Bazen, farkına varmadan, gerçek kalbî derinliğimizin üstünde “görünme arzusu”, kendimizi duyurma isteği olabilir içimizde. Allah’a kendimizi ifade etmek istediğimiz zaman, kendimizi başkalarına duyurma gibi bir niyet de bulunabilir ki, bu nefis dürtüsü, bir ruhî rahatsızlık ve hastalık sayılabilir. O, insanı, Allah’a yakın olması gerektiği yerde, Allah’tan uzaklaştıran bir şey olur. “Muradın, âleme duyurmak ise, Bana duyurmak değilse, Benim nezdimde onun hiç kıymeti yoktur!” der, onu yüzünüze çarpar, öbür tarafta.

Ne ediyorsanız ediniz, ne diliyorsanız dileyiniz, Allah için işleyişiniz. Allah için başlayınız, Allah için görüşünüz, Allah için konuşunuz. Allah için geziniz, Allah için seyahat yapınız, Allah için hicret ediniz. Allah için veriniz, Allah için infak ediniz. Allah için ölünüz, öldürürlerse. İşkence ederlerse, Allah için o işkenceye katlanınız!.. Eğer O’na gönlünüzü vermişseniz, belâ-i dertten âhh etmeden, o ızdıraplar karşısında bile sadece O’nun mülahazasıyla oturmalı, O’nun mülahazasıyla kalkmalısınız. (Dediğim bu şeyleri Üstad Bediüzzaman söylemişti, biraz değişik şekilde ifade ettim.)

O’nu görmek, O’nu bilmek, O’nu dillendirmek, O’na bağlı olarak oturup-kalkmak, -hatta- O’na bağlı olarak yemek, içmek… “Sana karşı kulluğumu yapabilmek için, ben şu şeyleri yiyorum! Sen’in verdiğini duymak için yiyorum! Verdiğin şeyler karşısında kuvve-i zâikama verdiğin şeyden ötürü “Elhamdü lillah!” (اَلْحَمْدُ لِلَّهِ) demek için.. yutulacak bir şey olduğunda, yutaktan dolayı “Elhamdü lillah!” (اَلْحَمْدُ لِلَّهِ) demek için.. hazmedilecek şey olduğunda, -Mide, hazım sistemi, hazmedilecek şey; riyazî mülahazalar açısından meseleye bakınca, ihtimal hesaplarına göre bunların hepsi yüzde bir, binde bir ihtimaldir.- hazımdan dolayı “Elhamdü lillah!..” Bütün bunları düşünerek, “Sana hamd etmek için ben bunu yutuyorum; mideme indiriyorum!” demek.. “Allah için giyiyorum!” demek.. İstirahat ederken de “Sen’in için kalkıp kemâl-i ubudiyetle Sana teveccüh etmek için yatıyorum. Vazifemi bihakkın yerine getirmek için dinleniyorum, istirahat ediyorum!” demek…

(Tevhidnâme’de geçen bir dua) اَللَّهُمَّ اِقْتِدَارًا مِنْ لَدُنْكَ تُغْنِينَا بِهِ عَنْ اِقْتِدَارِ مَنْ سِوَاكَ Rabbim, bu mevzuda yapmamız lazım gelenleri yapma konusunda gerekli olan iktidarı lütfet! Başkalarının güç, kuvvet ve iktidarına bizi mecbur etme, mahkûm etme! Başkalarına kul-köle haline getirme! Aczimizi, fakrımızı, zaafımızı bize duyur/hissettir ama onları Sana ifade etme mülahazasıyla duyur ve hissettir! Her şeyi Sen’de görelim, Sen’de bilelim, Sen’de duyalım, Sen’den alalım; dolayısıyla Sen’i konuşalım, Sen’i müzakere edelim, “Sohbet-i Cânân!” diyelim.

O’na hasr-ı nazar etmezseniz, nazar dağınıklığına uğrarsınız; nazar dağınıklığına uğrar ve konsantre olmanız gereken mevzuya konsantre olamazsanız. Bütüncül bir nazarla bakamazsınız, analizlerinizde falsolar yaşarsınız, tahlillerinizde falsolar yaşarsınız ve başarılar yolunda hezimetten hezimete yuvarlanırsınız. Dağılmadan, her şeyi O’na müteveccihen götürmek lazım.

Bu çağ, talihsizlerin çağı, insanların dağıldığı bir çağ. Kimisi kalbini saraylara, villalara, filolara kaptırmış, makamlara kaptırmış, alkışlara kaptırmış. O mevzuda düşündüğü şeylere karşı binde bir veya milyonda bir muârız gördüğü insanları yok etmeye gidecek kadar vahşet duygusuna kapılmış. İnsanların vahşete böylesine yenik düştüğü bir asrı, bir mahrumiyet asrını -insanlıktan mahrumiyet asrını, gerçek imandan mahrumiyet asrını, ahsen-i takvimden mahrumiyet asrını, insanî değerlerden mahrumiyet asrını- yaşıyoruz. Şayet böyle bir asırda birileri iradenin hakkını vererek dişini sıkıp sabretmezse, aktif planda sabretmezse, zannediyorum, gelecek nesillere götürülebilecek, hem de çok eskortlarla götürülmesi gerekli olan, “din emaneti, iman emaneti, İslamiyet emaneti” selametle, haramilere kaptırılmadan götürülemez.

Bakın, her köşe başında, dünyada haramiler var. Hayır adına yapılan faaliyetlerin önünü kesmeye çalışıyorlar. İnsanlar, gadre uğruyor, zindanlara atılıyor, aile parçalanıyor; kadın, kız, çoluk, çocuk, yaşlı-başlı denmeden, herkes mağduriyete, mazlumiyete uğratılıyor, sindirilmeye çalışılıyor. Binde bir mi, milyonda bir mi, “tehlike” mülahazasıyla, paranoya yaşadıklarından dolayı… Dünya böylesine delilerin, -esas- kendini cinnet çağlayanına salmış insanların dünyası haline gelmiş. Bazı kimseler, akıllarını başlarına toplamazlarsa, “lillah, li-eclillah, li-vechillah” rızası dairesinde hareket etmezlerse şayet, bu gidişat topyekûn insanlık için bir felakettir.

Şimdi değişik yerlerde lokal olarak yaşanıyor; beş yerde, on yerde, on beş yerde, yirmi yerde yaşanıyor. Çoklarını siz de görüyorsunuz, bu cinnet hummalarına şahit oluyorsunuz.

    “Kimse Yok Mu”nun da gadre uğratıldığı günümüzde mazlum, mağdur ve muhtaçlara el uzatmak için dünya çapında umumi bir seferberlik yapılsa sezadır.

Bu arada, antrparantez: Mağduriyete, mazlumiyete uğrayan insanlar var, dünyanın değişik yerlerinde. Belli bir dönemde, arzu edilen şeylerin kısmen yerine getirildiği dönemde, bir “Kimse Yok Mu” vardı. Dünyanın neresinde olursa olsun, mazlumların, mağdurların imdadına koşuyordu. Kurbanlar kesiliyordu, o muhtaçlara yetiştiriliyordu. Myanmar’a götürülüyordu, Gazze’ye götürülüyordu; girebildiğiniz, sınırları size açık olan her yere götürülüyordu. Meseleye insanî çerçeveden bakılıyordu, hümanizm mülahazasına bağlı olarak her şey yapılıyordu. Din ayırımı gözetilmeden, meşrep ayırımı gözetilmeden, mizaç ayrılığı gözetilmeden, mezâk ayrılığı gözetilmeden herkese el uzatılıyordu.

Gün geldi, bir yerdeki şeytanî kıskançlık ve haset böyle bir hayır yuvasını, hayır sistemini bile baskı altına alma, kapama, öldürme gayreti/cehdi içine girdi. Şimdi dünya kadar insan, mazlumiyete, mağduriyete uğradıkları halde, yardıma muhtaç; binlerce insan… On bin mi, yirmi bin mi, otuz bin mi, kırk bin mi?!. “Fârr”ı ile, “muhtefî”si ile, “mağdur”u ile, “mazlum”u ile, “muzdarr”ı ile, “mevkûf”u ile, “mescûn”u ile, “müstantak”ı ile, bir sürü insan, bir sürü yuva… Bir insanı götürmüşlerse, bütün bir yuvanın fertlerini aynı zulme, aynı mağduriyete uğratmışlar demektir.

İnsan olan insana düşen şey, tıpkı Ensâr mülahazası ile bunlara yardım etmektir, destek olmaktır. O müessese (Kimse Yok Mu) kapandı belki ama değişik yerlerde fonksiyonunu edâ edebilir. Bir yerde, bir merkezde kapatırlar, ben dilerim Amerika’da şubesini açarlar, İngiltere’de şubesini açarlar, Almanya’da şubesini açarlar, Birleşmiş Milletler’de şubesini, Afrika’da şubesini açarlar ve yine mazlumların-mağdurların imdadına koşarlar, herkesi kucaklarlar. Renk-desen gözetmeden, herkese bağırlarını açarlar. Olur inşaallah öyle!..

Fakat şu anda sistem, bu mazlumların, mağdurların hepsine yetecek güçte değil. Onun için herhalde bu mevzuda dünyanın değişik yerlerinde bulunan arkadaşlara daha umumî manada bir “seferberlik” düşüyor. Bir taraftan kendi vatandaşlarımız… Çok önceden gitmiş, oralarda iş tutturmuş; Amerika’ya gelmiş, iş kurmuş; İngiltere’ye gitmiş, Almanya’ya gitmiş, Hollanda’ya gitmiş, Fransa’ya gitmiş, Benülüks ülkelerine gitmiş; iş kurmuş oralarda. Hakikaten el uzatacak mahiyette… Bu insanlara, meseleyi usulünce anlatarak, o mübarek “himmet” mevzuunu hatırlatarak onların himmetlerine başvurulabilir.

    Himmet, Allah’ın lütuf buyurduğu her türlü rızıktan infakta bulunarak dine/insanlığa hizmet etmektir; beşer onu kâmil manada İnsanlığın İftihar Tablosu’ndan öğrenmiştir.

Himmete müracaat, esasen… Bir tanesi kalktı, ne dediğini bilmeyen, zil-zurna cahil… Bazen diplomalı cahiller, diplomasız cahillerden daha tehlikelidir; çünkü diplomalı cahil, diğer cahilleri inandırır, sürü gibi şeyin arkasına takılır yürürler. Himmet’i tenkit ediyor…

İnsanlığın İftihar Tablosu, dini i’lâ adına himmete müracaat etti mi, etmedi mi?!. Hem de çent defa. Hatta insanların, O’nun o mevzudaki telkinine rağmen biraz alakasız kalmaları karşısında, teessür duydu mu, duymadı mı?!. O’nu, yüksek basiretiyle, firasetiyle keşfeden, O’ndaki insibağ ile duyguları uyanık olan, hüşyâr olan bir sahabi, evine koştu mu, koşmadı mı?!. Avuç dolusu bir himmet ile geldi mi, gelmedi mi?!. Meselenin öyle yapılması gerektiğini sahabe-i kiram, anladı mı, anlamadı mı?!. Ve sonra her biri evine koşup getireceği şeyi getirdi mi, getirmedi mi?!. Kimisi bütün varlığını getirip oraya döktü mü, dökmedi mi?!.

“Himmet, milletin yaptığı yardımlar, suiistimal edilerek, bu türlü şeylerde…” Nede kullanılıyormuş?!. Dindar nesil yetiştirme okulları açmakta.. üniversiteye hazırlık kursları açmakta.. zalimin, hainin, hasetçinin çekemediği müesseseler açmakta.. dünyanın değişik yerlerinde cehalete karşı, fakirliğe karşı, ihtilafa karşı -üç tane, dört tane, beş tane yaygın maraza karşı- bir yönüyle, i’lân-ı harp etmekte… Bunları akıllıca bertaraf etme istikametinde himmete müracaat ediliyor. O zavallı, diplomalı cahil, “Himmet, falan yerlerde çar-çur edildi!” demek suretiyle… Zavallı!.. Cenâb-ı Hak, hidayet etsin; o da aklını başına alsın, aynı haltı bir daha yapmasın, sizinle beraber -inşaallah- cennete girsin! Hüsn-i zan ediyoruz.

Geriye dönelim… Değişik yerlerde himmet organizasyonları yapmak suretiyle, yurt içinde ve yurt dışındaki muhtaçlara yardım etmeli.

    Malı mülkü zalimlerce gasp edilen, mağduriyetler sarmalında eziyet çeken ve zulümden kaçıp cebrî hicret yollarına düşen insanlara mutlaka maddî manevî yardım edilmeli!..

Hazreti Musa demişti ki: فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ “Sizinle beraber bulunmaktan korkup kaçtım.” (Şuarâ, 26/21) “Kaçtım sizden!..” Zindanlara girip bazıları ölüyor, kimsenin haberi yok; dövüle dövüle ölüyor. Bazıları işkenceye maruz kalıyor. Bazıları günlerce hücrede kalıyor. Bazılarına namaz kılma, abdest alma imkânı bile verilmiyor. Kafalar karıştırılmaya çalışılıyor. Ve aynı zamanda itibarsızlaştırılmaya çalışılıyor o insanlar. Dolayısıyla onlar da فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ “Sizin şerrinizden korktuk, kaçtık!” diyor gidiyorlar. Ama her şeylerini arkada bırakıyorlar.

Malına el konmuş, malı gasp edilmiş; tagallüp, tahakküm, tasallut, temellük, gırtlakta. Dün bir arkadaş, kendisine “Malınıza ne oldu?” deyince, hislerine hâkim olamadı, hıçkıra hıçkıra ağladı. Alın teriyle kazanmış… O müesseseler de alın teri ile yapılmış. Yememiş, içmemişler; yedirmiş, giydirmişler. Aynı zamanda o müesseseleri meydana getirmişler. Saf, temiz, duru; dıştan gelmemiş, Anadolu’ya sızmamış, öz be öz Anadolu insanının yaptığı müesseseler onlar. Evet, bunlara karşı düşmanlık ilan etmişler, her şeylerine el koymuşlar. Hayatın değişik birimlerinden bir sürü insan, yurt dışına kaçmış. Bunlar, üçü-dördü bir araya gelerek belki, bir evde kalıyorlar.

Burada antrparantez bir şey arz edeyim: Birisi, duygulanarak anlattı. Gittikleri bazı yerlerde, yabancılar gelip diyorlar ki: “Benim falan yerde bir evim var, yaz günleri (mi, hilaf olmasın), oturuyordum; orada oturabilirsiniz, kira vermenize de gerek yok. Bir mali sıkıntınız varsa, onu da ben karşılayabilirim!” Bir yabancı… Bir yabancı kadar bile merhamet, şefkat, mürüvvet, insanlık duygusu taşımayan kimselerden ne beklenir, bilmiyorum!..

O mağdur insanlar mevzuunda -bence- seferber olmak lazım. Tıpkı Ensâr-ı kirâm efendilerimizin, Muhâcirîn-i fihâm efendilerimize bağırlarını açıp onları bağ ve bahçelerine ortak yaptıkları gibi, bu mülahazayı geliştirmek, böyle organizasyonlara gitmek lazım. Hemen, birden bire arzu ettiğiniz ölçüde, büyük çapta bir şey olmayabilir. İlk planda, bulduğunuz üç-dört tane samimi insana, hislerinizi ifade edersiniz; mazlumiyeti, mağduriyeti anlatırsınız. Onlar ne yapıyorlarsa, onu yaparlar. O himmet de öyle başladı. Evvela beş-on tane insanla başladı; sonra kocaman bir Anadolu insanı, şimdi sağa-sola sürgüne gönderilen, içeriye atılan o insanların hepsi, binlerce insan, o himmet seferberliğinde yarışa girdiler. Orada müsabakaya girdiler âdeta; “Ben de vereyim, ben de vereyim, ben de vereyim!..”

    Civanmert Anadolu insanı alın teriyle dünyanın yüz yetmiş ülkesinde Hizmet müesseseleri yaptı ama şimdi her biri katillerin gördüğü muameleyi görüyor, zalimler tarafından!..

Bu mevzuda da bir şey arz edeyim: Kıtmîr, o ilk dönemlerde -arkadaşlar o meseleyi Kıtmîr’den daha iyi edâ edecekleri güne kadar- o himmet toplantılarının hepsinde bulunmaya çalışıyordum. Şu yarım yamalak ifade tarzımla “Himmet”in ne demek olduğunu, işte o biraz evvel arz ettiğim Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in himmet sistemi esasına dayandırarak anlatmaya çalışıyordum. Bir yerde -zannediyorum- böyle tam gönlüme göre bir coşma, bir heyecanlanma olmadı. İlk zamanlardı… İnsanlar bilmiyorlardı.

“Bir yurt yapalım, fakir-fukara çocukları alalım, yedirelim, içirelim, onlara bakalım orada!..” demiştim. Aslında, çocukluğumda kendi kendime söz vermiştim. Çünkü ben, kulübede kalarak derslerime devam ettim. Selçuklu döneminde yapılmış, sonra yıkılıp harabeye dönmüş bir caminin ön tarafında, mihrap girişinde, kendi elimle bir duvar yaparak orada iki arkadaşımla beraber kaldım. Bazen yiyecek bulamadık. Üç gün, dört gün bir ekmek bile bulamadığımı hatırlıyorum. Sonra fırından bir ekmek aldığım zaman, öyle acıkmıştım ki, dershaneye gelinceye kadar ekmeğin yarısını yolda yedim. Talebeliğim böyle sıkıntı içinde geçti.

Hatta o sıkıntı içinde geçen talebeliğimden dolayı, bazı fakirlerin hallerinden şikâyetlerini bir televizyon programında görünce çok şaşırmıştım. Muhabir, evlerine gitmiş, orada bir sofrada oturuyorlar. “Biraz zeytin var, bir tane yumurta var, ekmek var, peynir var, bir de filan… İşte böyle fakirâne yaşıyorlar.” Hiç unutmam, birden bire ağzımdan kaçırdım, “Gözünüze, dizinize dursun!” Biz bazen peynir değil, ekmeği bile bulamıyorduk!..

Evet, çocukluğumda kendi kendime, Cenâb-ı Hak bir gün, hangi yollarla imkân verirse, talebeleri bir yerde toplamak suretiyle, hem rahat yatıp-kalkmalarını, hem de bedava yiyip-içmelerini temin edeceğime söz vermiştim. “Cenâb-ı Hak onu nasip etsin!” demiştim. Ve gün geldi, Allah onu nasip etti. Değişik yurtlar yapıldı, pansiyonlar yapıldı, evler açıldı. Anadolu insanı yaptı.

“Şirk”i ve “tevhid”i bilmeyenler, onu (Hizmet’i) bir şahsa mal etmek suretiyle evvela şirke girdiler. Sonra da ona mal etmek suretiyle onun hakkında kendilerini haset çağlayanına saldılar. İki hata yaptılar. Esasen, o kalbleri yumuşatan, “Allah” idi (celle celâluhu). O umum seferberliği temin buyuran, meşîet-i İlahiye idi, Rahmet-i İlahiye idi. O işin önünde şöyle-böyle bir şeyler söyleyen insanlar, şart-ı âdî planında zavallı birer vasıtadan ibaretti. Onlar, bir, bunu bilemediler; çünkü her meselelerini şirke bağlı, esbaba bağlı götürdüklerinden dolayı, orada da onu sebep gibi gördüler. İkincisi de, ona haset ettiler, çekememezliğe düştüler; kâfirin yapmadığını yaptı, küfrün yaptırmadığını yaptırdılar. Kocaman iki tane cinayet!..

Bu mülahaza vardı ve dolayısıyla himmetler öyle dar dairede başladı. İşte o dar dairedeki himmetlerden bir tanesinde, ciddî boşlukları kapatabilecek bir şey olmadığından dolayı, dedim ki “Ben, birkaç tanesinin elini, eteğini öperim; ben de yüz bin lira taahhüt ediyorum!” Bin lira maaş aldığım bir dönemde.. devlet dilencisi.. o parayı benim bulmam mümkün değildi esasen.

