Dinin tanımı, kaynağı ve dinlerin tarihi anlatılıyor. İlkel kabile dinleri, milli dinler, Konfiçyusizm, Taoizm, Şintoizm, eski Türk inançları, Hinduizm, Cayinizm, Sihizm, Zerdüştlük, Budizm, İlahi dinler, Yahudilik ve bunların prensipleri hakkında detaylı bilgiler veriyor.

DÎN

Lügat Anlamı: Cezâ, mükâfat, ibâret, âdet, hâl, vb. hüküm, hesap, itâat, boyun eğme, şerîat, kânun, yol, mezhep, millet

Dîn’in Târifi: Dîn, kuralları Yüce Allah tarafından konulan, peygamberler aracılığı ile insanlara bildirilen, akıl sâhibi insanları kendi istekleri ile hayırlı olan şeylere sevk ederek dünyâ ve âhirette mutluluğa ulaştıran ilâhî bir kânundur.

Gerçek Dîn şu Özellikleri Taşır:

1. Allah tarafından ortaya konmuş olmak.
2. Bir peygamber aracılığı ile bildirilmiş olmak.
3. Akıl sâhibi insanların kendi hür irâdeleri ile seçilmek.
4. İnsanları hayırlı işlere sevk etmek.
5. İlâhî bir kânun olmak.

Dinler Târihi; dînleri yer ve zaman göstererek inceler. Dîn bilimi, geçmişte de, günümüzde de dinsiz topluma rastlamamıştır.

Kutsal kitaplar dînin kaynağını ilk insana ve dolayısıyla onu yaratan Allah’a bağlamaktadır. İlkel kabîlelerde dahi insanların ahlâkî âdâba uyup-uymadığını denetleyen ve gökte bulunan bir Tanrı kavramına inandıkları görülmüştür.

Darvin insanın maymundan geldiğini açıkça ,söylememiş, akıllı hayvan olduğunu ileri sürmüştür. Evrimin ana gâyesi, bir yaratıcıya ihtiyaç duymaksızın, kâinâtın varlığını açıklayabilmektir.

İslâm’a göre dînin kaynağı vahiy ve nübüvvettir. Mâtürîdî’ye göre insan vahiy ve nübüvvet olmasa bile, insanların akıllarıyla Allah’ın varlığını bulabilir.

İslâm’a göre ilk dîn “Tevhîd Dîni”dir ve kurucusu Yüce Allah’dır.

İLKEL KABÎLE DİNLERİ

Özellikleri:

l.Bir kabîleye mahsûsdur.

2.Bu dînler mahallî özellik taşırlar.

3.Kutsal kitapları yoktur.

4.Genellikle bir Yüce Tanrı inanışı göze çarpar.

5.Büyü ve büyücüye çok ilgi gösterirler.

MİLLÎ DİNLER

A.Konfiçyüsçülük (Konfüçyanizm):

Çin’deki üç dînden biridir. Bir Çin atasözü: “Her şeyin kökü göklerdedir. İnsanın kökü ise atalarındadır” şeklindedir. M.Ö. 551-479 yılları arasında yaşamış Konfiçyüs, kendini ilme vermiştir. Eski Çin kültürünü canlandırmaya çalışmıştır. Dînî meseleler üzerinde fazla konuşmamıştır. Onun ana gâyesi, ülkenin karışık olan siyâsî düzenini düzeltmekti.

Konfiçyanizmin Bâzı Temel Özellikleri:

l.Atalara hürmet, erdemlerin en büyüğüdür.

2.Tien adı verilen yüce varlık, tabiat düzeninin idârecisidir.

3.Kapalı yapılan günahların cezâsız kalmayacağı, âhiret inancı.

4.Tanrı, huzûru sağlamak için öğretmenler göndermiştir. Tanrı her şeyi görür ve bilir.

5.Dünyâda beş şeyi, her şeye uygulayabilmek yeteneğine “Mükemmel erdem” denir. Bunlar “Ağırbaşlılık, cömertlik, samîmiyet, doğruluk ve nezâket”dir.

6.Üstün insanlar doğruluğu, alçak insanlar ise menfaatlerini düşünürler.

B.Taoizm:

Bu dîn, “Tao” kavramı üzerinde durmuştur. Büyücüleri, râhipleri, râhibeleri ve dînî şefleri vardır. İlkbahar bayramında ateş yakılır. Taoist râhipler yarı çıplak durumda, ateşe pirinç ve tuz atıp` koşarak üzerinden geçerler. Taoizmin kurucusu, Lao Tse’dir. M.Ö. 604 veyâ 570 yılları arası.

Taoizm’in Prensipleri:

Tao, âlemden önceki yaratıcı prensiptir. O, görülemez, işitilemez ve kavranamaz. O, ezelî. ve ebedîdir. Kendiliişinden vardır. Her yerde hâzır ve nâzırdır. Bütün varlıkları Tao meydana getirir. Tao kendini yormaz ve aslâ heyecanlanmaz. Taoizm’deki esas; kötülüğe karış iyilikle mukâbele etmektir. Ölüm sonrası hayat hakkında açıklık yoktur.

C.Şintoizm:

“Şinto” “Tanrılar Yolu” demektir. Japonya’da görülür. Şintoizm’de rûh ve tanrıyı, kutsal, acayip, sırlı, korkulan, güçlü gibi varlıkları ifâde için Rami kelimesi kullanılır. Rûhun ölümden sonra da yaşadığına inanılır. Ölen herkes Rami olur. Ancak her kami, Tanrı olmayabilir. 8 Milyon Tanrı olduğuna inanılır. En büyüğü Güneş tanrıçasıdır. Şintoizm, bilinen anlamda put kullanmaz. Tanrılara, tapınaklarda, sembollerden nesneler vâsıtasıyla tapılır. İbâdet, duâ ve kurbanlardan ibarettir. Kamilere tapınma, duâ okumak, pirinç ve pirinç şarabı sunmakla yapılır.

ESKİ TÜRK İNANÇLARI:

Türkler, Budizm, Hıristiyanlık, Yahûdîlik gibi dinlerin, örf ve âdetlerine ters buldukları için, devamlı olarak içlerine girmemişlerdir. Türklerin İslâmiyet’i kabûldeki en önemli noktası, onların daha önce tek tanrılı inanışı devâm ettirmesidir. Kaynaklarda Türk boylarının hemen hepsinde tek Tanrı (Gök Tanrı) inanışının olduğunu göstermektedir. Gök Tanrı, hayat veren, yaratan, cezâlandıran, yol gösteren millî bir tanrı kabûl edilmiştir.

Eski Türkler, Öbür dünyâda ikinci bir hayâtın varlığına, burada iyilik ve kötülüğün karşılığının verileceğine inanıyorlardı. Ahlâk anlayışı, özde-sözde ve davranışlarda doğruluktu. Yalan yere yemin etmek, başkalarını aldatmak, yermek hoş görülmezdi.

HİNDUİZM

Hint dinlerinin en yaygını Hinduizmdir. M.Ö. 1500’lü yıllarda ortaya çıktığı sanılmaktadır. Hinduizmin tanrı anlayışında çeşitlilik göze çarpar. Çok tanrıcılık; yaratıcı Brahma, koruyucu Vişnu ve yokedici Şiva’dan oluşan bir üçleme vardır. Hinduizmde hulûl (Tanrı’nın insan Şekline girmesi); tenâsüh (rûhun bir bedenden ötekine geçmesi) gibi inançlar bulunur.

Hinduizmin en belirgin özelliği, insanlar arasında bir sınıf farkının gözetilmesidir. Din adamı ve bilginler en üst sınıfı oluştururlar. Hinduizmde İnek ve Gana Nehri, kutsal kabûl edilen varlıklardandır. İnek, yer, gök ve hava âleminin anası kabûl edilir. İnekler yola yatarlarsa, yol ona göre düzenlenir. Onlar kesilmezler.

1981’de Müslümanlar Hindistan’da dört kutsal ineği kestikleri için büyük olaylar çıkmıştır. Müslüman mahalleleri ateşe verilmiştir. İbâdet sembolü Om’dur. İbâdet her yerde yapılabilir. İbâdet ferdîdir. Hint’li , sabah Şafaktan önce kalkar, evde veyâ nehir kıyısında yapabileceği sabah ibâdetine hazırlanır. Tanrı’sının adını zikreder ve yıkanır.

Hindistan’da bitkilerle beslenenlerin vejetaryenlerin) sayısı 1/4’dür. Domuz eti yemezler. Tapınaksız köy yoktur. Yüzyıl öncesine kadar kadın, ölen kocasıyla birlikte yakılırken, Şimdi bu âdet kaldırılmıştır.

CAYİNİZM

Hindistan’daki dinlerdendir. Kökü M.Ö. VIII. yüzyıla dayanır. Brahmanizm’deki şiddetli sınıf ayrılıklarına tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu dîne inananlar genellikle sebze ve meyve yerler. Öldürme, yalan, hırsızlık, Şehvete ve dünyâ nimetlerine düşkünlük kötülenir. Tanrı anlayışı yoktur.

SİHİZM

Hindistan’daki bazı gelişmeler sonucu XVI. yüzyılda ortaya çıkmıştır. İslâm ve Hinduizm karışımı bir harekettir. Kurucusu Nanak’tır. Günümüzde 6-7 milyon civârında mensûbu vardır. Dünyânın çeşitli yerlerinde de mensupları vardır. Sihizm, Tanrı’nın birliği, ibâdette adının çokça tekrâr edilmesi, değişik kastlardaki (sınıflardaki) insanların eşitliği, putlara tapınmanın kötülüğü, kardeşçe sevginin önemi, ölenin rûhunun ameline göre yeni bir bedende dünyâya geleceği gibi bâzı prensiplere dayanır. Ölüleri yakma âdetleri vardır. Sih’ler sigara ve içki içmezler, eğitime önem verirler. çocuklarını, çocukluk çağından itibaren sıkıntılı, yorucu bir hayâta alıştırırlar.

ZERDÜŞTLÜK

Zerdüştîlik, İran dinleri içerisinde tek tanrı inanışına yer vermesi bakımından en dikkat çekicisidir. Zerdüşt’ün ölümünden sonra insanlar onun karşı çıktığı Mitra ve Anahita gibi tanrılara tapınmaya başlamışlardır. Zerdüşt, eski İran’a tevhîd inancını getirmiştir. Zerdüşt, İslâm kaynaklarında Hürmüz olarak anılır. Ahlâkî prensipler üç maddede özetlenebilir:

1.İyi düşünce, 2.İyi söz, 3. İyi iş.

Bugün Hindistan’da sayıları bir kaç yüz bin kadardır.

BUDİZM:

Budizm’in kurucusu Budha (Buda), Gotama adında bir prenstir. Gotama, Nepal’in güneyinde, ufak bir kasabada mîlâttan önce 560 yılında dünyâya gelmiştir. Babası bir kasabanın prensiydi.

Budizm, varlığın sırlarını çözmeye çalışan, hayâtın acı ve zevklerinden el çekerek, kâmil ve olgun insan olmak yollarını araştıran bir ahlâk felsefesi güder. Budizm, VII. yüzyılda, İslâmiyet’in etkisi ile Hindistan’da sâdece Himalaya Dağı’nın eteklerinde kalırken, Sri Lanka, Siyam, Kamboçya, Çin Hindi ve Tibet’de varlığını sürdürdü. Dört temel gerçek, Buda’nın kurtuluş reçetesinin özünü oluşturmaktadır:

1.İnsan varlığının mâhiyeti, acı, ızdırap, kötülük ve doyumsuzluklarla doludur.

2.Bu acı ve ızdırâbın sebebi, arzu ve ihtiraslardır.

3.Onların yok edilmesi insanlığın asıl amacı olmalıdır.

4.İnsan, kalbinde yaşamaya olan susamayı yok ederek, vâr olmaktan, dolayısıyla acı çekmekten kurtulabilir. Bencilliği ile berâber, bireysel varlığı da kaybolur ve Nirvana’ya ulaşır. Buna göre Nirvana, bireysel varlığın yok oluşu ve bunun ayrılmaz parçası olan acı ve ızdırâbın dinmesidir. Nirvana’ya götüren yol sekiz kola ayrılmaktadır:

İnanç, İrâde, Söz, Fiil, Geçim Vâsıtaları, Çalışmak, Hâfıza ve Düşünce’dir.

Budizm’de Yasaklananlar: Öldürmek, Çalmak, Zinâ, Yalan, Sarhoşluk Veren şeyler.

Budizm’de Emredilenler:

1.Acılara tevekkülle katlanmak

2.Yaşayanların acılarını dindirmek

3.Hayır yapmak

4.Merhametli olmak.

Buda’nın “Yaratıcı Tanrı” hakkında ne söylediği açık değildir. Âhiret konusunda kutsal metinlerin ortaya koyduğu net bir görüşü yoktur.

Buda, dînini tamamlayamadığını ve kendisinden 1000 yıl kadar sonra gelecek olan Metteyya (Maitreya) ile tamamlayacağını ifâde etmiştir.

İLÂHÎ DÎNLER:

İlâhî Dîn: Allah tarafından, peygamberler vâsıtasıyla insanlık âlemine gönderilen, vahiy mahsûlü olan dînlere denir.

YAHÛDÎLİK

Yahûdîlik, yaşayan ilâhî kaynaklı dînlerden en eskisi, fakat mensûbu en az olanıdır. Bugün yeryüzünde 15-20 milyon civârında Yahûdî vardır. Bunların dört buçuk milyonu İsrâil’de, 6 milyonu ise Yahûdî nüfûsunun en yoğun oludğu, A.B.D.’de yaşamaktadır. Yahûdîlik, Bâbil Sürgünü’nden sonra millî bir dîn hâline getirilmiştir. Aslında bugünkü Yahûdîlik’in bir dîn mi, yoksa bir millet mi olduğu pek açık değildir. Yahûdîliğin Kutsal Kitâbı Tevrât’ın Balam Hikâyesi’nde şöyle bir târif geçmektedir:

“İşte, ayrıca oturan bir kavimdir ve milletler arası sayılmayacaktır:.

Yahûdîliğin sembolü, Yedi kollu şamdan ve Altı köşeli Yıldız’dır.

Yahûdî: İshâk oğlu Ya’kûb’un on iki oğlu vardı. Dördüncü oğlunun adı Yuda veyâ Yahuda idi. Dolayısıyla onun adına izâfeten İsrâîloğulları’na Yahûdî denilmiştir.

a-Tevrât’a Göre Yahûdîlik:

b-Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Yahûdîlik:

Hz.Mûsâ ve On Emir:

1.Seni Mısır diyârından, esirlik evinden çıkaran Allah, Ben’im.

2.Benden başka tanrın olmayacak.

3.Allah’ın adını boş yere ağzına almayacaksın.

4.Cumartesi’yi kutsal kılacaksın.

5.Anne ve babana hürmet edeceksin.

6.Öldürmeyeceksin.

7.Zinâ yapmayacaksın.

8.Çalmayacaksın.

9.Yalan yere şâhidlik yapmayacaksın.

10. Hiç kimsenin evine-barkına göz dikmeyeceksin.

Tevrât: Yahûdîlerin kutsal kitap külliyâtı: Tanah ve Talmut şeklinde ikiye ayrılır.

Tanah üç böyümden oluşur: Tora, Neviim ve Retuvim.

Kur’ân-ı Kerîm’e göre Tevrât: Tevrât kelimesi Kur’ân-ı Kerîm’de 18 yerde geçer. Fakat Yahûdî’lerin Tevrât’ın hükümlerini ve verdiği bilgileri gizlediklerini, değiştirdiklerini, bile bile hasîs menfaatleri uğruna bu yola gittiklerini bildirir. Bu yüzden Kur’ân-ı Kerîm, Tevrât’ın aslını (hiç bozulmamış şeklini) kabûl eder.

Talmut: Talmut, öğrenim mânâsına gelir. Yazılı olmayan ikinci Metine denir. Daha sonra yazılı hâle getirilmiştir. Talmut, Yahûdî’ler indinde Tevrât kadar önemlidir. Onun da ilhâm ve vahiy kaynağı olduğu kabûl edilir. Talmut iki bölüme ayrılır: Mişna ve Gemara. Mişna, ahlâkî kuralların açıklanmasıdır. Gemora da, Mişna’nın açıklanmasıdır.

