Fethullah Güllen Hocaefendi, dünyanın önde gelen gazetelerinden New York Times’a (NYT) bir makale yazdı.

İslâmî barış inşası çabalarının çoğu savunma psikolojisi çerçevesinde kalmış ve İslâm’ın “şiddet içeren bir cihat kültürü”nü yücelttiği savına karşı, İslâmî kaynakların yeterli barışçıl temalara sahip olduğunu ispat gayretine girmişlerdir. 11 Eylül sonrası geliştirilen politikalar hem Batılı hükümetlere hem de daha geniş kitlelere İslâm’ın şiddet ya da terörizmi desteklemediğini ispata ağırlık vermişlerdir. “Medeniyetler Çatışması” tezini savunanlara karşı da düşünürler, İslâm’ın hem din olarak hem de gelenek ve tecrübesi ile şiddet içermediğini ve saldırganlığı desteklemediğini anlatan bir literatür oluşturmuşlardır.  Ayrıca Gülen’in de aralarında bulunduğu bazı Müslüman düşünürler 11 Eylül hadisesinden çok önce İslâm’ın barış, çoğulculuk ve inançlar arası diyaloğu niçin ve nasıl desteklediği sorusuna cevaplar vermişlerdir.

Son yirmi yılda hem düşünürler hem de uygulayıcılar, İslâmî barış inşası ve şiddetsizlik alanında kayda değer çalışmalar yaptılar ve bunları da yayınladılar. Daha önce de vurgulandığı gibi bu düşünürler, barış inşası ve şiddetsizlik üzerine İslâm’ın sahip olduğu çok zengin kaynakları öne çıkardılar. Bu alandaki araştırmalar birtakım temel sorular üzerine yoğunlaşmaktadır:

Çatışma çözümü ile ilgili Kur’ân’ın prensipleri nelerdir? Kur’ân’da çatışma konusunda hangi teknik ve stratejiler var? Aile, toplum ve devletle alakalı çatışmalara yaklaşımda farklı yöntem ve süreçler var mıdır?

Aynı araştırma metotları çoğulculuk ve diyalog konusunda İslâmî kaynaklar araştırılırken de kullanılmıştır. Yukarıdaki sorulara çoğulculuk ekseninde cevap arayan düşünürler, Kur’ân ve hadislerde konuyu araştırmışlardır. Ayrıca, bazı akademik kurumlarda barış inşasının İslâmî kaynakları hakkında dersler veren bölümler açılmıştır. Oluşturulan çerçevenin Müslüman ve gayrimüslim kitlelere ulaştırılması için de dünyanın her yerinde seminerler ve çalıştaylar organize edilmektedir.

İslâmî Bir Barış inşası Çerçevesi ve Sorunun Kökenleri Zikredilen başarılara ve hoşgörü, birlikte yaşam ve diyalog konusunda örnek olaylarla dolu zengin bir tecrübeye rağmen, İslâmî barış inşası ve şiddetsizlik çerçevesi, Kur’ân ve hadislerdeki temel hipotezi destekleyen ifadeleri ortaya çıkarmada henüz başlangıç aşamasında sayılır. Bu konularda yazılan kitapların büyük çoğunluğu, defalarca Kur’ân’a ve hadislere müracaat ederek barış ve şiddetsizliği destekleyen âyetler ile hadisleri listelerler. Müslüman olsun gayrimüslim olsun okurlar birçok dini literatürle yüz yüze gelmesine rağmen bu literatürün pratikte henüz bir yansıması yoktur. Gülen Hareketi gibi hareketler, bu alana, yalnızca doktrinel savunmada kalmayıp pratikte işe yarayan ve “tavırlarla ya da temsille söylem” diyebileceğimiz yeni bir anlayış getirebilirler.

İslâmî barış inşa çerçevesi, radikal ve şiddet yanlısı marjinal Müslüman eğilimleri önlemede işe yarayabilecek önemli bir sosyo-kültürel formülasyondur. Baskılara direnmek ve adalet arayışı çabaları için İslâmî barış inşası çerçevesine sahip olmak fanatik yorumlara açık marjinallere ve militarist anlayışa daha az alan bırakmaktadır.

Militan ve şiddet yanlısı bir İslâm anlayışına alternatif bir yol önermek, çözümün başlangıcıdır. Ancak, barış inşası çalışmalarına katılan Müslümanların söyledikleri önemli bir şey var; çatışma teolojik temelde değil, yaşadıkları toplumun temel birtakım sorunlarındadır.

Müslüman toplumlarda, nadir ve marjinal kalsa da, sürekli bir biçimde şiddet üreten makro faktörler arasında şunlar zikredilebilir:

