i beşere lâzım olan her şey, değeri nispetinde içinde bulunur. Fakat niçin Kur’ân onları sarâhatle (açıkça) zikretmiyor; tâ, muannit (inatçı) kâfirler dahi tasdîka mecbur olsunlar, kalbimiz de rahat olsun?”

Elcevap: Din bir imtihandır, teklif-i ilâhî (dinî yükümlülük) bir tecrübedir; tâ, ervâh-ı âliye (yüce ruhlar) ile ervâh-ı sâfile (değerini yitirmiş, bayağı ruhlar), müsabaka meydanında, birbirinden ayrılsın. Nasıl ki bir mâdene ateş veriliyor; tâ elmasla kömür, altınla toprak birbirinden ayrılsın. Öyle de, bu dâr-ı imtihanda olan teklifât-ı ilâhiye bir ibtilâdır (imtihan) ve bir müsabakaya sevktir ki; istidâd-ı beşer mâdeninde olan cevâhir-i âliye (yüksek, değerli cevherler) ile mevâdd-ı süfliye (değersiz maddeler) birbirinden tefrik edilsin. Madem Kur’ân, bu dâr-ı imtihanda, bir tecrübe sûretinde, bir müsabaka meydanında, beşerin tekemmülü için nâzil olmuştur; elbette şu dünyevî ve herkese görünecek umûr-u gaybiye-i istikbâliyeye (geleceğe ait, bilinmeyen işler) yalnız işaret edecek ve hüccetini isbat edecek derecede akla kapı açacak. Eğer sarâhaten zikretse, sırr-ı teklif  (imtihan sırrı, deneme)bozulur. Âdeta gökyüzündeki yıldızlarla vâzıhan (âşikar, apaçık)  LA İLAHE İLLALAH yazmak misillü bir bedâhete (açıklık, gözle görülür olma) girecek. O zaman herkes ister istemez tasdik edecek. Müsabaka olmaz, imtihan fevt olur. Kömür gibi bir ruh ile elmas gibi bir ruh (Ebû Cehîl-i Laîn ile Ebû Bekir-i Sıddîk, müsavî (eşit) görünecek. Sırr-ı teklif zayi olacak.) beraber kalacaklar.

Elhâsıl: Kur’ân-ı Hakîm, hakîmdir (daima hikmeti gözeten). Her şeye, kıymeti nispetinde bir makam verir. İşte Kur’ân, bin üç yüz sene evvel, istikbâlin zulümâtında  müstetir (gizli) ve gaybî olan semerât (meyveler, ürünler, faydalı neticeler) ve terakkiyât-ı insâniyeyi görüyor ve gördüğümüzden ve göreceğimizden daha güzel bir sûrette gösterir. Demek Kur’ân, öyle bir Zât’ın kelâmıdır ki, bütün zamanları ve içindeki bütün eşyayı bir anda görüyor…

* * *

İmtihan Unsurları (Prizma–3)

Soru: İnanıp, inandığı istikamette hizmet eden insanlar olarak karşılaşabileceğimiz en önemli imtihan çeşitleri nelerdir?

Allah Rasulü (s.a.s) döneminden başlamak suretiyle, günümüze gelinceye kadar, İslâm davasına sahip çıkan hemen her ferd, çeşitli imtihanlara muhatap olmuştur. Olabildiğine çeşidi çok olan bu imtihan unsurlarının başında, hiç şüphesiz, ehl-i dalâlet ve ehl-i küfrün baskısı, müminlere düşünce ve niyetlerini anlatma imkan ve fırsatının verilmemesi, ölüme ve öldürülmeye kadar uzanan eziyet ve işkenceler gibi hususlar gelir. Bu hususlarda mutlak fazilet ve kemal, Sahabe-i Kiram’a aittir. Gerçi Ashab-ı Kiram’dan önce de davaları uğrunda, Efendimiz’in Habbab b. Eret’e ifade ettiği: “İnananlar, sırf inançları yüzünden çukurlara yatırılır, testere ile vücutları ikiye ayrılır, demir taraklarla etleri kemiklerinden sıyrılırdı da, onlar yine dinlerinden dönmezlerdi.” şeklinde resmedilen kahramanlar da vardı ama, ihtimal ki yine de mutlak fazilet ve kemal, Sahabe-i Kiram hazerâtına aittir.

Daha sonraki dönemlerde de, Sahabe misal eziyet ve işkencelere maruz kalanlar olmuştur. Mesela, bizim dünyamızda bir Ebu Hanife, bir Ahmet bin Hanbel bir Serahsi, bir Gazali ve bir Bediüzzaman Hazretleri buna önemli misaller teşkîl ederler. Ve bu zatlarla, aynı çizgide eziyetlere maruz kalan kişiler de, dava düşünceleri, hayat felsefeleri, aksiyon ve fedakârlıkları bakımından aynı arenanın kahramanları sayılabilirler.

İmtihan unsurlarından en önemlisi -bana göre- Kur’ân’ın, “Bazınızı, bazınız ile imtihan ediyoruz.” (En’am Suresi, 6/53) ayetinde ifade buyurduğu, hizmet insanlarının kendi aralarında imtihan olmalarıdır. Böyle bir imtihan, imtihanların en korkuncu ve kazanma kuşağında kaybetmeye en yakın olanıdır. Sahabe-i kiram, imtihanın bu türlüsü ile defaatle karşı karşıya gelmiş ve Allah’ın inayetiyle hemen bu imtihanların hepsini de kazanmıştır. Mesela; Mute Savaşında Abdullah b. Revaha, Cafer b. Ebi Talib, Halid b. Velid gibi Arabın soylu evlatları ve askerlik dâhileri varken, Allah Rasulü (s.a.s), azadlı kölesi Zeyd b. Harise’yi kumandan tayin etmiştir. Yine Nebiler Serveri, vefatından az önce, içinde Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali gibi insanların da bulunduğu orduya, Zeyd b. Harise’nin oğlu Üsame’yi kumandan olarak nasbetmiştir. Her iki vak’ada da, bir-iki cılız ses hariç, hiç kimseden itiraz çıkmamış ve Nebiler Sultanı’nın bu tasarrufunu bütün Ashab gönülden kabullenmiştir.

Daha sonraki devrelerde bu tür imtihanların ardı arkası kesilmemiştir. Mesela Hz. Ömer, meşhur Cisr Savaşında Müsennâ gibi askerî tecrübesi müsellem, yaşlı-başlı bir zat varken, 20 yaşında bıyıkları henüz terlemeye başlamış Ebu Ubeyd’i komutan intihap etmiştir. Şimdi bunların nedenleri ve hikmetleri bir tarafa, bu hadiselerin bir imtihan olduğunda şüphe yoktur.

Bizler de günümüzde, aynı türden fakat değişik şekilde bu tip imtihanlarla her zaman karşı karşıya kalabiliriz. Mesela çeşitli vazifelerin taksiminde halk tabiriyle “ün görmüş, gün görmüş” nice tecrübeli, yaşlı-başlı insanlar, bir hikmet ve maslahata binaen arka plânda tutulabilirler. Bu, onlar için kaybetmenin de, kazanmanın da bahis mevzuu olduğu bir imtihandır. Hakeza, ön plânda koşan gençler de, yaşlılarla olan münasebetlerinde imtihan olmaktadırlar. Şayet onlar da kalkar, “Bizim her şeye aklımız yetiyor. Zaten bu vazifeye getirilmemiz de onun şahidi. Öyleyse “ne diye işi bitmiş bu kişilere gidip, soracağız?” derlerse imtihanı kaybederler. Bu hizmet içinde herkesin yeri ve o yere göre yapacağı işler vardır. Sedef kakmalı bir kapıda veya kürsüde, ahşaba da, abanoza da ihtiyaç vardır, sedefe de.

İmtihan çeşitlerinden bir diğeri de tenperverlik, hâneperverlik, çocukperestlik, torunperverlik.. vb. şeylerdir. Hizmetin ilerleyen seyri içinde, özellikle bir zamanlar önde bulunan insanlar için her zaman söz konusu olan bu imtihan, şimdilerde çoklarının elenmesine sebep olabilir. “Bizler çok çalıştık. Artık gençler koşsun. Biraz biz, istirahatımıza bakalım. Evimiz, çoluk ve çocuğumuzla ilgilenelim’ düşüncesi, böyle bir imtihanın başlangıcı sayılabilir. Bununla ilgili olarak, Ebu Eyyüb elEnsari(r.a)’nin İstanbul kuşatması esnasında “Allah yolunda infak edin. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın” (Bakara Suresi, 2/195) ayeti münasebetiyle beyan buyurduğu hakikat her zaman şayân-ı mütalâa olmalıdır.

Kuşatma esnasında bir kısım askerler, kendilerini göz göre göre ölüme atan arkadaşlarına: “Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın.” ayetini okuyarak onları uyarırlar. Bunun üzerine Mihmandar-ı Rasul Ebu Eyyüb Hazretleri “Âyeti doğru okuyor, fakat yanlış tevil ediyorsunuz.” der. Ve devamla “Biz Ensar topluluğu, Mekke fethinden sonra “artık İslâm aziz oldu. Biz de mal varlığımızı muhacirin ile paylaşmış, bahçelerimizi bağlarımızı ihmal etmiştik. Şimdi biraz da kendi başımızın çaresine bakalım.” dedik. O esnada bu ayet nazil oldu. Yani “Mallarınızı Allah yolunda infak edin. İnfak etmemek suretiyle kendinizi, kendi ellerinizle tehlikeye atmayın.” Görüldüğü gibi Kur’ân’ın beyanıyla, böylesi düşünceler de bir imtihan sayılabiliyor.

Şahsen ben ölümü arzu etmenin de bir imtihan olduğu kanaatindeyim. Kavuşabiliriz, kavuşamayız bu ayrı bir mesele ama, Allah Rasulü (s.a.s), Ashabı, Tabiin, Tebe-i Tabiîn ve günümüze gelinceye kadar nice büyüklerle kavuşmayı arzu etme çok güzel bir şey. Ancak, bunun, hizmetler dolayısıyla çekilen sıkıntılar yüzünden olmadığını nereden bileceğiz! Mesela, benim başımdan geçen son olay. Susurluk hadisesi münasebetiyle açıklanan listede ismimin zikredilmesi… Daha önce de bir vesile ile arzettiğim gibi ben bu olayı İfk Hadisesine benzer bir iftira olarak kabul ettim. Hem üzüldüm hem de öteleri özledim. Hayatım boyunca iffetli yaşamaya çalışmış, bu konuda hassasiyetin zirvesine erme gayreti içinde bulunmuş, bunun için de, öz kardeşlerim “kût-u lâ yemût; ölmeyecek kadar yiyecek”le yaşasın diye Rabbine dua dua yalvarmış bir insan olarak, tutarsız bile olsa bu isnat çok ağır gelmişti. Zira benim için hizmetimin itibarı önemliydi. Şimdi benim, böyle bir ortamda, ölüm arzusunda bulunmam, beni üzüntüden üzüntüye sevkeden bu meş’um hadise münasebetiyle olmadığını nereden bileceğiz! Eğer öyleyse -hafizenallah- kazanma kuşağında kaybediyoruz demektir.