Yahûdî Kutsal Kitâbında Tahrîf Belirtileri

En eski nüshalar M.S. VII ve X. yüzyıla âittir. Tevrât tek nüshaydı, ezberleme yeteneği yoktu, çoğaltılmamıştı. Bugün Yahûdî’lere âit İbrânîce Hristiyan’lara âit Yunanca ve Sâmirî’lere âit Sâmirî dilinde metinler birbirini tutmamaktadır. Misâl:

1.Hz.Mûsâ’ya nisbet edilen Tevrât’ın son bölümünde onun ölümü ve gömülmesi anlatılır.

2.Hz.Lût’u kızlarının şarap içirerek sarhoş etmeleri ve onunla zinâ etmeleri yeralır.

Çağdaş Yahûdî Mezhepleri

Yahûdî’ler, Yâhûdîliği değişen şartlara uydurmuşlardır:

a.Ortodoks Yahûdîlik: Diğer mezheblerin ayrılmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu mezhep, Ferisilik’le başlayan ve Rabbânî Yahûdîlik’le gelişen ana akımın günümüzdeki yansımasıdır. Ortodoks inançta, Yahûdî’lerin Tevrât’ın kânunlarına uymadıkları için sürgüne gönderildikleri yer alır.

b.Reformist Yahûdîlik: XIX. yüzyılın başlarında Alman Yahûdî’leri arasında çıkmıştır. Amerika Yahûdîleri arasında meşhurdur. Bugün Reformist Yahûdîlik, lâikleşmiş Yahûdîlik şeklini almış durumdadır.

c.Muhâfazakâr Yahûdîlik: Reformist Yahûdîlik’e tepki olarak doğmuştur. Yapı itibârıyla Ortodoks Yahûdîlik’in Amerikan versiyonudur. en belirgin özelliği, Siyonist olmasıdır.

d.Yeniden Yapılaşmacı Yahûdîlik.1983’de 102 yaşında ölen bir Amerikan Yahûdî’si olan, Kaplan isimli bir şahıs kurmuştur. Kaplan, Yahûdîliği, Yahûdî halkının kültür değeri olarak görür. Ölümden sonra dirilmeyi, âhireti reddeder. Mesîhçilik’i kabûl etmez.

Yahûdîlikte İnanç Esasları:

1. Yahûdîliğin İnanç Esasları:

Tevrât’da iki yerde geçen On Emir’de, inanç konularından sâdece Allah’a îmân meselesi üzerinde durulur. Diğer îman esasları açık değildir:

Yahûdîliğin İnanç Esasları:

Ayrıca Yahûdî’ler Tanrı’nın kendilerini seçtiğine ve Hz.Mûsâ’nın şahsında onlarla ahitleştiğine inanırlar. Allah’ı Millî Tanrı olarak görürler. Allah’a yorulmak ve dinlenmek gibi sıfatlar verirler. Mûsevî’likde âhiret inancı kapalı olup, melek ve kader inancı da çoğunlukla kabûl edilir.

1. Yahûdîlikte İbâdet şekilleri:

Yahûdî’ler ibâdetlerini Sinagog adı verilen mabetlerinde yaparlar. Günde üç vakit ibâdet yapılır. En önemli ibâdetleri Tevrât levhalarını okumaktır. Erkekler kipa ile başlarını örterler. Cenâzeler yıkanıp, kefene sarılır ve toprağa gömülür. Erkek çocuklar, doğumdan sekiz gün sonra sünnet edilir. İbâdet günleri Cumartesi’dir. Domuz, tek tırnaklı, vahşî ve kanları akmamış hayvanları, midye, istiridye gibi kabuklu deniz hayvanlarını yemek yasaktır.

Ocak Yayınları

Geçmişte ve günümüzde Allah inancının yansımalarını ve ahlak ile olan ilişkisini görebilmek için, semavi dinlerdeki Allah algısını gözden geçirmenin uygun olacağı kanaatindeyiz.

Tarihin her döneminde insanların inandıkları, tapındıkları varlıklar olagelmiştir, inançsız bir insan toplumuna rastlamak mümkün değildir. Tanrı olarak kabul edilen ve kendisine bağlanılan varlık, her zaman en kutsal, saygıya ve yüceltmeye en layık bir nitelikte tasavvur edilmiştir. O, görünür varlıkların ötesinde, çok yüce ve kavranılamaz olan, fakat olup biten her şeyin kendisiyle anlam kazandığı sonsuz bir güç olarak anlaşılmıştır. Dindar insanın dilekleri, talepleri, ümit ve beklentileri hep bu yüce güç ve iradeye yönelmiştir. İşte bu yüzdendir ki, ilkel dinler de dâhil olmak üzere tüm inanç sistemlerinde bir ‘yüce varlık’ ya da başka bir deyişle ‘Allah’ inancı söz konusudur.

Kâinatı yaratan, idare eden, kendisine ibadet edilen tek ve en yüce varlık olan Allah’a iman, iman esaslarının birincisi ve temelidir. Bütün ilahî dinlerde Allah’ın varlığı ve birliği (tevhid) en önemli inanç esası olmuştur. Çünkü bütün inanç esasları Allah’a imana ve O’nun birliği esasına dayanmaktadır.

“Allah” kelimesinin, kendisine ibadet edilen yüce varlığın özel ismi olduğunu kabul eden bütün İslam âlimleri konu ile ilgili açıklamaları sırasında O’nu şöyle tanımlamışlardır: “Allah, varlığı zorunlu olan ve bütün övgülere layık bulunan yüce varlığın adıdır.”  Tanımdaki “varlığı zorunlu olan” kaydı, Allah’ın yokluğunun düşünülemeyeceğini, var olmak için başka bir varlığın O’nu var etmesine ve desteğine muhtaç olmadığını, dolayısıyla O’nun, evrenin yaratıcısı ve yöneticisi olduğunu ifade etmektedir. “Bütün övgülere layık bulunan” kaydı ise, yetkinlik ve aşkınlık ifade eden isim ve sıfatlarla nitelendiğini anlatmaktadır. Allah kelimesi, İslamî metinlerde, gerçek mabudun (ibadet edilen varlığın) ve tek yaratıcının özel ismi olarak kullanıla gelmiştir. Bu sebeple O’ndan başka bir varlığa ad olarak verilmemiş, gerek Arapça’da, gerekse bu lafzı kullanan diğer Müslüman milletlerin dillerinde herhangi bir çoğul şekli de oluşmamıştır.

Allah’a iman, Allah’ın var ve bir olduğuna, bütün üstünlük sıfatlarıyla nitelenmiş ve noksan sıfatlardan uzak ve yüce bulunduğuna inanmaktır. Bir başka deyişle Allah hakkında vacip (zorunlu, gerekli), caiz ve imkânsız sıfatları bilip öylece kabul etmektir. Her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten bir Allah’a inanmak, ergenlik çağına gelmiş ve akıllı her insanın ilk ve asli sorumluluğudur. İlahî dinlerin kesintiye uğradığı dönemlerde yaşamış olan veya hiçbir dinden haberi olmayan kimseler de bir Allah inancına sahip olmakla yükümlüdürler.  Çünkü insan yaratılıştan getirdiği mutlak ve üstün güce inanma duygusu ile evrendeki akıllara durgunluk veren düzeni gördükten sonra bu düzeni sağlayan bir ve eşsiz yaratıcının varlığı inancına kolaylıkla ulaşır. “Gökleri ve yeri yaratan Allah hakkında şüphe mi vardır?…”(İbrahim, 13/10)  mealindeki ayet bu gerçeği dile getirmektedir.

Allah’a imanla ilgili bu genel açıklamalardan sonra üç semavi dindeki Allah inancını açıklamaya çalışalım.

Yahudilikte Allah İnancı

Ehl-i Kitab’ın en temel özelliği, ilâhî vahiy kaynaklı bir kitaba sahip bulunmaları olduğuna göre, onların öncelikle özü tevhide dayalı bir tanrı inancını benimsemiş olması gerekiyor. Nitekim Kur’ân’da “Şüphesiz iman edenler; yani Yahudilerden, Hıristiyanlardan ve Sabiilerden Allah’a ve âhiretgününe hakkıyla inanıp sâlih amel işleyenler için Rableri katında mükâfatlar vardır. Onlar için her hangi bir korku yoktur.. .”( Bakara, 2/62; Maide, 5/69; Hac, 22/17.)  buyurulmaktadır.

Gerek Kur’ân’a, gerekse Yahudi kutsal metinlerine göre kendilerine tevhid, nübüvvet ve âhiret inancının vahyolunduğu bilinen Yahudiler, Kur’ân’da bu inanç esasları hakkında sahip bulundukları yanlış akideleri sebebiyle tenkit edilmektedirler.

“Yahudiler ‘Üzeyr Allah’ın oğludur’ dediler… ,( Tevbe, 9/30.) “Yahudiler ve Hıristiyanlar ‘Biz Allah’ın oğullarıyız ve sevgilileriyiz’ dediler. ‘Öyleyse ‘günahlarınızdan dolayı size niçin azap ediyor?’ de. Hayır, siz de O ’nun yarattıklarından, sıradan insanlarsınız. ” (Maide, 5/18.)

“Allah fakir, biz zenginiz” diyenlerin sözlerini, andolsun ki, Allah işitmiştir. Onların bu sözlerini ve haklı bir sebep ortada yokken peygamberleri öldürmelerini yazıp kaydedeceğiz. ‘Tadın, o harlı ateş azabını ’ diyeceğiz. ”(Al-i İmran, 3/181.)

“Yahudiler, ‘Allah’ın eli çok sıkıdır ’ dediler. Söyledikleri söz sebebiyle onların elleri bağlansın ve lanete uğrasınlar! Aksine Allah’ın elleri açıktır, dilediği gibi verir. Andolsun, Rabbinden sana indirilen, onların çoğunun azgınlığını ve küfrünü azdırıyor. Biz, onların aralarına tâ kıyamete kadar düşmanlık ve kin atmışızdır. Ne zaman savaş için bir ateş yakmışlarsa, Allah onu söndürmüştür. Onlar yeryüzünde bozgunculuğa koşarlar. Şüphesiz Allah bozguncuları sevmez. Eğer kitap ehli iman etmiş ve layıkıyla korunmuş olsalardı, onların kötülüklerini örter, nimeti bol olan cennetlere koyardık” (Maide, 5/64-65.) mealindeki âyetler onların tevhîd inancını zedeleyici anlayışlarını eleştirmektedir.

Öte yandan onların din adamlarını rab edinmeleri “Onlar, Allah’dan başka ahbar (bilginlerini) ve ruhbanlarını (rahiplerini) de kendilerine Rab edindiler, Meryem oğlu Mesih’i de. Oysa onlar bir olan Allah’a ibadet etmekle emrolunmuşlardı. Allah’tan başka hiçbir ilâh yoktur. O, müşriklerin ortak koştuğu şeylerden de münezzehtir ”( Tevbe, 9/31)   mealindeki âyetle dile getirilmiştir.

Eski Ahid’de Rab Yahova’nın yeryüzünde insanı yaratmasıyla birlikte kendi iradesini onlara bildirdiği belirtilmektedir. Yahova Adem’e , ve Nuh’a vahyetmiştir. Nûh’dan başlayarak Tanrı ile insanlar arasındaki ilişki, ahidleşme üzerine temellendirilmiştir. Tanrı ile insanlık arasındaki ilk ahid tufan felâketinden sonra Nuh’la yapılmıştır.

Eski Ahid, Tanrı ile insan arasındaki bu diyalog ve ahidleşmeyi aktarmakla birlikte Hz. İbrahim’e kadar hiçbir şahsı peygamber olarak isimlendirmez. Yahudi geleneği de Hz. İbrahim’den önce kimseye peygamberlik unvanı vermemektedir.  Eski Ahid’de nübüvvet müessesesi Tanrı’nın şahsında İsrâiloğullarıyla ilk ahdini gerçekleştirdiği Hz. İbrahim’le başlatılmış, Hz. Musa ile zirve noktasına çıkartılmıştır. Bu statü çerçevesinde nübüvvet müessesesi İsrailoğullarına has olmakla millî bir mahiyet arz eder. Doğrusu semavî bir dinin tanrı-insan ilişkisini millî düzlemde değerlendirmesi düşündürücüdür.

Görüldüğü üzere Yahudilikteki Allah inancı, Kur’an’ın anlattığı Allah inancından uzaklaşarak, sadece Yahudilerin menfaatlerine hizmet eden bir varlık inancına dönüşmüştür. Bu yanlış Allah algısı onların hayata bakışlarını bütünüyle etkilemektedir.

Hıristiyanlıkta Allah İnancı

Hıristiyanlar “varlık” (ontoloji) açısından tek Allah’ı benimsemekle birlikte “asıl” açısından üçlü görüşe sahiptirler, her bir asıldan da “parça” ve “sınır” (cüz ve had) kavramı nefyedilir. Onlar şöyle derler: Allah cisim değilken bilâhare cisme bürünmüştür. Bilindiği üzere cisim cüzlere ve parçalara ayrılan şekillenmiş bir nesneden ibarettir.”

Mu’tezilî kelâmcılardan Kâdî Abdülcebbâr, Hıristiyanların Tanrı inançlarını, yani teslis akidesi ve Hz. İsâ’yla ilgili anlayışlarını şöylece özetler:

Hıristiyanların hemen hepsi Allah Taâlâ’nın eşyanın yaratıcısı olduğuna, Yaratıcının hayat sahibi ve mütekellim olduğuna, O’nun hayatının “Rûhulkudüs” ve kelâmının da “ilim” olduğuna inanmaktadırlar. O’nun hayatını kudret olarak kabul edenler de vardır. Allah Taâlâ’nın kelâmı ve kudreti kadîmdirler. O’nun kelâmı, yeryüzünde cesette zuhur etmiş olan ve Mesîh olarak kabul ettikleri Oğul’dur. Ancak Hıristiyanlar, Mesih’in tabiatı hakkında fikir ayrılığına düşmüşlerdir. Bazıları Mesîh’i kelâmın ve cismin birleşimi, bazıları cesetsiz “Kelime”, bazıları da Meryem’in karnında yaratılmış ceset hâline gelen “Kelime” olarak kabul etmektedirler.

Kâdî Abdülcebbâr, Hıristiyanların Ya’kûbiyye, Nestûriye ve Melkâiyye olmak üzere üç ana mezhebe ayrıldıklarını belirtmiş, bunların ittifak hâlinde oldukları hususları da şöylece özetlemiştir: Yaratıcı Tanrı bir “Cevher” ve Baba, Oğul ve Rûhulkudüs olmak üzere üç asıldan (ekânîm-i selâse) ibarettir. “Baba” kadîm, hayat sahibi ve mütekellim (konuşan), “Oğul” kelâm, “Ruh” ise hayattır. Söz konusu üç asıl cevheriyyette bir ve asıllıkta (uknûmiyye) farklıdırlar. Oğul Baba’dan doğmuş değil, Ruh da Baba ve Oğul’dan neş’et etmiş değildir. Oğul’un oğulluğu nesil yönünden olmayıp Baba ile aralarındaki ilişki, kelâmın akıldan, alevin ateşten ve ışığın güneşten çıkışındaki gibi bir ilişki mahiyetine sahiptir. Söz konusu üç mezhep, Oğul’un Mesîh olarak isimlendirilen bir şahısla birleştiği (ittihad), bu şahsın insanlar için ortaya çıktığı, çarmıha gerildiği ve öldürüldüğü hususlarında görüş birliği içindedirler.

Kur’ân-ı Kerîm’de Hıristiyanlık semavî dinlerden biri olarak kabul edilmiş, Hıristiyanlar da “Ehl-i Kitab” statüsü içinde değerlendirilmiştir. Kur’ân ve hadislerde Hıristiyanların dinleriyle ilgili olarak sonradan sahip oldukları yanlış kanaatlerini düzeltmek bağlamında üzerinde durulan en önemli konulardan biri Hz. İsa’nın statüsü meselesidir. İlgili âyetler bir bütünlük içinde değerlendirildiğinde pek çoğunda Hz. İsâ’nın Allah’ın kulu ve elçisi olduğu hususu üzerinde durulduğu görülür.