1. Ekonomik mahrumiyet realitesi: Müslüman toplulukların çoğunda ülke kaynaklarının %70’ten fazlası küçük bir elit tarafından kontrol edilirken nüfusun büyük kısmı ekonomik mahrumiyetler içinde yaşamaktadır. Bu korkunç farklılıklar, bu ülkelerdeki gerilimi artırırken, kitlelere de karamsarlık ve ümitsizlik aşılıyor. Birçok düşünür ve analizci, şiddeti öne çıkaran radikal İslâmcıların sayıca artışının devam etmesini bu faktöre bağlamaktadır.
2. Hem şehirde hem de kırsal kesimde yaşayan Müslümanların küresel çaptaki kültür istilası ile başa çıkmada yetersiz kalmaları: Bazı durumlarda Müslüman liderler ya global trendlerle anlaşma yoluna gitmiş ve tüketim kültürüne yanaşmışlar ya da geri kalmış, marjinal ve modası geçmiş bir İslâm yorumuyla yirminci ve yirmi birinci yüzyıl globalleşmesine karşı durmaya çalışmışlar. Küreselleşme kuvvetlerini dengede tutmakla ilgili olarak Fethullah Gülen gibi az sayıda lider de, klasik ve geleneksel İslâm anlayışıyla uyum içinde, sağlıklı ve üretken cevaplar formüle etmişlerdir. Birçok Müslüman ülkede zayıf ve kırılgan bir merkezi devlet yapısından dolayı siyasi elitler küreselleşme rüzgârına karşı otantik enstrümanlar geliştirmemişler ve bu durum halklarının dini ve kültürel kimliğini etkilemiştir.
3. Birçok İslâm ülkesinde otoriter rejimler yönetimdedir ve bu rejimler muhalif gruplara farklı görüşlerini ifade etmek için yeterince söz hakkı tanımaz. Kitleler sürekli gözetim ve baskı altındadır ve hâkim ideolojik söylemi kabule zorlanmaktadırlar. Birer “güvenlik devlet veya rejimi” niteliğindeki bu rejimler, İslâm’la hiç alakası olamayan bir şiddet kültürü ortaya koyarak, vatandaşların bireysel ve kolektif haklarını ihlal etmekte ve vatandaşlarını boyun eğmeye zorlamaktadırlar. Müslümanları kabile mantığından kurtarmak için İslâm’ın ortaya attığı teklifler yirmi ve yirmi birinci yüzyıl şartlarında manipüle edilmiş ve bu mantık devam ettirilmek istenmiştir.
4. Bazı Müslüman toplumlar Kur’ân öğretilerinin veya İslâm tarihi ve geleneklerinin tefsirine çok az yer vermektedir. Bu ülkelerdeki birtakım dini liderler birer güvenlik memuru gibi davranarak eski anlayışları yeniden canlandırmakta yeni yorum ve içtihatlara muhalefet etmekte veya onları gayr-ı meşru ilan etmektedirler. Böylece dini mitolojiler bu güvenlik memuru düşünürler marifetiyle yeniden canlandırılmakta ve yenilikçiler de direnç görmektedirler. Söz konusu mitolojilerden bir kısmı şiddetin iç ve dış meseleleri halletmede nasıl kullanılacağı ile alakalıdır; diğer din ve milletlere üstünlük sağlamak ve kültür ve gelenekten gelen bazı kuralları sert bir biçimde uygulayarak Müslüman kadınların yaşamına katı sınırlamalar getirmek.
5. İslâm düşüncesi, kabile Arapları arasında yayıldığı zaman, kadınları özgürleştiren ve haklarını genişleten bir anlayış getirse de, bugün hâlâ erkeklerin, özellikle yaşlı erkeklerin sosyal hiyerarşinin tepesinde oturduğu bir toplum vardır ve bu yapı birtakım kültürel unsurlarla devam ettirilmektedir. Bu durum, ekonomi, politika, kültür, din ve eğitim konularında ciddi bir cinsiyet farkı ortaya çıkarmıştır. Son zamanlarda yayınlanan bir Birleşmiş Milletler raporunda kadınların bu zayıf durumunun, Arap milletlerinin hak ettikleri yerleri almasının önündeki ciddi engellerden biri olduğunun ifade edilmesine rağmen kadınlar hâlâ fırsat eşitliğinden mahrumdurlar.
6. Bazı Müslüman ülkelerde dini kurumları bekleyen bir meşruiyet krizi vardır. Çünkü dini liderler demokratik olmayan, çoğunlukla otoriter devlet yönetimi tarafından seçilmekte ya da kontrol edilmektedir. Bu yapı, yani siyasi ve dini elitlerin bu tuhaf işbirliği, kitleleri bu işbirlikçi dini liderler ile muhalif, militan, radikal ve bazı durumlarda şiddet öngören marjinal İslâm yorumları arasında bırakmıştır. Bu bağlamda yine, üçüncü bir yol olan ve aslında ana damarı teşkil eden Mevlana Celaleddin Rumi tarzı bir anlayış pek görülmemektedir.
7. İslâm ülkelerinin çoğunda hâlâ, yüzeysel, itaat eksenli, otoriter ve aşırı itaatkar bir eğitim sistemi sürdürülmektedir. Öz eleştiri ve kendini kritiğe tabi tutma, bu eğitim sistemlerinde ya çok geride ya da yok gibidir. Yine eğitim sistemleri, utanma ve gurur eksenli bir eğitimi öne çıkarmaktadır ki bu da üretkenlik ve eleştirel düşüncenin yeterince gelişmemesine neden olmaktadır. Bu türden eğitim sistemleri, politik, etnik ya da dini elitin kontrolünü sürdürebilmesi için önemli birer araçtır. Fandy  Müslüman entelektüelin on yıllardır, pedagojik bir program inşa etmekle uğraştıklarını ve bu programla hedeflenen şeyin ise, gençleri Batı ile eleştirel bir etkileşime girmeye teşvik etmek ve kendi geleneklerine de yine eleştirel bakma cesaretini vermek olduğunu söylüyor ki bu, onları global topluluğun uyumlu üyeleri hâline getirecektir. Ancak bunların yaşandığı aynı zamanda, gençleri Müslüman olmayan ve İslâm topluluğu içinde de yine ilerlemeci ve entelektüel kitleye karşı düşmanca duygularla donatan başka bir eğitim programının da politik amaçlarla devreye sokulduğuna işaret etmek gerekir.