Hasılı; hizmet erlerinin başına musallat olmuş dünya kadar imtihan çeşitleri vardır. Mühim olan, hakikat erlerinin bunun farkında ve şuurunda olarak, kulluğun gerektirdiği tavrı takınabilmeleridir.

Unutmayın! “Vazife cümleden âlâ, nefis cümleden edna.”

* * *

Arzu ve İstekler Birer İmtihandır  (Fasıldan Fasıla–1/ Kur’an’dan Damlalar)

İnsan, dünyada kendisine verilen her şeyle imtihan olur, meselâ, aile de, imkân da, çocuk da böyle birer imtihan unsurudur.

Kur’ân-ı Kerim’in beyânına göre, Hz. İbrahim ve Hz. Zekeriya’da çocuk sahibi olma arzusu vardı. Hz. İbrahim (as)’ın ve zevcesinin böyle bir arzu taşıdığını, meleğin gelip de kendilerine çocuk müjdesi verdiği zaman gösterdikleri sevinçten anlıyoruz. Hz. Zekeriya (as) ise, bu arzusunu açıktan izhar buyurmuştu. Neticede, hem Hz. İbrahim (as), hem de Hz. Zekeriya (as) çocuklarıyla imtihana tâbî tutuldular.

Hz. İbrahim (as), isteğini içinde tuttuğu için, çocuğunu kesme emriyle imtihan olundu. Hz. Zekeriya (as) açıktan istekte bulunduğu içindir ki, hem kendisi, hem de oğlu Hz. Yahya (as) Yahudiler tarafından kesilmekle imtihana tâbi tutuldu.

Herkesin imtihanı, kendi seviyesine göredir, mukarrebinin tâbi tutulduğu imtihan, herkesinkinden daha çetindir.

* * *

Kadın erkek için, erkek de kadın için imtihandır  (Ölümsüzlük İksiri/ Alan Mahkumu ve Hak Mahrumu Kadınlar)

…..İnsan, mal-mülk, makam-mansıp, evlad ü iyal ile sürekli denenip sınandığı gibi, erkek kadınla kadın da erkekle imtihan olabilir. Bu sebeple, erkek için bir imtihan unsuru olması açısından kadına “fitne” de denilmiştir. Bir kısım mü’minlerin sabah akşam dualarında “Allahümme ecirnâ min şerri’n-nisâ, Allahümme ecirnâ min belai’n-nisâ, Allahümme ecirnâ min fitneti’n-nisâ” demeleri; yani, “Allahım, erkekliğin altında kalıp kadınla imtihanı kaybederek bir kötülük işlemekten bizi koru; Allahım, şehvetin arkasında sürüklenip bir felakete uğramaktan bizi muhafaza et; Allahım bir kadının cazibesine kapılıp doğru yoldan sapmaktan bizi halâs eyle!” diyerek Allah Teâlâ’ya iltica etmeleri kadının potansiyel bir ibtila vesile olmasındandır. Güzeller Güzeli Yaratıcı, kadına cemalinden bir parıltı vermiş ve onu tenasübü, güzelliği, edâsı ve endâmıyla erkeğin gönlüne çok câzip gelebilecek bir hilkatte yaratmıştır. Bazıları, o câzibe karşısında iradelerinin hakkını vermekte zorlanabilirler; kadını bir imtihan vesilesi görür ve onun karşısında iradesiz davranmamak için de sabah akşam ellerini açıp -arz ettiğim gibi- Allah’ın hıfz u himayesine sığınırlar. Yoksa, mü’minler, kadının şer, bela ve fitne olarak yaratıldığını asla düşünmez ve kadın fitnesinden korunma dualarını o bâtıl inanca bağlamazlar. Bu açıdan, aslında erkek de kadın için bir imtihan aracıdır ve kadın da erkek sebebiyle başına gelebilecek şerden, beladan ve fitneden sürekli Hazret-i Hafîz’e sığınmalıdır. Hatta, o da –dilerse– dualarında “Allahümme ecirnâ min şerri’r-ricâl, Allahümme ecirnâ min belâi’r-ricâl, Allahümme ecirnâ min fitneti’r-ricâl” diyebilir. Evet, erkek-kadın münasebetleri çerçevesinde her ikisi de birbiriyle imtihan olmaktadır ve herbiri diğeri için bir imtihan unsuru, bir bela sebebi ve bir fitne vasıtasıdır.

Aldatan Havva imajı ve ilk günahın vebalinin kadına yüklenmesi, Batılı toplumlarda, asırlar boyu kadın hakkında çok olumsuz yorumlara sebebiyet vermiştir. Bu çarpık anlayıştan dolayı, kadın, güvenilmez, doğrudan muhatap kabul edilmez, ikinci sınıf bir varlık konumuna itilmiş; âdet hali, hamilelik ve çocuk doğurma, onun ebedî suçuna bir ceza olarak telâkki edilmiştir. Oysa, İslam’ın kadına bakışı, erkeğe bakışından hiç farklı değildir. Kur’an’ın ifade ettiği yaratılış keyfiyeti, önce Hazreti Adem’in daha sonra da ondan, onun mayasından eşinin yaratılması şeklindedir. Kur’an’ın tasviri, kadın-erkek ayrımı yapılmadan her ikisinin de insan olduğunu hatırlatmaya ve bu iki varlığın birbirini tamamlayıcı önemli birer fenomen olduklarını nazara vermeye matuftur. İslam’a göre, kadın ve erkek arasında bir kısım farklılıklar bulunsa da, bunlar pek çok maslahat için planlanmış özel bir dizaynın neticesidir; fakat, aralarında ontolojik bir farklılık kat’iyen söz konusu değildir.

* * *

Sabır ve Sadakat Mihengi (Fasıldan Fasıla–2/Perspektif)

Sabır ve sadakat ancak imtihanlarla belli olur. Her türlü imtihan karşısında, Hakk (cc) kapısından ayrılmayanlar ve orada kalmaya kararlı olanlar ve kapının her açılıp kapanışında, başı kapının eşiğinde bekleyenler bu imtihanı kazanmış olacaklardır. Az bir sıkıntı ile yol-yön değiştirip, kapının önünden ayrılanlar da kaybetmiş olacaklardır.

* * *

Konunun Özeti:

• Hizmet erlerinin başına musallat olmuş dünya kadar imtihan çeşitleri vardır. Mühim olan, hakikat erlerinin bunun farkında ve şuurunda olarak, kulluğun gerektirdiği tavrı takınabilmeleridir.
• İnanan bir insan, kabzı da bastı da Allah’tan gelen bir imtihan bilmeli; bast halinde gaflete ve gevşekliğe düşmemeli, kabza müptela olunca da işi mutlak ümitsizliğe vardırmamaya dikkat etmelidir.
• İnsan, mal-mülk, makam-mansıp, evlad ü iyal ile sürekli denenip sınandığı gibi, erkek kadınla kadın da erkekle imtihan olabilir.
• Sabır ve sadakat ancak imtihanlarla belli olur. İmtihan edilinceye kadar Şeytan da meleklerin arasında bulunuyor ve Allah’a kulluk ediyordu.
• Elmas gibi ruhların, kömür tıynetli kimselerden ayrılması imtihana bağlıdır. İmtihanın olmadığı bir yerde, altını taştan, topraktan; elması da kömürden tefrik etmeye imkân yoktur.

RUBÛBİYET VE KULLUK DAİRELERİ

Yukarıda izahına çalışılan hakikatlere bir de şu açıdan bakılabilir: Kâinata baktığımızda iki levha, iki daire görünür. Biri, gayet muhteşem, muntazam ve mükemmel Rubûbiyet dairesidir. Yani, bütün kâinatta kusursuz bir san’at, sürekli yaratma ve icat, en büyüğünden en küçüğüne bütün varlıkların rızıklarının verilip, ihtiyaçlarının giderilmesi hakikatleri, bütün açıklığıyla müşahede edilmektedir. Diğer daire ise, gayet geniş ve net bir kulluk, kapsamlı bir tefekkür, istihsan, yani takdir ve ayrıca teşekkür ve iman dairesidir. Evet, bütün varlıklar, inanmayan insanların hayatlarını kuşatan doğma, ölme, belli bir ailede, belli bir zamanda ve yerde ve belli bir renk ve fizikle dünyaya gelme ve vücutlarının iradeleri dışında çalışması gibi cebrî şartlar dâhil, Rubûbiyet dairesine karşı tam bir itaat ve baş eğmişlik içindedir. İşte, insan gibi şuurlu ve sorumlu varlıklara da düşen, bütün diğer varlıkların ortaya koyduğu ve dolayısıyla kâinatta en küçük bir sarsılmaya ve bozulmaya meydan vermeyen itaat ve kulluğu irade ve şuurlarıyla yerine getirmektir. İnsanın dünya hayatındaki vazifesi budur: kulluktur; itaattir; kâinattaki muhteşem denge, güzellik ve kusursuz san’at, yani Rubûbiyet dairesi üzerinde tefekkürdür, onu takdir ve mukabilinde şükürdür. Bu vazifeyi eksiksiz ve mükemmel yerine getiren birinci kişi ise Allah Rasûlü Hz. Muhammed’dir (s.a.s.).

Allah Rasûlü (s.a.s.), sadece kendisi Rubûbiyet dairesine en mükemmel hizmeti yapmakla kalmamış, bütün insanları ve cinleri aynı hizmeti yapmaya, aynı hizmetle şereflenmeye çağırmıştır. Dolayısıyla O, ‘risalet’ denilen bu misyonu sebebiyle, kâinatın yaratılmasına sebeptir ve “Sen olmasaydın, kâinatı yaratmazdım!” hadis-i kudsîsine mazhardır. Çünkü tanınmayacak, bilinmeyecek, manâsı ve hikmeti anlaşılmayacak, takdir edilmeyecek, şükürle mukabele görmeyecek olduktan sonra Rubûbiyet dairesinin açılıp, kâinatın yaratılmasının anlamı olmazdı. Cenab-ı Allah, sözkonusu vazifeyi, Rubûbiyet dairesinin karşısındaki ubûdiyet, yani kulluk dairesini en mükemmel kimin temsil edeceğini ezelî İlm’i ile bildiği için kâinatı yaratmış ve bu vazifeyi, onu hakkıyla ve evrensel çapta yerine getirecek olan Peygamber Efendimiz’e (s.a.s.) tevdî buyurmuştur.