Bazı âyetlerde İsa’nın Allah’ın kulu olduğu doğrudan ifade edilirken,   bazılarında da onun melekler tarafından Meryem’e müjdelenişi, Meryem’in Allah’ın kudretiyle kendisine bir insan eli değmeden hâmile kalması ve İsâ’yı dünyaya getirmesi aktarılır.  “Allah indinde İsâ’nın dununu Âdem gibidir. Allah onu topraktan yarattı. Sonra ona “Ol!” dedi ve oluverdi “(Al-i İmran, 3/59.)mealindeki âyetle onun babasız olarak mucizevî doğumu dile getirilir. Yine onun kulluğunu vurgulamak amacıyla olmalı ki Kur’ân’da İsâ için 16 kez Meryem oğlu İsâ (İsâ b. Meryem) terkibine yer verilmiştir.

Kur’ân’da Hz. İsa’nın kulluğu defalarca ifade edildikten sonra onun Allah’ın resulü ve nebisi olduğu hususu üzerine vurgu yapılmış, nübüvvet müessesesinin ana temaları İsâ’nın peygamberliğini açıkça ortaya koyacak tarzda sıralanmıştır. Diğer peygamberler gibi Meryem oğlu İsa’dan da Allah’ın risâletini tebliğ edeceğine, bu konuda onu hiçbir şeyin engellemeyeceğine dair kesin bir söz alınmıştır.( Bkz. Ahzab, 33/7.) Allah Taâlâ, İsâ’ya vahyettiğini (Bkz. Nisa, 4/163; Maide, 5/117.) ve “içinde hidayet ve nur bulunan, önündeki Tevrat’ı doğrulayan, sakınanlara bir hidayet ve öğüt olmak üzere İncil’i verdik” (Maide, 5/46.) mealindeki âyetle de ona kutsal kitap verildiğini ilân etmektedir. Ayrıca ona mucizeler verildiği ve Ruhulkudüs’le desteklendiği de belirtilmiştir. (Bkz. Bakara, 2/87, 253.)

Gerek Kur’ân’da gerekse hadislerde Hz. İsâ’nın Allah’ın kulu ve elçisi olduğu hususuyla doğrudan bağlantılı olarak önemle üzerinde durulan bir diğer nokta da Hıristiyanların onun ulûhiyetine dair sahip oldukları inançlarının reddedilmesidir.

Hıristiyanların “teslis” inancına “Ey Ehl-i Kitab Dininizde aşırı gitmeyin ve Allah hakkında, gerçekten başkasını söylemeyin. Meryem oğlu İsa Mesîh, ancak Allah’ın resulüdür, (o) Allah’ın Meryem ’e ulaştırdığı kelimesidir, O ’ndan bir ruhtur. Şu halde Allah’a ve peygamberlerine iman edin. “(Tanrı) üçtür” demeyin, sizin için hayırlı olmak üzere bundan vazgeçin. Allah ancak bir tek Allah’tır. O, çocuğu olmaktan münezzehtir. ”( Nisa, 4/171.) mealindeki âyette de olduğu gibi karşı çıkılmış, onlara Allah’ın birliği hatırlatılmıştır. Söz konusu âyetle ilgili açıklamalarında Fahreddin er-Râzî diğer müfessirlerin görüşlerini de toparlar mahiyette iki görüş getirmektedir:

Bunlardan birincisine göre âyet “Allah cevher itibariyle bir, asıl itibariyle üçtür, demeyin” şeklinde bir anlama gelmektedir. Bu konuda Hıristiyanların görüşleri bir bütünlük arz etmemesine rağmen ortaya çıkan durum onların üç sıfatla mevsûf bulunan bir zat telakkisini isbat ediyor olmalarıdır. Ancak o sıfatlara İsâ ve Meryem’de olduğu gibi Tanrı’nın hululünü kabul etmektedirler. Bu durumda onlar her ne kadar bunları sıfat olarak isimlendirseler de gerçekte kendi kendilerine kâim zatlar isbat etmiş olmaktadırlar.

İkinci görüşe göre ise “selâsetün” kelimesi mahzûf bir mübtedânın haberidir. Fakat âlimler mübtedânın belirlenmesi hususunda görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Ayeti bazıları “asıllar üçtür, demeyin” şeklinde anlarken, Zeccâc, “Ey Meryem oğlu İsâ! insanlara “Beni ve anamı, Allah’tan başka iki tanrı bilin” diye sen mi dedin?” (Maide, 5/116.) mealindeki âyetin Hıristiyanların “Allah, Mesîh ve Meryem üç ilâhtır” şeklindeki ifadelerine delil teşkil etmesinden hareketle “İlâhlarımız üçtür, demeyin” anlamını tercih etmiştir. Ferra ise âyetin “onlar üçtür demeyiniz” şeklinde anlaşılması gerektiğini, İsâ ve Meryem’in Allah ile zikredilmesinin her ikisinin de ilâh kabul edildiğini ima ettiğini belirtmiştir.

Hıristiyanların İsâ’yı Tanrı’nın oğlu (İbnullah) ve teslis inancının bir unsuru olarak da Rab kabul etmeleri “Şüphesiz Allah, Meryem oğlu Mesih’tir” diyenler andolsun ki kâfir olmuşlardır.  şeklindeki ifadelerle reddedilmiştir. Farklı âyetlerde de Allah’ın çocuk edinmeyeceği, bu tür iddiaların iftira olduğuna dikkat çekilmiştir.  İsâ’nın Hıristiyanlara kendisini tanrı olarak takdim etmediği de “Allah: Ey Meryem oğlu İsâ! İnsanlara “Beni ve anamı, Allah’tan başka iki tanrı bilin” diye sen mi dedin, buyurduğu zaman o “Hâşâ! Seni tenzih ederim; hakkım olmayan şeyi söylemek bana yakışmaz. Hem ben söyleseydim sen onu şüphesiz bilirdin” (Maide, 5/116.) mealindeki âyetle açıkça ilân edilmektedir.

“Yahudiler ve Hıristiyanlar ‘Biz Allah’ın oğullarıyız ve sevgilileriyiz’ dediler. ‘Öyleyse günahlarınızdan dolayı size niçin azap ediyor?’ de. Hayır siz de O ’nun yarattıklarından, sıradan insanlarsınız” (Maide, 5/18.), “Allah fakir, biz zenginiz” diyenlerin sözlerini, andolsun ki, Allah işitmiştir. Onların bu sözlerini ve haklı bir sebep ortada yokken peygamberleri öldürmelerini yazıp kaydedeceğiz. “Tadın bakalım ateşin azabını diyeceğiz”( Al-i İmran, 3/181.)  şeklindeki âyetlerde yer alan hükümlerle “Ehl-i Kitab’ın Allah, peygamber, kitap ve âhiret gibi temel itikadı konulardaki yanlış inançları sebebiyle inkâr edici konuma düştükleri açıklanmaktadır.

Sonuç olarak diyebiliriz ki, Yahudilerin millileştirdikleri, Hıristiyanların ise birden çok (üçlü) olarak ifade ettikleri, tevhit inancını bozan Allah inançlarını, Kur’an-ı Kerim; ortaya koyduğu İslam inanç sistemiyle tümüyle değiştirmiş ve Yüce Yaratıcıyı bütün insanlığa tevhit penceresinden anlatmıştır.

İslâmiyette Allah İnancı

Allah inancı, İslâm’ın ve bütün ilâhi dinlerin temelini oluşturur. Semavi dinlerin hepsinde inanılması gereken ilk esas Allah’ın varlığı ve birliğidir. İlâhi dinler bütünüyle Allah’a iman esasına dayanır. Allah’ın varlığı ve birliğine inanmadan diğer iman esaslarını kabule imkân yoktur. Çünkü Allah’ın meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, kaza ve kadere inanmak Allah’ın bildirmesine, dolayısıyla Allah’a imana bağlıdır.

İslâm’ın akıl sahibi olan ve ergenlik çağına gelmiş bulunan insanlara yüklediği ilk görev, kendilerinin ve kâinattaki her şeyin yaratıcısı olan, her şeyi bilen, düzene koyan ve idare eden, yerde ve gökte ne varsa hepsinin kendisine muhtaç olduğu ve kendisi hiç bir şeye muhtaç olmayan, tek olan, ezeli ve ebedî olan Allah Tealâyı tanımak, O’na inanmak ve kulluk etmektir.

İslam inanç sisteminin özünde “Allah’ın birliği” ilkesi vardır. Allah’a imanın ilk şartı O’nun varlık ve birliğini kabul etmektir. Her insana Allah’ın varlık ve birliğini kavrama gücü verilmiştir, herkes hangi şartlar altında olursa olsun, bundan sorumludur.

İslam inancının sözlü ifadesi olan şahadet kelimesi şunu ortaya koyar: “Allah’tan başka tapınılacak tanrı yoktur.” Kelime anlamı birleme, tekleştirme demek olan tevhit, tek yüce otorite olarak Allah’ı kabullenme demektir. Allah tektir, mutlak, yüce, yaratıcı, hiçbir şeye benzemez, her şeyin sahibi ve yaratıcısıdır. Kendisine tapınmaya, ibadet edilmeye layık tek varlık Yüce Allah’tır. Müslümanın düşünce ve davranış merkezinde yalnızca Allah vardır. Allah, her Müslümanın bilincini ve hayatını bütünüyle doldurur. Allah’a denk, benzer, ortak hiçbir varlık yoktur. O, kendi varlığı ve eylemleri bakımından eşsiz, gücü sonsuz, başka hiçbir şeye muhtaç olmayan mutlak tamlık ve yetkinliğe sahiptir.

Tevhit inancı ve anlayışı, hakikat, dünya, zaman, mekân, insanlık tarihi ve kader gibi her şeyi kuşatan genel bir bakıştır. Bu anlayışa göre gerçeklik, iki ana bölüme ayrılır: Allah ve diğer varlıklar; yaratıcı ve yaratılmışlar. Allah tektir, yaratıcıdır, ölümsüzdür ve her şeyden yücedir. O, sonsuza kadar mutlak tek olarak, ortak ve yardımcıdan uzak kendi kendisi olarak kalacaktır. Bütün diğer şeyler, bitki ve hayvanlar, cinler, melekler ve insanlar, yeryüzü ve gökler, cennet ve cehennem, bunların hepsi Allah’ın eseridir. Varlıklarını Allah’a borçlu olup her durumda ona muhtaçtırlar. Allah dilerse bunları yok eder, değiştirir ya da ömürlerini uzatıp kısaltır. Tabiat olaylarını ve insan davranışlarını belli kanunlara bağlar. Her şeye bir amaç ve hedef belirleyerek, evrensel ve uyumlu bir düzene hayat verir.

Allah, varlık ve güç düzeninin hem başı hem de sonudur; ondan başka her şey fanidir.  Dolayısıyla bütün tapınma, ilgi ve yönelişlerin durduğu son nokta Allah’tır. Her şey bir başka şeye, aynı şekilde o da bir üçüncüye muhtaçtır ve bu zincir en son sınıra kadar böylece sürüp gider, işte Allah, her şeyin kendisine varıp dayandığı en son dayanak ve duraktır. O, her dileğin, arzu ve isteğin son hedefidir. Allah dışında bir başka varlık ya da insana kendiliğinden bir güç ve yetki atfetmek, büyük bir sapıklık kabul edilir. Bu bakımdan Allah’ın mutlak birliği ve aşkınlığını karartan “baba”, “kurtarıcı”, “oğul”, “aracı” gibi kavramların İslami söylemde yeri yoktur. Hiçbir insan ya da varlık, kendisinin Allah’la herhangi bir akrabalığı olduğu iddiasında bulunamaz.

Allah’la diğer varlıkları ayıran bir sınır çizgisi vardır. Bütün yaratıklar, yaratılmış olmak bakımından Allah’a bir diğerinden daha yakın kabul edilmez. Allah’a yakınlık, ancak dinî ve ahlaki saflık ve samimiyet derecesine göre değişen bir durumdur.  Bu da insan kalbini meşgul eden bütün diğer arzu ve yönelişlerin yok edilmesinden sonra, orada Allah’ın tek olarak bulunmasıyla sağlanır.

İslam inancına göre Allah inancı, insanlığa sonradan aşılanmış bir şey olmayıp insanın kendisiyle birlikte doğan, insan ruhunun fıtrî bir özelliğidir. Allah, bütün insanları, kendisinin aşkın ve yüce olan varlığını ve birliğini tanıma yeteneğine sahip biçimde yaratmıştır. Bu, tüm insanlarda ortak olan bir doğal kabiliyet ve fıtrattır. Kısacası her insan doğarken Allah duygusu ile doğar ve sonra da Allah’ı içinde hisseder. Başkalarının tesiri altında kalmayan, selim akıl taşıyan bir insan bizzat kendine ve etrafına dikkatle bakacak olursa, o yüce varlığın mevcudiyetini kolayca kavrar ve iman eder. Böyle bir insana çocukluğunda doğru dini bilgiler verilirse, ruhundaki Allah mefhumu olgunlaşır. Dini bilgi ve terbiyeyi çocukluğunda almayan kimselerde ise bu duygu zaman ve çevrenin tesiriyle körelir, hatta sürülmeyen tarlayı yaban otlarının kapladığı gibi bu duyguların yerini bir takım yanlış fikirler almaya başlar.

Allah’ın varlığı konusunda ortaya çıkan şüpheci veya inkârcı yaklaşımlar İslam’a göre, eğitimden veya tarihî ve kültürel gelişmelerden kaynaklanmaktadır. Yani bu tür sapmaların sebebi unutkanlık, şartlanmışlık, zihnî tembellik, hırs, çıkar vb. hususlardır. Bu sebeple Kur’an-ı Kerim’de Allah’tan bahseden ayetlerin çoğu, onun sıfatlarını konu edinmektedir. Bu ayetlerde özellikle Allah’ın varlığı ve birliği (tevhit) inancı üzerinde durularak, Allah’ın ortağı ve benzeri olmadığı ısrarla vurgulanır.

Allah’ı biricik tanrı, Rab ve otorite olarak tanımak, her çeşit ortağı ondan uzak tutmak ve birliğini kararlı şekilde doğrulamakla gerçekleşen tevhit, İslam dininin en önemli özelliğidir. İslam bu özelliğiyle hem İslam öncesi (cahiliye) putatapıcılığından, hem Yahudilik ve Hristiyanlık gibi dinlerin sonradan bozulmaya uğramış şekillerinden, hem de Mecusilik’ten ayrılır.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Allah’ın varlığına dair bilgi ya da Allah inancı, prensipte zorunlu ve yaratılıştan gelen bir özelliktir. Bununla birlikte İslam bilginlerinin çoğuna göre insan, öz benliğinde ve dış dünyada Allah’ın varlığını gösteren birtakım deliller üzerinde durup düşünerek onun varlığına ulaşmak durumundadır. “Gözler onu görmez ama o, gözleri görür.”( En’âm, 6/103.)  ayeti, Allah’ın doğrudan doğruya duyu organlarıyla algılanamayacağını ifade etmektedir. Ancak duyular, Allah’ı tanıyacak olan akla, gönle ve kalbe malzeme temin ederler. Bu malzeme de yaratılmış olan her şeydir; evrenin ahenk ve düzenidir. İnsan, aklı ile bu iz, belirti ve delillerden hareketle yaratıcıyı bulmaya çalışır. Bu, bir ayette şöyle ifade edilmektedir: “İnsanlara dış dünyada ve kendi içlerinde ayetlerimizi göstereceğiz ki, onun gerçek olduğu, onlara iyice belli olsun. ” (Fussilet, 41/53.)

İşte İslam bilginleri, Allah’ın varlığını ispatlamak için gerek dış dünyada gerekse içimizde olup biten olaylardan hareketle bazı deliller geliştirmeye çalışmışlardır.

Bunların başında, insanın yaratılıştan Allah inancına sahip oluşu gelir ki buna fıtrat delili denir,

ikincisi; âlemin ve âlemdeki varlıkların sonradan yaratılmış olup bir yaratıcıya muhtaç olduğu düşüncesine dayanan delildir (hudûs).

Üçüncüsü; varlığı ve yokluğu eşit (mümkün) bir varlık olan âlemin var olması için bir sebebe ihtiyaç bulunduğu düşüncesinden hareket eden delildir (imkân).