Bu noktada, görüleceği üzere, şiddet ve terörizmin arkasındaki ana motivasyon siyasi bir motivasyondur ve milliyetçi özelliklere sahiptir; popüler varsayımların aksine dini motivasyonlar çok temelde yer almaz hatta bazen hiç yoktur. Çoğu kere dinler, ya marjinaller tarafından esir alınır ya da politik hedefleri olan radikaller tarafından kullanılır. Chicago Üniversitesi’nden Prof. Robert Pape tarafından son zamanlarda yapılan bir araştırmaya göre, “intihar bombacıları ile İslâmî görünümlü fundamentalizm ya da diğer dinlerin fundamentalistleri arasında çok zayıf bir bağ vardır. Aslından intihar bombacısı kullanan grupların önde gelenlerinden biri Sri Lanka’lı Marksist-Leninist grup Tamil Kaplanları’dır. Hindu ailelerin bireylerinden oluşan bu grup, dine düşman bir tavır içerisindedir. (…) Aslında hemen hemen bütün intihar bombacılarının seküler ve stratejik hedefleri vardır: Modern demokrasileri kendilerinin olduğunu iddia ettikleri topraklardan çekilmeye zorlamak.”  Elinizdeki kitap, İslâm’ın öğretilerinin, özellikle de Gülen Hareketi’nin farklılığının kabulü, çoğulculuk, şiddet dışı çözümler üretme, barış inşası ve medeniyetler ittifakı kavramlarına sahip olduklarına dair ciddi deliller üretmektedir. Gülen, daha 1990’ların ortalarında medeniyetler ittifakını savunuyordu ve yine Gülen’in onursal başkanı olduğu Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı aynı eksende faaliyetler yürütüyordu.

İslâm coğrafyasındaki militan teşkilatlarının (el-Kaide gibi) dar ve dışlayıcı Vahhabi yorumuna karşın hem Müslümanlara hem de gayrimüslimlere, savaş, şiddet ve öteki ile olan ilişkilere dair alternatif bir söylem ve perspektif sunmak gerekiyor. Gülen Hareketi hakkındaki bu kitap bu dışlayıcı İslâm yorumlarına karşı durmayı hedefliyor. Şimdi, Gülen Hareketi’nin İslâmî barış inşasına katkısını daha iyi anlayabilmek için, Gülen’in, Doğu-Batı ilişkileri ve kültürler ve dinler arası diyaloğa bakışına göz atalım.

Gülen Düşüncesinde Öteki, Doğu Batı İlişkileri ve Hareketlin Barış inşasına Katkısı

Gülen bir kimlik politikası peşinde koşmadığı gibi kendini de ötekine bakarak tanımlamıyor. Yani inşa edici ötekisi yok.

Gülen’in söylemlerinde “ötekileştirme ve ötekini düşman bir bileşen olarak tanımlama yer almaz.”  Tepkisel değil, aksine önceden davranan bir yapıya sahiptir, biz ve öteki şeklinde kaba bir ayrım benimsemez. Başka bir biçimde söylersek, “karşılaşmacı Yeni Sosyal Hareketlere mukabil Gülen Hareketi, ‘ahlâki muhalefet’ anlayışını temsil etmektedir ki, Bakhtin buna “diyalojik” bir ilişki demektedir.”

Bu durum, Gülen’in dünyayı Müslümanlar ve ötekiler şeklinde okumadığının da bir göstergesidir. İslâm dünyasındaki ihtilaflar nedeniyle halifeliğin de yeniden canlandırılabilir olduğunu düşünmemektedir:

(…) İş bu noktaya gelip dayanınca onu yeniden ihya çok zor olduğu gibi, bütün Müslümanlara kabul ettirmek de imkânsız gibi görülmektedir. Ayrıca böyle bir teşebbüsün muasır dünyaca nasıl algılanacağı oldukça önemlidir.

Onu böyle düşünmeye iten tek şey sadece realist düşünmesi değildir; Gülen meseleye İslâm fıkhı açısından bakar:

“Hilafet unvanıyla temsil edilmeyen devlet meşru değildir” mânâsına gelecek şeyler var mıdır? Mesele ne kadar ‘olmazsa olmaz’ kabul edilmiştir?

Esas önemli olan, Müslümanlığın milimi milimine yaşanmasıdır. Polemiklere sebebiyet vermek için tali, her zaman münakaşası yapılabilecek tarihi konuların öne çıkarılması doğru değil. Bir kısım ehl-i İslâm dostlar bunun üzerinde duruyorlarsa, onların da kim tarafından kurulduğunu bilemeyeceğim. Sanki Emeviler, Abbasiler döneminde hakkıyla hilafet mi varmış? Yezid, Velid, hilafeti hakkıyla temsil etmişler mi ki, şimdi münakaşa yapılsın? Bu tartışmalar, Müslümanlığı yaşayamayanların, ayıplarını kapama adına farkında olarak ya da olmayarak ortaya koyduğu bir gayret de olabilir.