Bir dönemde cami penceresinde yatan biri… Onu bile bir kısım zift cerâidi değerlendirirken, “Yok, Hüseyin Efendi ev tutmamış da…” Hüseyin Efendi ev tuttu, bir mahallenin içinde. Fakat geçip giderken, gelirken -Sen iffetten anlamazsın ki, a be bohem!..- taife-i nisânın bakması karşısında rahatsız olduğundan dolayı, o Allah’ın kulu, caminin penceresinde halvetî hayat yaşamayı tercih etti. Ve orada belki yüz tane kitap okudu. Elmalılı Hamdi Yazır’ın tefsirini de orada gözden geçirdi ve o tefsirden bulduğu her şeyi, cami kürsüsünden halka ifade etmeye çalıştı. Zavallı, sen anlamazsın ki bunu; çünkü hakiki Müslümanlıktan haberin yok senin! “Yok, Hüseyin Efendi…” Hüseyin Efendi, gül gibi bir ev buldu ama o zavallı, cami penceresini tercih etti. Sonra da tahta kulübede yaşadı, altı sene tahta kulübede yaşadı. Minnet etmemek için, dünyaya hırs göstermemek için. İsteseydi her şey olurdu, onun için de!..

Böyle bir insanın yüz bin lira taahhüt etmesi?!. Nasıl ödeyecek ki? Hiç unutmam, geniş imkânları olan birisi, bir sabah kahvaltısına çağırmıştı, belki evine de bir kere gittim ben onun. O sabah kahvaltısına niye gittim, bilemiyorum? Bir arkadaşla beraber kahvaltıya gittik. Dedi ki: “Hocam, o gün orada siz böyle bir şey taahhüt ettiniz. Ben de sizi biliyorum, bir dikili taşınız yok sizin. Bunu elin-âlemin elini-eteğini öpmek suretiyle temin etmek mümkün değil. Müsaade buyurursanız, o taahhüt ettiğiniz şeyi, bütünüyle ben ödeyeyim!”

Anadolu insanı, bu civanmertlikte idi ve bu civanmertlik üzerinde esasen dünyanın yüz yetmiş küsur ülkesinde okullar açtı, eğitim faaliyetleri gerçekleştirdi. Türkiye’de, yüzlerce okul açtı, üniversiteye hazırlık kursu açtı, evler açtı… Fakir, fukaraya baktı, Allah’ın izni ve inayetiyle. Şimdi onlar, canilerin gördüğü muameleyi, katillerin gördüğü muameleyi görüyorlar, zalimler tarafından.

    Binlerce günahsız insana gadreden, doğum yapacak masum kadını bile hapse atan ve emzikli yavruyu annesinden ayıran insafsız zalimler, benzerine az rastlanır zulümleri yapıyorlar!..

Evet, himmet, belki böyle dar dairede başlayacak; fakat dar dairede olsun, dünyanın değişik yerlerinde, her yerde, ilk himmet edecek insanlar, on bin lira himmet etsinler. O her şeyini Türkiye’de kaptırmış, gasp ettirmiş insanların imdadına koşsunlar!..

“Duygulanan bir bayan” diyeyim; yerini, konumunu, kurbetini de söylemeyeyim. Kalkarken, kardeşinin alın teriyle kazandığı bütün müesseselerine el konduğunu anlatırken, gayet duygulanarak ayağa kalktı, gitmeye teşebbüs etti. Giderken “Talan ettiler, kardeşimin malını-mülkünü…” diye ağladı. Her ağlayan da beni ağlatmıştır. Talan ettiler, alın teriyle kazandıklarını… Kendine göre kurs açmış, kendi imkânlarıyla…

Biliyorsunuz, iş yapan, ticaretle mal kazanan insanların mallarına bile el koydular. Yemin ederim ben; vallahi, billahi, tallahi, gâvurlar böyle yapmadılar. Kadını içeriye atmadılar.. doğum halindeki bir kadını içeriye atmadılar.. onu yeni doğmuş çocuğundan ayrı tutmadılar… Barbaros Frederic’ler bunu yapmadı, Philip’ler bunu yapmadı, Arslan yürekli Richard’lar bunu yapmadı… Gavurun yapmadığı yapılıyor!..

Ve tabii kaçan kaçana… Zalimin işini kolaylaştırmak, Allah’a karşı saygısızlıktır. Zalimin, gaddarın, hattârın işini kolaylaştırmak, Allah’a karşı saygısızlıktır. Hazreti Musa, Firavun’un işini kolaylaştırmadı. Efendimiz, Ebu Cehil’in, Utbe’nin işini kolaylaştırmadı; hicret buyurdu, azm-i râh etti, Sevr sultanlığına sığındı, Medine-i Münevvere’yi teşrif etti, şereflendirdi, Yesrib’i Medine yaptı… Diğer bütün enbiyâ-i izâm, evliyâ-i fihâm, zâlimlerin şerrinden, fâcirlerin fücurundan, fâsıkların fıskından, hâsidlerin hasedinden dolayı oldukları yerden uzaklaştılarsa şayet, gidip özür dilemediler. Onların işlerini kolaylaştırmadılar. Çünkü o, bir vebaldir; yardım sayılır onlara.

Dolayısıyla, onların yardımını elinin tersiyle iten, onlardan bir şey beklemeyen, el-etek öpmeyen o fedakâr insanlara, fedakârlık yapıp -el etek öpme pahasına- destek olmak, müminler için bir vecibedir. Bizim için bir vecibe… Her yerde, hele küçük dairede bir başlayın. Biraz evvel bahsettiğim bir Hıristiyan gibi, bir Musevî gibi kimseler bile gelecek, diyeceklerdir ki, “Benim imkânlarım var, ben de size şu kadar yardım edebilirim!” يَا لَهُ مِنْ إِنْصَافٍ Bir buna bakın, bir de ona bakın! Ona bakın!..

Evet, bir gün gelecek, Allah’ın izni ve inayetiyle, “Zâlimlere dedirtecek kudret-i Mevlâ / “Tallahi lakad âsereke’llahu aleynâ.” Dedirtecek fakat o güne kadar, “mazlum”un, “mağdur”un, “mehcûr”un, “ma’zûl”ün, “mahrum”un, “mescûn”un, “mustantak”ın, “muzdarr”ın yanında bulunmak, Allah maiyyeti adına atılmış bir adımdır. Allah’a yakın olmayı düşünüyorsanız, maiyetten hissedar olmayı düşünüyorsanız, o muhtaç insanlara el uzatacaksınız..

Keşke, benim bir-iki tane evim olsaydı!.. Dünyada bir kulübemin olmasını bile hiç düşünmedim. Ben sadece, kabrimin beni sıkmamasını düşündüm, berzahımın kararmamasını düşündüm. Fakat şimdi diyorum ki, “Keşke bir-iki tane alsaydım, şimdi satsaydım!” Ama zannediyorum Türkiye’de olsaydı onlara da el koyarlardı, değil mi? Tüh… İyi ki almamışım. Evet ama dünyanın başka bir yerinde alsaydım, iki tane evim olsaydı böyle, bir milyonluk, iki milyonluk bir şeyim olsaydı, beş-on insanın hiç olmazsa bir seneliğini taahhüt etseydim; o mazlumları, o mağdurları, o “Acaba ne yiyecek, ne içeceğiz?” diyen insanları sevindirseydim; Cenâb-ı Hakk’ın huzuruna, mahcup olmadan çıkardım.

Fakat hiçbir şeyim yok, yapacak bir şeyim yok. Teliften gelen şeylerim var; burada kaldığım yerlerin kirasını vermeye çalışıyorum. O müesseselere de el koydular, kitaplara da el koydular. Gasp adına umumî ilan-ı harp yaptıklarından dolayı, adeta “Hiçbir şey dışarıda kalmasın!” deyip umuma karşı bir ilan-ı harp ettiler. “Kimin nesi varsa, hepsine el koymak lazım!..” “En-Nuru’l-halid”e (Sonsuz Nur’a) da el koyuyorlar. Hâlbuki -ülkenin adını söylemeyeceğim, gider oradakilerin kafalarını da karıştırırlar- üniversitede ders kitabı olarak okutuluyor o kitap; “İrşad Ekseni” de ders kitabı olarak okutuluyor. Fakat (Türkiye’de) o kitaplar müsadere ediliyor. O mübarek millet, kafasını yitirdiği dönemleri yaşıyor, bazıları itibariyle. İdraksiz insanlar… O idraksizlere karşı, bütün idrak aktivitemizi canlı tutarak, Allah’ın izniyle, düşmüşün elinden tutup kaldırmamız, açı doyurmamız, ağlayanın ağlamasını dindirmemiz, kapılarına kilit vurulanların kilitlerine anahtar bulmamız ve hüzün içinde inleyen insanları sevindirmemiz, bizim için birer vecibedir. Cenâb-ı Hak, bihakkın bu vecibeyi yerine getirmeye bizleri muvaffak eylesin!..

    Bize bugün Ensâr-Muhâcir kardeşliği sergilemek düşüyor; inşaallah, Allah’ın vaz’ ettiği vüdd gelecekte inkişaf edecek ve Hizmet tam bir “dünya meselesi” haline gelecek.

Bizim çektiğimiz şeyler, önemli değil ama bu dönemde çektiğimiz şeyleri, gâvurlardan görmedik, hiçbir dönemde. Çekilen şeyler… Fakat olsun..

“Cihâna geldiğim günden beri pek çok cefâ gördüm.

Ezildim bâr-ı gam altında bin türlü ezâ gördüm.

Değil bigânelerden, âşinâlardan belâ gördüm.

Vücudum âlem-i sıhhatte bîmâre dönmüştür.”

Aklını peynirle yemiş insanlar; eziyet etmek, işkencede bulunmak suretiyle, insanları kendi çizgilerine çekeceklerini zannediyorlar. Allah’a inanan, Rasûlullah’a inanan (sallallâhu aleyhi ve sellem) gerçek mü’min; iz’an mü’mini, yakîn mü’mini, ilme’l-yakîn mü’mini, ayne’l-yakîn mü’mini, hakka’l-yakîn mü’mini, tevekkül-i tâm mü’mini, teslim-i tâm mü’mini, tefviz-i tâm mü’mini, sika-i tâm mü’mini, o türlü şeylere katiyen tenezzül etmez. Acından ölse bile, el-etek öpmez. El-etek öpecekse şayet, لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِيَ الْعُلْيَا “Allah’ın nâm-ı celil-i sübhanîsinin bayrak gibi dalgalanması için..” öper. Onun için yapar; mü’min kardeşlerine yardım etmek için yapar.

Öyle yardım etmeli ki, bir gün o mü’min kardeşler kapınıza gelse, tıpkı muhacirîn-i kiram efendilerimizin Ensâr-ı fihâm efendilerimize dedikleri gibi demeliler. (Birileri “ekremîn”, diğerleri de “efhamîn”.) “Biz artık şöyle-böyle geçimimizi temin edecek duruma geldik; müsaade buyurursanız, o bağ ve bahçedeki durumdan elimizi-eteğimizi çekmek istiyoruz ve bundan böyle o imkânlardan istifade etmek istemiyoruz. Kendimize birer kulübecik yaptık; sizin hânelerinizde kalmayı da düşünmüyoruz artık!” Gelip dediler muhâcirîn-i kirâm efendilerimiz. Ensâr, ağlayarak Rasûlullah’a geldiler, “Yâ Rasûlallah! Muhâcir kardeşlerimiz böyle bir şey diyor; onlar yurtlarını yuvalarını terk ettiler. Ebu Cehiller, Utbeler, Şeybeler –كَمَا كَانَ الْيَوْمَ، كَمَا كَانَ اَلْيَوْمَ (Bugün de olduğu gibi.. bugün de olduğu gibi.)– onların her şeylerini gasp etmişlerdi. Tagallüpte, tahakkümde, tasallutta, temellükte bulunmuşlardı. Haramîlik etmişlerdi. Biz onlara bağrımızı açtık. Ve bu mevzuda onlara destek olmayı, Cenâb-ı Hakk’ın kurbetine vesile olacak mülahazasıyla yapıyorduk. Evlerimizin şerefi olmuştu. Bağ ve bahçelerimizin şerefi olmuştu. Müsaade buyurursanız, bu kardeşlik devam etsin!..”

Ensâr, böyle davranıyordu; Muhâcir de o istiğna ruhuyla, o îsâr ruhuyla, mutlaka artık alın teriyle kazanmak istiyordu. Onlar ticaretten anlıyorlardı. Bir-iki sene içinde, Kaynuka, Kureyza, Nadır çarşı ve pazarında âdeta ticareti ele geçirdiler. Ve çokları, Hazreti Osman efendimiz gibi, Abdurrahman İbn Avf gibi, hamallıkla işe başladılar. Medine-i Münevvere’nin en zengini haline geldiler. Fakat o servet de bir yönüyle, beş yüz deveyi birden, gözünü kırpmadan verecek kadar, bir sehâvet (cömertlik) anlayışına bağlı idi; elinin tersiyle “Al götür, umurumda değil” diyecek kadar… Dolayısıyla onlar ayrılmak istiyordu ama öbürlerinin de onlara bakma şerefinden mahrumiyete tahammülleri yoktu.

Böyle bir mülahaza ve böyle bir anlayış ile… Zalimler tarafından gadre uğrayan, mazlumiyet ve mağduriyet yaşayan kardeşlerimize yardım etmeliyiz. İmkanı varsa, ceketimizi satarak, onun parasıyla onlara bakmayı, insanlığın gereği, İslamiyet’in gereği, îsâr ruhunun gereği, kendimiz için yaşamamanın gereği, yaşatma mülahazasıyla yaşamanın gereği, “ba’su ba’de’l-mevt erleri” olmanın gereği, adanmışlık ruhunun gereği bilmeliyiz!..

Evet, o iyiliğimizi devam ettirmeye bakalım, Allah’ın izni ve inayetiyle. Bir gün gelecek, o muhâcirîn-i kirâm zatların yardıma ihtiyaçları kalmayacak. Birileri iradî hicret yapmış, hizmet ediyorlar; onlar hakkında da celpnameler çıkarılıyor. Birileri de cebrî, ızdırarî hicret yapıyorlar. Biri ızdırârînin sevabını kazanır; öyle muhacir, onun sevabı kazanır; diğeri de iradînin sevabını kazanır.

Hicret etmeyen, dinsizden imansızdan işkence görmeyen, hemen her şeyi beylik-paşalık içinde bulunan, hazıra konan, -efendim, ne derler, “miras-kondu”- miras-kondu derbeder ruhlar, bunu anlamaz ki!.. Miras-kondu derbeder ruhlar… Dininden, inancından, mefkûresinden ötürü bir tokat yememiş, iki gün zindan görmemiş, tecritte yatmamış, keyfin ağaları, sarayın ağaları, derbeder ruhlar, bunu bilmezler ki!.. Bunu bilenler, bilirler; çekenler, bilirler!..

Evet, bir gün o muhâcirler gelip diyecekler: “Yapmayın bunu!” Hizmet edenler, himmet organizasyonlarında bulunan insanlar da diyecekler ki, “Hayır bizi böyle bir güzellikten mahrum etmeyin, devam edelim!” Muhâcirîn-i kirâm ve Ensâr-ı fihâm efendilerimiz gibi hareket edecekler. Ve Allah’ın izni ve inayetiyle, kapılar açılıp Cenâb-ı Hak yeniden yollar oluşturduğunda, bu dünya meselesi, dünya hadisesi bugün dünyaya sesini duyurduğu gibi devam edecek. Bugüne kadar Allah’ın belli ölçüde vaz’ ettiği vüdd, inkişaf ederek devam edecek. Ve mesele bütün dünya tarafından bilinen tam bir “dünya meselesi” haline gelecek. Vesselam.

BAMTELİ

* Başımıza gelen bela ve musibetleri kendimize ait bir kısım hata ve kusurların neticesi olarak görmemiz, yüzümüzü Cenâb-ı Hakk’a döndürmemizi sağlar, istiğfar ve tevbeye yönelmemize vesile olur ve içimizde şu duyguyu tetikler: Biz ettik, Sen etme!.. N’olur ya Rab, n’olur ya Rab! Neyin eksik olur ya Rab!.. Biz ettik, Sen etme!..

* Halis bir mü’min yaptığı hizmetler karşısında beklentisizdir; muvaffakiyetleri Allah’tan bilir; şayet onların gerçekleşmesinde bir kısım vesilelerden bahsetmesi gerekirse, uhuvveti, vifak ve ittifakı, arkadaşlarının sa’y ve gayretlerini nazara verir. Zannediyorum, Hazreti Fatih’i İstanbul’un fethinden dolayı yüzüne karşı takdir edecek olsaydınız, o size babasının ve Hacı Bayram Veli hazretlerinin dualarını, Hızır Çelebilerin ve Ulubatlı Hasanların gayretlerini hatırlatır, “İhtimal ki Cenâb-ı Hak bunlar vesilesiyle beni muvaffak kıldı ama ben kendimi o işin içinde çok görmüyorum.” derdi.

* “Akla mağrur olma Eflâtun-ı vakt olsan dahi / Bir edîb-i kâmil gördükde tıfl-ı mekteb ol!.” (Nef’î)

* Allah’ın rızasını tahsil yolunda, hizmet adına ne yaparsak yapalım onu az görmeli, gayretlerimizi yetersiz bulmalı ve hep “Benim yerimde bir başkası bulunsaydı, bu iş katlanarak giderdi; aklı başında bir insan benim yapamadığımı yapar ve bu işten yüz tane semere çıkarırdı.” mülahazasıyla dolu olmalıyız.

 Allah’ın bu yoldaki ihsanları, birer hil’attir; güzellik libasa ve onu giydiren Allah’a aittir!..

* Allah Teâla, Hizmet gönüllülerine yirmi küsur sene gibi çok kısa sayılabilecek bir zaman diliminde yüz yetmiş ülkede bin dört yüzün üzerinde okul açtırdı, bir o kadar da kültür merkezi ve dil kursu gibi müesseseler lütfetti. Aslında bu O’nun giydirdiği bir hil’attir ve meseleye Hazreti Üstad’ın dile getirdiği şu zaviyeden bakılmalıdır:

* “Nasıl ki murassa’ ve müzeyyen bir elbise-i fahireyi biri sana giydirse ve onunla çok güzelleşsen, halk sana dese: ‘Maşaallah çok güzelsin, çok güzelleştin.’ Eğer sen tevazukârane desen: ‘Hâşâ!.. Ben neyim, hiç. Bu nedir, nerede güzellik?’ O vakit küfran-ı nimet olur ve hulleyi sana giydiren mâhir sanatkâra karşı hürmetsizlik olur. Eğer müftehirane desen: ‘Evet ben çok güzelim, benim gibi güzel nerede var, benim gibi birini gösteriniz.’ O vakit, mağrurane bir fahirdir. İşte fahirden, küfrandan kurtulmak için demeli ki: ‘Evet ben güzelleştim, fakat güzellik libasındır ve dolayısıyla libası bana giydirenindir, benim değildir.’”

* İşte bu, tahdis-i nimet mülâhazasıdır. Meseleye bu şekilde yaklaşan insanlar Hakk’ın nimetlerine karşı nankörlük yapmamış olacakları gibi gurur, kibir ve fahre de düşmemiş olurlar. Hatta daha temkinli Hizmet erleri her türlü muvaffakiyet karşısında tahdis-i nimette bulunmakla beraber onun bir istidraç olabileceği endişesini de taşırlar.

 “Ey iman edenler! Siz kendinizi düzeltmeye bakın! Siz doğru yolda olduktan sonra sapanlar size zarar veremezler.”

* Bir kudsî hadîste, Cenâb-ı Hak,

اَلْكِبْرِيَاءُ رِدَائِي وَالْعَظَمَةُ إِزَارِي فَمَنْ نَازَعَنِي وَاحِدًا مِنْهُمَا قَذَفْتُهُ فِي النَّارِ

“Kibriya, Benim ridâm, azamet ise Benim izârımdır. Kim Benimle bu mevzuda yarışa kalkışır ve bunları paylaşmaya yeltenirse, onu Cehennem’e atarım!” buyurmaktadır. Demek ki, kendini büyük görüp kibirlenen bir insan, bu ilâhî sıfatlarda Allah’a şerik olmaya kalkışmış sayıldığından Cenâb-ı Hak, böyle bir insanı derdest edip Cehennem’e atacağı ikaz ve uyarısında bulunmaktadır.