Dördüncüsü de, tabiatın büyük bir ahenge ve şaşmaz bir düzene sahip olup bunun bir yaratıcının eseri olması gerektiği düşüncesinden hareket eden delildir (nizâm). Bu yolla geliştirilen düşünceler, sonradan meydana gelme, varlığı ve yokluğu eşit olma, düzen, ölçü ve uyum gibi bazı deliller ortaya koymuşlardır.

Mü’min, inandığı, var ve bir olduğunu tasdik ettiği Allah’ı daha yakından tanımak, bilmek ister. Allah’ı bilmek ise O’nun isim ve sıfatlarını bilmekle mümkündür. Hiç kimse Cenab-ı Hakk’ın zatını idrak edemez, kavrayamaz. Çünkü insanın duyu organları da aklî idraki de sınırlıdır. Allah’ın zatı ve sıfatlarının hakikati ise aklın hudutları dışındadır. Bu sebepledir ki, insan Allah’ın varlık ve birliğini bilmekle mükellef olduğu halde, O’nun yüce hakikatini, ilahi hüviyetini araştırmak ve öğrenmekle mükellef değildir. Biz Cenab-ı Hakk’ı ancak O’nun bize bildirdiği isim ve sıfatlarıyla tanıyabiliriz.

Her varlık gibi Yüce Allah da birtakım sıfatlara sahiptir. Ancak diğer varlıklardan farklı olarak onun sıfatları öncesiz (ezeli) ve sonrasızdır (ebedî); bunların başlangıcı ve sonu yoktur; bu sıfatlar yaratıkların sıfatlarına benzemez.

Allah’ın sıfatlarının bir kısmı, onun zatına özgü olan, yaratıklarından herhangi birisine verilmesi caiz ve mümkün olmayan sıfatlardır ki bunlar zorunlu biçimde var olma (vücud), ezelî olma, varlığının başlangıcı olmama (kıdem), ebedî olma, varlığının sonu olmama (beka), sonradan var olan şeylere hiçbir yönden benzememe (muhâlefetün lilhavâdis), varlığı kendiliğinden olma, var olmak için başkasına muhtaç olmama (kıyam bi nefsihî) ve zatı, sıfatları ve eylemleri açısından bir ve tek olma, eşi ve benzeri bulunmamadır (vahdaniyet).

Yaratıklar hakkında da kullanılabilen diri ve canlı olma (hayat), bilme (ilim), işitme (semi’), görme (basar), dileme (irâde), gücü yetme (kudret), söyleme ve konuşma (kelâm) ile yaratma, yok olanı yokluktan varlığa çıkarma (tekvin) sıfatları da Allah için zorunlu olan sıfatlardır. Bunlar, Allah hakkında kullanıldığında sonsuzluk, mutlaklık, öncesizlik ve sonrasızlık, tamlık ve yetkinlik ifade ederken insanlar hakkında kullanıldığında sonlu, kayıtlı, sınırlı, sonradan yaratılmış, eksik ve yetersiz özellik taşır.

Allah, sonsuz bir ilim, sınırsız bir kudret ve iradeye sahiptir. Her şeyin yaratıcısı olup dilediğini yapar. Her şeyin hükümranlığı onun elindedir. O her şeyi bir ölçüye göre yaratmış, belli varoluş ve gelişim kanunlarına bağlı kılmıştır. Hayat gibi ölüm de onun güç ve yetkisi altındadır.

Bir diğer grup sıfat ise Allah’ın kendileriyle nitelenmesi de nitelenmemesi de caiz olan yani Allah hakkında hem olumlu hem olumsuz biçimde kullanılabilen sıfatlardır. Yaratmak doğru yola ulaştırmak (hidâyet) ve sapıklığa sevk etmek (dalâlet); peygamber göndermek ve kitap indirmek, kulları öldürdükten sonra kıyamet gününde tekrar diriltmek (ba’s) ve onları hesaba çekmek üzere bir araya toplamak (haşr), nimet vermek ve acı çektirmek (azâb) şeklinde sayılabilecek bu sıfatların tamamı, Yüce Allah’ın yoktan var etme (tekvin) gücüne bağlı nitelikler olarak kabul edilir.

Allah’ın yaratıcılık vasfının da diğer sıfatları gibi evrende etkinliği sürmektedir. Yani yaratma, devam eden bir süreçtir. Kur’an’da Yüce Allah hakkında “sürekli ve mükemmel şekilde yaratan” anlamında kullanılan Hallâk ismi geçer. Nitekim “O, her an yaratma halindedir. ”( Rahman, 55/29.)  “O, daha nice bilmediğiniz şeyler yaratır. ”( Nahl, 16/8.) mealindeki ayetler de yaratmanın devamlılığı fikrini vurgulamaktadır.

Bir şeyi yokluk sahasından varlık sahasına çıkarmak, eşsiz bir kudretin varlığına işaret ettiği gibi yaratıcının yarattığı şeyi tüm incelikleriyle bilmesini de gerektirir:

“Hiç, yaratan bilmez mi? O, en ince işleri görüp bilmektedir ve her şeyden haberdardır. ” (Mülk, 67/14.)

Her şey gibi insanın da yaratıcısı olan Yüce Allah, onu, kendisinden daha iyi tanımakta, hem zayıf hem de üstün yönlerini hakkıyla bilmektedir:

“Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin kendine fısıldadıklarını biliriz ve biz ona şahdamarından daha yakınız. ” (Kâf, 59/16.)

Netice olarak; gerek maddi ve bedenî, gerekse ahlaki ve ruhi meziyetlere sahip olarak, diğer varlıklara üstün kılınan ve en güzel biçimde yaratılan  insanın yaratılışındaki gaye sadece Allah’a kulluk etmesidir.  Çünkü İslam inancına göre, insanın var oluş gayesi Allah’ı tanıyıp O’na ibadet etmektir. Bu bakımdan insan, gerçek insanlığa ancak Allah’a imanla yükselir.

Mustafa Acar, “ Allah’a İmanın Ahlâki Boyutu” adlı Doktora Tezi’nden alınmıştır.

GİRİŞ

İlahi takdir, denizlerde kıpır kıpır dalgalanan suyu güneşle buharlaştırır, hicretle kanatlandırır ve göklere yükseltir. Böylece dağ gibi dalgalara mukabil, gökyüzünde öbek öbek bulutlar yaratır. Sonra bu bulutlan da yeni hicretlere tâbi tutar; dağlar gibi bulutlar gökyüzünde gök gürültüleri ve şimşekler saçarak sonsuz bir karmaşa gibi gözüken, son derece muntazam hicretlerini yaparlar. Böylece ilâhî takdir, bulutlardaki zerrecikleri çok değişik iklimlerde dolaştırarak yoğunlaştırır. Rahmet damlalarına dönüştürür. Sonrada bu rahmet damlaları kendi hicretlerine çıkarlar. Gökten çisil çisil , sağnak sağnak, lapa lapa yeryüzüne hicret ederler. Allah, rahmet yüklü bu hicretlerle, ölmüş, kurumuş yeryüzüne yeniden hayat verir. Rahmetinin bu hicretiyle dağlan, ovalan, vadileri canlandırır. Bitkilere, hayvanlara ve insanlara inayetiyle tecelli eder. İlâhî dinlerdeki hicret bu anlatıma tıpatıp benzerlikler taşıyan çok tabiî, çok fıtrî, ilâhî inayet yüklü saflarla dolu çok mübarek bir harekettir.

İlâhî dinlerde yaşanan hicretler yaşanmasaydı, ilâhi dinler hiçbir zaman sosyal yapılaşmayı başaramayacak, belki de kısa bir süre belirip kaybolan, farklı bir inanç akimi gibi kalacaklardı.

Hz. Musa’dan önceki toplumlar, genelde klan toplumlardır. Ferdî düşünce ve kararların önü, bilhassa yöneticiler tarafından tıkanmış durumdadır. Bu yüzden peygamber gönderilen ilkel toplumların bir çoğu peygamberlerini kollektif olarak reddetmiş ve aralarından atma yoluna gitmiştir.

Hz. Musa’nın hicreti bir dönüm noktasıdır. Hz. Musa, tevhit inancı ışığında ordu kuran ve sosyal yapılaşmayı başaran ilk peygamberdir. ‘İlâhi dinlerin temel kaynaklarında, Hz. Musa’dan sonra kavmi helak edilen bir peygambere de rastlanmamaktadır.

KUR’AN’A GÖRE HZ.MUSA’DAN ÖNCEKİ HİCRETLER

Hz. İbrahim’in Hicreti

Hz. İbrahim’in kavmi putlara tapan bir kavim; babası ise put yapıp satan bir insandı. Hz. İbrahim, küçüklüğünden beri : putlara karşı çıkmış ve yapılan hareketleri tasvip etmemiştir. Zaman ilerledikçe bu tavrı belirgin bir hal almaya başladı. Bir gün halk şehirde yokken Hz. İbrahim putların hepsini parçaladı. Baltasını da en büyük putun omzuna astı. Halk şehre dönüp manzarayı gördükten sonra Hz. İbrahim’i çağırdılar ve bunları: “Sen mi yaptın” diye sordular. Hz. İbrahìm de “şu büyük puta sorun o yapmıştır. Kendinden başkasına ibadet edilmesini istememiş olmalı ki böyle davranmış olmalı.” “Hele sen onların pekala konuşmadıklarını biliyorsun.” “Öyle ise Allah’ı bırakıp hiçbir şekilde size ne fayda ne zarar verebilen bir şeye halâ tapacak mısınız?”

Daha sonra Nemrut’un karşısına çıkarılmış ve bir ispat oyunu oynamış.

– Hz.İbrahim (as): `Benim Rabbim, yaşatan ve öldürendir.”

– Nemrut: “Ben de yaşatır ve öldürürüm” deyip. Zindandan iki kişi getirtip birini idam ettirmiş diğerini serbest bıraktırmış. Sonra `Ben de yaşattım ve öldürdüm” demiş.

-Hz. İbrahim(as): “Benim Rabbim, güneşi doğudan getirir. Sen de onu batıdan getir bakalım. Bunun üzerine inkarcı o anda apışıp kaldı. (Dili tutuldu, söz bulamadı.) Allah zalimleri hidayete erdirmez.”

Ayrıca, bazı ayetlerden anlaşıldığı üzere Hz. İbrahim, Lut Peygamberle beraber Nemrut’un zulmünden kurtarılmış ve” İçinde cümle aleme bereketler verilen ülkeye ” yani Kudüs çevresine hicret etmesi kendisine vahye dilmiştir.

Hz. İbrahim, karısı Sara ve kardeşi oğlu Lut’u da alarak, yanında çalışanlarla birlikte Nemrut’un baskılarıyla yurt ve yuvasını terk ederek güneye doğru göç etmiştir. Olumsuz şartlar karşısında hicret ètmesi vacip olmuş ve bu durum kendisine Allah tarafından bildirilmiştir. Hz. Musa’nın ve Hz. Muhammed (sav)’in hicreti ile çok önemli benzerlikler taşımaktadır. Ancak şurası var ki; Hz. Musa da, Hz. Muhammed(sav) de hicretlerinden sonra yepyeni bir toplum kurabilecek yepyeni bir kültür ve medeniyet sistemine temel olabilecek kadar bir mü’minler topluluğu ile birlikte hicret etmişlerdir. Hz. İbrahim hicret ederken peşinde böyle bir topluluk bulunmuyordu. Kur’an’da Nahl Suresi 120. ayetle “O tek başma bir ümmetti” diye yazmakta ve Bediüzzaman Hazretleri Hutbe-i Şamiyelerinde “Kimin himmeti milleti ise o tek başına bir millettir” şeklinde yazmıştır.

Hz Lut’un Hicreti

Hz.Lut , bilindiği gibi Hz. İbrahim’in kardeşinin oğlu idi. Daha sonra Ib a Sodom ve Gomorra halklarına peygamber olarak görevlendirildi. Sodom halkı kendilerinden önce hiçbir halkın yapmadığı fuhşu yapıyor, kadınları bırakıp erkeklere gidiyorlardı. Artık onlara Allah katından azabın gelmesi hak olmuştu.

Allah bu iş için iki melek gönderdi. Elçiler önce yine o civarda yaşayan Hz. İbrahim’e uğradılar. O’na kendilerinin Lut Kavmi’ni helak etmek üzere gönderilen birer melek olduklarını söylediler. Ayrıca Hz. İbrahim’i ertesi yıl doğacak olan İshak’la ve O’nun oğlu Yakub’la müjdelediler. Hz.İbrahim, bu işe engel olmak için çok yalvardı. Fakat Lut Kavmi’nin affa kabiliyeti kalmamıştı. Melekler, Lut Kavmi’nin yaşadığı yere varıp, meydan yerinden geçerek Hz.Lut’un evine doğru yöneldiler. O’na misafir olacaklardı. şehrin bütün ayak takımı peşlerine düşmüşlerdi. Zira melekler:genç, yakışıklı delikanlılar idi. Hz.Lut, kavminin onlara tecavüzünden korkuyordu. Gerçekten kavmin azgınları kısa sürede evin etrafını doldurmuş ve misafirlerin kendilerine verilmelerini istemeye başlamışlardı.

Melekler, “Ey Lut, biz Rabbin elçileriyiz. Onlar Sana asla dokunamazlar. Sen gecenin bir kısmında ailenle beraber yola çıkıp yürü. Karından başka hiç biriniz geri kalmasın. Çünkü onlara gelecek olan azap şüphesiz ona da isabet edecektir. Onlara vaad olunan azap zamanı sabahtır. Emrimiz gelince onların altını üstüne getirdik. Çamurdan pişirilip istif edilmiş bir çeşit taş yağdırdık.”

Ümmetsiz hicrete mecbur olan nebiler sadece Hz.İbrahim ve Hz.Lut’tan ibaret değildir.

Hz. Hud’un Hicreti

Hz. Hud, Ad Kavmi’ne gönderilen bir peygamberdir. Onlara yalnız Allah’ a tapmalarını, putlardan geçmelerini, Allah’tan başka ilah olmadığını söylüyordu. Kavmi: “Demek sen, Allah’a kulluk edelim ve atalarımızın taptıklarını bırakalım diye mi geldin. Eğer doğrulardan isen bizi tehdit ettiğin; azabı bize getir.” dediler. Hud(as) onlara, “Artık size rabbbinizden azap ve hışım inmiştir” Ayette, “Emrimiz gelince Hud’u ve onunla beraber iman edenleri bizden bir rahmetle kurtardık, onları çok ağır bir azaptan kurtuluşa erdirdik.”

Hz. Salih’in Hicreti

Hz. Salih peygamber, Semud Kavmi’ne gönderilmiştir. O da, Semud Kavmi’ne “Allah’a kulluk etmelerini, Allah’ın bir olduğunu, Allah’ın kendilerini topraktan yaratıp nimetler içinde yaşattığını, O’na yönel-melerini, mağfiret dileyip tövbe etmelerini” söyledi. Hz. Salih’in davetini reddettiler. Hz.Salih onlara deve mucizesini gösterdi. Deveyi kestiler. Üç gün sonra korkunç bir sesle yok edildiler. Hz. Salih ve iman edenler bu musibetten kurtuldular. Başka bölgeye hicret ettiler.

Hz. Şuayb’ın Hicreti

Kur’an’da Hz. Suayb, Hz. Musa’nın kayın babasıdır. Medyen halkına peygamber olarak gönderilmiştir. Toplumlarda hile ve sahtekarlık aldatmacılık çok yayılmıştı. Onlara nasihatçi bir elçi olarak gönderilmişti. Kur’an’da: “Medyenlilere de kardeşleri Şuayb’ı gönderdik. Size Rabbinizden apaçık delildir.” A’raf suresinde de “Bakın bozguncuların sonu nasıl olmuştur.” Halk söylenen sözlere ve ikazlara itimat etmedi, derken şiddetli bir deprem oldu ve helak oldular.