Gülen, Doğu ile Batı arasında bir çatışmanın zorunlu, kaçınılmaz ya da istenen bir şey olduğu fikrini reddeder. Soyut bir kavram olan Batı, düşman değildir, asıl düşman; fakirlik, cehalet ve iftiraktır.

Birçok İslâmî ihya hareketinin aksine Gülen Hareketi kimliğini şu üç düşman karşısında oluşturmuştur; fakirlik, cehalet ve iftirak. Bu karşı duruş, Gülen Hareketi’nin apolitik zihin haritasını anlayabilmek açısından çok önemlidir.

Said Nursi’nin düşüncesine paralel olarak Gülen, Batı’ya daha analitik bakar ve Batı’nın müspet ve menfi şekilde ikiye ayrılabileceğini söyler:

Yanlış anlaşılmasın, Avrupa ikidir: Birisi, İsevîlik din-i hakikîsinden aldığı feyz ile hayat-ı içtimâiye-i beşeriyeye nâfi’ sanatları ve adâlet ve hakkaniyete hizmet eden fünûnları takip eden bu birinci Avrupa’ya hitab etmiyorum. Belki felsefe-i tabiiyenin zulmetiyle, medeniyetin seyyiâtını mehâsin zannederek, beşeri sefâhete ve dalâlete sevk eden bozulmuş ikinci Avrupa’ya hitab ediyorum.(S.Nursi)

Gülen, “Batılılar’ın alıp geliştirdiği şeyleri, bence bizim bugün almamızda hiçbir beis yoktur. Biz de alır, bu meseleleri daha ileri götürürüz…”  der. Gülen, Türkiye’nin AB üyeliğini de destekler.  “Gülen’in Batı’ya yakın duruşu diğer İslâmî cemaatlerin ABD ve Avrupa karşıtı tutumlarının da ılımlı hâle gelmesine neden olmuştur. Muhafazakârların çoğu sonunda Gülen’in fikirlerini kabul noktasına gelmiş olsa da başlangıçta onun Batı’ya yakın duruşunu eleştirmişlerdi. Türkiye’de dini cemaatler AB üyeliğini hem güvenlik hem de İslâmî kimlik açısından bir tehdit olarak tanımlarken Gülen üyelik fikrini desteklemişti.

İslâmcılık temelde selefin anlayışına tabi olmayı tavsiye edip, saf İslâm’ın altın çağının, insanlığın günümüzde karşılaştığı tüm sorunları çözeceği savını desteklerken Gülen, salt retoriğe sığınmaz ve içinde yaşadığı şartların zaman ve mekâna bağlı analizini yaparak, Müslümanların üç düşmanı olan fakirlik, cehalet ve iftirakla mücadelede çok somut çözümler önerir.

Eğer cehalet bu üç düşmandan biriyse, Gülen her seviyede okullar açmayı önerir ve eğitimi yalnızca okullara ve dini eğitime de hasretmez. Söz konusu eğitim projesi tüm hayatı kuşatır. Bu eğitim projesinde yalnızca seküler okullara ya da camilere de işaret edilmez. Ailede eğitim, çocuk yetiştirme, din bilginleri yetiştirme gibi alanları da kapsar.  Örnek olarak eğitme anlamındaki “temsil” anlayışı da yine eğitimin bir parçasıdır.

Eğer fakirlik Müslümanların ikinci düşmanıysa, Gülen Ha- reketi’nin cevabı insanların sosyo-ekonomik durumlarının iyileştirilmesi için dolaylı bir yol olan eğitimin yanında, yardım kuruluşları kurmaktır (Kimse Yok Mu Derneği gibi).

İhtilaf ya da iç çatışma üçüncü düşmansa, diyalog, hoşgörü ve karşılıklı anlayış bunun çözümü olacaktır.

Dikkat edilirse görülecektir ki, Gülen Hareketi’nin tüm projeleri bu üç alandan birine dahildir ve Hareket’in medya organları da sorunları temelden ele alarak çözmeyi hedefleyen bu küresel sivil aktivizme destek vermektedir.

Ekonomik çalışmalar, kültürler arası diyalog faaliyetleri ve yoksulluğun önlenmesi çabalarının yanı sıra, Gülen Hareketi, çatışma önleme ve barış inşası çalışmalarına da katılmaktadır ki bu çalışmalar dört kısımda incelenebilir.

Birincisi, Gülen Hareketi, İslâmî çerçeveyi genişleterek, adalet, çatışma önleme ve barışçıl seferberlik anlamında kaynakların yeniden yorumlanmasını sağlamaktadır. Yüz altmıştan fazla ülkedeki aktiviteler bu sürecin çoktan başladığını gösterir.

İkinci olarak, İslâmî öğretilere dayanan evrensel değerlerle Gülen Hareketi, tüm Müslümanlara cazip gelen bir hareket olarak, etnik çatışmalarla mücadele konusunda var olan İslâmî barış inşası çerçevesini güçlendiriyor. Bu çerçeve dünyanın birçok yerinde İslâm’ın temel bir öğretisi olarak benimsenmiş ve meşru bir çerçeve olarak kabul görmüştür.  Yine bu çerçeve, diğer baskıcı kültürel normların, değer ve alışkanlıkların izole edilmesini ve reddedilmesini de sağlar.