Kulluk dairesinin gördüğü vazifenin ebedî âlemde elbette bir karşılığı olacaktır. Bu daire Kıyamet’le birlikte kapanacak ve bu dairenin ahalisi, bu dairede yaptıklarının karşılığını görmek üzere ebedî âleme alınacaklardır. İşte, ebedî âlemde ebedî saadeti kazanmanın yolu, Rubûbiyet dairesine karşı kulluk dairesinde gereken vazifeyi ifa etmektir. Bu vazifenin ne olduğunu ve nasıl yerine getirileceğini evrensel çapta ve en mükemmel biçimde öğreten, yine Allah Rasûlü (s.a.s.) olmuştur. Dolayısıyla, O’nun bu öğretmesi, insanları sözkonusu vazifeye çağırıp onları ebedî saadete yönlendirmesi, yani O’nun hidayeti, ebedî saadet yurdunun açılmasına vesiledir.

Evet, o Zât (s.a.s.), hem rasûldür, risalet noktasında Cenab-ı Allah’ın ahkâmını, kullarından neleri istediğini Kur’ân vasıtasıyla bütün insanlara ve cinlere tebliğ etmiş, yani, onlara onları ebedî saadeti götürecek hidayeti getirmiştir. O Zât, ayrıca kuldur; kulluğu noktasında Rabb’isine herkesten daha çok ibadet, daha çok dua eder. Ayrıca, kulluğuyla insanlara Cenab-ı Allah’ı tanıtması, O’nun nasıl bir kulluğa lâyık olduğunu, dolayısıyla Sıfatlarıyla O’nu tarif etmesi, yine O’nun kulluk vazifeleri arasındadır ve bu yönüyle Cenab-ı Hakk’m dergâhında bilhassa kendisine inanan ümmetinin elçisi konumundadır.  İşte, üçüncü olarak, eğer kulluk dairesinde bu dairenin gerektirdiği vazifeyi yapan hiçbir kimse olmasaydı bile, Peygamber Efendimiz’in bu vazifeyi tam yerine getirmiş, ibadeti ve duasıyla bu vazifeyi kusursuz ifa etmiş olması, yine Cennet’in yaratılıp, ebedî saadetin icadı için yeterdi. Bu sebeple, öncelikle O’nun kulluğu ve duasıdır ki, Cennet’in ve ebedî saadetin icadına birinci vesiledir.

YÎRMÎÜÇ NOKTADA PEYGAMBER EFENDİMİZ VE EMSALSİZLİĞİ

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.s.), bilhassa aşağıdaki 23 noktada emsalsiz olup, bu 23 nokta, O’nun tarih boyu gelmiş ve gelecek bütün ehl-i imana imam, bütün insanlara hatip, bütün peygamberlere reis, bütün velîlere, safîlere, âlimlere, âdil ve muvaffak idareci ve kumandanlara efendi ve bütün peygamberlerden ve velîlerden, safîlerden oluşan zikir halkasının idarecisi olduğunu ispat eder:

1. Allah Rasûlü (s.a.s.), Cenab-ı Allah’ı bize tam manâsıyla tanıtan üç küllî muarriften, yani ma’rifet-i İlâhî kaynağından biridir. Bu kaynaklardan birincisi kâinat, İkincisi. Kur’ân-ı Kerim, üçüncüsü ise, bütün insanlığın kâmil temsilcisi olarak Hz. Muhammed’dir. O, hem haliyle, hem sözleriyle, hem de davranışları ve bütün hayatıyla Cenab-ı Allah’ı varlığı, Birliği ve Sıfatları’yla ispat eden en kapsamlı, en derin ve en parlak delildir. Kendisi Hz. Allah’ı ispat ve tasdik ettiği gibi, getirdiği aynı hakikatleri kendi zamanlarında kendi kavimlerine belli ölçülerde tebliğ etmiş olan bütün peygamberler ve O’nun mübarek bahçesinde birer çiçek olarak açan yüzbinlerce asfiyâ, evliyâ, âlimler, âdil ve muvaffak idareciler ve kumandanlar, ayrıca tarih boyu gelmiş milyarlarca mü’min de, O’nu risaletinde, getirdiği Mesajı’nda ve bu Mesaj’ın ihtiva ettiği hakikatlerde tasdik etmektedir. Şu halde O (s.a.s.), hem bir delil, hem de bir davadır.
2. Önceki peygamberlerin mesajları zamanla çarpıtılmış, unutulmuş, şirke bulaştırılmış, mesajlarındaki hükümler neshedilmiş olmasına rağmen, Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) önceki peygamberlerin getirdikleri hakikatleri de bütün boyutlarıyla ihtiva eden Mesaj’ı, yani evrensel haliyle temsil ve tebliğ ettiği İslâm, Kitabı olan Kur’ân ve bir diğer ana kaynağı olan Sünnet’i ve bu iki ana kaynağa dayalı İcma, Kıyas, İctihad gibi usullerin vücut verdiği hükümleri ve kaideleriyle ilk günkü gibi taptaze ve sapasağlam ayakta durmaktadır ve Kıyamet’e kadar da duracaktır. Dolayısıyla Allah Rasûlü (s.a.s.), bütün peygamberleri ve getirdikleri mesajları tasdik ettiği gibi, hem o peygamberlere, hem de getirdikleri mesajlara zamanla bulaştırılan bütün lekeleri de izale ederek, onları tebrie etmiştir. Bu sebeple ve misyonunun emsalsiz önemi dolayısıyla önceki bütün peygamberler tarafından geleceği müjdelenmiştir. Uğradıkları tahriflere rağmen elimizdeki Kitab-ı Mukaddes nüshalarında bu müjdelerin pek çoğunu halâ görmek mümkündür. Ayrıca, Peygamber Efendimiz’den önce yaşamış bulunan ve bir şekilde gaybe açık bulunan pek çok kişi de O’nun geleceği müjdesini vermiş ve bu müjdeler, tarih kitaplarına geçmiştir.
3. Önceki peygamberlerin bütün mûcizeleri kendi zamanlarına ait olup, vefatlarıyla sona ermiş olmasına mukabil, mûcizeliği her geçen gün daha da parlayan ve yeni yeni mucizevî yönleri keşfedilen Kur’ân başta olmak üzere, parmağının işaretiyle ayı ikiye bölmesi; mübarek parmaklarından on musluklu çeşme gibi su akması ve bu su ile bir ordunun kanması; az miktarda yemeklerin ve suların duası veya onlara bir miktar ilavesiyle bereketlenip, yüzlerce insanı doyurması; çoğu aynen gerçekleşmiş bulunan ve kalanları da zamanı gelince gerçekleşmeyi bekleyen yakın, orta ve uzak gelecekle alâkalı pek çok haberler vermesi gibi bine varan mûcizeleri, bunların yanısıra, peygamberliğinden önce taşların ve ağaçların kendine selâm vermesi, hayvanların kendisiyle konuşması, kendisiyle ne zaman yağmur duasına çıkılsa yağmurun gelmesi gibi “irhasat” denilen harikulâdelikler, O’nu hem risaletinde, hem de getirdiği Mesajla tasdik etmektedir.
4. Doğruluk, sözde durma, emanete riayet, hikmet, cömertlik, haya, merhamet, şefkat, şecaat ve iffet gibi güzel ahlâk ve hasletlerin bütün şubelerinde zirvede olması, O’nun peygamberliğine ve getirdiği Mesaj’ın hakkaniyetine tam delildir. Tarih, siyer ve benzeri eserler açısından bakıldığında görüleceği üzere, Hz. Muhammed aleyhissalâtü vesselâm, 4 yaşından (kendisine peygamberliğin geldiği) 40 yaşına kadar sergilediği ahlâkı; hileye asla tenezzül etmemesi; nefsanî arzuların en şiddetli olduğu bir çağda istikametini kusursuz muhafaza edip, bütün bu arzulara hiç baş eğmeden karşı koyması; güzel ahlâk ve ahvalini kesintisiz koruması; sınırsız iffeti ve tavırlarındaki denge ile beraber, bilhassa inatçı düşmanlarından gizli kalması mümkün bulunmayan, bütün bu güzel huylarını haleldar edecek en küçük bir aldatmaya bulaşmadan yaşaması karşısında, artık bu ahlâkın kendisinde yerleşip (tabiat haline geldiği) 40 yaşından sonra gerçekleştirdiği o büyük inkılâbın Hakk’tan geldiğini ve hakikat olduğunu tasdik etmeyen, kendisini kınasın.
5. Doğruluk; her türlü emanete tam riayet; idrak ve anlayış; problemleri çözme kabiliyeti; tayinlerindeki tam isabet; Allah’ın Dini’ni bütün yönleriyle ve hiçbir şeyi eksiksiz bırakmadan tebliğ; günahsızlık; her türlü aklî, psikoloj ik ve bedenî ârızadan sâlim bulunma gibi Peygamberliğe ait aslî sıfatların tamamında en üst ve kâmil seviyede olması; ayrıca, daima ve en üst seviyede ortaya koyduğu cesareti; idareciliği; kumandanlığı; hikmeti; yargılamada her zaman tam adalet ve tam isabet sergilemesi; (Hicret esnasında sığındıkları Sevr) mağarasında olduğu gibi, kurtuluş yolunun bulunmadığı ve sebepler planında bütün ümit bağlarının koptuğu en tehlikeli durumlarda bile tam bir metanet, kâmil bir emniyet ve nihayet derecede bir kalb rahatlığı içinde hareket etmesi; onca düşmanlarına, girdiği savaşlara, uğradığı suikastlere rağmen her durumda ve en tehlikeli yerlerde dahi mûcizevî korunması, O’nun peygamberliğine ve ciddiyetine kâfi şahittir ve ancak Hakk’a tutunduğuna yeter delildir.
6. Yine, vazifesini korkusuzca, hakkıyla ve tamamen meşrû çizgide, hiçbir yanlışa ve hileye sapmadan, asla zulüm ve haksızlıkta bulunmadan yerine getirmesi; misyonunun hakkaniyetine olan mutlak itimat ve güveni; kendi tebliğ ettiği hakikatlerin tamamına herkesten fazla ve en küçük bir şüphe duymadan inanıp, onları hayatında en üst seviyede temsil ve tatbik etmesi; bu çerçevede olmak üzere fevkalâde kulluğu, fevkalâde takvası, fevkalâde ciddiyeti, vakarı ve fevkalâde metaneti, davasında nihayet derecede sâdık olduğunu güneş gibi aşikâre göstermektedir. Eğer O’nun sözlerinde, davranışlarında, inancında, Mesaj’ını tebliğde, ahlâkında, karakterinde en küçük bir hile, çelişki, yalan, yapmacıklık olsaydı mutlaka göze batardı. Dolayısıyla, hayatlarının bizzat ispat ettiği üzere tarihin en kapasiteli toplumu olan ve Sahâbe olarak anılan Mekke’de Kureyş ve Medine’de Evs ve Hazreç kabileleri O’na inanırken asla sübjektif bir şeye değil, en objektif gerçeklerden çok daha objektif, bizzat gördükleri, yaşadıkları, tecrübe ettikleri ve asla yanıltmaz bir gerçeğe inanmış ve bu gerçek uğrunda hayatları dâhil, dünyevî her şeylerini vermişlerdir.
7. Bu hususta öyle önemli bir nokta daha vardır ki, zikretmeden geçilemez. Bütün önceki peygamberler, Cenab-ı Allah’tan alıp temsil ve tebliğ ettikleri Din’i, yani İslâm’ı, belli bir zaman ve toplulukla sınırlı olarak temsil, tatbik ve tebliğ etmişler, yani onun tamamını, tafsilatıyla ve evrenselliği içinde temsil, tatbik ve tebliğ etmemişlerdir. Dolayısıyla bu Din, Peygamber Efendimiz’in de içlerinde bulunduğu beş büyük rasûlden Peygamber Efendimiz dışında hiçbiriyle nihaî hedefine varamamış, bir yahudinin Hz. Ömer’e itiraf ettiği gibi, “Bugün size dininizi kemale erdirdim, üzerinizdeki nimetimi tamamladım ve sizin için İslâm’ı seçip, ondan razı oldum.” âyeti Peygamber Efendimiz dışında hiçbir peygambere inmemiştir. Allah’ın Dini olan İslâm, ancak Peygamber Efendimiz’le (s.a.s.) kemale ermiş, bütün nihaî evrensel sınırlarına taşınmış ve onun ifade veya ihtiva ettiği nimet, ancak sadece Peygamber Efendimiz’le bir cemaatte, bir nesilde tamamlanmıştır. Bütün nihaî boyutları ve evrenselliğiyle temsil ve tebliğ edilmediği halde Hz. Nuh (a.s.) için nimet tamamlanamamış, Hz. Nuh’un kavmi helâk edilmiştir. Hz. İbrahim (a.s.) ve takipçileri için nimet, nihaî boyutuyla ancak küçük torunu Hz. Yusuf la (a.s.) Mısır’da tamamlanmış, Hz. Musa (a.s.) ve kavmi için, Hz. Musa’dan 3,5-4 asır sonra gelen Hz. Davud (a.s.) ve Hz. Süleyman’la (a.s.) tamamlanmış, Hz. İsa ve takipçileri için ise asırlar sonra bir noktaya varmışsa da, artık bu noktada Din, şirk ve putperestlik unsurlarıyla karışık hale gelmiştir. Ancak Peygamber Efendimiz’ledir ki, Allah’ın Dini İslâm, hem bütün ve nihaî boyutlarıyla temsil ve tebliğ edilmiş, hem de bir neslin, bir cemaatin hayatında 23 sene gibi çok kısa bir zamanda hedefine, nihaî noktasına varmıştır. Bu, Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) peygamberler arasındaki emsalsiz yerini gösterdiği gibi, ashâbının bütün peygamberlerin sahâbeleri ve cemaatleri arasındaki eşsiz yerini de göstermektedir.
8. Bir din ve sistemin tamamlanması, kendini ispatla hakimiyet oluşturması kadar devamı da önemlidir. Tarihte hiçbir sistem bâkî kalmadığı gibi, İlâhî Din de, önceki peygamberler tarafından temsil, tatbik ve tebliğ edildiği sınırlı şekliyle bile yine korunamamış ve her bakımdan tahrife uğramıştır. Buna karşılık, Peygamber Efendimiz tarafından evrenselliğiyle temsil, tatbik ve tebliğ edilen bu Din, İslâm, Peygamber Efendimiz’den sonra da aslî temelleri üzerinde bir gül gibi açılmaya, muhteşem bir ağaç halinde büyümeye devam etmiş ve hem Kur’ân ve Sünnet olan ana kaynakları, hem esasları ve hem de fıirû denilen ikinci ve üçüncü derecedeki hüküm ve kaideleriyle korunmuştur, korunmaya devam etmektedir ve Kıyamet’e kadar Allah katında tek geçerli din olarak korunmaya devam edecektir. Bu da, Peygamber Efendimiz’i peygamberliği ve bütün büyüklüğü içinde tanımaya ve kabûl etmeye yeter.
9. Devlet, manevî şahsiyet (tüzel kişilik) sahibidir; onun teşekkülü, zamana muhtaçtır; eski ve köklü devletlere galip gelmek ise birden değil, tedricen olur. Çünkü kökleşmiş bir devlete bağlılık, onun vatandaşlarında ikinci bir tabiat haline gelmiştir. Bu gerçeğe rağmen, o Zât’ın (Allah Rasûlü’nün) maddeten ve mânen hâkim ve son derece güçlü bir devleti kısa bir zamanda meydana getirip, hem de kökleşmiş eski devletlere âdeta bir vuruşta galip gelmesini normalin üstünde bir harikulâdelik olarak göremiyorsan, körler defterine yazılacaksın.