* Bela ve musibetler karşısında bize düşen vazife, her şeyden önce kendimize bakıp nefsimizi düzeltmeye çalışmamızdır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmaktadır.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ

“Ey iman edenler! Siz kendinizi düzeltmeye bakın! Siz doğru yolda olduktan sonra sapanlar size zarar veremez. Hepiniz dönüp dolaşıp Allah’ın huzurunda toplanacaksınız. O da yaptıklarınızı size bir bir bildirecek, karşılığını verecektir.” (Mâide, 5/105) Evet, bu âyetin mânâsı, “Başkalarına hiç karışmayın, siz sadece kendinize bakın!” demek değildir. Aksine âyetten anlaşılması gereken mânâ, başkalarının dalâlet ve sapıklıklarını gidermeye çalışırken, yanlışlıklarını görüp konuşurken insanın kendisini unutmaması, şahsî muhasebeyi asla ihmal etmemesi ve önce nefsinin kusurlarını düzeltmeye çalışmasıdır.

* Hazreti Ömer’e nispet edilen bir sözde حَاسِبُوا أَنْفُسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا “Hesaba çekilmeden önce kendinizi hesaba çekiniz.” buyrulmaktadır. Muhasebe şuuruyla hata ve kusurlarının farkında olan bir insan -seviyesine göre- istiğfar, tevbe, inâbe ve evbeye yönelir.

 “Nerede bulunursanız bulunun, O daima sizinle beraberdir.”

* Kim Allah için olursa, kendini Allah’a adamışsa, Allah deyip oturuyor, Allah deyip kalkıyor, Allah’ı heceliyor, Allah ile geceliyorsa, Allah onu katiyen yalnız bırakmaz!.. Bu mülahazayla çokları virdlerinde, اَللَّهُمَّ كُنْ لَنَا وَلَا تَكُنْ عَلَيْنَا “Allahım bizim için ol, aleyhimizde olma!” demişlerdir. Allah muhafaza, insan O’ndan koparsa, değişmeyen âdet-i sübhâniye olarak, her şey onun aleyhinde döner.

* وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَمَا كُنْتُمْ  “Nerede bulunursanız bulunun, O daima sizinle beraberdir.” (Hadîd sûresi, 57/4) Bu ilahi beyan bir yanıyla, “Aman dikkatli ve tedbirli yaşayın; aklınızın, kalbinizin, hatta rüyalarınızın kirlenmesine meydan vermeyin! Her zaman O’nun tarafından görüldüğünüz mülahazasıyla hareket edin!.. ” demektir. Diğer taraftan da “Allah sizinle beraberse, bütün dünya bir araya gelse, O’nun izni olmadan size herhangi bir zarar veremezler!..” manasına gelmektedir.

* Peygamberlerin yaşadığı dönemlerde bile münafıklar bir kısım müminleri dahi aldatmış ve arkalarına katıp sürü gibi sürüklemişlerdir. Kesrete bakıp aldanmayın, kıymet kesrette değil keyfiyettedir, gerçek mü’min olmaktadır.

* Her hal ve hareketiyle dünya peşinde koşan kimselere Kur’an şu şekilde hitap ediyor: كَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ “Hayır hayır! Siz, peşin gelir olarak (gördüğünüz dünyanın) peşindesiniz ve onu tercih ediyorsunuz. Âhiret’i ise bir kenara koyuyorsunuz.” (Kıyâme, 75/20-21) Hayır, siz dünyaya gönlünüzü kaptırmışsınız, ahireti elinizin tersiyle itiyorsunuz.

ozgurherkul.org

Cevap: Bir insanın en yakınından uzağa doğru alâkadar olduğu farklı daireler vardır. Kişinin kendisi bu dairelerin merkez noktasını tutar. Başka bir ifadeyle, insan evvelen ve bizzat, cibillî ve tabiî olarak ilk başta kendisiyle meşgul olur. Kur’ân-ı Kerim’de yer alan,

“Ey Rabbimiz! Hesabın görüldüğü gün beni, anne-babamı ve bütün mü’minleri mağfiret buyur!”;

“Ya Rabbi! Beni, anne-babamı ve evime mü’min olarak girenleri, erkek ve kadın bütün mü’minleri affeyle!”

âyet-i kerimelerinde, mağfiret talebine, kişinin kendisinden başlamasının ifade buyrulması, bir manada insanın bu tabiî ve cibillî durumuna işaret etmektedir.

Bununla birlikte hakiki bir mü’mini, çevresinde olup biten hâdiselerin alâkadar etmemesi düşünülemez. Esasında mü min olma bir yana, insanlıktan nasibi olan herkes, bir başkasının yaşadığı acı ve sıkıntılardan, mesela insanların birbiriyle yaka paça olup birbirini katletmelerinden, masumların zulüm ve şiddete maruz kalmalarından ızdırap duyacaktır. Çünkü netice itibarıyla bütün insanlar aynı ağacın birer dalı, meyvesi, yaprağı veya çiçeği gibidirler. Kur ân-ı Kerim, bize hitap ederken, “Benî Adem (Adem’in evlatları)” diyor. Dolayısıyla vicdanını yitirmemiş her insan, aynı babanın evladı olarak, kardeşinin içine düştüğü acı ve ızdıraplarla alâkadar olur, hatta şefkat hissinin derinliğine göre içi yanar, yüreği kanar.

Engin bir merhamet ve şefkat hissine sahip olan hakiki mü’min ise, aynı kıbleye yöneldiği, aynı değerlere sahip olduğu, aynı ülkeyi paylaştığı dindaş, soydaş ve vatandaşından başlamak üzere bütün insanların yaşadığı sıkıntı, zulüm ve haksızlıklardan dolayı ateş nereye düşerse düşsün kendi içine düşmüş gibi derinden derine ızdırap çeker.

Izdırap, Gece Yarısında Vuran Gong Gibi

Hususiyle İslam dünyasının günümüzdeki durumuna vâkıf bulunan ve Müslümanlar üzerinde oynanan oyunların farkında olan insanların yaşanan bütün bu hâdiseler karşısında uykularının kaçmaması, ızdırapla iki büklüm olup gece-gündüz inlememesi mümkün değildir. Evet, belli bir dönemde birlik ve beraberlik içinde yaşamış olan, özellikle Devlet-i Aliye döneminde dört-beş asır boyunca hiçbir problem yaşamadan birbiriyle iyi ilişkiler kurmuş bulunan Müslüman coğrafyasındaki farklı topluluklar, maalesef birbirinin düşmanı hâline getirilmeye çalışılmaktadır. Onların arasına başkaları tarafından ihtilaf ve iftirak tohumları saçılmakta ve böylece onları birbirlerine dü-şürmek için elli türlü oyun oynanmaktadır. Evet, devletler muvazenesindeki güçlü konumunu muhafaza edebilmek için her yolu meşru görenler, rahat idare etme mülâhazasıyla bölme ve parçalama oyunlarını hız kesmeden devam ettirmektedirler.

Müslümanlar, kendi içlerinde birbirleriyle yaka paça olurken başkaları hakem rolünde onların içine girmekte ve servet kaynaklarının üzerine konmaktadırlar. Bir dönem, koskocaman bir cihan devletinin değişik unsurlarını birbiriyle vuruşturdukları, böylece onu paramparça edip değişik yerlerde onun yeraltı ve yerüstü zenginlikleri üzerine kondukları gibi, günümüzde de aynı emel ve arzularla aynı oyunlar oynanmaktadır. Evet, bir dönem Müslüman topluluklar arasında ihtilaf ve iftirak ateşleri yakanlar, bugün de hem de daha sinsice aynı kötülükleri yapmaya devam etmektedirler.

Üstelik birbiriyle yaka paça olan Müslümanların, kurt gövdenin içinde bulunduğundan dolayı Islâmî değerleri, Islâmî kriterleri koruma mevzuunda bağışıklık sistemi daha bir zayıflamış durumdadır. Birbiriyle didişip duran insanların dengeli bir düşünce, sağlam bir muhakeme ortaya koyması ise imkânsız denecek ölçüde zordur. Zira birbiriyle boğuşan fert ve kitleler, mantıkilikten uzaklaşır ve hissiliğe girerler. Hatta Kur’ân’ın da işaret ettiği üzere, bazıları bir kısım behâim (hayvanat) gibi içgüdülerine göre hareket etmeye başlarlar. Bir an olsun, “Bütün bu vuruşmalar, boğuşmalar İslâm dünyasına ne kazandırır?” düşünmezler. “Neden İslâm dünyası birbiriyle boğuşurken başkaları hakem konumuna geçerek gelip tepemize biniyorlar?” diye bir nefis muhasebesi içine girmezler. Şimdi bütün bu hâdiseleri düşünen, analiz edebilen ve olayların perde arkasını görebilen birisi buna rağmen üzülmüyorsa insanlık adına bazı duygularını kaybetmiş demektir.

Ağlamazsan, Bari Gülmekten Utan!

Esasen vicdanî hassasiyetini muhafaza edebilenler, insanlar âleminin ötesinde hayvanlar âlemi, nebâtât âlemi ve hatta cemâdât âleminde gördükleri şeylerden bile müteessir olurlar. Hem âlemlerdeki her bir şeyin Alemlerin Sultanı’na bir alâmet ihtiva etmesi ve hem insanın, mahlûkatın efendisi kılınması itibarıyla vicdan sahibi insanların her bir varlıkla ilgili olması ve hepsinin elemiyle elem duyması insanlığın gereğidir.

Senelerce evvel belgesellerde izlediğim bazı manzaralar karşısında çok etkilenmişimdir. Mesela birkaç tane aslan bir tane bizonun etrafını sarmış, birisi sırtına sıçramış, birisi ayağını tutmuş, diğeri de boğazına sarılmış ve onu yemişlerdir. Bu tablo benim gözümün önünden gitmez. O masum hayvanın boynuzları olsa da aslanların keskin dişleri ve kuvvetli pençeleri karşısında yapabileceği bir şey yoktur. Bazen yatağa girdiğim ve yorganı başıma çektiğim zaman belki yirmi sene önce seyrettiğim görüntülerde haksız yere bizonu parçalayan bu aslanlara hayalen kendi kendime tuzaklar kuruyor; yayımı geriyor, okumu yerleştiriyor ve “Niye böyle bir masum hayvanı parçaladınız? Alın bu da sizin hakkınız!” deyip okumu onlara atıyorum.

Kaldı ki hayvanlar âleminde bir besin zinciri vardır. Allah’ın etobur olarak yarattığı bir hayvan, diğer hayvanları yiyerek varlığını devam ettirir. Otobur olanlar, dünyaya gelir gelmez hemen otlara yöneldiği gibi, etobur olanlar da kendilerine göre bir et aramaya yöneleceklerdir. Çünkü onların fıtratları bunu gerektirmektedir. Biz bile yeri geldiğinde bıçağı elimize alıyor ve yemek istediğimiz hayvanı boğazlıyoruz. Ne var ki, bu tabiî durumu aklen kabul etmemize rağmen, hissen tesir altında kalıyor, masum bir hayvanın üç beş tane yırtıcı tarafından parçalanmasından canımız sıkılıyor, rahatsızlık duyuyor ve rencide oluyoruz. Zannediyorum vicdanının sesini dinleyen herkes bu konuda aynı duyguları hissedecektir.

Şimdi bir insan, hayvanlar için bile bu tür manzaralardan rahatsızlık duyuyorsa, beri tarafta öldürülen insanlar karşısında onun rahatsız olmaması, kıvranıp durmaması mümkün değildir. Bu açıdan gerek ülkemizde gerekse diğer İslam ülkelerinde mevcut olan yangınlar karşısında müteessir olmamak, insanın insanlığını yitirdiğine delâlet eder. İnsanlığını yitirmemiş insanlar ise, günümüzde dünyada olup biten bu olumsuzluklar karşısında mutlaka müteessir olurlar.

Mehmet Akif, Müslümanların maruz kaldığı durumu anlatırken

“Irzımızdır çiğnenen, evlâdımızdır doğranan!

Hey sıkılmaz! Ağlamazsan, bari gülmekten utan!” der.

Nitekim Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuştur:

“Müslümanların dert ve ızdırabını içinde duymayan, onlardan değildir. ”  Yani bir insanın Müslümanlıktan azıcık nasibi varsa, Müslümanların maruz kaldıkları ızdırapları en azından bir dert hâlinde içinde duyması gerekir. Zaten bunu içinde bir dert olarak duymayan birisi, söz konusu problemleri giderici alternatif bir kısım çözümler geliştirmeyi de düşünmez.

Fakat bu konuda öncelikle herkes kendisine bakmalı ve başkaları hakkında sui- zanda bulunmaktan kaçınmalıdır. Bilemeyiz belki de çevremizdekilerin duyarsız gibi görünmeleri, çok sabırlı ve mukavemetli olmalarından kaynaklanabilir. Aslında onlar da bizim duyduğumuz aynı acıyı içlerinde duyuyor olabilirler. Onların içine de Müslümanların maruz kaldığı problemler karşısında sürekli kan damlıyordur. Fakat onların mukavemet sistemleri çok güçlü olduğundan, bela-yı dertten âh etmemekte, âh edip ağyarı âhlarından agâh eylememektedirler.

İnsanlığın Sonunu Getirebilecek Savaş Çığırtkanlığı

İnsanların yaşadığı bela ve musibetler karşısında ızdırap duyma hususunda işin önemli bir tarafı da şudur: Duyarsız kalmak doğru olmadığı gibi, bağırıp çağırmak, etrafı yakıp yıkmak veya şiddete başvurmak gibi eylemler de kesinlikle doğru değildir. Zira çözüm diye ortaya konan böyle bir tepkiyi, ne Müslümanlıkla ne de insanlıkla telif etmek mümkün değildir. Dolayısıyla bu tür taşkınlıklara asla fırsat verilmemeli; bilakis insanî değerler ön plâna çıkarılmak suretiyle her türlü canavarlığın önü alınmaya çalışılmalıdır.

Bunun için, yapılan zulüm ve haksızlıklara karşı bir tepki de olsa, çoluk, çocuk, kadın, yaşlı demeden masum insanların katline sebebiyet verecek şiddet ve terör hâdiselerinin dinimizden fersah fersah uzak olduğu her fırsatta vurgulanmalıdır. O türlü cinayetlere girenler açıkça kınanmalı ve kaba kuvvet fikrine karşı setler konulmalıdır. Bu konuda düşünce inhirafı yaşayan kimseler mümkünse tadil edilip girdikleri bu dalâlet yolundan kurtarılmaya çalışılmalıdır. Bir taraftan bu yapılırken, diğer taraftan da günümüzün aklı başındaki siyasileri, sosyologları, felsefecileri, pedagogları, terbiyecileri bir araya gelmeli, farklı medeniyetler arasında, şiddet ve savaş dili yerine barış dilini geliştirmeye çalışmalıdırlar. Kimi devletlerin kendi çıkar ve menfaatleri için alevlendirecekleri savaş dili ve çığırtkanlığına karşı da, ortak akılla barış dili ve ortamı oluşturulmalıdır. Bir baştan bir başa bütün dünyayı kasıp kavurabilecek muhtemel 3. Dünya Savaşı’nın fitilini ateşleyecek her türlü kışkırtma ve teşebbüse karşı alternatif projeler geliştirilmeli, plânlar yapılmalı; bunlardan realize edilmesi mümkün olanlar da hemen hayata geçirilmelidir. Aksi takdirde, günümüzde üretilen korkunç silahlar ve onların kullanılacağı bir dünya savaşı insanlığın sonunu getirecektir.

M.Fethullah Gülen, “Yolun Kaderi” adlı kitaptan alınmıştır.

Zamanımızda çocuk meselesi bütün dünyada aktüalitenin ana meselelerinden biri olmuştur. Türkiye’mizde de durum aynıdır, müstakil ”çocuk mahkemeleri nin kurulmasıyla alâkalı kanunun çıkmış olması, çocukla ilgili meselelerin ayrı bir şekilde ele alınması gereğinin resmen benimsenmesi olmuştur.

Müslümanlar olarak bizlere, meselelerimize dinî bir yaklaşımla nazar etmek, dinimiz bu mevzuda neler söylemiş, onu bulup gün ışığına çıkarmak bir vazife olmaktadır. Böylece insanlık kültür ve medeniyetine orijinal katkılarda bulunabilir, yeni terkîb. ve tahlillere yol açabiliriz.

Bilhassa çocukla alâkalı meselelerde bunun zaruretine inanıyor, islamın koyduğu çok orijinal esasların bulunduğunu kesin bir dille ifâde etmek istiyoruz. Zira, ondokuzuncu asrın sonlarına kadar Batı âlemi, çocuğa ’’küçük insan” insana da ’’büyük çocuk” nazarıyla bakarak, büyük küçük tefrikine fazla yer vermez, bu sebeple de meselâ suçlu çocuğu, büyüklerle hemen hemen bir tutup, büyükler İçin vazedilen aynı kanunlarla aynı mahkemelerde yargılayıp, idama varıncaya kadar aynı cezalarla tecziye ederken, İslam Hukuku, Hz. Peygamber’in (aleyhisselam): ”Bulûğa erinceye kadar çocuktan kalem kaldırılmıştır…” hadîsine dayanarak, çocuğu pek çok meselede büyükten ayrı mütâlaa etmiş, hattâ cezaya ehil görmiyecek kadar ayırımı ileri götürmüştür.

İslamın bu konudaki temel telakkisine Batı ancak son zamanlarda gelebilmiş ve “ayrı bir çocuk antropolojisi”’nden bahsedecek kadar çocukların büyüklerden farklı ele alınması gereğinde ısrar etmeye başlamıştır.

Kur’ân-ı Kerîm’e im’ân-ı nazar ettiğimiz zaman çocukla alâkalı olarak, sâdece cezâî ehliyette ayırım meselesini değil çocuğu ilgilendiren belli başlı problemlerin hepsini orada bulabilmekteyiz: Malının korunması, şahsiyetinin korunması, terbiyesi, beslenmesi, geleceğe hazırlanması, oyunu, anne, baba ve kardeşleriyle münâsebetleri vs.     .

Şu halde, bu makalede Kur’ân-ı Kerîm’in çocuk meselelesiyle alâkalı olarak ele aldığı mühim meselelere kısa kısa işâretler koyarak Kur’ân’ın vaz’etmiş olduğu çocuk problemlerinin bir tablosunu, ana hatlarıyla ortaya koymaya çalışacağız.

1. ÇOCUKLA ALAKALI MESELELER KUR’ÂNDA NASIL ELE ALINMIŞTIR?

Öncelikle şunu belirtelim ki, çocukla alâkalı meseleler, Kur’ân-ı Kerîm’de, her seferinde ”çocuk” kelimesi kullanılarak ele alınmaz, hattâ dilimizdeki “çocuk” kelimesinin arapça tam karşılığı olan ”tıfl” ve “sabiy” kelimeleri Kur’ân’ da çok geçmez ve buralarda ele alınan meseleler bütünüyle kıyaslanırsa devede kulak bile olmaz. Zira münhasıran, buluğa ermemiş kimseler için kullanılan bu iki kelimeden biri sâdece iki, diğeri ise dört yerde geçer.

Buna karşılık, diğer mânaları meyanında “çocuk” mânasına da gelen ve Kur’ân’da diğer mânalarda kullanılmış olmaktan başka “çocuk” mânasında da kullanılmış bulunan veya kullanıldığı yer ve üslûb itibariyle bülûğa ermeyen çocuğun kastedildiği başkaca kelimeler de var ve çocukla ilgili meseleler de buralarda işlenmektedir.

Bu çeşit kelimelere ilâveten, çocuğu hatırlatan, çocukla alâkalı meseleleri ele alan, çocuğu doğrudan veya dolaylı ilgilendiren muhtelif kelimeler ve hattâ bahisler de var.

Şu halde öncelikle bu kelime ve tâbirleri belirtmemiz gerekmektedir ki çoğunlukla bunlar dilimize de girmiştir: îbn, veled, zürriyet, yetîm, gulam, zeker, ünsâ, sağir, hafede (torunlar), ecinne (cenîn’in çoğulu ve cenin mânasına, hami, mâ fî batnî tabirleri), ehl, âl (son iki kelime aile manasınadır), mehd (beşik), raza’ (süt emzirme) ed’iyâ (evlatlık), rebâib (üvey kız), ebb, ümm, rabb. Bu kelimeler çocuk problemini, okuyucunun zihninde her an canlı tutacak şekilde ilk sayfadan son sayfaya kadar Kur’ân-ı Kerîm’in her tarafına muvazeneli şekilde dağıtılmıştır.

Şu halde, “Kur’ân’da çocuk meselesi” derken konunun bu şümulü içerisinde ele alınmasını teklif etmiş oluyoruz.