YAHUDİLİK’TE HİCRET

Hz. Musa Ve İsrailoğullarının Mısırdan Çıkışları

(Peygamber Kontrolünde Ümmet hicreti )

Kuran’a Göre Hz.Musa, bir gün şehirde dolaşıyordu. Bir Mısırlı ile ibrani’nin kavga ettiğini gördü. İbrani, Hz.Musa’dan feryat ederek yardim istedi. O da, İbrani’ye yardim maksadıyla Mısırlıya bir yumruk vurunca adam öldü. Ama sonra da pişman oldu. Sabahleyin İbrani’nin başka biriyle de kavga ettiğini gördü . Haksiz olanın o olduğunu anladı. Ona azgın kimse olduğunu söyledi. “Ey Musa dün bir cana kıydığın gibi bana da mi kıymak istiyorsun.”dedi. Hadiseyi artık herkes duymuştu. Yakalanmasına karar verilmişti. şehirde duramazdı. Medine’ye gitmeye karar vermişti. Su hadisesi vasıtasıyla Hz. Şuayb’la tanıştı. Sekiz yıl yanında kalarak kızıyla evlendi. Tekrar yolculuğa çıktı. Tur Dağına yakın bir yerde iken bir ateş gördü. Ateşin yanına gittiğinde ise “Ey Musa, ben alemlerin rabbi olan Allah’ım”diye seslenildi. Asayı yere atması istendi. Yere atınca yılan haline girdi, korkarak bağırmaya başladı. Kaçmaması emredildi. Daha sonra elini koynuna sokulması istendi. Sokup çıkardığında ise bembeyaz olacağı bildirildi ve çıkardığında bembeyazdı.

Firavun ve adamlarına giderek bu iki mucize ile Allah tarafından görevlendirilmiş olduğunu onlara bildirmesi istendi.

Hz.Musa’nın Mısır’a Tekrar Dönüşü ve Yeni Durumu :

Kur’an’a Göre: Hz.Musa’nın Mısır’a dönmek üzere görevlendirilmesi Kur’an’da bir kaç surede anlatılmaktadır. Daha sonra Hz.Musa’nın kardeşi Hz.Harun da peygamberlikle görevlendirildi.

Firavun’la Yapılan Görüşme ve Firavun’un Cevabı

Tevrat’taki ifadelerden Hz.Musa ve Hz.Harun’un ilk görüşmede Firavun tarafından ciddiye alınmadığı, İsrailoğulları tarafından da pek hoş karşılanmadığı anlaşılmaktaydı. Kur’an’da “Musa onlara apaçık ayetlerimizi getirince bu olsa olsa uydurulmuş bir sihirdir. Biz önceki atalarımızdan böylesini işitmemiştik” dediler. Firavun’dan istenen, sadece Alemlerin Rabbi’ni kabul etmek veya İsrailoğullarını salıvermek. Tevrat’taki ifadeyle “Yahova kimdir ki. İsrail’i salıvermek için O’nun sözünü dinleyeceğim. Yahova’yı tanımam İsrail’i salıvermem.” şeklinde cevap vermiştir.

Hicrete Hazırlık çalışmaları: Her gün biraz daha esarete dönüşen İsrailoğullarının Mısır’daki hayatları, O’nun doğduğu tarihlerde daha da kötüleşmişti. Firavun’un tutumu tam anlamıyla düşmanlığa dönüşmüş, işkenceler had safhaya çıkmıştı. Hicrete fiili hazırlık Tevrat’a göre onbeş gün önceden başladı. Bütün İsrailoğullarına hazırlanmaları için emirler verildi. Her adam başma en az bir koyun tedarik edilmesi ve gizlice beslenmesi istendi. Çıkışa bir hafta kala evlerden ekmek mayalarının atılması ve mayasız ekmek yenilmesi istendi. Böylece mayasız ekmek yemeye halk hazırlanmış oluyordu

Hicret Öncesi Toplantı Biat ve Ahitleşme : Hz.Musa’nın toplantısına Tevrat’ta “Mukaddes Toplantı” ismi verilir. Kuvvetli ihtimalle bu toplantılarda kavminden Allah’ın emirlerine ve Hz.Musa’ya itaat edeceklerine dair yemin etmeleri istenmiş, buna karşilık onlara Mısır ‘dan salimen çıkış ve Arz-i Mev’ud’a ulaşma veya Rıza-i İlahi’ye mazhar olup ahirette kendilerine cennetin verileceği vaat olmuş olmalıdır. Mısır’dan çıkmadan önce, İsrailoğulları Hz.Musa’ya bağlı kalacaklarına ve Allah’tan tapmayacaklarına dair söz vermişlerdir. Buna karşılık ta Cenab-i Hakk kendilerine vaadde bulunmuştur. Bu söz Musa’ya Tevrat’ta bahsedilen Mukaddes Toplantı’ da verilmiş olabilir.

Mısır’dan Gizlice Çıkış ve Takip: Sihirbazların yapılmış olan yarışmadan yenik ve Hz.Musa’ya iman eder şekilde çıkmaları çok önemli bir dönüm noktasıdır. Firavun bu olay karşısında itibar kayıbına uğramış ve bu olay tutumunun sertleşmesine neden olmuştur. Çıkış için en uygun zaman gelince, Allah, Hz Musa’ya çıkış emri verdi. Allah, “Musa’ya kullarımı geceleyin yola çıkar, şüphesiz takip edileceksiniz.” diye vahyetti. Hz.Musa, çıkıştan sonra hangi yolu takip edeceğini bilmekte idi. Hicret edildi fakat Firavun da takibe başladı. Takip, Kızıldeniz’in kıyısına kadar devam etti. Allah’ın emriyle Hz.Musa asasını denize vurunca deniz yarıldı. Hz.Musa ve ümmeti açılan yoldan yürümeye başladı. Firavun ve askerleri de bu yolu kullanmaya kalktı. Hz.Musa ve ümmeti karşì tarafa çıkınca deniz tekrar birleşti, Firavun ve askerleri sular arasında kaldı. Firavun ölüm korkusundan iman ettiğini söyledi fakat kabul olunmadı ve ibret olsun diye cesedi Allah tarafından korundu.

Hicret Sonrası Sapma Hareketleri : Yahudilikte yaşanan hicret sonrası sapma hareketi aslında İsrailoğullarının kalplerinde taşıdıkları hastalıkların dışa vurulmasıdır. Hz.Musa Tur’a çıkarken kavminin idaresini Hz.Harun’a bıraktı ve döndüğünde kavmini altından yaptıkları buzağıya tapar buldu. Kavmi vaatlerinde durmadı. İsrailoğullarının hicret sonrası sapma hareketi, Hz.Musa’nın dönüşünden sonra ve bizzat O’nun müdahalesiyle sert ve kesin önlenmiştir.

Bu iki Dinde Yaşanan Sapmaların Ortak Yanları: Gerek Yahudilikte Samiri olayı, Gerekse İslamiyet teki Mescidi-i Dirar olayında dine karşı yapılmış olan hareket çok iyi kamufle edilmiş, her iki olayda da hakikat peygamberlere vahyen bildirilmiştir. Her iki sapmada da ancak peygamberler ümmetinin başma döndükten sonra ve onların kararlı ciddi,sert müdahelesi ile önlenebilmiştir.

HIRİSTİYANLIK’TA HİCRET

Hz.İsa’nın Peygamberligi ve Daveti

Nisa Suresi’nde “Ey ehl-i kitab! Dininizde aşırıya gitmeyin ve Allah hakkında gerçekten başkasını söylemeyin. Mesih, ancak Meryem’in oğlu İsa’dır. O, Allah’ın rasulüdür, Allah’ın Meryem’e ulaştırdığı kelimesi ve bir ruhtur. Buna göre Allah’a ve peygamberlerine iman edin. “Üçtür” demeyin. Vekil olarak Allah yeter” buyrulmuştur.

Pavlus’un Dine Giriş Hikayesi: Kudüs’ten kovduğu kimseler, şimdi çok geniş bir çoğrafya dağılmıştı. Artık Hz.İsa takipçileri birden çok merkezde Kudüs’ten daha iyi şartlar altında göstermekte idiler. Hz.İsa takipçilerini yakalamak, bu cereyanı kontrol altına almak artık imkansızlaşmıştı. Bunun çaresi bütün her yerde Hz.İsa takipçilerini kovalamak olamazdı. Bu işin çaresi ya havarilerin bir kaçın elde edip değişmeyi kontrol altına almak veya havari kadar etkili bir pozisyona sahip olmaktı. İkinci yolu daha cazip görmüş olmalıdır ki uygun bir hikaye ile yeni dine girdiğini, yolda Hz.İsa’nın kendisiyle görüştüğünü, kendini şakirtliğe kabul ederek İncil’i verdiğini söyledi. Hz.İsa takipçilerinin ulaşamadığı şam’a yeni dinin yayıcısı olarak gitti.

Havarilerin Tutumu ve Pavlus’un Havariliği: Hz.İsa ölüp dirildikten sonra şam yolunda kendisine görünerek kendisini havariliğe kabul etmiş ve de özel olarak kendisine İncil’i vermişti. Havariler O’nun yeni dine girdiğine ses çıkarmasalar bile havariliğini kabule yanaşmıyorlardı.

Pavlus’un Havarilerden Ayrılması ve Aykırı Yorumları : Pavlus, çok sinsi ve büyük hedef peşindedir. En büyük tuzak, Hz.Îsa’nın dirilip kendisi ile görüştüğü ve kendisine bizzat Hz.İsa’nın İncil verdiği şeklinde baştan beri söylediği bir iddiadir. Incil’ine bütün havarilerine verilenden farklı bir İncil olduğu şeklinde başlamıştır. “Ey kardeşler, benim tarafına vaaz olan İncil, insana göre değildir. Çünkü ben onu insandan almadım ve öğrenmedim, fakat İsa Mesih’in vahyiyle aldım. Pavlus, Hz İsa’nın çok özel olarak ve öbür dünyadan gelerek kendisine verdiğini iddia ettiği İncili’ni putperest halkın inançlarına göre düzelmekte bir beis görmedi. İlk problem sünnette çıktı. Yeni İnciller yazdı. Hz. İsa döneminde kullanılmayan kiliseler yapıldı. Vaftiz töreni uygulamaya konuldu. Ruhbanlık neşet etti. Değişik müessese ve fikirlerde farklılıklar yaşandı

İSLAMDA HİCRET

İslam’da hicret çok tabi, çok fitri, ilahi inayet yüklü safalarla dolu çok mübarek bir harekettir. İslam’da üç çeşit hicret şekli vardır:

1- Peygambersiz ümmet hicretleri (Habeşistan’a hicretler)

2- Ümmetsiz Peygamber hicreti (Efendimizin Taife hicret girişimi)

3- Peygamber kontrolünde hicret. (Medine’ye hicret )

Taif e Hicret Girişimi : Peygamber Efendimiz (sav ) Hüzün Yilında kendisini himaye eden Ebu Talib’in vefat etmesinden sonda sahipsiz ve himayesiz kalmış Mekkeli müşriklerin baskısı artmıştı. Bunlardan çıkış ve çözüm yolu aradı. Azatlı kölesi Zeyd b.Harise’yi yanına alarak Taif e gitti. Taifliler’den kendisini himaye etmelerini istedi. Fakat teklifi kabul edilmedi ve Taifliler bununla da kalmayarak çocuklara Efendimiz’i (sav) taşlatarak uzaklaştırdılar. Bunlara rağmen Efendimiz(sav) onlar için Allah’tan mağfiret diledi.

Medine’ye Hicretin Safhaları :

Medine’ye Hicretin Temel Sebepleri: Hiç şüphesiz hicretin temel sebebi, Mekke müşriklerin akla gelebilecek her türlü işkence ve eziyete baş vurarak yeni dinin yayılmasına engel olmaya çalışmaları idi. Peygamberliğin yedinci yılında alman kararlar tam üç yıl boyunca çok siki ve acımasız şekilde sürdürüldü.

Hicrete Hazırlık: Hicret, bir çıkış yolu ve kurtuluş ümidi olarak daha Peygamberliğin beşinci yılında gündeme gelmiş ve Efendimiz (sav)’in işaret ve tavsiyeleri ile bazı müminler tarafından Habeşistan’a hicretle yaşanmıştı Yüz küsur mümin iki merhalede Habeşistan’a hicret ederken kuvvetli ihtimalle geride kalanlar sık sık durum değerlendirmesi yapmış ve belki de hicreti ciddi bir şekilde düşünmüş olmalıdırlar Böylece müslümanlar, zihnen, kalben, fikren ve bir kısmıda fiilen ileride yaşayacakları “Büyük Medine Hicreti’ne” ilahi takdir tarafından hazırlanmışlardır. Hicrete hazırlığın bir başka yönü de Peygamberlerin büyük hicrete hazırlanmasıdır. Hz. Hatice vahiy mevzusunu akrabası Varaka b. Nevfel’e anlatınca Hıristiyan olan Nevfel O’na, bu olayın yıllar önce İncil’de geçtiğini ve dine davet eden son Peygamberin geleceğini, sonra kavmi tarafından yurdundan çıkarılacağını bildirmişti.

Böylece ileride yaşayacağı büyük bir hicret O’nun yeni misyonuyla, nübüvvetle birlikte tanıştığı bir kavram olmuştu. Hicret Öncesi Toplantılar: Tevrat’ta anlatıldığı gibi Hz. Musa da Mısır’dan çıkmadan önce toplantılar yapmış ve ondan sonra hicret etmiştir.

Hicret öncesi ilk toplantı Akabe’de gece geç vakit gizli bir şekilde yapıldı. Bu toplantıdaki görüşmeler sonunda aşağıdaki şekilde söz vererek ahitleştiler; “-Allah’a şirk koşmamak.-Hırsızlık etmemek.- Zina yapmamak -Çoçuklarımızı öldürmemek.- Kimseye iftira etmemek.- Hayırlı işe muhalefet etmemek”- Sözünde duranın ecrini Allah üzerine almıştır ve onlara cenneti vermiştir. II.Akebe : “Geceleyin tanyeri ağardığı zaman Akabe’nin dibinde buluşalım” dendi. Belirtilen şekilde Akabe’de buluştular. Es’ad b. Zurare konuştu: “Kendimizi, evlatlarımızı, kadınlarımızı esirgeyip, koruduğumuz şéylerden Seni de koruyacağız. Eğer bu ahdimizi bozarsak, Allah’ın ahdini bozan bedbaht insanlar olalım. Ya Rasulullah! Kendin için arzu ettiğin ahdini bizden al. Rabbin için de istediğin şartı bize koş” dedi.

“Yüce Allah için koşacağım şartım şudur: Ona şirk koşmamanız, namazı kılmanız, zekatınızı vermenizdir. Kendim için isteyeceğim şudur: Allah’ın Peygamberi olduğuma şahadet etmeniz, kendinizi, çocuklarınızı ve kadınlarınızı koruduğunuz şeylerden beni de korumanızdır.” Hicretin Başlaması Biatle birlikte İslam davasına taraflar da ikiden üçe çıkmış oluyordu. şimdi Mekkeli müşrikler ve müminler şeklinde iki tarafa birde Medineli mü’minlerin katılması bütün şartlan müminlerin lehine olacak şekilde alt üst etmişti Medineli Müslümanlar Allah’ın Rasülünü ve müminleri Medine’ye davet etmişler, bu davetleri de kabul edilmişti. Önce Habeşistan hicretinde olduğu gibi başlarında peygamberleri olmadan müminler Medine’ye hicret ettiler. Daha sonra ise Taife gittiği gibi yanında bir kişi ile -Hz. Ebu Bekir- Peygamberimiz Medine’ye hicret etti.

Müslümanlar gizli ve küçük gruplar halinde Medine’ye hicret etmeye başladılar. Bütün Müslümanlar gizlice Mekke’yi terk edip hicret ediyorlardı. Sadece Hz. Ömer, alenen müşriklere meydan okuyarak ve hicretini ilan ederek hicret etti.

Bir gün Hz Ebu Bekir yeni bir durum olduğunu fark ederek Rasulullah’tan yeni bir haber olup olmadığını sordu. O’da ” Yüce Allah Bana Mekke’den Medine’ye hicrete izin verdi.”buyurdu. Hz.Ali’yi çağırdı. O’na kendi yatağına yatmasını, korkmamasını, ayrıca Mekkelilerin kimseye güvenmeyip kendisine teslim ettiği emanetleri O’na tek tek vererek sabah kalktığında bu emanetleri sahiplerine vermesini istedi. Daha sonra Medine’ye dönmesïni söyledi.