Allah Rasûlü’nün (s.a.s.), peygamberliğini ve Cenab-ı Allah’ın açık teyit ve yardımına mazhar olduğunu ispat eden en önemli ve müşahhas delillerden biri, evet, O’nun Arabistan’da keşmekeşliğe, bölünmüşlüğe ve kabile savaşlarına son verip, çok kısa bir zaman içinde çok güçlü bir devleti meydana getirmesidir. Katı bir İslâm düşmanı olan William Muir, The Life of Muhammad (Muhammed’in Hayatı) adlı eserinde şu itirafta bulunmaktan kendini alamaz.

İlk dikkatimizi çeken nokta, Arapların birbirinden bağımsız sayısız kabileye ayrılmış olmasıydı. Bu kabileler, birbirleriyle sürekli savaş halindeydiler; kan veya menfaat gibi bağlarla bir araya geldiklerinde bile en ufak bir sebepten hemen savaşa hazırdılar. Evet, İslâm geldiğinde Arapların hali devamlı bir birleşmeye imkân tanımayacak bir parçalılık arz ediyordu. Problem çözülmeyi bekliyordu, ama hangi güçle? Problemi Muhammed çözdü. (William Muir, The Life of Mohammad, Londra 1861)

Kabilecilik içinde boğulmuş ve kabilecilikle parça parça olmuş Arapları kabileciliği yok edecek üstün bir gaye etrafında bir araya getirmek, herhangi beşerî bir güç için imkân dahilinde görünmüyordu. Fakat ümmî, hiçbir okul görmemiş, risaletle vazifelendirildiği 40 yaşına kadar hiçbir orduya kumanda etmemiş, hiçbir idarecilikte bulunmamış olan Allah Rasûlü (s.a.s.), parça parça ve birbirleriyle sürekli savaş halindeki insanları ve bu insanlardan meydana gelen kabileleri fevkalâde bir zemin üzerinde ve bir çatı altında birleştirdi. Çok kısa zamanda kasaba büyüklüğündeki bir yerde kurduğu devlet, önce üç milyon kilometrekarelik Arap yarımadasında hakim hale gelmesinin ardından 6-7 yıl içinde dönemin iki süper gücünden Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nu bir daha belini doğrultamayacak şekilde dize getirirken, İran Sasanî imparatorluğu’nu ise tarihe karıştırdı. Bunu yaparken, tarihte emsali görülmedik biçimde, mağlûp ettiği devletlerin halklarının kalblerini ve zihinlerini de fethetti.

10. Üstün kuvvetler ve zorlama ile görünüşte bir hakimiyet sağlanabilir. Fakat fikirlere galip gelmek, hem de kalblere girip ruhların sevgilisi olmak, tabiatları değiştirip vicdanlar üzerinde kalıcı bir hakimiyet tesis etmek, hakikatin kendine has ve başka şeylerde bulunmayan bir özelliğidir.

O Zât (s.a.s.), asla güce dayalı olarak hareket etmedi. Tarihin en kısa sürede en başarılı olmuş üç askerî hareketinden İskender İmparatorluğu, İskender’in ölümüyle, yani kurulmasıyla birlikte parçalandı. Moğol İmparatorluğu, kurucusunun sağlığında dörde bölündü ve dört bölüğün tamamı, Çağatay Hanlığı, Hindistan Moğol Devleti, Altınordu Devleti ve İlhanlılar Devleti, askerî yönden mağlûp ettikleri İslâm medeniyet havzasında çok kısa süre içinde eriyip, Müslümanlaştılar. Buna karşılık, Hz. Muhammed’in tamamen zihinlere ve kalblere hakimiyetle kurduğu ve ashâbı tarafından bir hamlede dönemin iki süper gücünden birini yok edip, diğerinin belini kıran ve 15 milyon km2lik bir sahaya yayılan devlet, fethettiği topraklarda ve halklar üzerinde bütünüyle kalıcı oldu ve kalıcı olmaya devam ediyor. Çünkü O Zât, zihinlere ve kalblere hitap etti ve onları fethetti.

Muhammed-i Hâşimî (s.a.s.), ümmî olmasına, zahirde hiçbir kuvveti bulunmamasına, saltanat ve hakimiyet gibi bir gaye ve meyil taşımamasına rağmen, en tehlikeli mevkilerde tam bir emniyet ile harekete geçerek fikirlere galip geldi, kendini ruhlara sevdirdi, tabiatlara hakim oldu; yerleşik, kökleşmiş, dem ve damara işlemiş çok sayıda vahşî âdet ve huyları köklerinden keserek yerlerine en yüce ve güzel ahlâkı, sarsılmaz temeller üzerinde kana ve ete karıştırırcasına yerleştirdi; bununla birlikte, vahşet kulübesinde yıkmakla meşgul bir topluluktaki vahşiyane kalb katılığını gidererek en ince hisleri harekete geçirdi, en yüce duyguları uyardı ve onlardaki insaniyet cevherini ortaya çıkararak, onları çok kısa bir zamanda medeniyet ufkuna yükseltip, bir hamlede doğuya ve batıya yerleşecek büyük bir devleti kısa bir zaman içinde teşkil etti ve cevval bir ateş gibi, belki her yanı aydınlatan bir ışık gibi veyahut asâ-yı Musa gibi, diğer devletleri yutup yok olma noktasına getirdi.

O Zât (s.a.s.), halkın düşünce tarzını, alışkanlıklarını ve ahlâkını değiştirdi. Allah’ın izniyle cehaleti ilme, bedeviyeti medeniyete, kaba, acımasız ve kötü kişileri de dindar, Allah korkusuyla dopdolu ve dürüst insanlara kalbetti. Bu insanların önceki inatçı ve bükülmez vahşî tavırları, kanun ve düzene teslimiyete ve bağlılığa dönüştü. Asırlardır içlerinden adı anılmaya değer tek bir büyük insan çıkaramamış olan bir halk, O’nun sayesinde dünyanın her tarafına din, ahlâk ve medeniyet taşımaya koşan binlerce yüce ruha kaynaklık etti ve tarihin en meşhurları arasına girdi.