Üçüncüsü, Gülen’in öğretisinde gerek bireysel gerekse kolektif sorumluluk, özeleştiri ekseninde gelişir. Dolayısıyla, içinde bulunduğumuz şartlar kendi sorumluluğumuzdadır ve bunlar için sürekli başkalarını suçlamak yanlış bir tutumdur. Bunlara ek olarak, Gülen’in hoşgörü ve farklılıkları kabulü bağnaz ve şiddete meyilli bazı İslâmî grupların dışlayıcı, toleranssız ve şiddete meyilli söylemlerini engellemesi açısından da İslâmî barış inşası çerçevesine katkıda bulunmaktadır. Hareket, bu gibi konularda Müslümanlar arası diyalog için de önemli bir alan açmıştır. Müslümanların gerek fertler gerekse toplumlar olarak kendi durumlarını nasıl iyileştirecekleri konusunda yapacakları tartışma önemlidir. Bu türden hareketlere katılan Müslümanlar, kendi toplumları içinde ve daha büyük ölçekte şiddeti vahşice ve terör amaçlı olarak kullanan kişilere karşı bir duruş sergileyeceklerdir.

Dördüncü olarak, Müslüman olmayanlara uzanmak ve onlarla iletişime geçmek, Batılı ülkelerde yaşayan Müslümanlar için kaçınılmaz hâle gelmiştir. Gülen Hareketi’nin birlikte yaşam vurgusu, ötekine ulaşma ve bu kitabın birçok yerinde geçtiği üzere öteki anlayışını yeniden tanımlama özellikleri, kozmopolit toplumlarda yaşayan Müslümanlar için, Müslüman olmayanlarla iletişime geçme bakımından örnek teşkil etmektedir. Müslüman topluluklarda gayrimüslimlerle diyaloğa geçme ve bireysel ve toplumsal ilişkiler kurma konusunda korku yayan radikallere karşı da bir direnç oluşturuyor.

Gülen’in toplumsal çeşitlilik konusuna yaklaşımı, İslâmî barış inşası açısından hayati öneme sahiptir. Bu yaklaşım, Müslüman olmayanlara karşı, ne savunma refleksleriyle hareket eder ne de özür dileme beklentisine girer. Aksine, oldukça yapıcı sosyal, kültürel, ekonomik ve eğitim inisiyatifleri ortaya koyarak etkileşime geçer. Zaten, Müslüman olmayanlar da böyle çoğulcu bir bakış açısıyla İslâm hakkında doğru bilgiler edinebilirler, dogmatik vaazlarla değil. Bunun da ötesinde Gülen Hareketi, davranışlarla temsil yoluyla, Müslüman olmayan ülkelerdeki önyargıları ve İslâmofobi’ye de meydan okuyacak ve ortadan kaldırabilecektir.

Sonuç

Gelişim sürecindeki İslâmî barış inşası, hem teorik çerçeve hem de uygulama olarak İslâm ülkelerindeki sosyal ve politik değişimi etkilemesi ve önemli birtakım gelişmeleri sağlaması açısından ciddi katkılarda bulunacaktır. Derin entelektüel ve düşünsel geleneği ve sufi gelenekle (birinci ve ikinci yüzyılın Müslüman mutasavvıfları ve sonrasının Gazzalî, Rumi, İbn Arabi’si gibi) olan bağlarından dolayı Gülen Hareketi, iç ve dış sorunları çözmek için getirdiği, şiddet karşıtı sosyal mobili- zasyon ve barış inşası değer ve normları ile Müslümanlara genel bir bakış açısı sunabilir. Bu bakımdan Gülen Hareketi ve Hareket’in birçok ülkedeki uygulamaları, önemli süreçlerdir.

Türkiye’de etkin olmasının dışında Gülen’in İslâm anlayışı, Türkiye’nin artan etkinliği ve Hareketin küresel duruşunun da etkisiyle denebilir ki, daha geniş bir çerçevede etkili olacaktır. Voll’ün de vurguladığı gibi  “Fethullah Gülen, küreselleşmiş, çok kültürlü ve çoğulcu bir İslâm söylemini oluşturan güçlerden biridir. Onun yönlendirmesiyle hareket eden eğitimciler de tanıklık edeceklerdir ki, Gülen’in vizyonu, modernle post moderni, yerel olanla küresel olanı birleştiren bir bakışa sahiptir. Yine hem Müslümanlar hem de gayrimüslimler, ortak vizyon ve gelecek tartışmalarında Gülen’den etkileneceklerdir.”  Türkiye’deki önemli gelişmeler, zaten Müslüman medya, düşünürler ve eylemciler tarafından takip edilmektedir. Hareket, Türk olmayan Müslüman dünyadaki faaliyetlerini artırmıştır. Pakistan, Bangladeş, Malezya, Nijerya, Endonezya gibi büyük İslâm ülkelerinde açılan çok sayıda okulun yanında, Afrika ve izin verildiği ölçüde Orta Doğu’da okullar ve hastaneler açmaktadır.