1. ÇOCUK VE ÂİLE

KUR’ÂNDA ZİKRİ GEÇEN AİLELER

Çocukla alâkalı mühim bahislerden biri “âile”dir, Kur’ân’da ”âile” ye ve meselelerine çokça yer verildiğini görmekteyiz. Bir âyetinde, herhangi bir tasrîhe yer vermeksizin ’’geçmiş peygamberlere eşler ve evlat verildiğini” fifâde eden (1) Kur’ân-ı Kerîm, başta Peygamberimiz (aleyhisseiatu vesselam) olmak üzere Hz. Musa, Hz. Hârun, Hz. İbrahim, Hz. İmrân, Hz. Sâlih, Hz. Ya’kûb, Hz. Lût Hz. Dâvud, Hz. Nuh, Hz. İsmail, Hz. Eyûb gibi peygamberlerin (salavâtullâhi aleyhim ecmaîn) ailelerinden bahseder. Bunlardan’Hz. Lût, Hz. Nûh, Hz. Musa ve Hz. Ya’kûb aileleri daha ziyâde zikredilir. En çok zikri geçen âile ise Firavun âilesidir.

Hz. İbrahim ve Hz. İmrân’ın aileleri -Allah’ın, rahmet ve bereketine mazhariyetleri zikredilmek suretiyle- her bakımdan ideal aileler olarak nazara verilirken Hz. Nûh, Hz. Lût ve Firavun’un aileleri de tipik birer örnek olarak nazar-ı dikkate arzedilir. Şöyle ki:’Hz. Nuh’un ailesinden bir oğlu ile hanımı (2) ve Hz. Lût’un da hanımı (3) küfredenlere karışıp, onlarla helak olurken Firavun’un hanımı iman etmek saadetine ermiştir.

Bu üç âile’nin durumuna müstakil bir pasajda ayrıca dikkat çekilir: “Allah, inkâr edenlere, Nûh’un karısıyla Lût’un karısını misal gösterir: Onlar, kullarımızdan iki iyi kulun nikahı altında iken onlara karşı hâinlik edip inkârlarını gizlemişlerdi de iki peygamber Allah’tan gelen azabı onlardan savamamışlardı. O iki kadına: ”Cehenneme girenlerle beraber siz de girin” dendi. Allah inananlara Firavun’un karısını misal gösterir: O: Rabbim katından bana cennette bir ev yap; beni Firavun’ dan ve onun işlediklerinden kurtar; beni zâlim milletten kurtar” demişti”(4).

Aile ile alakalı bahislerde ebeveynde çocuklarına karşı beslenen fıtrî endişe, fıtrî alâka ve şefkate genişçe yer verilir. Hz, Nuh’un kâfir olarak ölen oğlu karşısındaki ızdırabı (5). Hz,. Yâkub’un kaybolan Yûsuf’u karşısında gözlerinin kaybına müncer olan elem ve ağlamaları (6) Hz. Musa’nın annesinin, nehre attığı çocuğu karşısındaki telâşı (7) bu söylenen hususa canlı misaller olarak kaydedilir.            –

İnsanlardaki çocuk sevgisinin ebedî hayatta devam edeceğine işâreten Kur’ân’ da “saçılmış inci taneleri”ne teşbih edilen ”ebedî cennet çocukları”ndan (vildânun muhalledûn) da bahsedilmektedir (8).

HÜKMİ VE HAKİKÎ AKRABALIK

Kur’ân-ı Kerîm çocuklarla ilgili bahisleri işlerken akrabalık müessesesine de yer verir. İman kardeşliği, evlat edinme, müvâlat gibi hükmî akrabalıkları te’yid etmekle birlikte bilhassa mirâs ve evlenme meselelerinde esas olmak üzere ”hakîki akrabalık,” üzerinde durur. Hz. Nuh’un kâfir oğlu ile alâkalı olarak ifâde edilen: ”Ey Nuh o, senin ehlinden değildir, zira o, kötü bir amelde bulunmuştur” (9) âyetiyle verasete esas olacak hakîkî akrabalığın şartlarından, biri olan ”iman birliği”ni beyan eder. Zıharla ilgili âyette hakîkî anne’nin ”bizzat doğuran kadın” olduğu (10); Hz. Peygamber ve oğulluğu Zeyd’le alâkalı bahiste de hükmi ”baba” tesmiyeleri ile ”hakîkî babalık” ın teessüs etmiyeceği (11) belirtilir. Keza bir başka âyette: “(Allah) evlatlıklarının da size öz oğullarınız gibi saymanızı meşru kılmamıştır” (12) diyerek ”hakîkî evlâd”ın tarifi yapılır.

“Usûl” e giren yakınlar böylece tarif edildikten sonra “furû” kendiliğinden anlaşılacaktır.

KARDEŞLER ARASI MÜNÂSEBETLER

Kur’ân, Hz. Mûsa ve Hz. Hârun örneğinde ideal kardeşlik münâsebetlerini vazederken, Hz. Âdem’in iki oğlu Hâbil ve Kaabil örneği ile, Hz. Yâk’kûb’un oğullarının Hz. Yûsuf karşısındaki tutumları örneğiyle de kardeşler arasında fiiliyatta meydana gelebilecek menfî davranışlara dikkat çeker. Yine Hz. Yûsuf’un kardeşlerine karşı avf ve müsamahası örneği ile de aralarında hâdise çıkan kardeşlerin sulh yollarına ideal örnekler sunulmuş olur (13).

VALÎDEYNE KARSI VAZİFELER

Kur’ân sâdece babaların evlatlarına karşı olan vazifelerini değil evlatların babalarına karşı olan vazifelerini de dile getirir. Evladın babasına karşı iki çeşit vecîbesi vardır:

1. Maddî Vecîbe: Evlat herşeyden Önce ebeveyninin maddî ihtiyaçlarını karşılamaktan mes’ûl tutulur: “Ey Muhammed Sana ne sarfedeceklerini sorarlar de ki, sarfedeceğiniz mal, ana, baba, yakınlar, yetimler, düşkünler, yolcular içindir. Yaptığınız her iyiliği Allah şüphesiz bilir” (14).
2. Manevî Vecîbeler: Pek çok âyette Kur’ân anne babaya “iyi davranmayı” emreder (15). Şüphesiz iyi davranmanın kesin bir hududu çizilemez, ancak, bizzat Kur’ân, yanında ihtiyarlayan anne ve babaya onun yaşlılıklarından ileri gelebilecek her çeşit nahoş durumlar, rahatsızlıklar karşısında sabırsızlık ifâdesi olan “öf” bile dememe noktasına kadar bu iyiliğin ileri götürülmesini emreder (16).

Ebeveyn için yapılması emredilen hayır dua, onlara yapılacak “iyilik”lerin bir başka kalemini teşkil eder: “Rabbimiz! Hesap görülecek günde, beni anamı babamı ve inananları bağışla” (17).

ÇOCUK ÖVÜNME VESİLESİDİR

Kur’ân-ı Kerîm, mükerrer âyetleriyle, çocuğu, sâhip olunan maddî servetlerle yan yana zikreder ve aynen emval gibi evladın da güç ve kuvvet kaynağı olduğunu, bu sebeple de övünme ve hattâ aldanma vesilesi yapıldığını ısrarla dile getirir. Âyetlerin sarih beyanlarına göre, çocuk karşısında takınılan bu tavır sâdece kâfir veya fâsıklara has bir vasıf olmayıp, bütün insanlara has bir durumdur, bir zaaftır: ”Kadınlara, oğullara, kantar kantar altın ve gümüşe, nişanlı atlara ve develere, ekinlere karşı aşırı sevgi beslemek insanlara güzel gösterilmiştir. Bunlar dünya hayatının nimetleridir. Halbuki gidilecek yerin güzeli Allah katındadır” (18).

Diğer bir âyette bu mal ve evlad çokluğunun ”her peygambere karşı gelmeye sebep olduğu” bildirilir: ”Doğrusu uyarıcı gönderdiğimiz her kasabanın varlıklı kimseleri, Onlara: ”Biz sizinle gönderilen şeyleri inkâr ediyoruz” diyegelmişlerdir. ”Malları ve çocukları en çok olan bizleriz, azaba uğratılacak da değiliz” derlerdi. De ki! ”Şüphesiz Rabbim rızkı dilediğine genişletir ve bir ölçüye göre verir, fakat insanların çoğu bilmezler” (19).

Şu âyette ise mal ve evladın çokça verilmiş olmasının, Allah’ın lütfuna kesin bir delil olmayacağı ifâde edilir: ”Kendilerine mal ve oğullar vermekle, iyiliklerde onlar için acele ettiğimizi mi zannederler! Hayır, farkınla değiller” (20).

ÇOCUK TALEBİ

Aslında mal ve evlad Cenâb-ı Hakk’ın nimetidir. Bu nimete şükredilmediği, aksine övünmeye, Allah’ı unutmaya vesile kılındığı takdirde nimet olmaktan çıkmakta yukarıda kaydettiğimiz bir iki âyetin de ifâde ettiği şekilde azab vesilesi olmaktadır. Şu halde, mü’min kişi için normalde evlad, istenilecek, taleb edilecek şeydir. Dinen meşru kılınan nikâhın da asıl maksadı tenâsül yâni çocuk elde etmek, neslin devamım sağlamaktır.

Kur’ân-ı Kerîm bir çok âyetlerinde hayır nesil talebiyle alâkalı dualar verir: İdeal bir müslümanın vasıflarını sayan uzunca bir pasajda kaydedilen onbeş kadar vasıftan biri de hayırlı çocuk talebidir: ”Onlar ki: “Ey Rabbimiz’. Bize zevcelerimizden ve nesillerimizden gözlerimizin bebeği olacak (sâlih insanlar) ihsan et, bizi takva sâhiplerine imam kıl derler” (21).

Bu mânada âyet çoktur. Bâzan eski peygamberlerin duası, bâzan mü’minlerin vasfı ve duaları olarak zikirleri geçer (22).

Burada hatırlatılması gereken bir grup âyet de çocuğun şeytana karşı istiâze ve çocuk hakkında yapılacak dualarla alakalıdır: Hz. Meryem’i annesi doğurduğu zaman şöyle dua eder: ’’Ben ona Meryem adım verdim, ben onu da soyunu da, kovulmuş şeytandan Sana sığındırırım” dedi” (23),

Büyük evlad için yapılması gereken duaya Hz, İbrahim’in duası misal olarak kaydedilebilir: ”Rabbim, bu şehri güvenli kıl, beni ve oğullarımı putlara tapmaktan uzak tut” (24).

Kur’ân’da yapmamız istenen duaları, hayatta elde edilmesi gereken hedeflerin ta’yîn ve programı, binâenaleyh, onların husûlü için bizi, gerekli tedbîr ve faaliyetlere bir sevk olarak anlarsak, bu duaların ne derece hayâti bir aktiviteye menşe oldukları anlaşılır.

İLERİ YAŞTA ÇOCUK: Hz. Zekeriya ve Hz. İbrahim’le alâkalı âyetler, ileri yaşta erkek ve kısır durumda olan kadından da çocuk olabilceeğini ifâde etmektedir: Hz. Zekeriya’ya melekler Hz. Yahya’yı müjdeleyince Zekeriya’nın cevâbı şu olur:             .

“Ya Rabbim ! Ben artık iyice kocamış, karım da kısırken nasıl olur oğlum olabilir ?”. Buna mukabil Cenâb-ı Hakk: ”Böyledir, Allah dilediğini yapar” cevabını verir (25).

Hz. İbrahim’le alâkalı durum da şöyle anlatılır: Hz. Lût kavmine gönderilen melekler Hz. İbrahim’e uğradıkları sırada, kendilerine İshak ve Ya’kûb’u müjdelerler. bu haberi işiten hanım: “Vay başıma gelenleri Ben bir kocakarı, kocam da ihtiyar olmuşken nasıl doğurabilirim! Doğrusu bu şaşılacak şey” dedi. “Ey evin hanımı! Allah’ın rahmeti ve bereketleri üzerinize olmuşken, nasıl Allah’ın işine şaşarsınl O, övülmeye layıktır, yücelerin yücesidir” dediler.” (26)

EVLAD FİTNEDİR

Kur’ân-ı Kerim bir kısım âyetlerinde mal ve evladı övünme kaynağı, dünya hayatını tezyin edip süsleyen bir nimet olarak ifâde eder ve bilhassa evlad talebi için teşviklerde bulunurken diğer bir kısım âyetleriyle de ısrarla mal ve evladın Allah’a yaklaşmada yardımcı olmadığı, aksine bir ”fitne” ve hattâ daha sarîh ifâdelerle ”düşman” olduğunu ifade eder. Söz gelimi bir âyette:

“Ey imân edenleri Sizi Bana yaklaştıracak olan ne mallarınız ne de çocuklarınızdır” denir, (27) bir başka âyette de:

”Mallarınızın ve çocuklarınızın aslında bir fitne olduğunu ve büyük ecrin Allah katında bulunduğunu bilin” denir (28).                ,

Şu âyette ise, daha sarih bir ifâde ile evladın düşman olduğu dile getirilir:

“Ey iman edenleri eşlerinizin, evladlarınızın içinde hakikaten size düşman olanlar da vardır, o halde onlardan sakının” (29).

İslam âlimleri, bu âyetten çocuklar İslam terbiyesi üzerine yetiştirilmek suretiyle, çocuklara karşı vazifenin ifa edilmemesi hâlinde onların dünyada ve bilhasssa âhirette düşman olacaklarını anlarlar ve bu paralelde geniş açıklamalar getirirler.

III. TERBİYE VE HEDEFLERİ

RABB VE TERBİYE

Çocuk deyince akla öncelikle terbiye geldiğine göre, Kur’ân-ı Kerim’de ”terbiye meselesi”nin daha ziyâde yer alması gerekir. Gerçekten de Kur’ân’da terbiye ile alâkalı bahisler ve meseleler çoktur. Herşeyden önce Cenab-ı Hakk’ın kendisini daha ziyâde RABB ismiyle tanıtması, Allah’ın bu isminin diğer isimlere nazaran Kur’ân’da daha çok tekerrür etmesi, Cenâb-ı Hakk’ın kendisini âlemlerin Rabb’i yâni ”idârecisi” ve ”terbiyecisi” olarak tanıtması bakımından ehemmiyet taşır.

Kur’ân’da 980 kere geçen Allah isminden sonra 969 sefer geçen RABB ismi, ikinci sırada yer alır. Diğer meşhur isimlerden Rahmân ve Rahim 172, Alîm 162, Gafur 91, Basîr 51, Kadir 45 yerde geçerler.

İlk Sûre Fatiha’da Rabbü’l-âlemîn olan Cenâb-ı Hakk son sûre olan Nâs’da Rabbün’n-Nâs ‘dır.

Bu durum çocuk terbiyesi açısından ehemmiyetli bir husustur. Nitekim çocuk terbiyesi ile alâkalı bir çok mesele Kur’ân’da yer eder, mühimlerine dikkat çekeceğiz.

AİLE VE VAZİFELERİ

Kuruluşu: Kur’ân ailenin kuruluşunu nikaha bağlar ve bunun ”hoşa giden kadınlarla” (30) ve ”âilelerinin izniyle” (31) olmasını emreder.

Kadının Vasfı: Nikah edilecek kadın mü’min olmalıdır. Güzellik, zenginlik, asalet gibi hoşa giden vasıfları sebebiyle gayr-i müslim kadınla evlenilmemelidir;

“(Ey mü’minler) müşrik kadınlarla, onlar imana gelinceye kadar evlenmeyin, inanan bir câriye, hoşunuza gitse de putperest bir kadından daha iyidir. İnanmalarına kadar, puta tapan erkeklerle mü’min kadınları eklendirmeyin. İnanan bir köle, hoşunuza gitmiş olsa da puta tapan bir erkekten daha iyidir. İşte onlar ateşe çağırırlar. Allah ise izniyle Cennete ve mağfirete çağırır ve insanlara ibret alsınlar diye âyetlerini açıklar” (32).

Kur’ân, ayrıca, zâni ve ahlaksızlarla evlenmeyi de yasaklar (33).

Bu ısrarın sebepleri başka âyetlerde açıklandığı gibi (34) Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) hadîslerinde de tafsilât verilir (35). ,

Kur’ân olsun (36), hadîs olsun (37) evlenmeyenlere, evleninceye kadar iffetli olmalarını emrederler.

Karşılıklı Haklar-Vazîfeler: Kur’ân-ı Kerîm sağlam bir âilenin zaruri şartlarından olan âile efradının karşılıklı hak ve vazifelerini de açıklar: Baba reistir ve maddî külfetlerden sorumludur (38). Anne, evde oturacak (39) ve öncelikle çocuğunu emzirip (40) diğer terbiye işlerine bakacaktır. Terbiyeden ma’dûd olmayan işleri kadının yapacağına dâir Kur’ânda hiçbir sarahat yoktur. İslam fukahası bu durumdan hareketle, -başta çocuğa olmak üzere- aileye müteallik diğer bir kısım işlerin (yemek, temizlik, çamaşır vs.) ve hizmetlerin kadına terettüp eden bir vazife, bir vecîbe olmadığı hükmüne varmıştır. ”Kadının onları yapması diyâneten vecîbe olsa bile kazâen vecîbe olamaz” derler. Bundan imtina eden kadının günahkar olmayacağını, kocanın bu hususta ısrar ve icbara hakkı olmadığını Nevevî ayrıca kaydeder. Hanefî fukahası, süt emzirme işinin de anneye bir vecîbe olmadığı, çocuğun hayâtî tehlike ile başbaşa kalma hallerinde annenin buna icbar edilebileceği hükmüne varmıştır (41).

Aile Resinin Mes uliyeti: Âile reisi, âilenin maddî ihtiyaçlarından olduğu kadar, manevî kurtuluşundan da sorumludur: Şu âyet bu manevî sorumluluğu açık bir dille ifâde eder: ”(Ey imân edenler) Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem ateşinden koruyun” (42).

Âlimler bu âyetten, aile reisinin âile efradının terbiye ve tedbirinden sorumlu olduğu hükmünü çıkarmada ittifak ederler (43).

Kur’ân-ı Kerîm bir başka âyette yukarıdaki mânayı te’yîden şöyle der: “De ki, gerçek hüsran sahipleri, kıyâmet günü kendilerini de mensublarını da hüsrana uğratanlardır. Dikkat et ki bu, apaçık hüsranın tâ kendisidir. Onların üstlerinde ateşten tabakalar, altlarında ateşten tabakalar vardır” (44). Bu âyet, az bir farkla Şûra suresinde de tekerrür eder (45),

ÇOCUKLAR ARASINDA EŞİTLİK: Kur’ân ebeveynin evladlarına karşı tâkip edeceği terbiye esaslarını beyan ederken bilhassa eşitlik üzerinde durur. Buradaki eşitlikten hem kız çocuklarla erkek çocuklar arasındaki eşitlik, hem de büyük-küçük, kız-erkek bütün çocuklar arasındaki eşitlik anlaşılacaktır. Kur’ân bu hususu teşrî ederken cahiliye araplarının kız-erkek ayırımını kınamak suretiyle (46) yaptığı, gibi, bâzan da erkeği de dişiyi de dilediği şekilde Allah’ın yarattığını ifâde etmek sûretiyle yapar (47).

Kur’ân’da ısrar edilen eşitlik, kişinin ihtiyarı dışında kalan sevgi, nefret gibi kalbi amellerden çok zahire akseden maddî davranışlarla alâkalıdır. Hz. Peygamber (aleyhisselam) bunu, ”öpücüğe varıncaya kadar dışa akseden her şeyde eşitlik” şeklinde tasrîh etmiştir. (48).

NAFAKA VAZİFESİ

Âile reisinin mühim bîr mes’ûliyeti, âile efradının ve husûsen çocukların maddî ihtiyaçlarıyla ilgilidir. Kısaca ’’nafaka” denen, ve âilenin mesken, gıda ve giyim ihtiyaçlarına şâmil olan bu vecîbe, babanın imkânına ve örfe uygun miktarda olacaktır. Baba yok ise veya bu vecîbeyi yerine getirmekten âciz durumda ise, ”verasetteki sıraya göre” gücü yeten bir diğer akraba nafakadan sorumlu tutulur. Kur’ân-ı Kerim, bu bahsi, birbirini tamamlayacak şekilde iki ayrı âyette ele alır (49).

Çocuğun, bakacak kimsesi olmadığı takdirde -kî lakît denen buluntu’nun durumu böyledir- ona bakmak devlete vecîbe olur (50.)