Gücün zoru ve propaganda hilesiyle ancak sathî bir tesir meydana getirilebilir ve akla karşı yollar kapatılabilir. Buna mukabil, kalblerin derinliklerine nüfuz etmek, en ince hisleri harekete geçirmek, goncaya benzeyen istidatları inkişaf ettirmek, gizli veya uykuda olan seciyeleri uyarıp insaniyet cevherini feverana getirmek, hakikat ışığının özelliğidir. Evet, O Zât’ın, kalb katılığının cisimleşmiş bir misali olan kız çocuklarını diri diri toprağa gömme gibi vahşiliklerden kalbleri temizleyip, onları, en hassas acıma duygusunun bir parıltısı olan hayvanlara merhamet, hattâ karıncaya şefkat gibi hasletlerle donatması öyle büyük bir inkılâptır ki, özellikle bunun o çöl topluluklarında başarılması sadece kanunlarla mümkün olmayacağı için, bundaki harikulâdeliği her basiret sahibi tasdik eder.

11. İslâm, sadece devletlerle, büyük güçlerle mücadele etmedi. Yayıldığı ve tarih boyu dinlerin, felsefelerin kaynağı olmuş topraklarda pek çok din ve felsefeyle karşılaştı. Din, Hz. İsa’nın tebliği sonrası çok kısa süre içinde özünü kaybederken, Allah Rasûlü’nün tebliğ, tatbik ve temsiliyle yayıldığı bütün sahalarda ilmî ve manevî gücüyle, yetiştirdiği yüzbinlerce ulemâ, evliyâ ve asfiyâsıyla, karşılaştığı bütün dinlere ve felsefelere tam anlamıyla galip geldi; onları çok büyük ölçüde eritti; putperestliği sona erdirdi ve tek hakim din, dünya görüşü ve hayat sistemi olarak bâki kaldı.
12. Evet, o Zât (s.a.s.), kalblerin eşsiz sevgilisi oldu. Tarihte kimse, hem hayatında, hem de hayatından sonra O’nun kadar sevilmedi ve O’nun hakkında meydana getirildiği kadar kimse hakkında kitap ve başka edebî eserler meydana getirilmedi; O’nun hakkında yazılıp bestelendiği kadar kimse hakkında şiir (na’t) ve musikî parçası yazılıp bestelenmedi. O’nun hayatı, yaptıkları ve sözlerine verilen değer kadar kimsenin hayatına, yaptıklarına ve sözlerine değer verilmedi ve bu hayat, yaptıkları ve sözleri, Hadis ve Siyer ilimleri gibi iki muazzam ilme kaynak teşkil etti. O (s.a.s.), ashâbı tarafından ölesiye seviliyordu. Şu tek hadise bile, bu sevginin derecesini görmeye ve göstermeye yeter:

Kureyş’le yakınlığı olan ve Mekke civarında oturan Udal ve el-Kâre kabilesinden bir ekip, Hicret’in üçüncü yılında Allah Rasûlü’ne (s.a.s.) gelerek, “Kabilemizden Islâm’ı seçenler var; bir heyet gönder de bize Din’i anlatsınlar ve Kur’ân’ı öğretsinler.” dediler.

Allah Rasülû (s.a.s.), bu iş için ashâbından altı kişiyi seçip gönderdi ve başlarına da Mersed ibn Ebî Mersed, bir başka rivayete göre de Asım ibn Sâbit’i imam tayin buyurdu. Bu altı kişilik muallim grubu Huzeyl kabilesinin oturduğu topraklara geldiklerinde bir yerde konakladılar ve uykuya vardılar. Birden Huzeyl kabilesinin adamları, silahlarıyla bu altı kişilik ekibin başına üşüştüler. Kendilerini çağıranlar, ya böyle bir tuzak hazırlamışlardı, ya da o anda fikir değiştirmişlerdi; onlar da, Huzeyl kabilesi adamlarının yanında yer aldılar. Neticede, üç Müslüman mücahid muallim şehid olurken, üç tanesi de esir edilip, elleri bağlı Mekke’ye doğru yola çıkarıldılar.

Söz konusu üç kişiden Abdullah ibn Tarık’ı da yolda tam bağlarından kurtulup, kılıcına elini atacağı anda taşla şehid ettiler. Zeyd ibn Desine ve Hubeyb ibn Adiyy ise Mekke’de Kureyş’e teslim edildi.

Safvan İbn Ümeyye, Zeyd’i alarak, öldürmek üzere Mekke dışında bir yere çıkardı. Kureyş’ten pek çok kişiler de o anda orada hazır bulunuyorlardı. Zeyd, vakur ve sakin, idam edileceği mahalle geldi. O zaman henüz İslâm’ı kabul etmemiş bulunan Ebû Süfyan da hadise mahallinde bulunanlar arasındaydı. Belki bir pişmanlık sözü işitirim ümidiyle bir adım öne çıkıp, Zeyd’e şu soruyu sordu:

“Allah’a yeminle söyle Zeyd; şu anda senin yerinde idam edilmek üzere Muhammed olsun, sen de Medine’de ailenin yanma bulunsan istemez misin?”

“Vallahi” dedi Zeyd, “benim şu anda Medine’de ailemin yanında bulunmam karşısında değil Muhammed’in burada benim yerimde olmasını, Medine’de O’nun ayağına bir diken batmasını bile istemem.”

Bu cevap karşısında şaşkına dönen Ebû Süfyan, tepkisini şöyle dile getirdi: “Yemin olsun, arkadaşları tarafından Muhammed kadar sevilen ikinci bir kişi görmüş değilim.”

Hz. Zeyd şehid edildikten sonra sıra Hubeyb’e geldi. O da idam için Mekke dışına çıkarıldı. Orada iki rek’at namaz kılmak için müsaade istedi. Tam bir haşyet ve tevazu ile namazını kıldı; sonra da kalabalığa dönerek şunları söyledi: “Eğer ölümden korktu da namazı uzattı demeyecek olsaydınız, şu namazı daha çok uzatmayı arzu ederdim.”

İdam sehpasına çıkarılan Hubeyb’den herkesi dehşete düşüren şu sözler işitiliyordu: “Rabbim, Resûlü’nün mesajını tebliğ ettik; O’na bize yapılanı bildir ve kendisine selâmımı ilet.”

O esnada Medine’de ashâbıyla birlikte oturmakta olan Rasûlüllah (s.a.s.), “Ve aleyke’s-selâm yâ Hubeyb!” diyerek, bu kahraman mücahidin selâmını iade ediyordu.

Son olarak, yeri bir defa daha geldiği için, o büyük Zât’ın, Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.s.) asırlar üzerinde devam edip gelen silinmez tesirini ve hakimiyetini göstermek bâbında şu hadiseyi de nakletmeden geçemeyeceğiz:

Talebelerinden biri İbn Sina’ya bir gün, “Bu bilginiz ve dehanızla peygamberlik iddiasında bulunsanız, halk çevrenizde toplanır.” der. İbn-i Sina o anda cevap vermez. Nihayet bir kış günü seyahat halinde iken, konakladıkları bir mahalde şafak vakti İbn Sina o talebesini derin uykusundan uyarır ve abdest için kendisine dışardan su getirmesini rica eder. Ne kadar ısrar ettiyse de talebe, sıcak yatağından kalkmak istemez. Derken, müezzin “Allahu ekber, Allâhu ekber!” diyerek sabah ezanını okumaya başlar. İbn-i Sina, “Tam bu talebeye cevab verme zamanı” diyerek, şunu söyler:

“Peygamberlik iddiasında bulunsam, halkın arkamdan geleceğini söyleyen sen, görüyorsun ki, yıllardır sana olan hocalığım ve verdiğim dersler, hayatında bir defa sıcak yatağından kalkıp da bana bir bardak su getirecek kadar olsun üzerinde tesir bırakmamış. Sen ki, benim doğrudan talebemsin ve bu kadar yıl derslerimden istifade ediyorsun… Ama şu müezzine bak: Peygamber’in dört yüz yıllık emrine itaat ediyor ve sıcak soğuk demeden günde beş defa minareye çıkıp, Allah’ın birliğine ve O Zat’ın nübüvvetine şehâdet ediyor. İşte, aradaki fark bu!”

On dört asırdır O’nun ismi aktar-ı âlemde şehbal açmakta, sevgisi gönüllerde her geçen gün büyümekte ve dünyanın hâl-i hazır vaziyeti, O’nun bütün cihan tarafından fahrü’l-âlem olarak selâmlanacağını müjdelemektedir.

13. Dünya tarihinde kimse bu eşsiz şahsiyetle boy ölçüşemez; milletlerin en büyük kahramanları bile O’nun yanında cüce kalır. Hiç kimse, O’nun gibi hayatın her sahasında silinmez izler bırakıp gitmemiştir. Bazı büyük insanlar vardır; iyi birer teorisyendirler, fakat uygulamada yaya kalırlar. Bazıları vardır hareket adamıdırlar, fakat yeterli bilgiden yoksundurlar. Bazıları sadece birer devlet adamı, daha başkaları da güçlü birer strateji ve manevra ustası olmaktan öte geçemezler. Çokları, hayatın belli bir sahasında önder olabilirler ama, diğer sahalarda behreleri yoktur. Kimi iktisatta, kimi siyasette öndedir, kimi de askerlikte; fakat iş din ve ahlâka gelince susmak zorunda kalırlar. Enerjilerini sadece ahlâk ve maneviyata sarfeden çokları da, iktisat ve siyaset sahalarında pek kısırdırlar.

Evet, Hz. Muhammed (s.a.s.) ise hayatın her sahasında zirveyi temsil eden tek kişidir. Bir hikmet ehlidir, kendi akidesinin mücessem timsalidir. En büyük bir devlet adamı olduğu kadar, eşsiz bir asker; bir kanun koyucu olmasının yanısıra, en büyük bir ahlâkçıdır. Maneviyat âleminin en parlak bir güneşi ve yücelerden yüce dînî bir rehberdir. Emirleri ve vaz’ettiği hükümler, milletlerarası münasebetlerden yeme, içme ve yıkanma gibi günlük davranışlara kadar hayatın bütününe şâmildir. Getirip tebliğ ettiği akidevî temeller üzerinde öyle bir medeniyet kurmuş ve hayatın birbirine zıt görünen sahaları arasında öylesine muazzam bir denge vaz’etmiştir ki, hiçbir alanda en ufak bir eksiklik, yanlışlık ve tenakuzun izine rastlanmaz. Acaba O’na denk böylesine mükemmel ve bütün bir ikinci şahsiyet göstermek mümkün müdür? Hayatında hiçbir okul görmemiş, ne askerî akademiye gitmiş ne de mülkiyede okumuş, doğmadan önce babasını ve altı yaşında iken annesini kaybedip, yetim ve öksüz olarak büyümüş olan o Zât (s.a.s.), bütün zamanların en büyük ve emsalsiz eğitimcisi, muallimi, âlimi, mürşidi, kanun koyucusu, sistem kurucusu, inkılâpçısı, kumandanı, ayrıca eşsiz bir baba ve koca, kalblerin sevgilisi bir dost olarak kendini göstermiştir. Bütün bu sıfatların ümmî bir insanda en yüksek seviyede bulunması, O’nun Cenab-ı Allah tarafından öğretildiği ve vazifelendirildiğini gösteren en açık bir delil olmaz mı?