Bunun da ötesinde, kendini daha geniş bir ümmet anlayışı içinde konumlandırmak isteyen Hareket, 2005 yılından itibaren Hira Dergisini çıkarmaya başlamıştır.  Dergi, hedefleri ve beklentileri itibariyle “Müslümanlara hitap eden bir formata sahip. Arapça basılan dergi, Türk ve Arap yazarların makalelerine yer vermekte olup, her sayının başyazısı da yine Gülen tarafından kaleme alınıyor ve bu yazı, sayının ana temasını belirliyor. Dergi, Gülen Hareketi’nin entelektüel duruşunu Arap dünyasına açarak Türkler ve Araplar arasında bir köprü olmayı hedefliyor. Bir forum mahiyetine sahip olan dergide, çağdaş İslâm’ın acil meseleleri ele alınıyor ve Müslüman düşünürler, bu sorunlara, İslâm dünyasının modern dünya ile entelektüel ve sosyo-kültürel ilişkileri bağlamında çözümler bulmaya çalışıyorlar.”  “Müslüman dünyaya yeterli ilgiyi göstermediği şeklinde eleştirilen Hareket… 2006 yılında uluslararası bir toplantı düzenleyerek, Orta Doğu’dan Arap, Türk ve Yahudi entelektüelleri davet ederek, Orta Doğu’nun geleceğinin tartışılma-sın sağlamıştır. Ve. yine 2007 Şubat’ında, Hareket’e yakınlığıyla bilinen Abant Platformu, Mısır’ın önde gelen El Ehram Enstitüsü ile ortak bir organizasyona imza atarak, demokrasi, modernleşme ve laiklik konularında Türkiye ve Mısır tecrübelerini masaya yatırmıştır.”

Kısaca, Gülen Hareketi, yirmi birinci yüzyılda Müslümanları bekleyen ciddi sorunlara verdiği teorik ve uygulamalı cevaplarla entelektüel bir güç merkezi olma yolundadır. Müslüman toplumların belli kesimlerini mobilize ederek, etkileşime geçip onlara yardımcı olarak, ekonomik, kültürel, politik ve sosyal değişimlerin kurumlaşmasına katkıda bulunmaktadır.

Nil Yayınları, “İslâm ve Barış İnşası” adlı kitaptan alınmıştır.

About the author

Mohammed Abu-Nimer

Amerikan Üniversitesi Uluslararası Hizmetler Okulu, Ulus-lararası Barış ve Çatışma Çözümü Bölümü’nde profesör. Yine aynı üniversitede faaliyet gösteren Barış İnşası ve Gelişimi Ens- titüsü’nün müdürü. Çatışma çözümü ve barış diyaloğu konularında uzman olan Abu-Nimer, İsrail’de Filistinliler ve Yahu- diler arasında çatışma çözümü ve barış diyaloğu üzerine araştırmalar yaptı. Çalışmasında İsrail-Filistin sorunu ve burada kullanılan çatışma çözümü modellerinin Müslüman ülkelerdeki uygulamaları üzerine odaklandı. Dr. Abu-Nimer, dinler arası çatışma çözümü eğitimi ve dinler arası diyalog çalışmalarını da yönlendirdi. Son on yılda, barış inşası ve gelişme programlarına değerlendirme ve raporlar hazırladı. Bir bilim adamı/ uygulamacı olan Abu-Nimer, çatışma çözümü eğitim çalıştay- ları düzenledi ve Filistin, İsrail, Mısır, Kuzey İrlanda, Filipinler (Mindanao) ve Sri Lanka gibi çatışma bölgelerinde çözüm arayışlarına katkıda bulundu. Çok sayıda makale ve yayınlarının yanında, Journal of Peacebuilding and Development’in ortak kurucusu ve editörüdür.

İhsan Yılmaz

Fatih Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi Bölümü’nde Doçent olan Yılmaz, üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Uluslara Arası İlişkiler bölümü doktora programının da müdürüdür. Lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tamamladı. 1999 yılında Londra Üniversitesi, Orta Doğu ve Afrika Çalışmaları (SOAS) bölümünde Hukuk ve Sosyal Bilimler alanında doktorasını tamamladı. 1999-2001 yıllarında Oxford Üniversitesi’nde çalıştı ve 2001-2008 yılları arasında, yine Londra Üniversitesi’nde Türk siyaseti ve devlet, hukuk sosyolojisi, karşılaştırmalı hukuk ve İslâm hukuku dersleri verdi. Aynı üniversitede Etnik Azınlık Çalışmaları Merkezi başkan yardımcılığı ve Londra Sosyal Çalışmalar Merkezi kurucu başkanlığı görevlerinde bulundu.

-İnsanların pek çoğunun yitirdiği değerlerden biri de, ızdırap duyulması gereken meseleler karşısında ızdırapsız olmalarıdır. Yürek dağlayan hadiseler karşısında yüreği yanmayan kimselerin problemlere çareler bulmaları mümkün olmadığı gibi, birilerini teselliye matuf “âh u vâh”ları da yalandır. İhmal, ayrı bir günah; kâmetinin çok üstünde bir tavır sergilemek de ayrı bir yalan ve günahtır.

-Herkesin kendini yeterli gördüğü, her şeyin hakkından geleceğine inandığı ve hayatını ona göre planladığı bir dünyada siz en doğruları bile kimseye duyuramaz ve o zihniyetteki vazifelilere, sorumlulara hiçbir şey kabul ettiremezsiniz. Bu da önemli bir handikaptır; çok ciddi stratejiler ve çareler üretsek de maalesef bugün kimse dinlemez. Hatta -artık mümkün değil, o peygamberlere nasip olmuştur ama- vahiy ve ilhama müstenid bir kısım mesajlar getirseniz, onu bile dinletemezsiniz.