Gizlice Çıkış ve Takip: Peygamberimizin evi, çeşitli kabilelerden seçilen kiralık katiller tarafından kuşatılmıştı O, evde Hz.Ali ile konuştuktan sonra çıktı. Kaynaklar,0′ nun gece evinin kapısından çıkarak katiller arasından geçip gittiğiııi bildirmektedir. Evden çıktı. Yerden bir avuç toprak a1arak evi kuşatanların üzerine saçtı. Rasulullah evden ayrıldıkdan sonra Hz Ebu Bekir’in evine gitti ve beraber yola çıktılar. Fakat müşrikler peşlerine takılarak onları takip etmeye başladılar. Efendimiz mağarada konakladılar. Onlar içeride saklanırken mağaranın ağzına örümcek ağ germ1şti. Böylesine zaif bir engel bu kadar azgın bir düşmanı durdurmaya yetmişti.

Rasulullah’ın hicreti sekiz gün sürdü Rasulullah bir müddet Kuba`da kalmaya karar verdi. Kuran’da “Takva Mescidi” olarak geçen mescidi inşa ettiler Rasulullah onüç gün kadar Kuba’da ka1dıktan sonra Medine’ye hareket etti. Medine’ye vardığında herkes O’nu bekliyordu. Bütün halk kendi evlerinde misafir olmasını arzu ediyorlardı. Lakin devesi Kusva’nın çöktüğü yerde evinin yapılmasına karar verildi. Rasulullah Medine’ye ilk geldiği gün1erde O’nu evinde misafir eden Ebu Eyyub(ra) da şunları söylemekte idi. “Evim iki katlı idi. Üst katını Rasulullah’a vermek istedim fakat O “Ya Eyyub! Evin alt katında bulunmanız bize daha uygun olur” dedi. Alt katta oturdu. Biz üst katta bulunuyorduk. 0 sırada içinden su bulunan testimiz kırıldı. Rasulullah’ın üzerine damlayıp O’nu rahatsız etmesinden korkarak eşimle tek örtüneceğimiz yorganımızı suyun üzerine bastırdık.

MEDİNE’DE YAPILANLAR

Muhacir ve Ensar Arasında Kardeşlik Tesisi: Muhacirler, her şeylerini bırakıp geldikleri Medine’nin havasına da, adetlerine de, çalışma şartlarına da alışkın değillerdi.

Rasulullah, kırk beş muhacirle, kırk beş ensarı Malik b. Enes’in evinde topladı. Bunları birbirleriyle kardeş ilan etti. Bu kardeşlikle muhacirler, Medineli kardeşlerinin varlıklarına ortak oldukları gibi birbirlerine mirasçı da oluyorlardı. Miras hukuku Bedir Savaşı sonrasına kadar bu özelliğini korudu. Daha sonra bu hüküm Kur’an ayetleriyle değiştirildi.

Peygamber Mescidi’nin İnşası: Medine’de önceleri mü’minlerin topluca ibadet edecekleri bir mescidleri yoktu. Temeller kazıldı, kerpiçler hazırlandı ve yedi ay içinde taş temel üzerine kerpiç duvarlar örülerek üzeri hurma ağaçlarıyla örtüldü. Tabanı çakıl taşlarıyla doldurulduktan sonra kumla düzeltildi. Efendimiz bu mescidin inşaasında bizzat kerpiç taşıyarak işçi gibi çalışmıştı.

Müslümalar için bir oda yapıldı. Burada kalan müslümanlara “Ashab-ı Suffa” adı verildi, Medine Mescidi, Kuba’da yapılan mescidden sonra yapılan ikinci mesciddir.

Medine Sözleşmesi: Hicretin nihayetiyle birlikte de sosyal şartlar, onu hızla devletleşmeye yöneltiyordu. Müslamanlar tam anlamıyla birbiriyle kaynaşmış, sosyal hayat tam istikrara kavuşmamıştı. Evs ve Hazreç kabileleri topluca müslüman olmuşlardı, ancak bu topluca Müslümanlık yeni sorunları da beraberinde getirmişti.

Bütün bu şartlar, Medine’nin bağımsız bir yapı olduğunu ortaya koymaya zorluyordu. Yani devlet olmak kaçınılmaz hale gelmişti. Medine halkının temsilcilerini Enes b.Malik’in evinde topladı. Medine’nin müstakil bir devlet halinde hareket edebilmesi için temsilcilerin hepsinin de kabul edecekleri bazı temel prensipler tesbit edilerek yazıldı. İlk savunma birlikleri kuruldu ve diğer kurumlar teşekkül ettirildi.

PEYGAMBERLERİN ÇOCUKLUK HÎCRETLERİ

Hz. İbrahim’in çocukluk Hicreti: Hz.İbrahim Nemrut b.Kenan zamanında doğdu. Nemrutun bir çok kâhinleri, müneccimleri vardı. Onlar Nemrud’a bir çocuk doğacak ve senin dinini değiştirecek. Mülkün son bulacak. O sene doğan çocukların öldürülmesi emredildi. Anası Hz.İbrahim’i doğurdu ve babası O’nu bir mağaraya gizledi.

Hz.İsmail’in Cocukluk Hicreti: Hz.İbrahim Hacer’le evlenip Hz.İsmail doğduktan sonra, emzirmekte olduğu bu oğlu ile beraber Sara’nm taarruzundan korunınak için Şam’dan çıkıp Mekke’ye geldi. Hacer’le Hz.İsmail’i Mescid-I Haram’ın bulunduğu yerin ve mescidin yüksek bir mahallindeki Zemzem kuyusunun yukarısında büyük bir ağacın yanına bıraktı.

Hz. Yusuf’un Çocukluk Hicreti: Hz.Yusuf’un çocukluk hicreti Kur’an-ı Kerim’de anlatılır. Kardeşleri Hz.Yusuf’u ve Bünyamin’i kıskanmaktadırlar. Yusuf’u uzak bir yere götürüp öldürmeye karar verirler. Babalarından zorla izin aldıktan sonra uzak bir yere gittiler. Hz.Yusuf’u bir kuyuya attılar. Bir kervan Yusuf’u kuyudan çıkarıp satmak üzere Mısır’a götürdüler.0rada Mısır Emirine satıldı.

Hz.Musa’nın Çocukluk Hicreti : Hz.Musa’nın doğumu Hz.İbrahim’e benzer. Doğacağı kainler tarafından Firavun’a bildirilir. Hz.Musa ölümden kurtulur. Annesi O’nu bir sepete koyarak Nil’e bırakır ve Hz.Musa Firavunun sarayına gider. Firavun tarafından büyütülür.

Hz.Muhammed (sas) ‘in çocukluk Hicreti: Mekke’de bir adet vardı. Doğan çocuklar başka bir anneye emzirilmek üzere veriliyordu. Peygamber Efendimiz’i emziren Halime anamız ise o yıl kıtlık olduğu için emzirecek çocuk arıyordu. Bir kervanla Mekke’ye geldi. Yeni doğan oğlu Abdullah, zayıf merkebi ve süt vermeyen devesiyle diğerlerinden geride kalmıştı. Mekke’ye geç girmişlerdi. Herkes iyi, varlıklı ailelerin çocuklarını almış; Efendimiz’i, yetimdir bize birey veremezler diye kimse almaya yanaşmamıştı.

Halime almayı kabul etti. Efendimiz’i yanlarına aldıktan sonra evleri bereketlenmişti. Hz. Muhammed (sas)’i alarak Mekke’den ayrıldı. Böylelikle Efendimiz hicret etmiş oluyordu.

Çağlayan Yayınevi

Ahd-i Cedit (Yeni Ahid), Hıristiyanların Kitâb-ı Mukaddes’inin, İnciller’i de içine alan bölümüdür153. Ahd-i Cedit, dört İncil’den, yirmibir mektup’tan, Rasullerin İşleri ve Vahiy bölümlerinden oluşur; toplam yirmiyedi bölümdür154. Dört İncil, Matta, Markos, Luka ve Yuhanna adlı kişilerin yazdığı İnciller’dir. İncil, Hz. İsa’ya indirilmiştir.

Bu kısa bilgiden sonra, Ahd-i Atik’te bulunan müjdelere geçebiliriz:

1. Müjde: “Ben Baba’dan isteyeceğim ve O size, sizinle daimî kalacak olan başka bir Periqlytos gönderecektir.”155 “Benim gitmem sizin için hayırlıdır; çünkü ben gitmezsem, Periqlytos size gelmez. Fakat gidersem, onu size gönderirim. Ve o geldiği zaman, günah için, salâh için ve hüküm için dünyayı ilzam edecektir…Size söyleyecek çok şeylerim var; fakat şimdi dayanamazsınız. Fakat o Periqlytos gelince, size her hakikate yol gösterecek; zira kendiliğinden söylemeyecektir; fakat her ne işitirse söyleyecek ve gelecek şeyleri size bildirecektir.”156

Bu ifadelerdeki ‘Periqlytos’ kelimesi, hristiyanlan tarafından tahrif edilerek ‘Paraklet’ şekline dönüştürülmüş ve ‘teselli edici, aracı, hakikat ruhu’ gibi mânâlar verilmiştir157. Halbuki kelimenin aslı, ‘Periqlytos’tur ve ‘en çok övülen, en çok hamdeden’ mânâlarına gelir ve ‘Ahmed’ kelimesinin tam karşılığıdır158. Saff Sûresi’nde Hz. İsa’nın, kendinden sonra gelecek ve adı ‘Ahmed’ olacak bir peygamberi müjdelediği belirtilmektedir159.

İbn İshak (151/768), Yuhanna 15:26-27. âyetleri şöyle tercüme etmiştir: “Babanın size göndereceği Münhamanna, Baba’dan çıkan hakikat ruhu geldiği zaman, benim için şahitlik edecektir. Siz de şahitlik edeceksiniz; çünkü başlangıçtan beri benimle berabersiniz. Bunu size, yanlışa sapmayasınız diye söylüyorum.” Münhamanna, Süryanice’de Muhammed karşılığındadır. Yunanca’sı Paraklitos’tur160. Bu kelime, ‘teselli edici’ olarak çevrilirse hiçbir mânâ ifade etmez161.

Grekçe’deki ‘Periqlyte’ kelimesi, Ârâmice ‘Mhamada’ yahut ‘Hamida’ kelimesinin karşılığıdır. Bu kelime, Arapça’da ‘Muhammed’ ve ‘Ahmed’ kelimelerine karşılık gelir162.

Periqlytos’un bir özelliği de, kendiliğinden birşey söylememesi, ne vahyedilmişse onu aktarması ve olacak şeyleri söylemesidir. Bu özellikler, Hz. Muhammed’de mevcuttur. O, Kur’an’ın diliyle şöyle der: “Ben, ancak bana vahyolunana uyarım ve ben, ancak bir uyarıcıyım.” (Ahkâf 46/9) “O hevasından konuşmaz; konuştukları, ancak ona vahyolunanlardır.” (Necm 53/3-4) âyeti de aynı gerçeği ifade eder163.

Faraklit, Hz. İsa hakkında şahitlik yapacaktır ve Hz. İsa’dan sonra gelecektir. Günahlarından dolayı bütün insanlığı ilzâm edecektir164.Yuhanna İncili’nin haber verdiği bu Paraklit’i, bir insan olarak anlamak gerekir; zira onun, Hz. İsa gibi işitme ve görme yetilerine sahip olduğu ifade edilmiştir. Bugün elimizde bulunan metindeki ‘Ruhu’l-Kudüs’ ibaresi, sonradan, tamamen kasıtlı olarak yapılmış bir ilavedir165.

Hristiyanlarca zındık sayılan, pek çok taraftarı bulunan bir mezhebin lideri, kendisinin, Hz. İsa’nın müjdelediği ‘övülmeye en çok lâyık kimse’ olduğunu söyleyerek, kendisinin ‘Periqlytos’ olduğunu iddia etmiştir. Bu sahte Periqlytos hareketinden, ilk devir hristiyanlarının, geleceği va’dedilen bu ‘hakikat ruhu’nu, belli bir şahıs ve Allah’ın son peygamberi olarak anladıkları sonucuna varmaktayız166.

Peygamberimizden önce ne Periqlytos isminde bir Yunanlı’ya, ne de Ahmed isminde bir Arap’a rastlanılmıştır; bu, eşsiz bir mûcizedir167. Bütün bunlardan, Hz. İsa’nın geleceğini haber verdiği Periqlytos’un, son peygamber Hz. Muhammed (sav) olduğu sonucuna varmaktayız.

2. Müjde: “Tövbe edin; çünkü göklerin melekûtu yakındır.”168 “Şöyle duâ edin: Ey göklerde olan Rabbimiz! İsmin mukaddes olsun, melekûtun gelsin. Gökte olduğu gibi, yerde de senin iraden olsun.”169 “İsa havarilerini toplayıp onları, Allah’ın melekûtunu ilan etmek için gönderdi.”170

İncillerde sıkça geçen, Hz. İsa’nın müjdelediği ‘Melekûtullah’ veya ‘Melekûtu’s-semâvât’, Allah’ın hâkimiyeti veya göklerin hâkimiyeti anlamlarına gelir171. Göklerin melekûtundan murad, Hz. İsa’nın getirdikleriyle zuhûr eden kurtuluş yolu olamaz; öyle olsaydı İsa, ‘Göklerin melekûtu yaklaştı.’ demez, ‘geldi’ derdi. Göklerin melekûtu, Hz. İsa’dan sonra gelen Hz. Muhammed’in getirdiği şeriatle gerçekleşmiştir. Hz. İsa, işte bu yüksek şeriati müjdeliyordu172. Bu müjde, doğru yolun yolcusu, tevhidi öğreten ve hiçbir şeyden yılmayan, yüce ve eşsiz bir peygamber olan son peygamber Hz. Muhammed’in müjdesidir173.

“Allah’ın mülk ve saltanatı, sizden alınacak ve meyvelerini yetiştirecek bir millete verilecektir.”174 Bu âyette, Hz. Peygamber ve ümmeti müjdelenmektedir175. Hz. İsa bu sözüyle, Allah’ın iradesinin yeryüzüne hakim kılınmasını sağlayacak olan Melekûtullah’ın kendi ümmetinden, yani İsrailoğullarından alınıp, başka bir ümmete verileceğini ifade etmiş olmaktadır. Bu ümmet Hz. Muhammed’in ümmeti, bu hakimiyeti sağlayan da İslâm dinidir176.

İncil’de göklerin melekûtu, bir bağ sahibinin durumuna benzetilmektedir: Bağ sahibi, bağını bazı kişilere kiralar. Sonra kirayı almak için adamlarını gönderir. Kiracılar, bağ sahibinin adamlarından bazılarını yuhalarlar; bazılarını döverler; bazılarını taşlarlar; bazılarını da öldürürler. Sonunda bağ sahibi, saygı gösterirler diye oğlunu gönderir; bağcılar: ‘Aman bu mirasçıdır; onu öldürüp mirasa konalım.’ diyerek onu öldürürler. Burada Hz. İsa, dinleyenlere soruyor: ‘Bu durumda bağın sahibi ne yapmalı?’ Dinleyenler, bağ sahibinin bu adamları yok edeceğini, yerlerine başka kiracılar alacağını söylerler. Hz. İsa da cevaben: ‘Siz kitapta Yapıcıların reddettiği taş, işte köşenin baş taşı oldu.’177 sözünü okumadınız mı? Bu nedenle, Allah’ın melekûtu sizden alınacak ve onun meyvelerini yetiştirecek bir millete verilecektir.’ demiştir178. Ferisîler ve başkâhinler, bu meselde kastedilen azgın kiracıların kendileri olduklarını anladılar; ama halktan korktukları için birşey yapamadılar. Bu meselde bağ sahibi, Allah’ı; azgın kiracılar, yahudileri; yeni kiracılar da Hz. Muhammed’in ümmeti olan Arapları ve diğer müslümanları temsil etmektedir179.