Fransız tarihçisi Alphonso de Lamartine, O’nun hakkında şöyle yazar: “Dünyada başka hiç kimse, gönüllü veya gönülsüz önüne O’nunkinden daha büyük bir hedef koymamıştır: Allah’la insan arasına sokulmuş bâtıl inançları ortadan kaldırmak; Allah’la insanı aracısız karşı karşıya getirmek; putatapıcılığın maddî ve çarpıtılmış ilâhlar kaosu arasında aklî ve kutsal ilâh kavramını yeniden yerleştirmek. Dünyada başka hiç kimse, bu kadar zayıf vasıtalarla insan gücünün bu kadar ötesinde bir işe girişmemiştir; böylesine büyük bir hedefin tasarlanmasında ve uygulamaya geçirilmesinde kendinden başka vasıtası ve çölde yaşayan bir avuç insandan başka yardımcısı yoktu O’nun. Ve başka hiç kimse, dünya üzerinde böylesine büyük ve kalıcı bir ikinci inkılâbı gerçekleştirmiş değildir; çünkü, iki asırdan daha az bir zaman içinde İslâm, inanç ve hakimiyet planında tüm Arabistan’a yayılmış ve Allah adına İran’ı, Horasan’ı, Mâverâünnehir’i, Batı Hindistan’ı, Suriye’yi, Habeşistan’ı, tüm Kuzey Afrika’yı, İspanya’yı, Akdeniz’de çok sayıda adayı ve Galya’nın bazı kısımlarını fethetmiştir.”

Eğer gayenin büyüklüğü, vasıtaların azlığı ve neticenin şaşırtıcılığı insan dehasının üç ölçüsüyse, kim Muhammed’le karşılaştırılabilir? En meşhur insanlar, sadece ordular, kanunlar ve imparatorluklar meydana getirmişlerdir. Çoğu defa gözleri önünde dağılıp giden maddî iktidarlardan başka bir şey kurmamıştır onlar. Fakat bu insan, yalnızca orduları, kanunları, imparatorlukları, milletleri ve hanedanlıkları harekete geçirmekle kalmamış, ayrıca, o zamanki meskûn dünyanın üçte birinde milyonlarca insanı ve daha da ötesi ma’bedleri, tanrıları, dinleri, fikirleri, inançları ve ruhları yerinden oynatmıştır. Her harfi kanun olan bir Kitab’a dayanarak, her dil ve her ırktan insanlardan bir manâ ümmeti çıkarmıştır. Bize, bu Müslüman ümmetin silinmez karakterini, sahte ilâhlardan nefreti ve bir ve gayr-ı maddî Allah tutkusunu bırakmıştır. Göğün kudsiyetinden uzaklaştırılmasına karşı oluşan bu ulûhiyet tutkusu, Muhammed’in takipçilerinin en büyük faziletidir; arzın üçte birinin bu inanca teslim olması, O’nun bir mûcizesidir. Uydurma ilâh zürriyetlerinin bıktırıcılığı altındaki bir dünyada ilân edilen Allah’ın birliği inancı, telâffuz edilir edilmez bütün eski putperest mabedlerini yerle bir eden ve dünyanın üçte birini harekete geçiren başlı başına bir mûcizeydi. Bu Zât’ın hayatı, tefekkürü, ülkesinin bâtıl inançlarını kahramanca inkârı, putatapıcılığın öfkelerine meydan okumadaki cesareti, Mekke’de on üç yıl süreyle gösterdiği sabır ve tahammül, halkın ezasını ve hattâ hemşehrilerinin kurbanı oluşunu kabulü; evet, bütün bunlar ve ilâveten kesintisiz tebliği, tuhaflıklara karşı koyuşu, başarıya inancı ve felâketler karşısındaki insan üstü güven duygusu, zafere götüren sabır ve azmi, tek bir fikre olan tutkulu bağlılığı ve asla imparatorluk peşinde olmayışı; bitmez duası ve ibadeti, Allah’la olan manevî konuşmaları, vefatı ve vefatından sonraki muzafferiyeti; bütün bunlar, bir yalana değil, sarsılmaz bir inanca şahidlik etmektedir. Esaslı bir akideyi yeniden yerleştirme hususunda O’na güç veren bu inançtı. Bu akîde de, iki taraflıydı: Allah’ın Birliği ve Allah’ın maddî olmayışı. Birinci taraf, Allah’ın ne olduğunu, ikinci taraf da ne olmadığını anlatıyordu. Fikirlerin filozofu, hatibi, elçisi, ortaya koyucusu, cenkcisi ve fâtihi; aklî inançların, tasvir, timsal ve heykelleri olmayan bir dinin ve yirmi dünyevî ve bir manevî devletin kurucusu Muhammed. İnsan büyüklüğünün tesbitinde kullanılan bütün ölçüler içinde soruyoruz: O’ndan daha büyüğü var mıdır? (History of Turkey (terc), New York, 1851;, c. 2, s:276-27.)

O’ndan daha büyüğü değil, O’nunla tartıya konabilecek bir ikinci insan var mıdır?

The 100: A Ranking of the Most Influential Persons İn History (Tarihin En Etkili 100 Kişisi) isimli eserin yazarı Michael Hart, bu eserinde tarihin en etkili birinci kişisi olarak Allah Rasûlü Hz. Muhammed’i (s.a.s.) seçer ve bunun sebebini de şöyle açıklar:

Benim Muhammed’i tarihin en etkili kişileri listesinde birinci sıraya koymam bazı okuyucuları şaşırtmış olabilir ve bazıları tarafından da sorgulanabilir. Fakat O, hem dünyevî, hem de dinî sahada tam muvaffak olmuş yegâne kişidir… Muhammed’in İslâm üzerindeki kendine ait tesiri, İsa Mesih ve St. Paul’ün (Pavlos) Hıristiyanlık üzerindeki toplam tesirinden daha büyüktür. Aynı anda hem dünyevî, hem de dinî sahadaki emsalsiz başarısıdır ki, Muhammed’e insanlık tarihinin en etkili yegâne kişisi unvanını kazandırmaya yeter. (The 100: A Ranking of the Most Infiuential Persons In History, New York, 1978,)

14. Bir toplumda, özellikle bu toplum bir cahiliye toplumu ise, yerleşmiş âdet ve gelenekleri kaldırmak ve yerlerine yenilerini yerleştirmek ne kadar zor ise, bir insanın artık tamamen tabiatı haline gelmiş huylarını ve alışkanlıklarını değiştirmek de o kadar zordur. Meselâ, günümüzde tamamen zararlı olduğu bilindiği halde, yalnız sıhhat açısından zararlı olmakla kalmayıp, insanların kendi paralarıyla kendilerini bilerek zehirleme manâsına gelen sigara gibi küçük bir âdeti küçük bir topluluktan bile tamamen kaldırmak, her türlü gayrete, kanûnî yasak ve cezaya, ikna çalışmalarına, çok gelişmiş bulunan farklı iletişim ve terbiye araçlarının kullanılmasına rağmen mümkün olmamaktadır. Halbuki o Zât (s.a.s.), yerleşmiş ve kökleşmiş âdetleri, gelenekleri ve alışkanlıkları olabildiğine inatçı, mutaassıp ve pek çok sayıda ve çeşitte topluluktan çok kısa bir zaman içinde ve hiçbir güç kullanmadan kaldırmış, onların yerine en üst seviyede faziletler, gelenekler ve güzel ahlâkın bütün şubelerini yerleştirmiştir. Bugün dünyanın herhangi bir yerine en meşhur yüz pedagog, yüz filozof, yüz psikolog, yüz sosyolog gitse, acaba o Zât’ın yirmi üç senede başardığının yüzde birini yüz senede başarabilirler mi?
15. O Zât’ın aralarında dünyayı teşrif buyurduğu kavim, Muhacirler ve Ensâr diye anılan Mekke’nin Kureyş ve Medine’nin Evs ve Hazreç kavim veya kabileleri, İslâm ile ortaya koydukları performansın da gösterdiği üzere, tarihin her bakımdan en kapasiteli insanları idi. Böyle idi ki, Allah Rasûlü’nün kurduğu devleti çok kısa zamanda üç kıtada hükmeden bir devlet haline getirmekle kalmadılar; tarihin en güçlü, en muktedir, mağlûbiyet bilmez, ama en âdil, en merhametli, en mütevazı devlet adamları, komutanları, askerleri ve sistem kurucuları onların içinden çıktı. Bunun yanısıra, hayatın ve insan varlığının bütün ünitelerine ve şubelerine hükmeden bir Mesaj, onlarla yayıldı, hayata hayat oldu ve milyonlarca insanın ihtidasının önü açıldı. Ayrıca, ilim, düşünce, sanat, dil, edebiyat, eğitim ve öğretim sahalarında da öyle bir performans, öyle bir zirve temsil ve icraat ortaya koydular ki, çeyrek asırda 15 milyon km2 civarında bir sahaya yaydıkları mesajlarını kabul eden milyonlarca insanın öyle bir ilmî, ahlâkî ve manevî seviyeye yükselmelerine hizmet ettiler ki, kendilerine Tabiûn (Sahâbe’den sonra gelenler) ve Tebe-i Tabiîn (Tabiûn’u takip edenler) denilen bu iki neslin, tarihte de emsali yoktur.