-Çoklarının dediği gibi, mensup olduğumuz Birleşmiş Milletler ve NATO içinde önemli güce, kuvvete ve mekanize birliklere sahip sayılı devletlerden biriyiz. Bir espriye bağlı ifade edersek, o güç, kuvvet ve mekanize birliklerin neler yapabileceğini görmek istiyorsanız, 27 Mayıs ihtilaline bakabilirsiniz. O güç, gelip kendi milletinin başına binmiş ve 25-30 milyon insanı teslim almıştır. Daha sonra da her on senede bir binlerce insanı ezmiş, zindanlara atmış, sürgünlere yollamıştır. Şimdi, sen orada kuvvetini sonuna kadar kullanmışsın, sokağa hükmetmişsin; fakat, ayıptır bu, ârdır, otuz senedir dağdaki bir avuç şakînin hakkından gelemiyorsun.

-Böyle bir dönemde, senelerin ihmalinden dolayı bir kısım müesseseleri tenkid manasına gelecek sözler sarfetmek ve onları suçlamak doğru değil. Ne var ki, bu mübarek vatanın parçalanması tehlikesi karşısında, Gandi’nin Hindistan hakkındaki sözlerini hatırlıyorum ve gözlerim doluyor. Hindistan’ın bölündüğü, Pakistan’ın ayrıldığı günlerde Gandi, Muhammed Ali Cinnah’a der ki; “Beni testere ile ortadan biç, ikiye böl; fakat, Hindistan’ı bölme!” İşte, o ölçüde bir ızdırap olmayınca, gerekli stratejiler üretilemez ve o gâilenin hakkından gelinemez.

-Ümitsizliğe kapılmamalı; ama bugüne kadar ihmal edilmiş tedbirler var: Keşke, o bölgeye gönderilen muallimler, bugün dünyanın dört bir tarafına ciddi fedakârlıklarla hicret eden gönüllüler gibi, dönmemek, orada ölmek ve oraya gömülmek üzere gitselerdi. Keşke o halkın karakterini çok iyi bilen, çok ciddi bir empati mülahazasıyla onları doğru okuyan ve ona göre muamelede bulunan vaizler gönderebilseydik. Keşke her köye olmasa bile birkaç tanesine bir sağlık memuru, pratisyen hekim gönderebilseydik de okullardaki sağlık derslerini onlar verseler; hem mesleklerini icra etme yoluyla hem de okuttukları çocuklar vesilesiyle ailelerin içine girseler ve kendilerini ifade etselerdi. Keşke halkı öyle kucaklayabilecek adliyeden insanlar ve mülkiye memurları gönderebilseydik. Keşke evleri teker teker gezip toplumun dertlerini dinleyen ve güvenin teminatı olan emniyet memurları gönderebilseydik. Böylece başkalarının halkı idlal etmesine fırsat vermeyecek şekilde bütün sızma kanallarını kapatsaydık. Otuz sene değil, on sene evvel bile ülkeyi idare edenlerin aklı bu işe erseydi ve bunlar bugüne kadar gerektiği ölçüde yapılabilseydi, bugün o problemler kökünden kurutulamasa da en aza indirilmiş olacaktı.

-Bediüzzaman Hazretleri o bölgenin insanıdır. Bir dönemde Ermeni Taşnaksiyonu’na karşı talebelerini arkasına alıp gönüllü savaşan, Rus işgaline karşı alay komutanı olarak mücahede eden, bacağı kırılan, esir düşen, Kosturma’da hapis kalan ve harikulade bir şekilde oradan kaçıp Türkiye’ye dönen, İstiklal Mücadelesi’ni destekleyen, kendisine meclise girme yolu açılan, fakat siyasetle hizmet edemeyeceğine inanınca Erek Dağı’nda inzivaya çekilen Üstad Hazretleri, çeşitli bahanelerle senelerce zulüm görmüştür. “Seksen küsur senelik hayatımda dünya zevki namına bir şey bilmiyorum. Bütün ömrüm harp meydanlarında, esaret zindanlarında, yahut memleket hapishanelerinde geçti. Çekmediğim cefa, görmediğim eza kalmadı. Divan-ı harplerde bir cani gibi muamele gördüm; bir serseri gibi memleket memleket sürgüne yollandım. Memleket zindanlarında aylarca ihtilattan men edildim. Defalarca zehirlendim. Türlü türlü hakaretlere maruz kaldım. Zaman oldu ki, hayattan bin defa ziyade ölümü tercih ettim. Eğer dinim intihardan beni men etmeseydi, belki bugün Said topraklar altında çürümüş gitmişti.” diyecek kadar acı ve ızdırap yudumlamıştır. Fakat, kat’iyen olumsuz bir tavır sergilememiş ve milletin huzurunu kaçıracak hiçbir harekete izin vermemiştir.

-Ben O’nun çırağı, kapıkulu, kölesi sayılmam ama ben de onca senedir burada kendi vatanımdan cüdâyım. Mevcudiyetim oradaki genel ahenge zarar verir diye burada gönüllü duruyorum. Peki siz neden o canavarlığa tevessül ediyorsunuz?!. Öyle bir hak aramanın misali yoktur geçmişte. Ne peygamberlerin nurânî hayatında, ne bir kısım toplum liderlerinin, Zerdüştlerin, Hermeslerin, Budaların, Brahmanların hayatında yoktur öyle bir şey. O ancak şeytan çizgisinde olabilecek bir şeydir.