DİNİ TERBİYE

Kur’ân-ı Kerîm, -aile resinin nafaka ile alâkalı vecîbesine birkaç âyette temas ederken, dinî terbiyesi ile alâkalı meselelere pek çok âyette yer verir. Ehemmiyetine binâen bunun üzerinde biraz daha fazla duracağız:

DİNDAR OLMANIN EHEMMİYETİNİ BELİRTMEK: Bu mevzuda Hz. İbrahim ve Hz. Ya’kûb’la alâkalı âyeti kaydedebiliriz: ”Rabbi ona: ”(kendini hakka) teslim et” dediği zaman o: ”Alemlerin Rabbına teslim oldum” demişti. İbrahim bunu oğullarına da tavsiye etti. (Torunu) Ya’kûb da (öyle yaptı): ”Ey oğullarım! Allah sizin için (İslam) dinini beğenip seçti. O halde siz de ancak müslümanlar olarak can verin” dendi” (51)

DİNİ YAŞAYABİLECEK YER SEÇMEK: Muhitin insan üzerindeki menfi tesiri sebebiyle, âile reisi öncelikle ailesinin yaşaması için seçeceği yere dikkat etmelidir. Din yaşanamadıktan sonra her çeşit konforu hâiz olan yerde yaşanmamalı, hicret etmelidir, hicret etmeyen sorumludur (52). Aksine din tam olarak yaşanabilecek yer maddî imkânlarının darlığına rağmen tercih edilmelidir. Hz. İbrahim’den kaydedilen örnekte ”ziraate elverişsiz olmasına rağmen” dinî mülâhazalarla çocuğunu Mekke’ye yerleştirdiği ifâde edilir (53).

DİNİ BİLGİLERİN ÖĞRETİLMESİ: Hz. Lokman, Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’den kaydedilen örneklerde çocuklara tevhid inancı gibi akîdeye giren esaslardan başka, namaz, zekat gibi ibâdât, emr-i bil ma’rûf nehy-i anilmünker, tevâzu gibi ahlâkiyâtın da telkin edildiğini görmekteyiz: ”Lokman oğluna öğüt vererek: ”Ey oğulcuğum! Allah’a eş koşma, doğrusu eş koşmak büyük zulümdür” demişti… Lokman: ”Ey oğulcuğum! İşlediğin şey bir hardal dânesi ağırlığınca olsa da, bir kayanın içinde veya göklerde yâhut yerin derinliklerinde bulunsa, Allah onu getirip meydana kor. Doğrusu Allah latiftir, haberdardır. Ey oğulcuğum namazı kıl, uygun olanı buyurup fenalığı önle, başına gelene sabret, doğrusu bunlar, azmedilmeye değer işlerdir. İnsanları küçümseyip yüz çevirme, yeryüzünde böbürlenerek ‘yürüme. Allah kendini beğenip övünen hiç kimseyi şüphesiz sevmez. Yürüyüşünde tabiî ol, sesini kıs. Seslerin en çirkini şüphesiz merkebin sesidir” (54).

Aynca namazın öğretilmesi ve hiçbir bahâne ile bırakılmaması da emredilmiştir: ”Ehline namaz kılmalarını emret, kendin de onda devamlı ol. Biz senden rızık istemiyoruz, sana nzık veren biziz…” (55).

Birinci âyette, bir kısım hakikatlerin çocuklara anlatılmasında, onların iyi tanıdığı hayvanlarla ilgili teşbihlerin müessiriyetine delil çıkarabileceğimiz gibi, bu sonuncu âyetten de Cenâb-ı hakk’ın bizden rızık istemiyeceği açık olduğuna göre- ”çoluk çocuğun helal rızkını kazanıyorum” gibi bahaneleri namaz öğretimi veya bizzat kılma gibi işleri ifâya bahane yapmamak gerektiğini anlamaktayız.

DİNİ İRŞADDA İTAAT VE HİYERARŞİ: Dinî terbiye ile alâkalı olarak Kur’ân’da yer eden bir husus burada hatırlatmaya değer. O da, dine uymayan emirlerde itaat meselesidir. Bir kısım âyetleriyle dünyevî mesâilde anne-babaya karşı itaat ve saygının âzamisini emreden Kur’ân-ı Kerîm dinî mesâile uymayan emirlerinde anne babaya itaat etmemeyi emreder ve bu emri iki ayrı yerde tekrar eder: “Biz insana, anne ve babasına karşı iyi davranmasını tavsiye ettik. {Ancak) eğer, ana baba, seni bir şeyi, körü körüne Bana ortak koşman için zorlarlarsa, o zaman onlara itaat etme. Dönüşünüz banadır, yaptıklarınızı size bildiririm” (56).

HİYERARŞî’ye gelince, bu da, her ne kadar terbiyeden baba sorumlu ise de, âile efradından bilenin, bu sorumluluğu deruhte etmesi gereğidir. Zira Hz. İbrahim’le ilgili örnekte, onun, ailevî hiyerarşiyi düşünmeden, babasını Hakk’a çağırdığını görmekteyiz: “Kitap’ta İbrahim’i de an. Çünkü o, sıdkı bütün bir peygamberdi. Bir vakit o, babasına şöyle demişti’. “Ey babacığım, işitmez, görmez, sana hiçbir faidesi olmaz şeylere niye tapıyorsun ? Ey babacığım, bana muhakkak ki, sana gelmeyen bir ilim gelmiştir. O halde bana uy da seni doğru yola çıkarayım. Ey babacığım şeytana tapma. Çünkü şeytan Rahmân olan Allah’a âsi olmuştur. Ey babacığım doğrusu sana Rahman katından bir azabın gelmesinden korkuyorum ki böylece şeytanın dostu olarak kalırsın” (57).

Bu âyetlerin devamında, ailevî irşadda uyulması gereken nezâket örneği de verilmektedir. Zira Hz. İbrahim, irşadını kabul etmeyen, üstelik ”taşlama tehdidi”nde de bulunarak “uzun müddet gözden kaybolmasını” söyleyen babasına şöyle der: ”Sana selam olsun, senin için Rabbim’den mağrfiret. dileyeceğim, çünkü bana karşı lütûfkârdır. Sizi Allah’tan başka taptıklarınızla bırakıp çekilir, Rabbime yalvarırım” der. (58).

EBEVEYNE TERETTÜP EDEN: GAYRET GÖSTERMEK.

Kur’ân-ı Kerîm’in bir kısım âyetleri değerlendirilince dinî irşad husuusunda ebeveyne terettüp eden sorumlulukla peygambere terettüp eden sorumluluk arasında benzerlik olduğu görülür. Yâni nasıl ki, peygamberler sâdece tebliğle yükümlüdür, bunu yaptıktan sonra insanların kabul edip etmemelerinden sorumlu tutulmuyorlar, ebeveyn de öyle. Bu konuda bütün peygamberlerin tâbi olduğu müşterek prensip Kur’ân’da pek çok tekrarla şöyle ifâde edilir:

”Peygamberlere düşen sâdece tebliğdir” (58). Hattâ Hz. Peygamber (aleyhisselam) kendisine hiç inananı bulunmayan tebliğ sahibi ”peygamberler”in gelip geçtiğini haber verir (59). Demek hiç kimsenin inanmamış olması, onların ”peygamberliğine”, peygamber vasfını, bu vasfın derpiş ettiği makam ve ücretleri almasına mâni olmamıştır.

Babaların durumunun da böyle olacağını, yâni bir baba hakkı ile, sünnette gösterilen şekilde, öğretme ve terbiye vazifesini ifa ettikten sonra evladı, yan çizdiği takdirde ondan sorumluluk kalkacağını Hz. Nûh ve Hz. Lût (aleyhimâsselâm) ile alâkalı âyetlerden anlıyoruz. Söz gelimi, ”gece ve gündüz”, ”gizli ve açık tebliğde bulunan Hz. Nuh’un (60), aynı gayreti kendi çocukları için fazlasıyla göstermiş bulunacağı açık iken, neticede oğlu ve bir karısı kâfirlere katılıyor ve seller arasınna boğulanlardan oluyor (61).

Kur’ân-ı Kerîm, ebeveynin gayretine rağmen küfründe devam edeceklerin kıyamete kadar devam edeceğini ifâde eder (62).

MESLEK ÖĞRETİMİ

Mesleğe Hazırlayan Dispozisyonlar: Kur’ân-ı Kerîm, meslekî terbiye ve formasyon mevzuunda, dinî terbiye mevzuunda olduğu kadar açık ve ısrarlı görünmez, hele teferruata hiç girmez. Ama bu meseleyi ihmal de etmez. Bu mevzuda kesinlikle söylenecek husus şudur: Meslekî öğretim ve formasyonu netîce verecek pek çok dispozisvona Kur’ân’da yer verilmiştir. İçtimâi hayatın ilcaatı ile herkesin ister istemez uyacağı bâzı maddî emrivakilerin müsbete olan yönlerini Kur’ân-ı Kerîm göstermekle bu söylenilen dispozisyonları hazırlamış oluyor. Sanki tamamen dinî, uhrevî bir maksadla mü’minden bir takım şeyler talebedilmektedir, ancak bunların ifâsı müslümanı bir meslek sahibi olmaya ve bir meslek icra etmeye ve çocuğunu bir meslek üzere yetiştirmeye sevk ve mecbur etmektedir. Şu halde doğrudan mesleğe sevk ve teşvik eden âyetler bu sebeple yoktur, gerek de yoktur. Şimdi, bu dispozisyonlar nelerdir, onları belirtmeye çalışalım:

RIZIK HELAL VE TEMİZ OLMALIDIR: Bu mevzu üzerine gelen bir çok âyetten biri şudur: “Ey Peygamberler temiz şeylerden yiyin ve salih ameller işleyin, doğrusu Ben yaptığınızı bilirim” (63) Bir başka âyet de şöyle: ”Ey imân edenler, size rızık olarak verdiklerimizin temizlerinden yiyin (64).

Hz. Peygamber bu âyetleri açıklar mâhiyette olmak üzere en temiz, en hayırlı rızkın kişinin kendi eliyle kazandığı rızık olduğunu söylemiştir; (65),

İNSANLAR BİRBİRLERİNİ ÇALIŞTIRACAKTIR: Şu âyet, insanların rızık yönünden farklı mertebelerde yaratıldığını, bundan da maksadın birbirlerini ’’ÇALIŞTIRMAK” olduğunu beyân eder: ”Rabbinin rahmetini onlar mı taksim edip paylaştırıyorlar! Dünya hayatında onların, geçimlerini aralarında biz taksim ettik. Birbirlerine iş gördürmeleri için kimini kimine derecelerle üstün kıldık” (66).

Birbirlerine iş gördürme esâsına dayandırılan rızık te’mîni için her hâl u kârda bir meslek öğrenimi ve öğretimi şarttır.

HELAL RIZIK GAYRET ESERİDİR: Şu âyet, kişiye helal olarak, gayretiyle kazandığını göstermektedir: ”insan için çalıştığından başkası yoktur” (67).

DÜNYA İÇİN TALEB DE EMREDİLMİŞTİR: İslam dini, bütün gücüyle insanlarda âhiret düşüncesini hâkim kılmak ister ve ona hayatını bu düşüncenin te’sîri altında tanzim etmeyi emrederse de, dünyayı ihmali emretmez. Dünyanın da imâr edilmesini ister ve kişiye: (68)

”Dünyadaki payını da unutma der. Sâdece dünyayı talebetmek veya sâdece âhireti talebetmek istenmez, ikisi beraber istenecektir: ”Rabbimiz! Bize dünyada ver” diyen insanlar vardır. Öylesine, âhirette bir ‘pay yotktur, Rabbimiz! Bize dünyada iyiyi, âhirette de iyiyi ver, bizi ateşin azâbından koru ’’ diyenler vardır, işte onlara kazançlarından ötürü karşılık vardır, Allah hesâbı çabuk görür” (69).

Şu halde, Kur’ân-ı Kerîm’de ”çocuklarınıza bir de meslek öğretin” şeklinde emir yoksa da helal yemeyi emreden, dünya için de çalışmaya teşvik eden çok sayıdaki âyetlerden bu mâna kendiliğinden çıkmaktadır.

ÇOCUKLARIN MADDİ İSTİKBALİ DÜŞÜNÜLMÜŞTÜR: Yukarıda da kaydedilen umûmi dispozisyorlar dışında, bizzat çocuğun dünyevî istikbâlinin te’mîn ve garantiye alınması için başka tedbîrler ve emirler de söz konusudur. Ancak bu hususları, YETİM’le alâkalı bahiste belirtmeye çalışacağız.

ÇOCUKLARIN MESLEĞİ MESELESİNDE YÜKSEK İDEALLER VERİLMİŞTİR

Kur’ân-ı Kerîm’de, çocukların maddî istikballeriyle alâkalı olarak dikkatimizi çeken bir husus, bir orijinalite, meslek mevzuunda yüksek idealler vermiş olmasıdır. Daha önce de temas ettiğimiz gibi, sarîh bir meslek emri yoksa da, meslekî bir tevcihe işâreten delâlet eden âyetler var ve bunlarda da yüksek idealler verildiği dikkat çekmektedir; şöyleki:

1. İdeal bir mü’minin onbeş kadar vasfının, beyân edildiği bir pasajda, bu ideal vasıflardan biri de, arkadan gelecek zürriyetin istikbali için Cenâb-ı Hakk’tan talebde bulunmaktır: ”Onlar : (Rabbimiz) Bize eşlerimizden ve çocuklarımızdan gözümüzün aydınlığı olacak insanlar ihsan et, bizi MUTTAKÎLERE İMAM (ÖNDER) YAP” derler” (70).
2. Hz. İbrahim’in Hz. İsmail’le birlikte yaptıkları dua da bu mealde; ”Rabbimiz! İçlerinden onlara Senin âyetlerini okuyan, Kitabı ve Hikmeti öğreten onları her kötülükten arıtan bir peygamber gönder…” (71)’.
3. Yine Hz. İbrahim. Cenâb-ı Hakk’ın: ”Seni insanlara önder kılacağım” hitabına mukaabeleten: ”Soyumdan da” der (72).

İslam âlimleri, çocuklara öğretilecek meslek hususunda şu prensipte itiifak ederler: ”Baba, çocuğuna, kendi mesleğinden daha düşük durumda olan bir meslek öğretmemelidir. Ya daha âli bir meslek öğretmeli, veya en azından kendi mesleğine denk bir meslek öğretmelidir” (73).      –

CİNSİ TERBİYE

Çocukların terbiyesine taalluk eden bahislerden bilhassa cinsî terbiyeyi doğrudan ilgilendiren âyet yok gibidir. Ancak, tesettür ve aile içi mahremiyetin muhâfazasını gâye edinen iki âyette isti’zân prensibi vazedilirken, hususan çocukların zikri, bu iki âyeti cinsî terbiye istikaametinde yorumlamamıza imkan vermektedir:

1-            Tesettür âyeti: Kadınların süslerini kimlere karşı açabilecekleri tâdâd edilirken şu ifâdeye de yer verilir: meâlen: “Kadınların mahrem yerlerini henüz anlamayan çocuklar” denmektedir (74). Âyette ’’bulûğ” kelimesi kullanılmadığı gibi, buna delâlet eden başka bir tâbire de yer verilmemektedir.

Şu halde, belli bir yaştan ziyâde, belli bir fiziki seviyeye ulaşma mevzubahs olmaktadır. Âlimler, burada küçüklüğü sebebiyle kadınların avretlerini tasavvur edemeyen ve ne olduğunu anlamayan veya çirkin güzel arasını tefrik edemiyen, kadınların yürüyüş, konuşma ve hareketlerinde mevcut olan kadınlara has incelikleri tefrîk edemeyen çocuğun kastedildiğini ifâde ederler. Çocuk mürâhıklık yaşına yaklaşmadıkça bu duruma gelmiyeceğini de kaydederler (75).

Şu halde cinsî terbiyenin daha ciddî şekilde başlaması bu yaştan itibaren olacaktır. Hz. Peygamber’in (aleyhis selam): ”On yaşına basınca çocukların yataklarını ayırın” (76) mealindeki emri bu âyeti daha da açıklığa kavuşturur.

2-            İsti’zân Âyeti: Ev içi mahremiyetin korunmasını emreden söz konusu âyet, cinsî terbiye mevzuuna girebilecek ikinci âyettir. ”Ey iman edenler! Ellerinizin altınla olan köle ve câriyeler ve sizden henüz bülûğa ermemiş olanlar, sabah namazından önce, öğle sıcağında soyunduğunuzda ve yatsı namazından sonra yanınıza gireceklerinde üç defa izin istesinler. Bunlar sizin açık bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin dışında birbirinizin yanına girip çıkmakta size de, onlara da bir sorumluluk yoktur. Allah size âyetlerini böylece açıklar, Allah alimdir, hakimdir’’ (77).

3-            Büyüklerin Îsti’zânı: Bir diğer âyet bülûğa eren bütün ferdlerin, âile içerisinde birbirlerinin odasına girerken izin talebetmelerini emreder: ’’Çocuklarınız bülûga erdiklerinde büyüklerinin izin istediği gibi onlar da her defasında izin istesinler” (78).

Son iki âyette Kur’ân-ı Kerîm, doğrudan doğruya çocuklara hitabetmeksizin, çocuklarla ilgili bir emir vermektedir. Böyle yapışı, onların henüz mükellef ve teklife mahal olmayışlarındandır. Her çeşit âdabı ve hattâ farzları onlara büyükleri öğretecektir. Müfessirler, burada ”ey imân edenler” tabiriyle erkek ve kadın her iki cinsin de kastedildiğini belirtirler. Çocuklar için de durum aynıdır, kız ve erkek her ikisi de maksuddur.

Âyetler, ayrıca, müslüman ailenin yaşayacağı meskenin oda sayısı hakkında da temel bir fikir verir: En az iki oda olması gereken müslüman meskeni, içinde yaşayacakların sayısına ve diğer durumlarına göre üç, dört …odalı olmalıdır.

Dolayısiyle âyetler, bize, mesken planlamasında ’’çocuk unsurunun” göz önüne alınmasını bilişâre âmir olmaktadır.

CİNSİ TERBİYEDE AYIRIM: Kur’ân-ı Kerîm’de öğretimle alâkalı bahislerde kız ve erkek arasında bir tefrîk görülemez, binâenaleyh âyetlerde gelen hükümler her iki cinse de şâmildir. Ancak, cinsî terbiye hânesine dâhil edeceğimiz bâzı bilgilerin kadın ve erkek her iki cinse de ayrı ayrı hitab edilerek verilmiş olmasından, en azından bu çeşit bilgilerin verilmesinde cinslerin ayrı ayrı ele alınması gereğine bir işâret olabilir. “Ey Muhammed! Mümin erkeklere söyle, gözlerini bakılması yasak olandan çevirsinler, mahrem yerlerini korusunlar… Mü’min kadınlara da söyle Gözlerini bakılması yasak olandan çevirsinler, İffetlerini korusunlar, süslerini kendiliğinden görünen kısmı müstesna, açmasınlar…” (79).

OYUN-EĞLENCE

Kur’ân-ı Kerîm’de “oyun” mânâsına gelen ”la’ib” kelimesi ile bu kökten türeyen fiillerin kullanılışında büyük bir hassasiyet görülmektedir. Bu kelime, büyükler hakkında (80) veya “aldatıcı” olduğu belirtilen ’’dünya hayatı”nın tavsîfi sadedinde (81) veya mahlûkatın bir eğlence olsun diye yaratılmadığını beyan maksadlarıyla (82) kullanılır ve her defasında tezyifi (pejoratif) bir mâna taşır. Hiç birinde oyunu te’yîd eden, tasvîb ve ona teşvîk eden müsbet mâna görülmez.

Ancak, çocuklar hakkında müsbet mânada kullanılmıştır: Hz. Yûsuf için hile hazırlayan kardeşleri babalarına: “Ey babamız, biz Yusuf’a karşı hayırhah olduğumuz halde onu niçin bize emniyet etmiyorsun. Yarın onu bizimle berâber gönder de gezsin, oynasın biz onu her halde koruruz” dediler (82).

Bir peygamber olan babaları Hz. Ya’kub “oynamasına dâir teklîfi” reddetmiyor, ancak endişesini dile getiriyor: “Onu götürmeniz beni üzüyor, siz farkına varmadan onu kurdun yemesinden korkarım” der (83).

Âyet, çocuklar hakkında ”oyun”un cevazını ifâde etmekle kalmaz, oyun sırasında çocukların emniyetinin düşünülmesi gereğini ve ayrıca çocukların kurtla korkutulması eskiliğini de ifâde eder.