Bütün bunlar, Peygamber Efendimiz’in İslâm’ı içlerinde temsil ve tebliğ ettiği, yayıp hakim hale getirdiği Kureyş, Evs ve Hazrec’e mensup insanların nasıl bir kapasiteye sahip bulunduklarını, onların insanlık tarihinin en kapasiteli insanları olduklarını ortaya koyar. Böyle insanlar, müsbet bir mesajla yetiştirildiklerinde nasıl emsalsiz icraat ve eserler ortaya koyarlarsa, menfî bir sistemde, menfî bir inançla da emsalsiz kötülüklerin, vahşetin, ahlâksızlığın sınır tanımaz temsilcileri olurlar. Bu tür insanların eğitimi de en zor eğitimdir; zekâ ve kapasite ne kadar yüksekse, onları eğitmek ve tatmin etmek da o kadar zor olur. İşte Peygamber Efendimiz (s.a.s.), tarihin en kapasiteli, dolayısıyla Cahiliye denilen İslâm öncesi dönemde küfürde, şirkte, zulümde, cefada, kötülüklerde, ahlâksızlıkta, vahşette, nifakta en önde insanlarını eğitti; onların zihinlerinin muallimi, kalblerinin mürşidi, ruhlarının terbiyecisi oldu. Çok geniş çöllerde alabildiğine vahşî, âdetlerine bağlılıkta son derece mutaassıp ve inatçı toplulukları pek kısa bir zamanda öylesine eğitti, onlara öylesine muallim (öğretmen) ve mürşid oldu ki, onları güzel ahlâkın bütün şubeleriyle donattı ve yalnızca kendi dönemleri itibariyle değil, Sahâbe adıyla, Kıyamet’e kadar gelecek bütün nesillere rehber, muallim ve üstad eyledi. Bunu asla güç kullanarak yapmadı; zaten o gücü yoktu, tek başına ortaya çıkmıştı; kaldı ki, güç kullanarak böyle bir eğitim de asla mümkün olamaz. Onların akıllarını, kalblerini, nefislerini fethetti; kalblerin sevgilisi, akılların öğretmeni, nefislerin terbiyecisi, ruhların sultanı oldu.

16. O Zât’ı, Peygamber Efendimiz’i vazifesi başında ziyaret ettiğimizde görürüz ki, Mekke mihrabı, Medine minberi olup, elinde baştan sona mûcize bir Kitap tutmakta ve O’nunla bütün insanlara, cinlere ve meleklere, hattâ bütün varlıklara ezelî bir hutbeyi okumakta, ezelî bir Mesajı tebliğ etmektedir. Bunu yaparken de, tarih boyu bütün felsefeleri, insan düşüncesini meşgul etmiş bulunan yaratılışın ve varlığın gayesi muammasını en net ve anlaşılır bir şekilde açıklamakta, varlıktaki her şeyi yerli yerine oturtup, her bir şeye kendi sahip kılındığı değeri vermekte, yine tarih boyu akılları hayrette bırakan ve her bir varlığa sorulan “Kimsin, nesin? Nereden geliyorsun? Bu hayattaki gayen nedir ve rehberin kimdir? Ve nereye gidiyorsun; hayatın ve ölümün senden istediği nedir?” sorularına en ikna edici cevapları vermektedir.
17. O Zât, öyle bir hakikati tebliğ ediyor ve o hakikat öyle bir ışık saçıyor ki, bütün varlığa o ışığın dışında bakıldığında, bütün kâinat karanlık bir matemhaneye dönüşüyor. Bu matemhanede herkes, kendinden, varlığından, dününden, halinden ve geleceğinden vaveyla ediyor. Varlıklar, birbirlerine karşı dilsiz, kalbsiz ve ilgisiz kapkatı cenazeler gibi, hattâ düşman ve rakip vaziyette duruyor veya öyle görünüyor. Dün, büyük bir mezarlık, her şey bir kaos ve tesadüfler anaforu içinde çalkalanıyor ve yarının ne getireceği hiç belli değil. Varlıklar, bilhassa insan, acz ve fakr yaraları içinde, yani en küçük ihtiyaçlarını bile kendi başına karşılamaktan âciz, bütün kâinatın yardımına muhtaç bir manzara arzediyor. Fakat O’nun getirdiği nur her şeyi o kadar aydınlatıyor ki, kâinatı, içindeki bütün varlıkların birbiriyle mükemmel bir yardımlaşma halinde olduğu, her şeyin her bir şeyin imdadına koştuğu, her şeyin birbirini sevgiyle kucakladığı ve birbirlerinin eksikliklerini tamamlayıp, kemaline hizmet ettiği bir kardeşlik beşiği, bir yardımlaşma ve âhenk senfonisi olarak gösteriyor. Ve o nûrun aydınlığında her şeyin Yaratıcısı ve Yaşatan’ına karşı bir ibadet içinde olduğu, her şeyin, her hadisenin kendine has bir dille O’nu zikrettiği, O’na teşbih, tahmid ve tekbirde bulunduğu bir büyük mescid olduğu görülüyor. Hayat, bir ta’lim, terbiye, yetişme ve kemâle ulaşma yolu; ölüm, bu ta’lim ve terbiyeden terhis tezkeresi ve bunların karşılığını ebediyen almak için bir başka ve sonsuz âleme geçiş vizesi olarak arz-ı endam ediyor. Geçmiş büyük bir mezar veya mezarlık değil, milyonlarca peygamber, asfiyâ ve evliyânın, onlarla birlikte milyarlarca mü’minin bir arada ibadet ettiği çok büyük bir mescid, eğitim- öğretim gördüğü çok büyük bir mektep-medrese olarak, gelecek ise, ne getireceği belli olmayan fırtınalar zaman ve zemini olmaktan çıkıp, muhteşemler dağlar eteğinde muhteşem bahçeler içinde en güzel ziyafetlerin hazırlandığı ebedî bir hayat zaman ve zemini olarak görülüyor.
18. Kâinata, içindeki varlıklara ve hadiselere o Zât’ın getirdiği nûrun aydınlığında bakılmadığı takdirde, her bir hadise, her bir değişim, her bir hareket, manâsız, hikmetsiz ve tesadüfün oyunu, her bir varlık, yine tesadüflerin manâsız ve hikmetsiz oyuncağı olarak görülürken, O’nun Mesajı’nın nûru altında bakıldığında ise, her bir hareket, her bir hadise ve her bir varlık, bütün kâinatı yaratacak, yaşatacak ve idare edecek, hattâ daha ötesinde sonsuz İlim, İrade, Kudret, Görme, İşitme, Konuşma, Rızıklandırma gibi hususiyetlere sahip bir Zat’ın mektubu olma seviyesine yükseliveriyor. Önceki durumda, ihtiyaçlarını karşılamada bir serçe kuşu kadar bile iktidara sahip olmayan, bir serçe kuşu, hattâ bir arı, sinek, bir sürüngen kadar rahat ve doygun bir hayat sürmekten mahrum bulunan insan, birden kâinatın sözkonusu sıfatlara sahip Mâliki’nin nazdar, çok kıymetli ve kâinat âdeta sarayı, güneş, ay ve yıldızlar bu sarayın kubbesindeki lambaları, yeryüzü bu sarayın tabanı, bu saraydaki bütün varlıklar âdeta hizmetçileri olan bir misafirine dönüşüveriyor. Evet, o Zât ve getirdiği Mesaj olmasa, kâinat da, insan da, kısaca her şey, hiçe inerken, o Zât ve getirdiği Mesaj ile her bir şey, birden hiçten hep olmaya terakkî ediveriyor.
19. O Zât (s.a.s.), yalnızca dünya hayatına bir düzen getirmek, kâinatı bir kardeşlik, yardımlaşma, sevgi, şefkat ve merhamet senfonisine dönüştürmek ve ondaki her bir şeye ve her bir hadiseye onlarca, yüzlerce, binlerce gaye ve hikmet takmak, her bir şeyi ve her bir hadiseyi kâinatın Mâliki’nin mektubu yapmak seviyesine çıkarmakla kalmıyor, ebedî bir diyardan ve ebedî ve doyumsuz bir mutluluktan bahsediyor; bu diyar ve mutluluğa ulaşmanın yolunu gösteriyor. Ayrıca, nihayetsiz bir rahmeti keşfedip ilan ediyor; kâinatın Maliki’nin Sıfatlarını, O’nun kâinat üzerindeki hakimiyet ve idaresinin güzelliklerini ve O’nun kâinattan her bir varlık ve hadiseye vücut veren İsimleri’ndeki sonsuz hâzineleri bildiriyor ve ortaya seriyor. Dolayısıyla bu Zât’a, kâinatın Mâliki’ne olan kulluğu noktasında baktığımızda O’nu tam bir sevgi, sevme ve sevilme örneği, mükemmel bir rahmet timsali, insanlığın emsalsiz şerefi ve yaratılış ağacının en parlak meyvesi olarak görüyoruz. Risaleti, yani misyonu cihetiyle baktığımızda O (s.a.s.), Cenab-ı Allah’ın, kâinatın Yaratıcısı, Mâliki, Yaşatanı ve İdare Edicisi’nin en parlak, en kapsamlı delili ve aynası, hak ve hakikatin şüphe götürmez delili, hak ve hakikati bütün yönleriyle gösteren en parlak bir lamba, hidayet güneşi ve her bakımdan saadet vesilesi olarak arz-ı endam ediyor.

Görüyoruz ki, getirdiği nur, çok kısa ve tarihte misli değil, benzeri bile görülmedik bir tarzda birden cihanın doğusunu ve batısını tutuveriyor; çok kısa bir zamanda beşerin önemli bir kesimi ona tutunup, O Zât’ın getirdiği hidayeti kabûl edip, zeminden semâya yükseliyor ve O’nun yolunda her şeyini ortaya koyuyor; yeryüzünün çok önemli bir kesimi O’nun Mesaj ı’na teslim oluyor, onu hayatına hayat yapıyor, onunla muhteşemlerden muhteşem bir medeniyet kuruyor ve o Mesaj, ilk günden beri fasılasız onbir asır âdeta cihana hükmederken, maddî hakimiyet sağlama ve hayata bütün boyutlarında yön verme noktasında kendisiyle irtibatın belli ölçülerde koparıldığı ve zayıf düşürüldüğü son üç asırda her türlü muhalefete rağmen zihinlere ve kalblere hükmetmeye devam ediyor ve insanlığın geleceğinin yegâne ümidi olarak kendini gösteriyor.