-Bizim en büyük problemimiz, bizi birbirimize bağlayacak tutkal mahiyetindeki çok önemli bir dinamik olan dini değerlendiremeyişimiz olmuştur.

-Hazreti Bediüzzaman ta Meşrutiyet yıllarında Medresetü’z-Zehra adıyla Van’da bir üniversite kurulmasını teklif ederken orada Arapça’nın farz, Türkçe’nin vacip ve Kürtçe’nin caiz gibi kabul edilerek hepsinin beraberce okutulması gerektiğini söylemiştir. Neden okullarda Kürtçe’nin de öğretilmesine fırsat verilmedi? Yurtdışındaki okullarımızda, hatta Amerika’da bile Türkçe seçmeli ders olarak okutuluyor ve kimse buna mani olmuyor. Büyük devlet olmanın hususiyeti budur.

-Bediüzzaman Hazretleri, maruz kaldığı zulümlere rağmen hiç kimseyi zerre kadar incitmemiş, “intikamımı alın” dememiş; hatta kendisine o teklifte bulunanlara şöyle cevap vermiştir: “Türk milleti asırlardan beri İslâmiyet’in bayraktarlığını yapmıştır. Çok veliler yetiştirmiş ve çok şehitler vermiştir. Böyle bir milletin torunlarına kılıç çekilmez. Biz Müslümanız, onlarla kardeşiz, kardeşi kardeşle çarpıştıramayız. Bu şer’an caiz değildir. Kılıç, haricî düşmana karşı çekilir. Dâhilde kılıç kullanılmaz.” İşte bu sâlim düşünce herkese mal edilmeliydi ama maalesef bu hususta muvaffak olunamadı.

-Bugüne kadar pek çok fırsat kaçırılmıştır ama bu her şey bitmiş demek değildir. Belki bir kısım mütemerridleri kuvvetle sindirme ve baskı altına alma da düşünülebilir; fakat, esas o toplumun ruhuna girme yolları açılmalı, kardeşlik ruhu yeniden canlandırılmalı, vifak ve ittifak stratejileri oluşturulmalı ve onlarla tevfik-i ilahiye davetiyede bulunulmalıdır.

-Türkiye’nin, uluslararası arenada denge unsuru olan ve bölgede gözünün içine baktıran büyük bir devlet olmasını istemeyen hasımların varlığı görmezlikten gelinmemelidir. Böyle bir hasımlık önceden bir kısım müstemlekeci Avrupa ülkelerine mahsustu. Günümüzde, çevremizde ve Ortadoğuda bölünmüş, parçalanmış, kendi felsefelerine bağlı sistemlerini kurmuş devletler de sizin büyümenizi çekemiyorlar. O dağın şu anda kimler tarafından desteklendiğini bilmiyoruz. Yoksa, nereden alacaklar onca silahı.. nereden bulacaklar onca imkanı.. dağ doğurmuyor ki onları… Mutlaka birileri onlara yardım ediyor sizi dize getirmek ve pazarlığa çekmek için. Böyle çepeçevre kuşatılma karşısında bulunan bir millet çok tedbirli ve temkinli hareket etmelidir.

-Dünden bugüne şer güçler, bir tarafta bazılarını tahrik edip sokaklara salarken beri tarafta da onlara karşı çıkarılabilecek başkalarını kışkırtmış, diğerlerine saldırtmış ve insanları karşı karşıya getirip vuruşturmuş; böylece kendi menfaatlerini elde etmeye çalışmışlardır. Nitekim, 27 Mayıs öncesinden başlayıp 80 darbesi ve hatta sonrasına kadar devam eden benzer provokasyonlarda aynı eller, insanları sağ sol gibi sınıflarla ikiye bölmüş, onların damarlarına basmış ve vatan evladını birbirine kırdırtmış; sonra da akan kanın üzerine kendi saltanatlarını kurmaya çalışmışlardır. İçinde bulunduğumuz şartlarda da aynı senaryoların sahneye konması, bir Kürt-Türk çatışması çıkarılması ve hatta sonunda meselenin Birleşmiş Milletler’in hakemliğine kadar vardırılması muhtemeldir.

-Her köşesi, rengi, deseni, çeşidi ve şivesiyle ülkemizi ve insanımızı seven herkesin çok dikkatli ve temkinli olması, kışkırtmalara gelmemesi ve hele “mukabele-i bilmisil” kaide-i zalimânesine girmemesi lazımdır. Bağırıp çağırmalarla, “Şehitler ölmez, vatan bölünmez” sloganlarıyla problem çözülmez. O fitne ve fesadın önüne geçilmesini isteyenler, tenkit ve tekliflerini başkalarına yol göstermek üzere, yetkililere verecekleri sağlam metinler halindeki raporlarla ve bildirilerle masumca ifade edebilirler.

-Meselenin üzerine bağırıp çağırarak, yakıp yıkarak ve öldürerek değil, akıl, firaset ve şefkatle gidilmelidir. Az önce işaret ettiğim “hakkı, kötek olanlar” istisna edilirse, o toplumun yüzde doksan beşi şefkatle ve re’fetle kucaklanmalı, onlara karşı mülayemetle hareket edilmelidir.

herkul.org’dan alınmıştır.