Çocukların oyun meselesi, Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) hadîslerinde teferruatlı olarak ele alınmış, faydalı olan herçeşit oyun ve oyuncakların tecvizinden başka “Çocuğu olan onunla çocuklaşsın” (84) hadîsinde ifâdesini bulan ayrı bir terbiye vâsıtası kılınmıştır.

TERBİYE YAŞI

Terbiyeyi ilgilendiren mühim meselelerden biri de terbiye yaşı ile alâkalıdır. Normalde âilenin sorumluluğuna düşen terbiye bülûğ çağına kadar olan terbiyedir. Kur’ân-r Kerîm’de de küçükken yapılacak terbiyeye temas edilir: “Ey Rabbim! Küçükken beni terbiye ettikleri gibi sen de onlara merhamet et’” (85),

Hz. Peygamber (aleyhisselam) küçüklükte öğrenilen bilginin ”taş üzerine nakış” gibi olacağını beyan etmiştir (86). Böylece terbiyede ”mümkün mertebe erken” prensibini koyan Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) yeni doğan çocuğun kulaklarına ezan ve ikaamet okuması (87), konuşmaya başlar başlamaz Kur’an’ dan parçalar ezberletmeye başlaması (88) bu konudaki fiilî sünnetine dikkat çekici delillerdir.

KÜÇÜK YAŞTA HİKMET : Kur’ân, çocukların, doğuştan hiçbir ilimle mücehhez olarak gelmediklerini (89) ifâde etmekle birlikte istisnaî de olsa bâzı ferdlerin küçük yaşta ’’hikmet” sahibi olabileceklerini, bâzı peygamberlerden örnek vererek ifade eder. Kur’ânî örneklerden biri Hz. İsâ, diğeri Hz. Yahya’dır. Hz. İsa’nın daha ’’beşikte iken konuştuğu” (90), Hz. Yahya’nın ise ”çocukken hükme” (91) yâni ”hikmet, ilim ve nübüvvetle” (92) mazhar olduğu ifâde edilir. Hz. Yahya’nın kendisini oyuna çağıran çocuklara, daha sekiz yaşlarında iken “Ben oyun için yaratılmadım” şeklinde hakimane cevap verdiğini Hz. Peygamber hikâye etmektedir (93).

Erken tedris prensibinin, bir zamanlar İslam âleminde müesseseleşip, üstün kaabiliyetlerin erkenden parlamasını sağladığını göstermek için İbnu Sina, Süfyan İbnu Üyeyne, İmam Şâfiî, Buhârî gibi ünü günümüze kadar gelen büyüklerin, bugün için inanılmayacak kadar erken yaşlarda, kendi sahalarında ilmin zirvesine çıktıklarını belirtmek kâfidir. Nitekim, İstanbul fatihi Fatih Sultan Mehmed Hân da askerlik ve idâre sâhasında erken yaşlarda fevkalade yetişmişliğin bir başka misâlini teşkil etmektedir.

ÇOCUKLA İSTİŞARE : Kur’ân-ı Kerîm’de anlatılan, Hz. İbrahimle Hz. İsmâil arasında geçen kurban vak’ası şahsını ilgilendiren meselelerde ”çocukla istişâre”nin meşruiyetine işaret eder. Zira Hz. İbrahim rü’yasını onüç yaşlarında olduğu belirtilen (94) oğlu İsmail’e anlatarak ”Bir düşün ne dersini” diye fikrini sorar (95).

Keza, yedi yaşlarında olan (96) Hz. Yûsuf da kendi rü’yâsını babasına anlatmış, babası da onu ciddiyetle dinleyip tâbir etmiştir (97).

Hz. Ömer’in gençleri de dinlediği, çocuk yaşta olduğu için itirazlara sebep olan-İbnu Abbas’ı büyüklerin katıldığı istişâre meclisine aldığı meşhurdur (98).

KÜÇÜK KİMDİR? Burada, İslam âlimlerinin ”küçük” mevzuundaki kanaat ve telakkilerini belirtmede fayda var. Hz. Peygamber’in ehemmiyet verdiği “Büyüğe hürmet”, ’’küçüğe merhamet” gibi prensiplerin anlaşılması sadedinde İslam âlimleri, büyüklükte ölçüyü her seferinde “yaş” olarak görmemişlerdir. Birçok durumlarda şüphesiz yaşça büyüktük esas olmakla birlikte bâzı durumlarda ilim ve makam’ca büyüklük esas alınmıştır, Hakîki ilim sahibinin, yaşı ne olursa olsun ’’büyük”, câhil kimsenin de pîr-i fâni bile olsa “küçük”, keza kendi re’yi ile hareket edip Selef’i dinlemeyenlerin de ’’küçük” olduklarını ifâde etmişlerdir (99).

GENÇLER VE TEBLİĞ: Gençlerle ilgili olarak Kur’ân’da gelen iki hususun daha burada açıklanması uygundur:

1-            Bütün peygamberlere (100) karşı çıkıp küfürde direnenler’in ittifakla kullandıkları bir tâbir: “Biz babalarımızı hangi din üzere buldu isek ondan ayrılmayız” cümlesi olmuştur (101).

Bu cümle yaşını başını almış: artık sözü dinlenir duruma gelmiş kiihûl’ün sözü olsa gerektir.

2-            Cemiyetin küfre müstenid an’anesine karşı gelen ilk müminler ’’gençler” dir, Kur’ân bu hususla, alâkalı olarak birkaç örnek kaydeder: a) Ashâb-ı Kehf ”cemiyetlerinin dinsizliği sebebiyle” (102) mağaraya iltica eden ”birkaç genç” ten ibarettir. “Genç” kelimesi onlar hakkında iki kere tekrar edilir (103).

1. b) Kavminin putperestliğine isyan eden Hz. İbrahim’in de “genç” olduğu âyette bilhassa tebârüz ettirilir: “O şöyle dedi: “Hayır; Rabbiniz, göklerin ve yerin Rabbidir ki onları O yaratmıştır. Ben de buna şahitlik edenlerdenim” Allaha yemin ederim ki, siz ayrıldıktan sonra, putlarınıza bir tuzak kuracağım, Hepsini paramparça edip, içlerinden büyüğünü ona baş vursunlar diye sağlam bıraktı. Milleti: Tanrılarımıza bunu kim yaptı Doğrusu o, zâlimlerden biridir” dediler. Bazıları: ”İbrahim denen bir GENCÎN onları diline doladığını duymuştuk” deyince, ”O halde bunların şâhidlik edebilmeleri için onu halkın gözü önüne getirin” dediler” (104).

SÜT DEVRESİ

Kur’ân-ı Kerîm’e göre, çocuğun terbiye ve bakımında en mühim devrelerden biri süt devresi olmalıdır. Zira bu devre ile alâkalı muhtelif âyetler gelmiş hükümler vazedilmiştir. .

Ahkâf sûresinde ’’Hamilelik ve sütten kesme müddetinin otuz ay” olduğu bildirilirken (105) Lokman sûresinde ise sütten kesme işinin iki yıl içinde olacağı (106) ifâde edilir. Bakara sûresinde de ”tam iki yıl’’ diye daha da sarahât kazandırılır. Ancak âyetin devamındaki açıklamaya göre, iki yıl emzirilmesi bir vecîbe değildir. Anne baba, anlaşarak, daha önce de sütten kesebilirler. Aynı âyetin bidayetinde ”annenin emzirmesi” medarı bahs edilmiş iken devamında, ’’sütannece” de verilebileceği dile getirilir. Âlimler, âyetten, çocuğu emzirme hakkının anneye âit olduğu, anne emzirmek istediği takdirde babanın sütanneye verme selâhiyetinin bulunmadığı hükmünü çıkarmışlardır (108).

Bir başka âyette de boşanan âilelerdeki emzikli çocuğun durumu ele alınmakta, bu durumda annesi emzirdiği takdirde annesine emzirme ücretinin verilmesi emredilmektedir. Annesine emzirtilmesi bâzı zorluklar çıkartacak ise, bir süt anneye verilmesi ayrıca tavsiye edilmektedir (109).

1. ÇOCUKLARIN HİMÂYESİ

Daha önce işlenen bâzı bahisler ’’himaye” mânasına girerse de, himâyeyi tazammun etmek üzere İslam’ın derpiş ettiği bâzı meseleleri müstakillen ele almak gerekmektedir. Nitekim Kur’ân-ı Kerim de öyle yapmıştır: Çocukların himayesine mâtuf meseleleri umûmiyet itibariyle ”yetimler” le alâkalı olarak nazarı dikkate arzetmiştir. Yer yer göstereceğimiz üzere, yetim için teşri edilen esaslar, yetim olmayan çocuklar için de aynen vâriddir. Şu halde, İslam’ın bütün çocuklara şâmil himaye edici tedbîrlerini daha ziyâde yetimlerle ilgili olarak açıklamaya çalışacağız.

ÇOCUĞUN HİMAYE MEKANİZMASI

İslam fıkhı, annesi babası olan çocuğun meselelerinin yürümesinde babanın şefkatine güvenir. Hidâne denen ve istiğna yaşı olan on yaşlarına kadarki terbiyesini anneye veya anne tarafından kadın akrabalara verir. Malının ve nefsinin himayesini esas alan velâyeti ise babaya veya baba tarafından akrabalara verir, Velî (veya vasî) den mahrum çocukların velîsi SULTAN’dır. Yâni devlettir, devleti temsil eden mülkî âmirdir. Şu ‘halde çocuk, kırda veya câmi avlusunda bulunmuş bir ”lakît” bile olsa bir sâhibi var demektir.

YETİM: Bu kelime, lügat olarak, ’’yalnız’’ mânasına gelir. Bu aslî mânadan hareketle, anne veya babasını veya her ikisini de kaybeden küçükle, kocasını kaybeden kadına ’’yetîm” veya ’’yetime” denmiştir. Cessâs bu kelimenin, Kur’ân’ da, babasını kaybeden bülûğa ermemiş -kız veya erkek- çocuk için kullanıldığını açıklar (110).

Kur’ân-ı Kerîm’deki yetimle alâkalı âyetleri üç gruba ayırabiliriz:

1-            Yetimlere iyi muameleyi emreden âyetler: Duha, Fecr, Mâûn sûrelerindeki âyetler gibi (111). Bu çeşit âyetlerde yetime iyi davranmak emredilir, kötü davranışlar şiddetle kınanır.

2-            Yetime devlet yardımı meselesinin işlendiği âyetler: Buralarda yetimle alâkalı fiilî tedbîrler söz konusudur ve yardım fonları gösterilir: Ganimetten pay (112), Fethedilen yerlerden gelen maldan pay (113), Miras taksimlerinden pay (114) gibi ki bunların hepsi sâbit gelirler olabilecek şeylerdir.

3-            Yetime bakacak velinin tâbi olacağı hükümler: Bu âyetlerde yetimin terbiyesi, malının korunması, yetimin hayata hazırlanması, evlendirilmesi gibi hususlar ele alınır. Bu gruba giren en mühim, âyetin meâli şöyle:

” Yetimleri evlenme çağına gelene kadar deneyin; onlarda rüşd görürseniz mallarını kendilerine verin. Büyüyecekler de geri alacaklar diye onları israf ederek ve tez elden yemeyin. Zengin olan iffetli olmağa çalışsın. Yoksul olan uygun bir şekilde yesin. Mallarını kendilerine verdiğiniz zaman, yanlarında şâhid bulundurun. Hesap sormak için Allah yeter” (115).

Yetimin Terbiyesi: Âlimler yukarıdaki âyetle bunu tamamlayan Bakara sûresinin 220. âyetini göz önüne alarak, yetimin terbiyesinde, onu aileye dâhil etmeyi, ailevi atmosfer içerisinde yetiştirmeyi esas almışlardır. Yetim çocuk, âile içerisinde, öz evlada yapılan muamele çerçevesinde terbiye edilecektir. Bu açıdan, bugünkü mânada, yetimevleri İslâmî ruha uygun değildir.

Yetimin Malının Korunması; Yetim rüşd yaşına kadar malı üzerinde tassarrufa yetkili değildir. Velîsi onun adına, belli kayıtlarla tasarrufta bulunur. Malın ticâret, kira gibi yollarla artırılması, çocuğun gerçek ihtiyaçları için harcanması, lüzumsuz harcamalar yapılmaması, velînin muhtaç olmadığı takdirde bakım ücreti almaması, çocuk rüşdüne erer ermez malı derhal, şâhidler huzurunda teslim etmesi velînin bağlı olduğu temel kaidelerdir. Velî gıda, giyecek, tahsil, çıraklık ve meslek öğretimi gibi gerçek masraflar dışında, lüzumsuz sayılacak masraflar yaparsa kendisine tazmin ettirilir.

Evlendirilmesi: Âyet-i Kerîme’nin üzerinde durduğu bir husus yetimin evlendirilmesidir. Bu âyette, bülûğa eren gencin, mümkün mertebe erken evlendirilmesi prensibi de görülmektedir. Yetîm, daha velîsinin vesâyeti altında iken evlendirilmesinin medâr-ı bahs edilmesi, gencin evlenme probleminin, onun şahsından ziyâde âilesinin bir meselesi olduğunu ifâde, eder. Âile bu meseleyi erkenden düşünecek, tedbîrini alacaktır. Nitekim bâzı hadîslerde, çocuğu evlendirmek babaya terettüp eden bir vazife olduğu, gecikme sebebiyle gencin işleyeceği günahtan babanın da sorumlu tutulacağı ifâde edilir (116).

Burada son olarak şunu da belirtelim ki, yetim hakkında kaydedilen hükümler, yetim olmayan çocuklar hakkında da câridir. Vasî kadar çok kayıtlarla olmasa bile, baba da çocuğunun malında tasarruf hususunda tamamen serbest değildir. Umûmî kaide, bülûğa kadar çocuğun malının ebeveyne haram olmasıdır. Çocuğun malından, onlar da zaruret olmadıkça kendi ihtiyaçları için harcayamazlar, harcadıkları takdirde çocuğa borçlanmış olurlar (117).

ÇOCUK ÖLDÜRME YASAĞI

Kur’ân-ı Kerîmin çocukla alâkalı mühim bahislerinden biri, çocuk öldürmekle alâkalıdır. Hz. İsmâil’in Kurbân edilmesiyle alâkalı kıssa (118) ile eskiliğine parmak basılmış olan ’’çocuk öldürme” âdetinin bilhassa Hz. Mûsa zamanında Firavunlar tarafından Yahûdi çocuklara yaygın şekilde uygulandığı dile getirilir (119). Câhiliye araplarının bâzan ar duygusuyla kızlara (120), bâzan da açlık korkusuyla kız ve erkek her iki cinse de uyguladıkları belirtilen (121) çocuk öldürme âdetini Kur’ân-ı Kerîm şiddetle yasaklar. Zamanımızda maltusculuk adı altında ilmî bir görünüm verilmek suretiyle ’’açlık patlaması” gibi tamamen muhayyel tehlikeleri ileri sürerek dünya efkar-ı umûmiyesini ¡ğfal ederek, ’’kürtaj” adı altındaki çocuk katliâmına da şâmil her çeşit katli yasaklayan İlâhî emirlerden biri şudur : ”Fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin, sizi de onları da rızıklandıran biziz” (122).

ÇOCUKLAR UĞRUNA CİHAD

Çocukların himaye ve kurtuluşunda, Kur’ân-ı Kerîm, hassasiyeti, hicret meselesinde onların düşünülmesini ve hattâ onların kurtarılması için cihâd etmeyi emredecek kadar ileri götürür: “Kendilerine yazık edenlerin canlarını melekler aldıkları zaman onlara; ”hayatta iken ne yaptınız bakalım” deyince, onlar: ”Biz yer yüzünde zavallı âcizlerdik” diyecekler. Melekler de: ”Allah’ın arzı geniş değil miydi, hicret etseydiniz yal” cevabını verecekler. Onların varacakları yer cehennemdir. Orası ne kötü dönülecek yerdir. Çaresiz kalan, yol bulamayan zavallı erkek, kadın ve çocuklar müstesnadırlar” (123).

Müfessirler, âyetten, mürâhık çocukların hicretle sorumlu olduğu hükmünü çıkarırlar (124).

Şu âyetde, âciz durumda kalan ve yardım bekleyen erkek, kadın ve çocuklar uğrunda cihad emredilmektedir: Sîze ne oluyor da: ”Rabbimiz! Bizi halkı zâlim olan bu şehirden çıkar, katından bize bir sâhip gönder, katından bize bir yardımcı lütfet’” diyen zavallı erkekler, kadınlar ve ÇOCUKLAR uğrunda ve Allah yolunda savaşmıyorsunuz?” (125).

1. HUKUK AÇISINDAN ÇOCUK

ÇOCUK VE SUÇLULUK: Çocuk meselesinde islamın orijinal yönlerinden biri, suçluluk ve çocuk konusunda kendini gösterir. İslam, prensip olarak, çocuğu suça ve cezaya ehil görmez. Kur’ân’da gelen ve çocuğun tasarrufundaki kısıtlamalarla ilgili, yukarıda kısmen temas edilen hükümlerden başka Hz. Peygamber’in (aleyhisselam) hadîslerinde sarih olarak, çocuğun bulûğa erinciye kadar gerçek mânada suçlu addedîlemıyeceği ifâde edilmiştir:

”Üç kimseden kalem kaldırılmıştır (yaptıklarında hukukî sorumluluk yoktur) (126). Uyanıncaya kadar uyuyandan, bülûğa erinceye kadar çocuktan, aklı başına gelinceye kadar bunak {ve mecnûn) dan” (127).

İslamın, hukûkî ehliyet meselesinde çocukları büyüklerden kesinlikle ayırmış olması, çocukların sâdece mal mülk yönünden korunmuş olmasını sağlamakla kalmamış, onların şahsiyetini de korumuştur. Bâtı âlemi, yakın zamana kadar suçlu çocukları, büyükler için vazedilen aynı kanunlarla, aynı mahkemelerde yargılayıp, idama varıncaya kadar aynı cezalarla tecziye ederken İslam hukuku, çocuklara had tatbik edilemiyeceğini, terbiyevî maksada râci te’dib ve ta’zîrden öte ceza verilemiyeceğini kesin bir dille ifâde etmiş (123), ayrıca, çocuk mahkemeye celbedilebilir mi, edilemez mi münâkaşasını yaparak bir çok hususlarda celbedilemiyeceği görüşünü beyân etmiştir (129).

Çok zengin olan bu mevzuda teferruata girmeden, yukarıdaki hükme menşe olan bâzı temel kaideleri kaydedeceğiz:

1—         Çocuğun getirdiği haber mûteber değildir.

2—         Çocuk şehâdeti makbûl değildir.

3—         Çocuğun ikrarı isbat edici değildir, kendi ikrarı ve başka çocukların şehadeti ile suçlu sayılmaz.

4—         Çocuğa yemin teklif edilmez.

5—         Nâdir durumlarda çocuk mahkemeye celbedilebilir.

6—         Bulûğa yaklaşan çocuklara hapis cezası verilebilir, daha küçüklere verilemez.

ÇOCUĞA KARŞI İŞLENEN CİNAYETLER

Çocuk suça ehil görülmemiş olmakla birlikte, kendi nefsine karşı işlenen cinâyetlerde aynen büyük gibi kabûl edilmiştir. Babasının veya mualliminin terbiyevî müdahaleleri sırasında vukua gelenler dışında çocuğun şahsına karşı işlenen bütün cinâyetlerde o, büyük gibidir. Kısas ve diyet cezalarında câniye hafifletici hüküm uygulanmaz (130).      .

MİRAS

Çocuk anne rahmine düştükten itibaren miras açısından bir kısım hukuka medârdır. O, anne, baba ve kardeşlere nisbeten doğmuş veya doğacak çocuklara göre çeşitli hukûkî meseleler ortaya çıkarmaktadır. Bunların teferruatına inmek ayrı bir konu olduğu için bu kadarcık bir işâretle yetineceğiz (131).

SONUÇ

Kur’ân-ı Kerîm, çocukla alâkalı temel bahislere, ya doğrudan doğruya veya dolaylı olarak temas etmiş, fezlekeler vermiştir. Biz bu tebliğde, ilk nazarda dikkatimize çarpanların mühimlerine işaret etmeye çalıştık. Kur’ân üzerinde, bu paralelde çalışmalar arttıkça, çocukla ilgisi kurulabilecek yeni âyetler ve meseleler tesbît edilebilecektir.