20. O Zât, pek büyük ve bütün zamanları ve mekânları kapsayan, ezelden ebede uzanan bir davada bulunuyor. Allah ile konuştuğunu, yirmi üç yıl boyunca O’ndan âyetler, sûreler aldığını, O’nun adına hareket ettiğini söylüyor. Yalnız bunları söylemekle kalmıyor. Kimsenin görmediği gaybî meselelerden; pek çoğu zamanla ortaya çıkacak ve çıkmış kâinat gerçeklerinden; kâinatın yaratılış safhalarından; insanın ta başta her bir insanın anne karnında nasıl ve hangi safhalardan geçerek yaratıldığından; insana hilâfet vazifesi verilmesinden; melekler, insan ve şeytan arasında geçen hadiselerden; Hz. Allah’ın İsimleri’nden, Sıfatlarından ve icraatından; varlığın tabakaları ve her bir tabakanın hususiyetlerinden; Ruh, melekler ve cinler diye görünmez varlıklardan; geçmiş zamanlardan, yani binlerce sene geriye giden tarihlerden ve bu tarihlerde yaşayan topluluklardan; yakın ve uzak gelecekten; dünyanın yıkılıp ebedî ve yepyeni bir âlemin kurulacağından bahsediyor. Bunlardan bahsederken de hiçbir zaman “Böyle düşünüyorum, sanırım, tahmin ederim.” gibi ifadeler kullanmıyor; bunları kullanmak şöyle dursun, çok kesin, çok net konuşuyor; gelecekten bahsederken bile âdeta olmuş gibi sözediyor. Ve aradan geçen ondört asır içinde gelecekle ilgili verdiği yüzlerce haberin pek çoğu aynen gerçekleşmiş bulunuyor. Bütün bunları tek bir zaman diliminde tek bir topluluk önünde söylemiyor. Bütün zamanlara ve bütün topluluklara hitap ederek söylüyor. Sıradan bir insan bile basit bir meselede küçük bir topluluk önünde yalana dayalı bir iddiada bulunmaktan çekinir. Fakat bu Zât, son derece büyük bir davayı ve sözünü ettiğimiz meseleleri bütün zamanlar, mekânlar ve topluluklar önünde hiç çekinmeden, kesin bir dille ve pervasızca dile getiriyor. Böyle bir Zât’ın, söylediklerinden emin olmaksızın kendinden ve hevasından konuşması mümkün müdür? Bir yanlışı, bir yalanı ortaya çıktığında bütün iddialarının ve davasının yıkılıp gideceği açıkken, her şeyi bilen Allah tarafından konuşturulmadıkça bu kadar meselede bu kadar kesin ve net konuşması mümkün müdür?
21. İnsanı en fazla tahrik eden meraktır. Bir insana, “Ömrünüzden şu kadar verirseniz, biri gelecek ve dünyanın her yanında ne olup bittiğini, dünya semasında gezegenlerin nasıl olduğunu ve gelecekte nelerle karşılaşıp, başınıza neler geleceğini size haber verecek.” dense, herhalde bu insan, isteneni verir. Fakat bu Zât (s.a.s.), öyle bir Sultan’dan haber veriyor ki, O’nun mülkünde, memleketinde ay bir sinek gibi bir pervanenin etrafında döner. Yerküre olan o pervane, bir lamba etrafında uçar gibi dolaşır. Güneş olan o lamba ise, O Sultan’m yüzbinler menzillerinden bir misafirhanesinde yüzbinlerce lambadan sadece bir lambadır.

Hem o Zât (s.a.s.), öyle harika âlemlerden, hadiselerden ve öyle büyük inkılâplar ve ebedî bir gelecekten söz ediyor ki, yerküre bomba olup patlasa, bu kadar merak ve dikkat çekici olamaz. Fakat neye ne kadar önem vereceğini şaşırmış olan insanlar, bu inkılâplara, hadiselere, geleceğe verilmesi gereken önemi vermiyorlar, onları merak etmiyorlarsa, bu, onların yollarını şaşırdığını gösterir ve elbette onların dikkatlerini çekecek bombalar başlarında patlayacaktır. Ayrıca, o Zât’ın haber verdiği gelecek karşısında dünyevî istikbal ancak bir damla serap hükmünde olabilir. O Zât’ın haber verdiği saadetin bir dakikasına bin senelik mesudane dünya hayatı kâfi gelmez. O Zât’ın gelecekle ilgili olarak haber verdiği azap ve cezanın bir anlığına nispeten, dünyada bin sene çekilecek azap hafif kalır.

Demek oluyor ki, şu harikalarla dolu kâinatın zahirî perdesi altında pek büyük ve her bakımdan harikulâde hadiseler bizi bekliyor. Bunları ise, ancak harikulâde ve mûcizeler sahibi bir zat haber verebilir. Hem O’nun haber verme tarzından da anlıyoruz ki, o Zât, görüyor ve gördüğünü söylüyor; bütün kâinatları yaratan ve kabza-i Kudreti’nde tutan Zât’ın bizden neleri yapıp, neleri yapmamamızı istediğini bildiriyor.

22. Manâsı bilinmeyen bir kitap, ne kadar güzel ve ne kadar güzel de yazılmış olsa, onun yazılması abestir. İşte, kâinat her harfinde binler manâ bulunan muhteşem bir kitaptır. Fakat o kitabı doğru şekilde okuyup, manâsını anlatacak bir rehbere ihtiyaç olduğu açıktır. O rehber olmasa, kâinatın varlığının manâsı olmayacaktır. İşte o Zât (s.a.s.), bize kâinat kitabını okuyor; onun varlığındaki gayeleri, neye, hangi hakikatlere işaret ettiğini ve o kâinatın bir menzilinde yaşayan varlıklar olarak burada nasıl davranmamız gerektiğini bize anlatıyor. Demek ki o Zât, kâinatın Yaratıcısı’nın bir elçisidir; dolayısıyla O’nun varlığına tam bir delildir. O, sadece kâinatın Yaratıcısı’nın varlığına bir delil değildir; çünkü O, kâinatın menzillerinden bir menzil olan yeryüzünde nasıl davranmamız gerektiğini bize öğrettiği gibi, niçin öyle davranmamız gerektiğini de bize öğretmekte ve bizi bu dünyadaki kısacık fâni hayatın arkasında ebedî bir hayatın beklediğini de haber vermekte, bizi bu ebedî hayatı kazanmaya çağırmakta, bunun yolunu göstermektedir. Şu halde o Zât, varlığıyla kâinatın yaratılmasına sebeptir, öyle de, hidayetiyle, Allah’tan alıp tebliğ ettiği Din’le de ebedî saadetin gerçekleşmesine sebeptir.

Görüyoruz, o Zât (s.a.s.), öyle büyük bir namazda dua ediyor, Cenab-ı Allah’tan öyle şeyler istiyor ki, âdeta bütün varlık, hayatıyla, hal ve duruşuyla, yaptıklarıyla O’nun azametli namazıyla namaz kılıp, O’nun duasını tekrar ediyor.

O Zât (s.a.s.), öyle büyük bir cemaatin içinde dua ve niyazda bulunuyor ki, sanki Hz. Adem’den Kıyamet’e kadar bütün inanmış insanlar, bütün peygamberler, velîler, safîler, nûranî ve kâmil zatlar, O’nun arkasında saf tutmuş ve O’nun duasına “Amin!” diyorlar.

O Zât (s.a.s.), öyle büyük bir ihtiyaç, herkesin en büyük derdi ve ihtiyacı için dua ediyor ki, değil sadece yeryüzündekiler, göklerdeki bütün varlıklar da O’nun duasına iştirak ediyor, “Evet Rabbimiz, biz de O’nun istediğini istiyoruz!” diyorlar.

O Zât (s.a.s.), öyle içten, öyle hazinane, öyle bir iştiyakla ve öyle bir tazarru ve niyaz, öyle bir merhamet ve şefkat celbedicilik içinde dua ediyor ki, bütün kâinatı harekete geçiriyor, ağlattırıyor ve duasına iştirak ettiriyor.

Hem öyle bir maksat ve gaye adına dua ediyor ki, insanlık başta olmak üzere bütün varlığı esfel-i sâfilînden, çukurların en çukurundan, kıymetsizlikten, faydasızlıktan, manâsızlık, gayesizlik ve hikmetsizlikten, tesadüflerin oyuncağı olmaktan kurtarıyor ve onları en yüceliklere çıkarıyor; her bir varlığa baha biçilmez nişanlar gibi manâlar, hikmetler, maksatlar takıyor.

Hem öyle her şeyi işiten, gören, her şeye gücü yeten ve merhameti sonsuz bir Zât’tan istiyor ki, o Zât (c.c.), en küçük bir varlığın, okyanusların dibindeki bir mikroorganizmanın bile ihtiyaçlarını duyuyor, görüyor ve yerine getiriyor. Dolayısıyla o Zât (s.a.s.), mutlak Kerim ve mutlak Rahîm Rabbi’nden, istediğini vereceği itimadı ve inancıyla istiyor. Öyleyse, o Zât’ın duasına katılmak ve “Amin!” demek, dünyada yapılabilecek en akıllıca iş olsa gerektir.

İnsanlığın bütün hayırlılarını arkasına alıp, Arş-ı A’zam’a dönerek dua eden bu Zât, acaba ne istiyor? Ebedî saadet istiyor; ölümsüzlük istiyor; dünyanın bir senelik mesut hayatı bir dakikasına kâfi gelmeyecek Cennet’i istiyor ve bin senelik Cennet hayatı bir anlığına kâfi gelmeyecek Allah’ın Cemali’ni istiyor. Eğer O’nun istediklerini Hz. Allah’ın yaratması adına başka hiçbir sebep bulunmasaydı bile, bu Zât’ın onları istemiş olması, Hz. Allah’ın O’nun istediklerini yaratmasına kâfi gelirdi. Şu başdöndürücü güzellik ve ihtişam ve kusursuz sanat timsali kâinatı yaratan, bu kâinat içinde en küçücük varlıkların ihtiyaçlarını bile muntazam şekilde gören ve gideren Zât’ın keremi, rahmeti, güzelliği, beşerin hem de en büyüğü tarafından istenen en büyük arzusunu reddetmeyi, en büyük ihtiyacını görüp gidermemeyi kabûl eder mi? Asla!

23. O Zât (s.a.s.), elinde öyle bir kitap tutuyor ki, o Kitap:

• Şu büyük kâinat kitabının ezelî tercümesi,

• İlâhî İsimler’in yerde ve göklerde gizli hâzinelerinin ortaya çıkarıcısı,

• Hadiselerin satırları altında gizli hakikatlerin anahtarı,

• Fizikî âlemin perdesi arkasındaki gayb âleminden gelen Rahmanî iltifatların ve ezelî hitapların hâzinesi,

• İslâmiyet manevî âleminin güneşi, temeli, plânı ve Ahiret âlemlerinin haritası,

• İlâhî Zât, Sıfatlar, İsimler ve icraatın tefsiri, ispatı, delili,

• İnsanlık âleminin terbiyecisi, muallimi, mürşidi…

• Ayrıca, baştan sona bir hikmet ve şeriat kitabı;

• bir dua, ibadet ve kulluk kitabı;

• bir emirler ve nehiyler kitabı;

• aynı zamanda bir davet kitabı;

• bir zikir ve ma’rifet-i İlâhî kitabı;

• insanlığın bütün manevî ihtiyaçlarını karşılayacak, Allah’a giden bütün yolları tarif edip tanıtan, bütün velîlerin, safîlerin, müçte- hidlerin, tahkik ehlinin her birinin meşrebine lâyık sayısız kitapları hâvi mukaddes bir kütüphanedir.

Bu Kitab’a denk hiçbir kitap olmamıştır ve olmayacaktır; bütün yaratılmışlar bir araya gelse o Kitab’ın bir âyetinin bile mislini meydana getiremezler. İşte bu Kitab’ı Cenab-ı Allah’tan alıp, insanlığa ve cinlere tebliğ eden yine O Zât’tır (s.a.s.).

Ali Ünal’ın “Risale-i Nur’da Külli Kaideler” adlı kitaptan alınmıştır.