İncil’de bir mesel daha anlatılmaktadır: Bir bağ sahibi, bağında çalışmaları için, birkaç işçiyle bir dinar yevmiyeye anlaşır ve onları bağa gönderir. Bir müddet sonra yine çarşı meydanına uğrar ve orada bekleyenleri de çalışmaları için bağına yollar. Akşam üzeri, çarşıda boş duran birilerini görür. Onlara niçin çalışmadıklarını sorar. Onlar da, ‘Bizi kimse tutmadı.’ derler. Bağ sahibi, onları da bağına gönderir. Gün sonunda kâhyasına, son gelenlere birer dinar vermesini söyler. Sıra, sabah erkenden işe başlayanlara gelince, onlara da birer dinar vermesini söyler. Bu kişiler bağ sahibine, ‘Bir-iki saat çalışanlarla bizi niye eşit tuttun?’ diye sorarlar. O da onlara, kendileriyle bir dinara anlaştığını ve birer dinarlarını da verdiğini; diğerlerine fazladan verdiklerine ise kimsenin karışamayacağını söyler. Böylece sonuncular, birinciler; birinciler de sonuncular olur180. Bu meselde bağ sahibi Allah’ı; bağda çalışan işçiler, peygamberlerin ümmetlerini temsil eder. Akşam üzeri çalışmaya başlayanlar, en son ümmet olan Hz. Muhammed’in ümmetidir. Diğerlerinden daha az çalışmalarına rağmen, hem onlarla eşit yevmiye aldılar, hem de diğer çalışanlardan önce yevmiyelerini aldılar. Bu işçilerin ‘Bizi kimse tutmadı.’ demeleri, onlara asırlar boyu peygamber gönderilmediğini ifade etmektedir. Hz. Peygamber, “Ben ikindi ile gün-batımı arasında gönderildim.”181 buyurmuştur. Yine o, “Biz öne geçen sonuncularız.”182 buyurmuştur183.

Hz. İsa der ki: “Göklerin melekûtu, bir adamın tarlasına ektiği bir hardal tanesine benzer; o tane ki, bütün tohumların en küçüğüdür; fakat büyüyünce, sebzelerden daha büyüktür ve ağaç olur; ta ki göğün kuşları onun dallarına konarlar.”184 Fetih Sûresi’nde, Hz. Peygamber’in beraberindekilerle ilgili bir meselin İncil’de geçtiği söylenmektedir: “Onların İncil’deki meselleri şöyledir: Onlar, filizini yarıp çıkarmış, gittikçe kuvvetlenerek kalınlaşmış, gövdesi üzerine dikilmiş bir ekine benzerler ki bu, çiftçilerin hoşuna gider. Allah, böylece onları çoğaltıp kuvvetlendirmekle, kâfirleri öfkelendirir.” (Fetih 48/29)185

Bütün bunlardan anlaşılan şudur: Göklerin melekûtundan maksat, İslâm dinidir, onun uygulamaya geçirilmesidir186.

3. Müjde: Yahudiler Hz. Yahya’ya ‘Sen İlya mısın, Mesih misin, yoksa o peygamber misin?’ diye sormak için birkaç kişi gönderdiler. O, bunların hiçbiri olmadığını, İşaya peygamberin dediği gibi “Rabbin yolunu düzeltin.”187 diye çölde bağıranın sesi olduğunu söylemiştir. Onlar ‘Öyleyse ne diye vaftiz ediyorsun? diye sorunca, o dedi ki: ‘Ben su ile vaftiz ediyorum ve ben, benden sonra gelenin çarığının bağını bile çözmeye lâyık değilim. O, kutsal ruh ve ateşle vaftiz edecektir.’188 Burada müjdelenen, Hz. İsa değildir; çünkü Hz. İsa, Hz. Yahya ile akrandır ve çağdaştır. Hz. Yahya, ‘benden sonra’ ifadesiyle, bu peygamberin daha sonra geleceğini bildirmiş oluyor189. Bu peygamber, Hz. Muhammed’dir; Yahya ve İsa suyla vaftiz ederken o, ruhları tertemiz eden Allah’ın boyası, yani dini ile vaftiz ediyor, insanları doğru yola iletiyordu190.
4. Müjde: “Fânî olan yiyecek için değil, ebedî hayata bâkî olan yiyecek için çalışın; onu size İnsanoğlu verecektir; çünkü Baba Allah, ona mührünü basmıştır.” Ve İsa’ya dediler: “Allah’ın işlerini işlemek için biz ne yapalım?” İsa cevap verdi: “Allah’ın işi şudur: O’nun gönderdiği adama îmân edesiniz.”191 “Artık sizinle çok şeyler konuşmayacağım; çünkü bu dünyanın reisi geliyor ve bende onun hiçbir şeyi yoktur.”192

İncil’de, Hz. İsa’nın ağzından tam 83 yerde geçen ‘İnsanoğlu’ ifadesinin tenkidli bir araştırması, Hz. İsa’nın bu ifadeyi kendisi için kullanmadığını, üçüncü bir şahıs için kullandığını göstermektedir193. Hz. İsa, onun hakkında ‘gelecek, olacak, gelmesi yakındır, kapıdadır’ gibi istikbal ifade eden sözler söylemiştir. Hz. İsa’nın, özelliklerini sayarak geleceğini söylediği, müjdelediği bu ‘İnsanoğlu’, Hz. Muhammed (sav)’dir194. Bu ibâreler, Kur’ân’daki “De ki: Ben de sizin gibi bir beşerim, insanım.” (Kehf 18/110) şeklinde Peygamberimizin ağzından hikâye edilen onun bir insanoğlu olduğu gerçeği ile örtüşmektedir.

5. Müjde: “Âdem’den sonra yedinci olan Hanok (İdris) da şunları önceden haber verdi: ‘Bilin ki Rabb, onbinlerce mukaddes ile gelip, herşey hakkında nihâî hükmünü verecektir. Allah’a karşı gelerek işledikleri günahların, O’na karşı sert sözler söyleyerek günah işlemiş olanların hesabı görülecektir.'”195

Hristiyan müfessirler, bu sözlerden ‘gelecek bir kimse’nin varlığına dair bir ön-haber (beşâret) mânâsı çıkarırlar196. Bu mukaddes onbinler, Hz. Peygamber’in ashâbıdır. Allah’ın herşey hakkındaki nihâî hükmü de İslâm şeriatidir197.

6. Müjde: İncil, bir kitap mânâsı taşımaz; o, bir manevî fikir ve muvakkat bir yol olarak bilinir198. O, sadece Tevrat kitaplarının harfiyyen muhafaza ve tasdikine dair bir taahhüt ve teminat; gerçek saadetin kelâmı olan Kur’ân’ı müjdeleyen bir vaaz ve şifâhî bir beyannâmedir199. O, gelecek olan Melekûtullah’ın, bir ümîdin ve va’dolunan büyük bir saâdetin müjdesidir. ‘Evangelion’, yani ‘İncil’ kelimesi, ‘gerçek saâdetin müjdecisi’ anlamına gelir200. Madem ki Hz. İsa Allah’ın melekûtunun müjdecisidir, İncil de Kur’ân’ın müjdecisidir201.
7. Barnabas İncili’nde Bulunan Müjdeler

M.S. 366’da papa olan Papa Damasus (304-384)’un, Barnabas İncili’nin okunmamasına dair bir karar çıkarttığı kaydedilmektedir. Bu karar, M.S. 395’te ölen Kaesaria Piskoposu Gelasus tarafından da desteklenmişti. Bu İncil, apokrif kitaplar arasına dahil edildi. ‘Apokrifa’, kısaca ‘halktan gizlenmiş’ anlamına gelir. Bu İncil, M.S. 382’de Batı kiliselerince, M.S. 465’te de Papa İnnocent’in kararı ile yasaklanmıştı. M.S. 496’da Galasian Kararı ile Barnabas İncili, yasaklanmış kitaplar arasına dahil edildi202.

Barnabas İncili’nin İngilizce çevirisinin dayandığı İtalyanca elyazması, Papa Sextus (1589-1590)’un mülkiyetinde idi. Sextus, Barnabas İncili’nden geniş olarak yararlanmış olan İreneus’un yazılarını okuduktan sonra Barnabas İncili ile yakından ilgilenen, onu merak eden Fra Marino denilen bir keşişle dost olmuştu. Bir gün Fra Marino, Papa’yı ziyarete gitti. Birlikte öğle ve akşam yemeğini yedikten sonra, Papa uykuya daldı. Keşiş Marino, Papa’nın özel kütüphanesindeki kitapları gözden geçirmeye başladı ve Barnabas İncili’nin İtalyanca elyazmalarını ele geçirdi. İncil’i, pelerininin altına gizleyerek oradan ayrıldı ve Vatikan’a gitti. Bu yazma, daha sonra, Amsterdam’da ‘yaşamı boyunca bu sayfaların değerini sık sık işitmiş olan önemli bir şahsiyete ve yetkiye sahip bir kişi’ye varıncaya kadar, elden ele dolaştı. Bu kişi ölünce bu İncil, Prusya Kralı temsilcisi olan J. E. Kramer’in mülkiyetine girdi. Kramer, yazmayı 1713’te, kitap uzmanı meşhur Savaylı Prens Eugen’e sundu. 1738’de, hâlen içinde bulunduğu Viyana Hofbibliothek’te ele geçirildi203.

Barnabas İncili’nin elyazması, Canon ve Mrs. Ragg tarafından İngilizce’ye çevrildi ve 1907’de basıldı. İngilizce çevirinin aşağı yukarı bütün nüshaları, aniden ve gizemli bir şekilde piyasadan kaldırıldı. Bu çeviriden, sadece iki nüshanın varlığı biliniyor; bunlardan biri British Museum’da, diğeri de Washington Kongre Kütüphanesi’ndedir. Kongre Kütüphanesi’nden, kitabın bir mikro-filmi alındı ve İngilizce çevirinin yeni bir baskısı, Pakistan’da yapıldı204.

Hristiyan literatüründe Barnabas İncili’nin adı nerede geçmişse, oraya bir muhalefet şerhi konmuş, bu İncil’in, sahte ve uydurma olduğu, dolayısıyla reddedilmesi gerektiği ileri sürülmüştür. Hattâ bu İncil’in, bir müslümanın hayal gücünün bir eseri olduğu iddia edilmiştir. Bu, büyük bir yalandır; çünkü böyle bir kitap, bir müslüman tarafından yazılmış olsaydı, bu, müslümanlar tarafından bilinir ve islâmî eserlerde ondan sık sık bahsedilirdi. Taberî, Mes’ûdî, Ya’kûbî, Bîrûnî, İbn Hazm, İbn Teymiyye gibi hristiyan kaynaklarına vâkıf olan yazarlar, Hristiyanlık ve onun kutsal kitaplarından bahsederken, Barnabas İncili’ne en ufak bir işarette bile bulunmamışlardır. George Sale’in, Kur’an’ın İngilizce çevirisinde bundan bahsetmesinden önce müslümanlar, Barnabas İncili’nin adını bile duymamışlardı. İbnü’n-Nedîm (385/995) ve Hacı Halife (1067/1657) tarafından hazırlanan, geniş birer bibliyografya eseri olan ‘el-Fihrist’ ve ‘Keşfü’z-Zünûn’ adlı kitaplarda da bu İncil’in adı geçmemektedir205.

Barnabas İncili’nin müslümanlar tarafından yazılmadığının bir delili de şudur: Hz. Peygamber’in dünyaya gelişinden 75 yıl önce (M.S. 496), Papa I.Gelasius döneminde ‘yanlış ve dînî düşüncelere aykırı kitaplar’ adı altında hazırlanan listede, Barnabas İncili’nin adı geçmektedir; o çağda, bu sözde İncil’i yazacak bir müslümanın var olamayacağı açıktır; çünkü o zaman daha Hz. Peygamber bile doğmamıştı206.

Hz. Muhammed’in geleceğine dair müjdeler, Barnabas İncili’nde daha açık ve nettir. Orada, Hz. Muhammed (sav), adıyla zikredilir; hatta Kelime-i Tevhid bile onda mevcuttur. Herşeyin, bütün dünyanın onun için yaratıldığı ifade edilir207.

1. Müjde: “Ayağı üzerine kalkan Âdem, havada güneş gibi parlayan bir yazı gördü: ‘Allah’tan başka ilah yoktur ve Muhammed Allah’ın rasûlüdür.’ Bunun üzerine Âdem, ağzını açarak dedi: ‘Şükür sana ey Allah’ım Rabb! Bana hayat nimeti verdin; fakat bana söylemeni istiyorum: Bu, ‘Muhammed Allah’ın elçisidir.’ sözünün anlamı nedir? Benden önce yaratılmış başka insanlar mı vardı?’ Bundan sonra Allah dedi: ‘Tabi ey kulum Âdem, sana diyorum ki, ilk yarattığım insan sensin; senin görmüş olduğun, yıllar sonra dünyaya gelecek, benim rasûlüm olacak ve herşeyi kendisi için yarattığım oğlundur. O geldiği zaman, dünyaya ışık verecektir. Ben hiçbir şey yaratmadan altmışbin yıl önce, ruhu semâvî bir nûr içine konmuştur.'”208 “Hz. Âdem, cennetten çıkarılınca da kapının üzerinde yazılı olan kelime-i tevhidi gördü ve ağlayarak şöyle dedi: ‘Allah’ı razı edici olsun ki ey oğlum, çabucak gelesin ve bizi perişanlıktan kurtarasın.'”209
2. Müjde: “İsa dedi ki: ‘Allah’ın 124.000’e varan peygamberi kapalı konuşmuştur; fakat benden sonra, bütün peygamberlerin ve kutsal kişilerin ulusu gelecek ve peygamberlerin söylediği bütün şeylerin karanlığı üzerine ışık dökecektir; çünkü o, Allah’ın Elçisi’dir.'”210
3. Müjde: “Kâhinler, İsa’yı konuşurken yakalamak için aralarında istişâre ettiler ve bunu gerçekleştirmek için de, Levililerle yazıcıların bazılarını, ona, ‘Sen kimsin?’ diye sormak üzere gönderdiler. Hz. İsa itirafta bulunup gerçeği söyledi: ‘Ben Mesîh değilim.’ Onlar dediler: ‘Sen İlya mısın, Yeremya mısın, yoksa eski peygamberlerden biri misin?’ İsa cevap verdi: ‘Hayır.’ Sonra dediler: ‘Sen kimsin? Bizi gönderenlere doğru şahitlikte bulunabilmemiz için söyle.’ İsa dedi: ‘Ben, bütün Yahudiye’de haykıran ve İşaya’da da yazılı olduğu gibi, Rabb’ın elçisi için yol açın, diye haykıran sesim.’ Onlar dediler: ‘Eğer sen Mesih veya İlya ya da herhangi bir peygamber değilsen, neden yeni akide vaz’ediyor ve kendini Mesih’ten daha çok saydırıyorsun?’ İsa cevap verdi: ‘Allah’ın benim elimde meydana getirdiği mûcizeler, benim, Allah’ın dilediği şeyleri konuştuğumu gösterir. Ben hiçbir zaman, sözünü ettiğiniz kişiden daha çok kendimi saydırmadım; çünkü ben, sizin Mesîh dediğiniz, benden önce yaratılmış ve benden sonra gelecek ve inancı, dini son bulmasın diye gerçeğin sözlerini getirecek olan Allah’ın Elçisi’nin ayakkabılarının bağlarını çözecek değerde değilim.'”211

Hz. İsa’nın Mesîh olmadığını söylemesi, herhalde o zaman Mesîh kelimesiyle ‘Âhir-zaman peygamberi’nin kastedilmiş olmasındandır; yoksa Hz. İsa’ya, Kur’an’da da Mesîh212 denmiştir213.