Sunulan bâzı açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, Kuranda kısa olarak gelen fezleke ve işaretler, tek başlarına çocuk meselelerini aydınlatmaya yeterli değildir. Onların vuzuh ve tatbik gücü kazanabilmesi için hem hadîslerin ve hem de geçmiş asırlarda İslam âlimlerinin çıkardığı hükümlerin iyi bilinmesi lazımdır.

Gittikçe tekâmül eden insanlığa, yeni içtimâi ve teknik şartlar, çocuk mevzuunda da karmaşık meseleler getirmektedir ve getirecektir. Bunların çözümünde orijinal katkılarda bulunmak ve böylece yarının cihanşümul medeniyetinde şerefli yerimizi alabilmek için her meselede olduğu gibi, çocuk meselesinde de kaynaklarımızı iyi bilmemiz gerekmektedir.

(1)                  Ra’d J3,38.

(2)                  Hûd 11,44.

(3)                  Ankebût, 39,32; Hıcr 16,60; A’raf 7,83.

(4)                  Tahrim        66,10-11.

(5)                  Hud 11,45

(6)                  Yûsuf 12,84.

(7)                  Kasas 28,10-13; Tâ-Ha 20,40.

(8)                 İnsan 76,19; Tûr 52,24; Vâk-’a 56,17.

(9)                  Hûd 11,45-46.

(10)               Mücâdile 58,2; Ahzâb 33,4.

(11)               Ahzâb 33,37-40.

(12)               Ahzâb, 33.4.

(13)               Bak. Mâide 5.27-28; Yûsuf 12,3-9; Tâ-Hâ 20,25-35; 92-94; A’râf 7,150.

(14)               Bakara 2,215.                ■

(15)               En’am          6, 151-153; Nisâ 4,36; Bakara 2, 83; Nemi 27, 19; Ankebût 29, 8; Abkâf 46, 15; Lokman 31,14; Meryem 19,14,32.

(16)               İsra 17,23-24.

(17)               İbrahim 14,41.

(18)               Âl-i                îmrân 3,14.

(19)               Sebe’ 34,34-35.

(20)               Mü’rninûn 23,55-56.

(21)               Furkân 25,74.

(22)               ÂI-i îmrân 3,35,38; Bakara 2,28, Ahkâf 46, 15; A’râf 7,189,

(23)               Ât-i lmıân 3,36.

(24)               İbrahim 14,35.             ■

(25)               Â!-i İmrân 3,39-40; Hz. İbrahim.için bak, Hûd 11,70-72.

(26)               Hûd 11,70 72.

(27)               Sebe 34,37.

(28)               EnHâl 8,27-28.

(29)               Tegâbün 64, 14.

(30)               Nisi 4,3.

(31)               Nisa 4,25.

(32)               Bakara 2,221.

(33)               Nûr 24,3. .

(34)               Nûh 71, 26-27.            ‘

(35)               Müslim Rada 53; Tirtnizî, Nikâh 4; Ncsâî, Nikâh 10; Aliyyü’l-Kaari, Şerhu Aynil-İlm ve Zeyni’l-HıTm, Beyrut, 1352, 1, 234.

(36)               Nûr 24,33.

(37)               Bııhârî, Savm 10; Nikâh 8.

(38)               Nisa 4, 34.

(39)               Ahzâb 33,33.

(40)               Bakara 2,233.

(41)               Bak.              İbnu Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, Mısır 1272, 1,548; Kâsânî, Bedâi, Beyrut, 1972, 4,24; Nevevî Şerhu Müslim Mısır, tarihsiz, 14,164-165.

(42)               Tahrîm 66,6.

(43)               Bak. Râzî, Tefsîru’l-Kebîr, Kahire, târihsiz, 24,31; Zemahşeri, Keşşaf, Beyrut, tarihsiz, 4,128; İbnu Kesir, Tefsir, Beyrut, 1966, 7, 58-59.

(44)               Zümer 39,15.

(45)               Şûra 42,45.                     ,

(46)               Nahl 16,57-59; Zuhruf 43, 16-18; Saffât 37, 153-155.

(47)               Zâriyât 51, 49; Ra’d 13,3; Nebe’ 78,8; Rûm 30,21; Necm 53 , 45-46; Şûrâ 42, 49-50.

(43) Münâvî, Feyzu’l-Kadîr, Beyrut, 1972, 2, 297; 4,84.

(49)               Bak. Talâk 56,6; Bakara 2,232.

(50)               Ebû, Beki Îbnu’l-Arabî, Ahkâmul-Kurân, Mısır, tarhsiz, 1,327; İbnu Âbidîn, a.ge.e. 3,314.

(51)               Bakara 2, 132.

(52)               Nisâ 4,97, 100

(53)               İbrahim 14,37.

(54)               Lokman 31,13, 16-19; İbrahim 14,40; Meryem 19-55.

(55)               Tâ-Hâ 20, 132,

(56)               Ankebût 29,8; Lokınân 31,15.

(57)               Meryem 19,47-48.

(58)               Âi-i İmrân 3,20; Mâide 5, 92; Râ’d 13, 40;Nahl 16, 35; 82; Nur 24, 54; Ankebût 29, 13; Yâsin 36,17; Şûra 42, 48; Icğâbün 64, 12; Gâyiye 88, 21-22.

(59)               Müslim, İmân 374,

(60)               Nûh 71, 5-8.

(61)               Hûd              11,43.

(62)               Ahkaf 46, 17 18.

(63)               Mü’m’nûır 23,51.

(64)               Bakara 2,172.

(65)               Buhârî, Büyü 15; Müsnedu Atımed 4,141-

(66)               Zuhruf 43,32.                .

(67)               Necin 53,39.                 ‘ ’

(68)               Kasas 28,77.

(69)               Bakara, 2, 200-202.

(70)               Furkân 25,74.

(71)               Bakara 2, 127-129.

(72)               Bakara 2, 124.

(73)               Bak. Şerbinî, Muğnl’l-Muhtâç, Mısır, 1958, 3, 458; Üstrûşem, Abkûmu’s-Sığar, Mısır, 1301, 1, 215-216.

(74)               Nûr 24,31.

(75)               Bak. Râzî, a.g.e. 23. 209; Ibnu Kesir, a.g.e. 5, 92.

(76)               Ebû Dâvııd, Salât 26; Müsııedu Ahmed 2, 180, 187; Münâvi a.g.e. 5, 521, Heysamî, Mec- maVz-Zevâid, Beyrut, 1967, 1, 294; Dârdkutnî, Sünen, Medine, 1966 1, 230.

(77)               Mûr 24,58..

(78)               Nûr 24, 59.

(79)               Nûr 2, 30-31.      .

(80)               Tevbe 9,65; Mâide 5, 57, 58; En’âm 6, 70; A’râf 7, 51; Enbiyâ 21,55; Zubruf 43, 38; Meâric 70, 42.

(81)               En’âm 6,32; Ankebût 29,64; Mohammed 47, 36; Hadid 57, 20,

(82)               Enbiyâ 21, 16; Duhân 44, 38.

(83)               Yûsuf 12,11-13.

(84)               İbııu Hamza el-Hüseynî, el-Beyân ve’t-Ta’rîf, Haleb, 1329, 2, 228.

(85)               Isrâ 17, 24.

(86)               Heysem!, a.g.e, 1, 125.

(87)               Hâkim, el-Müstedıek, Beyrut, 1335, 3, 179; Tirmjzî, Edâhî, 17; Ebû Dâvud, Edeb 108.

(88)               İbiıu Ebî Şeybe, Musannaf, Haydarâbâd, 1966; 1, 348; Abdıırrezzak, Musannaf, Beyrut,

1970, 4, 334.                .

(89)               Nah! 16, 78.

(90)               Meryem 19,29-33.

(91)               Meryem 19,29-33.

(92)               Râzi, a.g.e. 21, 191.

(93)               Münâvî a.g.e. 4, 28-29; İbnu Kesîr, a.g.e. 4, 442.

(94)               Râzİ, a.g.e. 26, 152, –                      ‘

(95)               Saffât 37, 102.

(96)               Râzi 1-8,87.

(97)               Yûsuf 12, 6.

(98)               Buhârî, Tefsir 110, sûre; el-Muttakî el-Hindî, Kenzu’l-Ummâî, Haydarâbd, 1945, 10, 150.

(99)               îbnu Abdılberr, Câmiu Beyân’i-Iİ’m, Medine, 1968, 1, 209.

(100)            Zııhruf 43,22-23,

(101)            Mâide 5,104; A’râf 7 ,28; Yûnus 10, 78; Enbiyâ 21, 53; Şuarâ26,74; Lokman 31,21

(102)            Kehf 18, 15,

(103)            Kehf 18, 10, 15.

(104)            Enbıye 21, 56-61.

(105)            Ahkâf 46, 15.

(106)            Lokman 31, 14.

(107)            Bakara 2, 233.

(108)            Cessâs, Ahkâmu’l-Kur’ân, Mısır, Tarihsiz 2, 105.

(109)            Ta’âk 65, 6.

(110)            Cessâs a.g.e, 1, 12,

(111)            Duhâ 93, 6-9; Fecr 89, 1?; Mâtm 107, 1-3; Beled 90,8-16; Bakara 2, 83, 177,214.

(112)            Enfâl 8,41.

(113)            Haşr 59,7

(114)            Nisâ 4,8.

(114)            Nisâ 4,8.

(115)            Nisâ 4,6,

(116)            Tebrizî, M’şkâtu’i-Meslbîh, Dımeşk, 1961, 2, 170,

(117)            Üstrûşcnî, a.g.e. 1, S5;l, 98, 1,146, 1,148, 2,62.

(118)            Saffât 37, 101-102.

(119)            Bakara 2,49; Ar’râf 7, 127,141; İbrahim 14,6; Kasas 28. 4: Mü’mı’n 40, 25.

(120)            Tekvîr 81, 8-9.              ■ (121.) En’âm 6, 140: Saff 61. 12.

(122)            İsrâ 17, 31; En’âm 6, 15.

(123)            Nisa 4, 97-98.

(124)            Râzi, a.g.e. 11,13; Kcşiâf, a.g.e. 1, 1,557.

(125)            N’ısâ 4, 75.                      .

(126)            Bak. Mubârekfürî , Tuhfetu’l-Ahvazî, Kahire, 1963, 4, 685.

(127)            Tirmizî, Hudud 1 (Hadîs Nesâî, Efcû Dâvud ve İbnu Mâce’ds de mevcuttur). Tirmizî bu hadîsle bütün âiimlerin amel ettiğini belirtir).

(128)            Bu mevzu üzerine bir kısım müdellel açıklamaları görmek için İslamda Çocuk Haklan (İstanbul 1980, Yeni Asya yayınları) adlı kitabımız görülebilir, s. 37-57.

(129)            Bu mevzu üzerinde geniş bilgi, tercümesini neşrettiğimiz, Üstrûscnî’nin Ahkâmu’s-s’ğar adlı kitabının Kerâhıyât, Şehâdât, Edebü’l-Kaadı gibi muhtelif bölümlerinde bulunabilir.

(130)            Üstrûşenî, Ahkâmu’s-Sığar, 2,18.

(131)            Şu âeyetlere bakılabilir: Bakara 2, 4,11-12, 176,233,238; Nisâ 4,7,11,23,33,176; Talâk 65,4-6.

Cânını cânâna teslîm eyleyen cân istemez

Bu misafirhânenin fânîliğin fehmeyleyen

Hâne-i kalbinde Hakk’tan gayrı mihmân istemez

Gerçi zâhir ilminin nef‘i de vardır tâlibe

Liyk esrâre irenler sûrî irfân istemez

İrci‘î âvâzı erdi mürg-i cânım sem‘ine

Bî karar oldu anınçün vird-i handân istemez

Mâsivallahdan mücerred oldu İbrahim bugün

Vârını dildâre verdi vasl ü hicrân istemez.

Kuşadalı İbrâhim Halvetî Hz.

Osmanlılar zamanında, Anadolu’da yetişen Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden ve tasavvuf büyüklerinden. İsmi, İbrâhim bin Mustafa eş-Şa’bânî el-Halvetî olup, Halvetiyye tarikatının Şa’bâniyye kolunun büyüklerindendir. Aydın vilâyetinin Kuşadası kasabasına bağlı Çınar köyündendir. 1188 (m. 1774) senesinde orada doğdu. 1262 (m. 1846) senesi Zilhicce ayında hac dönüşü yolda vefât etti. Vefât senesinin, 1263 (m. 1847) – 1264 (m. 1848) olduğu da rivâyet edilmiştir.

Öğrenme ve öğretme göklere dayalı iki yüce vazifedir. Bu vazife ile, insanın ruhundaki ehlîlik ve ehliyet ortaya çıkarılır ve o, topluma armağan edilecek hâle getirilir. Öğrenme ve öğretme inbiğinden geçmemiş fertte, insanî meziyetler ve yükseltici hususiyetler gelişmediği için, içtimâî bir hüviyet aramak da beyhudedir.

اَلْحَمْدُ للهِ. اَلْحَمْدُ للهِ. اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِى هَدَانَا لِهذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لاَ أَنْ هَدَانَا اللهُ. وَمَا تَوْفِيقِي وَلاَ اعْتِصَامِي إِلاَّ بِاللهِ. عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ. نَشْهَدُ أنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَلاَ نَظِيرَ لَهُ وَلاَ مِثَالَ لَهُ. اَلَّذِى لاَ أُحْصِي ثَنَاءً عَلَيْهِ كَمَا أَثْنَي عَلَى نَفْسِهِ. عَزَّ جَارُهُ وَجَلَّ ثَنَاؤُهُ وَلاَ يُهْزَمُ جُنْدُهُ وَلاَ يُخْلَفُ وَعْدُهُ وَلاَ إِلهَ غَيْرُهُ. وَنَشْهَدُ أَنَّ سَيِّدَنَا وَسَنَدَنَا وَمَوْلاَنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. اَلسَّابِقُ إِلَى الأَنَامِ نُورُهُ وَرَحْمَةٌ لِلْعَالَمِينَ ظُهُورُهُ. صَلَّى اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ وَأَوْلاَدِهِ وَأَزْوَاجِهِ وَأَصْحَابِهِ وَأَتْبَاعِهِ وَأَحْفَادِهِ أَجْمَعِينَ. أَمَّا بَعْدُ فَيَا عِبَادَ اللهِ؛ إِتَّقُوا اللهَ تَعَالَى وَأَطِيعُوهُ. إِنَّ اللهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَالَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ. فَقَدْ قَالَ اللهُ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ الْكَرِيمِ أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ بِسْــمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ:

{إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللهُ وَلاَ تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا}

Muhterem büyüklerim, kıymetli arkadaşlarım,

Asr-ı Saadet’te cereyan eden her vâkıa mikro plânda, kıyamete kadar gerçekleşecek olaylar için bir ölçü birimi gibidir. O altın çağda meydana gelen hadiseler, birer misal; onlar karşısında Allah Rasûlü’nün (sallallâhu aleyhi ve sellem) ve Ashâb-ı Kiram’ın tavırları da birer nümûne-i imtisâldir. Şu kadar var ki, tarihî hâdiseler aynıyla değil misliyle cereyan eder. Kezâ, Kur’ân-ı Hakîm’de pek çok küçük görünümlü ferdî olay anlatılmaktadır ki, o hâdisât-ı cüz’iyenin herbirisinin arkasında küllî bir düstur, genel bir prensip saklanmış ve umumî bir kanunun ucu gösterilmiştir. Bu konuya örnek teşkil eden ve günümüzde yaşananlara ışık tutacağına inandığım bir vâkıayı arz etmeye çalışacağım.

Hırsızdı; dahası, tam bir arsız. Her mecliste farklı kişiliğe bürünen bir müraî; aldatmayı akıllılık sayan bir hîlebazdı. Konuştuğu zaman kendisini dinletmeyi becerir; en çirkin yalanları mutlak doğruymuş gibi dillendirir; muhataplarına “Ne iyi insan!” dedirtirdi. Aslında beşerin en faziletlilerinin arasında yaşıyor, İnsanlığın İftihar Tablosu’nun ardında saf tutma nimetiyle serfiraz bulunuyordu; fakat o, kalbi kaskatı kesilmiş bir nasipsizdi. Sürekli bahar yağmuru altındaydı ama taşlaşmış yüreği rahmetin bir damlasını tutmaktan dahi âcizdi.

Bu nefiszede ve dünyaperest adam, yine hırsızlık için etrafı kolaçan ettiği bir gece, kapı komşusunun zırhını çalmıştı. Çok geçmeden yokluğu fark edilen zırhın arandığını duyunca da sırf bir et parçasından ibaret yüreği yerinden kopup düşecekmişçesine korkmuş; haramîliğinin ortaya çıkacağı endişesiyle telaşa kapılmıştı. Odanın içinde dört dönüp ne yapacağını düşünürken ani bir hareketle zırhı kavramış, hemen dışarı fırlamış; sokağı bir gölge sessizliğinde aşmış ve elindeki torbayı, gözüne kestirdiği evin bir kenarına saklayıvermişti.

Olup bitenden habersiz bir masum edasıyla dönerken “tam isabet” diye düşünüyor ve kıs kıs gülüyordu. Zira zırhı gizlemek için seçtiği bina, Zeyd adında bir yahûdîye aitti; torbanın o hanede aranma olasılığı çok düşüktü. Ayrıca, orada bulunsa bile, halk evsahibi hâricinde kimseden şüphelenmezdi. Bir ihtimal kendisinden kuşku duyulsa, hem içinden çıktığı Zaferoğulları akrabalık sâikiyle, hem de sâir Müslümanlar din kardeşliği sevkiyle onu savunurlardı.

Eserlerde genelde Tu’me bin Übeyrık (طعمة بن أبيرق) namıyla anlatılan hırsız, tehlikeli bir girişimi selametle atlatmış olmanın memnuniyetini yaşarken, arkada şahitler ve izler bıraktığından bîhaberdi. Zırhın, bir un dağarcığının içinde bulunduğunu gece karanlığında farkedememiş; torbadan dökülen un sebebiyle geçtiği her yerde trafik işaretleri gibi alâmetler oluştuğunu hesaba katmamıştı. Nitekim görevliler un izini takip ederek Zeyd’in evine ulaşmış ve zırhı elleriyle koymuşçasına buluvermişlerdi.

Zeyd, kendisinin hırsız olmadığını, zırhı Tu’me’nin getirip bıraktığını, bunu bizzat görenlerin bulunduğunu ve un izinin de onun evinden geçerek kendi hanesine ulaştığını söylemişti. Bunun üzerine hesaba çekilen Tu’me, olayla alâkasının olmadığına ve meselenin aslını bilmediğine dair yeminbillah etmişti.

İlk sorguda yakayı kurtarmıştı ama tamamen aklanmak için daha başka şeyler yapmalıydı. Önce bir süre hırsızlığın konuşulmasına mani olacak bir gürültü koparmalıydı. Masumiyet iddiasını seslendirmesi yetmezdi; birini şeytanlaştırmalı ve halkın önüne mücrim olarak onu koymalıydı. Bunu tek başına yapamazdı; akrabalık, kabîlecilik ve dindaşlık bağlarını kullanmalıydı. Aslında komplonun hedefinin sadece kendisi değil bütün hizbi ve umum Müslümanlar olduğunu haykırmalıydı.

Tu’me, bu mülahazalarla şehrin altını üstüne getirmiş, her yanda diğergâm bir ıslahçı edasıyla gürlemiş; kendisinin tam bir salâh insanı olmasına rağmen entrikaya maruz kaldığını belirtmiş; güya masum bir insana kurulan böyle çirkin tuzak karşısında kabilesi Zaferoğulları’nın ve din kardeşi mü’minlerin yardımını talep ederek ortalığı velveleye vermişti.

Zaferoğulları ona inanmış; meseleyi bir aile namusu olarak yorumlamış; Tu’me’ye iftira atıldığını ve hırsızlığı yapan Zeyd’in cezalandırılması gerektiğini öne sürerek Rasûl-ü Ekrem (sallallâhu aleyhi ve sellem) Efendimiz’e başvurmuşlardı. Dahası, Zeyd’in bir yahûdî oluşunu dile dolayarak bir kısım mü’minlerin desteklerini de yanlarına almış ve vâkıayı sonunda Müslüman ile Yahûdî mücadelesi zeminine taşımışlardı. Artık, usta hırsızın haramîliğinden bahis açmak, İsraoğulları’nın hempası olarak yaftalanmayı göze almak demekti.

Tu’me’nin yeminine, Zaferoğulları’nın tezkiyesine, bazı mü’minlerin te’yidine ve zahirî delillere bakılınca, Allah Rasûlü’nün tam “Tu’me haklıdır; Zeyd cezalandırılmalıdır!” demesinin beklendiği anda, “Sakın hâinlerin avukatı olmayın!” emrini içeren, Nisâ Sûresi’nin 105 ilâ 115. ayetleri indirilmişti. Demek ki mesele sadece bir zırhın çalınmasından ibaret değildi. Asr-ı Saadet’te meydana gelen bu basit görünümlü azîm hırsızlık, istikbalde cereyan edebilecek pek çok büyük olayın ipuçlarını barındırıyordu ki Mevlâ-yı Müteâl, onunla alâkalı on küsur ayet inzâl buyurmuştu.

{إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللهُ وَلاَ تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا}

“İnsanlar arasında, Allah’ın sana bildirip gösterdiği şekilde hükmetmen için, Biz sana kitabı hakkın ta kendisi olarak indirdik. Böyleyken, sakın hainlerin avukatı olma!” (Nisâ, 4/105)

Ey şânı yüce Nebî!.. Sen mâsum olduğun gibi masûnsun da. Allah, Sana yanlış karar verdirmez; adâleti ikâme etmen için bir kitap göndermenin yanı sıra gerektiğinde Seni vahyin her türlüsüyle teyid eyler. Binaenaleyh, Sen hiçbir zaman hâinlerin savunucusu olmazsın; zinhar, ümmetin de özüne ve mukaddesâtına ihânet etmiş kimselerin müdâfii olmasınlar.

Her ne kadar Tu’me, müminler arasında ve itham edilen diğer insan, başka bir dine mensupsa da, inananlara, her zaman ve herkese karşı hakperest ve âdil olmak yaraşır. Mücrimin cürmünü, zâlimin zulmünü, hırsızın sirkatini, müfterînin iftirasını bile bile, sırf kendi dininden, kavminden, hizbinden, sülâlesinden olduğu için onu savunmak, inanmış bir insanın yapabileceği iş değildir. Haksızlığı, bühtanı ve ihâneti gördüğü halde salt taassup duygusu, âidiyet mülahazası, menfaat hissi gibi sebeplerle suçludan yana çıkmak, hatta tarafsız kalmak, Hakk’ın hükümlerini terkedip nefsânî rey ve şeytanî temâyül ile hareket etme demektir ki, bu, Allah katında hâini himaye etme ve savunucusu olup onun vebâlini yüklenme manasına gelir.

Bu itibarla da, ey insanlara hak ve adaleti talim için gönderilen şanlı Rasûl! Sen, öyle bir hatadan berîsin; fakat ümmetin çok dikkat etsin! Şu emri, teker teker her mü’min Senin şahsında bizzat kendisine hitap olarak dinlesin!..

{وَلاَ تُجَادِلْ عَنِ الَّذِينَ يَخْتَانُونَ أَنْفُسَهُمْ إِنَّ اللهَ لاَ يُحِبُّ مَنْ كَانَ خَوَّانًا أَثِيمًا}

“Kendi öz canlarına hıyanet edip duranları temize çıkarma adına mücâdeleye kalkışma, sakın onları savunma! Çünkü Allah, hâinlikten sakınmayan ve günahtan çekinmeyen, hıyânete dalmış mücrimleri asla sevmez.” (Nisâ, 4/107)

İnsanın kendi öz canına hıyânet etmesi; ahsen-i takvim üzere yaratılışını ve sayısız nimetlerle donatılışını görmezden gelerek dört ayaklılar ya da sürüngenler gibi yaşaması.. şeytanın ve nefsinin esîri olması.. kendisini Cehennem’e sürükleyecek bayağı işlerin arkasına takılması.. dünyada geçici bir rahatlık verse de âhirette hiçbir fayda sağlamayacak fiilleri irtikâp etmesi.. nihayet bir sürü hevâî yorumla bir şekilde kurtulacağına dair kendini kandırıp durmasıdır. Günahı alışkanlık haline getirenlerin ve hıyânetten sakınmayanların safında yer almak, onlara taraftar olmak ve Allah’ın sevmediği o kimselere muhabbet izhar etmek de nefse ihanet cümlesindendir.

Aslında öyle kimseler, sadece kendilerine değil, içinde yaşadıkları topluma, inanıyor göründükleri ilkelere ve ilâhî sisteme de ihânet etmişlerdir. Kendilerine emânet edilen mukaddesâtı lekelemiş, dinin çehresine de zift saçmışlardır. Kendi yağlı karalarını unutturmak için başkalarına çamur atmak onların şiârıdır. Bundan dolayıdır ki, her gece katran havuzlarını doldurmak üzere toplanırlar; yalan, bühtân ve ihânette söz birliğine varırlar. Karanlık perdesine bürünüp nazarlardan ırak olunca, kendilerini hiç kimsenin görmediğini sanırlar. Sanırlar da şeytanın aklına gelmeyecek dalavere planları yaparlar.

{يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلاَ يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لاَ يَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ وَكَانَ اللهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطًا}

“(O ihanet ve entrikalarını) insanlardan gizlemeye çalışırlar da, Allah’tan hiçbir şey gizleyemeyeceklerini düşünmezler. Hâlbuki onlar, Allah’ın razı olmayacağı tezvirâtı bilhassa geceleyin planlayıp kurgularken, O, daima yanlarındadır. Zaten Allah, onların yaptıkları ve yapacakları her şeyi ilim ve kudretiyle ihâta etmiştir.” (Nisâ, 4/108)

Nefsine, milletine ve inançlarına ihânet eden, peşi peşine günahlara girdikten sonra -tevbeye yönelmek yerine- onları örtbas etme hummasına tutulan, bunu yaparken de atf-ı cürümlere girip vebâlini başkalarının boynuna yüklemeye girişen kimselere gece uykusu yoktur artık. Yatak, iğneli fıçıdır onlar için; yastık, batıp durur yüzlerine. Kan ter içindedirler sabaha kadar. Çünkü yeni yalanlar bulmalı, gün yüzü görmemiş iftiralar uydurmalıdırlar. Zihinleri, en çirkin düşüncelerin harman yeridir; meclislerinde sadece kötülükler söz konusu edilir.

Desîse ve hîlelerini gizli tutmak için geceleri kendilerine mahsus sır mekânlarda, kozmik odalarda toplanırlar. Bir şiirin veznini, kâfiyesini, sözcüklerini dizme hassasiyetiyle, beyit tanzim eder gibi uğraşırlar. Heyhat, onca gayretleri, Allah’ın razı olmayacağı bir takım şeni’ kararlar içindir. Konuşmalarının ve kurguladıklarının utanç vericiliğini bildikleri için, gizli görüşmelerinin deşifre olmasından çekinirler de Hazreti Habîr ü Basîr’in her şeyden haberdâr bulunduğunu hesaba katmazlar. Katmazlar zira onlarda iman problemi vardır; haşir, hesap ve âhiret hayatına gönülden inanmazlar. Ne ki, onlar hesaba katsalar da katmasalar da, inansalar da inanmasalar da, bütün çirkin işleri ve amel zannıyla yaptıkları, Allah tarafından kuşatılmıştır; O’nun ilminden hiçbir şeyi gizleyemezler.

Öyleyse, ey müminler!..

Sırf akrabanız, hemşehriniz, partiliniz, dindaşınız olduğu düşüncesiyle kimi ve kime karşı paklama peşinde koştuğunuzu, neyin ve niçin avukatlığını yaptığınızı hiç düşünmez misiniz?!.

{هَا أَنْتُمْ هَؤُلاَءِ جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَمَنْ يُجَادِلُ اللهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَمْ مَنْ يَكُونُ عَلَيْهِمْ وَكِيلاً}

“Haydi diyelim, siz bu dünya hayatında onlardan yana tartışma ve savunmaya giriştiniz, iyi de, ya kıyamet günü onları Allah’a karşı kim savunacak? Yahut kim onlara vekil olup (yaptıklarının karşılığını ödeyecek)?” (Nisâ, 4/109)

Müslüman başkasına ait mala, hatta bir kuruşa dokunamaz; insanların alınteri üzerinde oturamaz; haram parayla zengin olamaz; rüşvet alamaz; ihalelere fesat karıştıramaz; gayrimeşru rant peşinde koşamaz; kamu malını şahsı hesabına kullanamaz.. Bunları yapanlar ve milletin emanetine öyle ya da böyle hıyânette bulunanlar hâindirler.

Kalb, dil ya da hâl ile haramı helal saymak insanı küfre götürür. Hiç kimse Cenâb-ı Hakk’ın yasakladığı bir fiili helal addedemez. Hırsızlık, rüşvet, her çeşidiyle yolsuzluk haram olduğu ve hele bunları mahzursuz görerek yapanların ehl-i inkârdan sayılacakları gibi, “çalıyor ama çalışıyor” safsatasıyla meseleyi hafife irca etmek ya da “Başkası da olsa aynısını yapacak, bâri bizimkiler yesin!” deyip haramîliğe göz yummak da sonunda insanı küfre düşürür.

Peygamber Efendimiz’in “Allah’a yemin ederim, kızım Fatıma dahi hırsızlık yapmış olsaydı, hiç tereddüt etmeden onun elini de keserdim!” dediğini bilen ve bunu çok defa destanlaştırarak anlatan mü’minler nasıl olur da müsemma aynı iken sadece ismi değiştirmekle ve bâtıla hak kisvesi yakıştırmakla vicdanlarını susturmaya çalışabilirler? Rüşvete “bağış” ya da “cebrî hayır” demeyi; fuhşu, mut’a adıyla perdelemeyi; haraç ve gasba “humus” elbisesi giydirmeyi; haydutluğa “kayyımlık” unvanı vermeyi, yolsuzluğu “hırsızlık değildir” yorumuyla basite indirgemeyi imanlarıyla nasıl telif edebilirler?!.

Ey hırsızlık, yolsuzluk, türlü haramîlik yapmak suretiyle öz nefsine, ülkesine ve ülküsüne hıyanet etmiş kimselere avukatlık yapan bedbahtlar! Hâini savunmanın da bir ihânet olduğunu bilmez misiniz? Şayet Allah’a ve dinine inanıyorsanız, böyle bir cürme nasıl cesaret edersiniz?!. Dünyanın geçici, pespaye menfaatlerini düşündüğünüz halde, her şeyin ayan beyan ortaya döküleceği ve bütün sırların açık edileceği mahkeme-i kübrâyı niçin akla getirmezsiniz?

Haksız yere savunduğunuz kimseleri belki muvakkat bir zaman dilimi için aklayabilirsiniz; fakat böyle yapmak suretiyle hesabı/cezayı ötelere bıraktığınızı ve o mücrimleri kendi ellerinizle ateşe attığınızı görmez misiniz?

Hayır hayır; ahirette hakikatler olanca berraklığıyla gün yüzüne çıkacak ve orada hiçkimse bir başkasının avukatlığını yapamayacak. Dünyada tevbe kurnasında yunup yıkanmayanları ötede sadece nâr paklayacak.

Şu halde, işledikleri günahları bildiğiniz halde, şeytanî yorumların sevki ve dünyevî çıkar sâikiyle, mücrimleri müdafaa ederek onları kurtarmış olmuyorsunuz. Aksine, onları bütün bütün yaktığınız gibi, vebâllerine de iştirak etmiş, böylece hâinlikle öz canına kıyanlar arasına girmiş ve Şefkat Peygamberi’nin şefaatinden cüdâ düşmüş bulunuyorsunuz.

Bununla beraber, öyle bir günaha girmişseniz dahi ye’se düşüp şeytana esir olmayın; ümidinizi tamamen yitirip kendinizi ihânete büsbütün salmayın. Hemen istiğfar edin ve tevbeye yapışın. Zira unutmayın: “Kim bir kötülük işler veya günaha girerek nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, Allah’ı gafur ve rahim (affı ve merhameti bol) bulur.” (Nisâ, 4/110)

Heyhat, tevbe kapısı her zaman herkese açık olduğu halde çoğu mücrimler atf-ı cürümlerle kendi yakalarını kurtarmaya çalışırlar. Hâlbuki başkalarını suçlamak, yalana iftiraya sarılmak suretiyle ancak günahlarını katlamış ve kendilerini daha büyük azaba atmış olurlar.

{وَمَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا}

“Kim bir kusur veya bir suç işler, sonra da onu bir masumun üzerine atarsa, büyük bir iftira ve açık bir günah yükünün altına girmiş olur.” (Nisâ, 4/112)

İnsan, tevbe etmek suretiyle şahsî günahlarından kurtulsa bile kul hakkı da taşıyan cürümler ancak helalleşmekle temizlenir. Nitekim Rasûl-ü Ekrem (sallallâhu aleyhi ve sellem) Efendimiz, “Bir kimse, bir mümin hakkında olmayan bir şey söyleyerek iftirada bulunursa, iftiraya uğrayan kimse affedinceye kadar, Allah Tealâ onu cehenneme sokar.” (Ebu Davud, Edeb, 41) buyurmuştur. İftiraya gönüllü kulak vermenin, onu sağda solda dillendirmenin ve hatta yerine göre sessiz kalıp kabullenme tavrı sergilemenin de o günaha iştirak etmek olduğu unutulmamalıdır.

Hâsılı, şayet Tu’me hadisesi o zamanda olup bitmiş bir vâkıa şeklinde ele alınırsa, Kur’an-ı Kerim tarih kitabı yerine konmuş ve birkaçını okuyup işaret ettiğimiz on küsur ayetin mesajı göz ardı edilmiş olur. Oysa Kur’an her asra hitap etmekte ve anlattığı hadiseler her devirde misliyle tekrarlanarak sürüp gitmektedir. Şu halde zikredilen ilâhî beyanlardaki “hâinîn” (hâinler) ifadesinden maksad, sebeb-i nüzul itibarıyla, Tu’me ve bile bile ona yardım edenler; genel manada da tevbeye yanaşmayan, aksine suçunu başkasına yamayan bütün hırsızlar, yolsuzlar, haksızlar ve ahlâksızlardır. Mezkûr ayetler, çalıp çırpmayı, yalanı, bühtânı, şer necvâyı yasaklamakla beraber, bütün inananlara teyakkuz tavsiye etmekte ve şu fermanı özellikle nazara vermektedir: “Sakın hâinlerin avukatı olmayın; yoksa siz de öz canına hıyânet edenlerden sayılırsınız.”

Allah’a hamd olsun ki, O, Hizmet Câmiası’nı çağdaş Tu’melerden ve onların zavallı yandaşlarından ayırdı, arındırdı. Gerçi sırf o haramîlere omuz vermediğimiz ve zalimlere boyun eğmediğimiz için bugün iftira, tahkîr, tezyîf, tehcîr, tenkîl ve ibâde saldırılarıyla karşı karşıya bulunuyoruz. Fakat maruz kaldığımız onca mazlûmiyet ve mağdûriyete rağmen, Rabbimize karşı sonsuz minnet ve şükür, Hizmet kervanının harâmîlerden kurtulmasına vesile büyüklerimize de medyuniyet ve teşekkür hisleriyle dopdoluyuz.

Bildiğiniz gibi, Rasûl-i Ekrem (sallallâhu aleyhi ve sellem), Bedir Harbi şafakta görününce, ashâbını toplamış; onlarla istişarede bulunmuştu. Bir ara Hazreti Mikdat söz alarak şöyle demişti: “Yâ Rasûlallah! Vallahi, biz, İsrailoğulları’nın Hz. Mûsa’ya dediği gibi, ‘Sen ve Rabbin gidin savaşın; biz şuracıkta oturup kalır, bir yere kımıldamayız!’ (Mâide, 5/24) tarzında bir söz söyleyecek değiliz. Biz her hususta Sana tâbîyiz; dilersen Seninle beraber düşmanla yaka paça olup, göğüs göğüse kavga edeceğiz.” İnsanlığın İftihar Tablosu, ferâgât ve cesâret timsâli bu sahabînin sözlerinden memnun olmuş, kendisine hayır duada bulunmuştu. Fakat ensârın genel kanaatinin de seslendirilmesini istediğinden, mükerreren “Bana bir işarette bulunun, ne yapayım?” demişti. İşte o zaman Sa’d ibn Muaz Hazretleri ayağa kalmış ve coşkun bir çağlayan gibi konuşmaya durmuştu:

“Yâ Rasûlallah! Biz Sana inandık, tebliğ ettiğin mesajların hak olduğuna şehâdet ettik. Her hususta dinlemek ve itaat etmek üzere Sana kesin sözler de verdik. Ey Allah’ın Rasûlü! Sen, Allah’ın emrine bak ve yolunda yürü, nasıl bilirsen öyle yap; biz, Seninle beraberiz. İstediğinle sıla-i rahim yapıp bütünleş. İstediğinle istediğin gibi alakanı kes. İstediğinle sulh ol, istediğine karşı düşmanlık ilan et. Malımızdan istediğini al ve istediğin yere infak eyle. Biz hep Seninle beraber olacağız ya Rasûlallah! Seni hak din ve Kur’an-ı Kerîm ile gönderen Allah’a yemin olsun ki, Sen bize denizi gösterip dalsan, biz de Seninle birlikte dalarız ve bizden tek bir kişi dahi geri kalmaz. Allah’ın bereketi üzerine yürüt bizi ya Rasûlallah!”

İşte bu hissiyât sahabenin genel çizgisini yansıtmaktaydı. Allah Rasûlü (aleyhissalâtü vesselam), Sa’d İbn Muaz’ın bu yürekli tavrı ve bu cesaret dolu sözleri üzerine memnuniyetini izhar sadedinde tebessüm buyurmuştu. Bu tebessüm, aynı zamanda Bedir zaferinin muştusuydu.

Bütün günah, hata ve kusurlarıma rağmen aralarında bulunmayı şeref sayan bir kardeşleri olarak rahatlıkla söyleyebilirim ki, bugün Hizmet gönüllülerinin sineleri yarılıp bakılsa, kalblerinin Hazreti Sa’d ibn Muaz’ınki gibi attığı görülecektir. Ashâb-ı Kirâm’ın fazileti mahfuzdur, kimse onlarla yarışamaz. Bununla beraber, ders, ibret ve prototiplerini Sahabeden alan adanmış ruhlara fikirleri sorulsa, onlar da aynı manaları terennüm edeceklerdir. Hatta bugünkü musibetler katlanarak hücum etse; dost-düşman herkes bizi yalnız bıraksa; yalnız bırakmaktan da öte hiç ummadığımız kimselerce arkadan hançerlensek bile -Allah’ın izni ve inayetiyle- mukaddes mefkûre erleri kat’iyen ye’se teslim olmayacak ve zulme temenna durmayacaklardır. Maddî kılıcın kınına girdiği, mesleklerinde şiddete asla yer olmadığı ve tarihin misliyle tekerrür ettiği şuuruyla, onlar, iman ve ümitleri sayesinde bir küheylan gibi şahlanarak Allah Rasûlü’nün ruhâniyetine ve Peygamber Vârisi’ne şöyle sesleneceklerdir. “Biz hep Seninleyiz, Seninle kalacağız; yürüt bizi Allah’ın bereketine doğru!..”

أَلاَ إِنَّ أَحْسَنَ الْكَلاَمِ وَأَبْلَغَ النِّظَامِ. كَلاَمُ اللهِ الْمَلِكِ الْعَزِيزِ الْعَلاَّمِ. كَمَا قَالَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي الْكَلاَمِ.

 وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ. أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ. بِسْـمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ:

وَلاَ تَرْكَنُواْ إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِنْ دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ ثُمَّ لاَ تُنْصَرُونَ (11/114)

اَلْحَمْدُ للهِ. اَلْحَمْدُ للهِ. اَلْحَمْدُ للهِ حَمْدَ الْكَامِلِينَ كَمَا أَمَرَ. نَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَنَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ النَّبِيُّ الْمُعْتَبَرُ. تَعْظِيمًا لِنَبِيِّهِ وَتَكْرِيمًا لِفَخَامَةِ شَانِ شَرَفِ صَفِيِّهِ. فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ قَائِلٍ مُخْبِرًا وَآمِرًا: {إِنَّ اللهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا} لَبَّيْكَ…

{ إِنَّ اللهَ يَاْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَي وَيَنْهَي عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ. يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ }

Hazırlayan ve Okuyan: Osman Şimşek