4. Müjde: “Bakın size diyorum ki, her peygamber geldiği zaman, yalnızca bir kavme Allah’ın rahmetinin işaretini götürmüştür ve sözleri de, gönderildiği insanların ötesine uzanmamıştır. Fakat Allah’ın Elçisi geldiği zaman, Allah ona, kudret ve rahmetinin sonuymuş gibi verecek. O kadar ki, akidesini alacak olan bütün dünya kavimlerine rahmet ve selâmet götürecektir. Dinsizler üzerine güç ile gidecek ve puta tapıcılığı ezecek; o kadar ki, Şeytan’ı kahredecektir; çünkü Allah, İbrahim’e böyle va’detmiştir: ‘Dikkat et, senin soyunla yeryüzünün bütün kabilelerini kutsayacağım ve sen ey İbrahim, nasıl putları parça parça etmişsen, senin soyun da böyle yapacaktır.’ Sonra şöyle soruldu: ‘Ey muallim, bu va’d kime verilmiştir? Söyle bize; çünkü yahudiler İshak’a verilmiştir, diyorlar; İsmailîler de İsmail’e.’ İsa cevap verdi: ‘Davud kimin soyundandı?’ Onlar dediler ki: ‘İshak’ın.’ Sonra İsa dedi: ‘Öyleyse Allah’ın Elçisi geldiği zaman hangi soydan olacaktır?’ Havariler cevap verdiler: ‘Davud’un soyundan.’ Bunun üzerine İsa dedi: ‘Siz, kendinizi kandırıyorsunuz; çünkü Davud, şöyle söyleyerek ona ‘efendi’ der: Allah efendime, ben düşmanlarını senin ayak taburen yapıncaya kadar sağ yanımda otur, dedi. Eğer sizin Mesih dediğiniz Allah’ın Elçisi, Davud’un oğlu (veya torunu) ise, Davud ona nasıl ‘efendim’ der? Bana inanın; size söylüyorum ki va’d, İsmail’e yapılmıştır, İshak’a değil.’ Bunun üzerine havariler, Musa’nın kitabında va’din İshak’a yapılmış olduğunun yazılı olduğunu söylediler. Hz. İsa dedi ki: ‘Öyledir; ama onu Musa yazmadı, Yuşa da yazmadı; onu, Allah’tan korkmayan hahamlarınız yazdı. Allah İbrahim’e, ilk doğan çocuğun İsmail’i al ve dağa çıkıp onu kurban et, buyurdu. Eğer İshak doğduğu zaman İsmail yedi yaşında idiyse, İshak nasıl ilk doğan olur? Bu nedenle size diyorum ki, Allah’ın Elçisi, Allah’ın yarattığı hemen herşeye mutluluk getirecek olan bir nurdur; çünkü o, anlayış ve müşavere ruhuyla, hikmet ve kudret ruhuyla, korku ve sevgi ruhuyla, akıl ve itidal ruhuyla donatılmıştır. Ey onun dünyaya geleceği kutlu zaman! İnanın bana, onun ruhunu görenlere peygamberlik verildiğinden, her peygamber gibi ben de onu gördüm ve ona saygı gösterdim. Onu görünce, ruhum teselli ile doldu ve dedim: Ey Muhammed! Allah seninle olsun ve beni, ayakkabılarının bağlarını çözecek değerde kılsın. Buna ermekle ben de büyük bir peygamber ve Allah’ın kutsal bir kulu olacağım.”214

“Allah’ın va’di, Kudüs’te Süleyman Mabedi’nde yapılmıştır; başka yerde değil. Ama inan bana, bir gün gelecek ve Allah rahmetini, bir başka şehre gönderecek ve her yerde O’na gerçekten ibadet etmek mümkün olacaktır. Ve Allah, her yerde gerçek ibadeti rahmetiyle kabul edecektir. Ben, kuşkusuz İsrail ailesine bir kurtuluş peygamberi olarak gönderilmiş bulunuyorum; fakat benden sonra Allah’ın bütün dünyaya gönderdiği Mesih gelecek. Allah, dünyayı onun için yaratmıştır. O zaman, bütün dünyada Allah’a ibadet edilecek ve rahmete erilecektir.”215

5. Müjde: “Bir kâhin Hz. İsa’dan, Mesih’in nasıl geleceğini anlatmasını istedi. O da şöyle cevap verdi: ‘Ruhumun huzurunda durduğu Allah sağ ve diridir ki O, babamız İbrahim’e, senin soyundan yeryüzünün bütün kabilelerini kutsayacağım, diye va’detmişse de ben, yeryüzünün bütün kabilelerinin beklediği Mesih değilim. Fakat Allah, beni dünyadan çekip alınca Şeytan, dinsizleri, benim Allah ve Allah’ın oğlu olduğuma inandıracak, bu lânetli fitneyi yeniden çıkaracak. Bu şekilde, sözlerim ve akidem öylesine tahrif edilecek ki, ortada otuz mü’min ya kalacak, ya kalmayacak. Bunun üzerine Allah, dünyaya acıyacak ve herşeyi kendisi için yarattığı Elçi’sini gönderecek. O, güneyden kuvvetle gelecek ve puta tapıcılarla birlikte putları yok edecek. Şeytan’dan, insanlar üzerindeki egemenliğini alacak. Yanında, kendisine inanacak olanların kurtuluşu için Allah’ın merhametini getirecektir. Onun sözlerine inanacak olanlara ne mutlu!'”216

“Sözlerinizden teselli bulmuyorum; çünkü sizin ışık umduğunuz yere, karanlık gelecektir. Fakat tesellim, hakkımdaki her bâtıl düşünceyi yok edecek ve dini bütün dünyaya yayıp, dünyayı kontrolüne alacak olan Elçi’nin gelmesindedir; çünkü Allah, babamız İbrahim’e böyle va’detmiştir. Ve bana teselli veren, onun dininin sona ermeyecek ve Allah tarafından korunacak olmasıdır.”217 Hz. İsa’nın bu sözlerinin sonu, şu âyetle karşılaştırılabilir: “Muhakkak ki Zikr’i biz indirdik ve onu koruyacak olan da biziz.”(Hicr 15/9)

“Bir kâhin Hz. İsa’ya sordu: ‘Mesih’e ne ad verilecek ve hangi işaretler onun gelişini ortaya koyacaktır?’ Hz. İsa cevap verdi: ‘Mesih’in adı hayranlık uyandırır; çünkü Allah, ruhunu yaratıp da göksel bir nur içine koyduğu zaman, ona bu adı kendisi vermiştir. Allah dedi: Bekle Muhammed; çünkü senin uğruna cenneti, dünyayı ve yığınlarca varlığı yaratacağım. İçlerinden, seni bir elçi yapacağım; öyle ki, kim seni kutsarsa kutsanacak; kim seni lânetlerse lânetlenecektir. Seni dünyaya göndereceğim zaman, kurtuluşa elçim olarak göndereceğim ve senin sözün gerçek olacak; o kadar ki, gök ve yer düşecek, fakat senin dinin düşmeyecek. Muhammed onun kutlu adıdır.’ O zaman kalabalık seslerini yükselterek dediler ki: ‘Ey Allah, bize elçini gönder; ey Muhammed, dünyanın kurtuluşu için çabuk gel!'”218

6. Müjde: “Bir yazıcı dedi ki: ‘Allah’ın kulları ve peygamberleri olan Musa ve Yuşa’nın eliyle yazılmış eski bir kitap gördüm. Bu kitap, Musa’nın gerçek kitabıdır. İçinde, İsmail’in, Mesih’in babası; İshak’ın da, Mesih’in habercisinin babası olduğu yazılıdır. Ve kitap şöyle der: Musa dedi: ‘Kadîr ve Rahîm olan İsmail’in Allah’ı Rabb! Azametinin nurunu kuluna göster.’ Bunun üzerine Allah ona, Elçi’sini, İsmail’in kucağında gösterdi ve İsmail de İbrahim’in kucağındaydı. İsmail’in yanında İshak duruyordu; kucağında bir çocuk vardı; parmağıyla, Allah’ın Elçisi’ni gösterip diyordu: ‘Bu, Allah’ın bütün herşeyi kendisi için yarattığı kişidir.’ Yazıcı bundan sonra dedi ki: ‘Bu kitabın tamamını okuyamadım; çünkü ben kitaplığımda iken başkâhin, onu bir İsmailînin yazmış olduğunu söyleyerek, beni menetti.'”219

“Başkâhin İsa’ya dedi ki: ‘İbrahim’in bu oğlu kimdi?’ İsa cevap verdi: ‘Senin şanının ateşi ey Allah, beni tutuşturuyor ve konuşmadan edemiyorum. Bakın, söylüyorum: İbrahim’in oğlu İsmail’di. Ondan, kendisiyle yeryüzünün bütün kabilelerinin kutsanacağı, İbrahim’e va’dedilen Mesih gelecektir.’ Bunu duyan başkâhin kızdı ve bağırdı: ‘Şu dinsiz herifi gelin taşlayalım; çünkü o bir İsmailîdir. Hz. Musa’ya, Allah’ın kanununa küfretmiştir.’ Bunun üzerine bütün yazıcılar ve Ferisîler, halkın önde gelenleriyle birlikte Hz. İsa’yı taşlamak için taş kaptılar. Hz. İsa gözlerden kaybolup mabetten çıktı.”220

“Hz. İsa şöyle duâ etti: ‘Nimetinden, kavmim İsrail için gerekli olan herşeyi sağlayan Rab Allah! Dünyayı kendisi için yarattığın Elçi’nle kutsamayı va’dettiğin yeryüzünün bütün kabilelerini unutma. Dünyaya merhamet et ve Elçi’ni bir an evvel gönder ki, düşmanın olan Şeytan, saltanatını yitirsin.'”221

Barnabas İncili’nde geçen bütün bu ifadeler, Hz. İsa’nın, kendinden sonra, bütün insanlara rehber olacak bir peygamberi, Hz. Muhammed (sav)’i müjdelediğini göstermektedir222.

Sonuç

Hz. Peygamber’le ilgili bu kadar müjde, bu kadar haber varken, Ehl-i Kitab’ın onun hak bir peygamber olduğunu kabul etmemeleri, inatlarından ve kendilerine indirilen gerçekleri inkâr etmelerinden kaynaklanmaktadır. Hz. Peygamber’in Hindu kutsal kitaplarındaki isimleri, ‘Narashansah (Övülen kişi)’, ‘Astvishyata (Övülecek kişi)’ veya açıkça ‘Muhammed’dir. Onun Zerdüştî kitaplardaki ismi, ‘Soişyant (Âlemlere rahmet)’tır. Budist kutsal kitaplarındaki isimleri de, ‘Metteya’ ve ‘Maitreya’dır. O, Ahd-i Atik’te, ‘Şilo (Allah’ın Rasûlü)’, ‘Barnaşa (İnsanoğlu)’ ve ‘Himda (Ahmed)’ diye adlandırılmıştır. Onun Ahd-i Cedit’teki isimleri, ‘Periqlytos (Ahmed)’, ‘İnsanoğlu’ ve ‘O Peygamber’dir. Hritiyanların kabul etmediği Barnabas İncili’nde ise onunla ilgili müjdeler daha bârizdir; bu kitapta o, bizzat ismiyle müjdelenmiştir. Görüldüğü gibi, onunla ilgili haberler, oldukça açıktır. Bu kadar bariz bir gerçeği kabul etmemek, insaf dairesinin dışında kalır. Hz. Peygamber, tarih boyunca birçok peygamber tarafından müjdelenmiş, insanlar onun risaletini kabule hazırlanmıştır.

Bibliyografya

Abdulbâkî, Muhammed Fuad, El-Mu’cemu’l-Müfehres Li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Çağrı Y., İstanbul, 1990.

Ahmed B. Hanbel (241/855), Müsned, I-X, El-Mektebetü’l-İslâmî Ve Dâru Sadr, Beyrut, Trs.

Atâurrahîm, Muhammed, Bir İslâm Peygamberi: Hz. İsa, Terc: Kürşat Demirci, İnsan Y., İstanbul, 1994.

Aydemir, Abdullah, Tefsirde İsrâiliyyât, Beyan Y., İstanbul, 1992.

Bağçeci, Muhittin, Âyet Ve Hadislerde Peygamberlik Ve Peygamberler, Türdav Y., İstanbul, 1977.

Barnabas İncili, Terc: Mehmet Yıldız, Önsöz Ve Notlar: Ali Ünal, Kültür Basın Yayın Birliği, Yrs., Trs.

Bucaille, Maurice, Müsbet İlim Yönünden Tevrat, İnciller Ve Kur’an, Terc: Mehmet Ali Sönmez, Diyanet İşleri Başk. Y., İstanbul, 1987.

El-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed B. İsmail B. İbrahim (256/870), El-Câmiu’s-Sahîh, Şerh Ve Tahkik: Eş-Şeyh Kâsım Eş-Şemmâî Er-Rifâî, Dâru’l-Erkam, I-Ix, Beyrut, Trs.

Challaye, Felicien, Dinler Tarihi, Terc: Sâmih Tiryakioğlu, Varlık Y., İstanbul, 1960.

El-Cisr, Hüseyin, Risâle-İ Hamîdiyye, Terc: Manastırlı İsmail Hakkı, Sadeleştiren: Ahmet Gül, Bahar Y., İstanbul, 1973.

Davud, Abdulahad (1930), Tevrat Ve İncil’e Göre Hz. Muhammed, Terc: Nusret Çam, Nil Y., İzmir, 1992.

……………, İncil Ve Salîb, Neşre Haz: Kudret Büyükcoşkun, İnkılab Y., İstanbul, 1999.

Eliade, Mircea-Couliano, Ioan P., Dinler Tarihi Sözlüğü, Terc: Ali Erbaş, İnsan Y., İstanbul, 1997.

Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (1942), Hak Dini Kur’an Dili, I-X, Eser Neşr., İstanbul, (I-Ix) 1971, (X) 1982.

Esed, Muhammed (1992), Kur’an Mesajı (Meal-Tefsir), Terc: Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İşaret Y., İstanbul, 1997.

Garaudy, Roger, 20. Yüzyıl Biyografisi, Terc: Ahmet Zeki Ünal, Fecr Y., Ankara, 1998.

Gülen, M. Fethullah, Sonsuz Nur, I-Iı, Feza Y., İstanbul, 1994.

Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, I-Iı, Terc: Salih Tuğ, İrfan Y., İstanbul, 1993.

………………………, El-Vesâiku’s-Siyâsiyye, Terc: Vecdi Akyüz, Kitabevi Y., İstanbul, 1997.

………………………, Rasûlullah Muhammed, Terc: Salih Tuğ, İrfan Y., İstanbul, 1992.

………………………, İslâm’ın Doğuşu, Terc: Murat Çiftkaya, Beyan Y., İstanbul, 1997.

Harman, Ömer Faruk, “Fâran”, Dia, Xıı, İstanbul.

El-Hindî, Rahmetullah, İzhâru’l-Hakk Tercümesi, Terc: Ömer Fehmi Efendi-Nüzhet Efendi, Sönmez Y., İstanbul, 1972.

İbn Âşûr Et-Tahrîr Ve’t-Tenvîr, I-Xxx, Tunus, 1984.

İbn Hişâm (218/833), Es-Sîratü’n-Nebeviyye, I-Iv, Tahkik: Heyet, Dâru’l-Hayr, Riyad, 1992.

İbn İshâk (151/768), Siyer, Yayına Hazırlayan: M. Hamidullah, Terc. Sezai Özel, Akabe Y., İstanbul, 1991.

İbn Kesîr, El-Hâfız Ebu’l-Fidâ İsmail (774/1372), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, I-Iv, Mektebetü’l-Menâr, Ürdün, 1990.

Kahraman, Ahmet, Mukayeseli Dinler Tarihi, Kahraman Y., İstanbul, 1993.

Kitâb-I Mukaddes (Eski Ve Yeni Ahid), Kitâb-I Mukaddes Şirketi, İstanbul, 1995.

Mevdûdî, Ebu’l-Alâ (1979), Tefhîmu’l-Kur’ân, I-Vıı, Terc: Heyet, İnsan Y., İstanbul, 1996.

Nasr, Seyyid Hüseyin, İslâm; İdealler Ve Gerçekler, Terc: Ahmet Özel, İstanbul, İz Y., 1996.

Rousseau, Herve, Dinler Tarihi, Terc: Sinan Kocapınar, Gelişim Y., İstanbul, 1974.

Es-Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsîr, I-Iıı, Dersaâdet Y., İstanbul, Trs.

Şeriati, Ali, Dinler Tarihi, I-Iı, Terc: Abdullah Şahin-Abdülhamit Özer, Yedi Gece Kitapları, İstanbul, (I. C.) 1990, (Iı. C.) 1992.

Tümer, Günay-Küçük, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ocak Y., Ankara, 1993.

Tümer, Günay, “Brahmanizm”, Dia, Vı, İstanbul.

………….., “Budizm”, Dia, Vı, İstanbul.

Ulutürk, Veli, Kur’an’da Ehl-İ Kitap, İnsan Y., İstanbul, 1996.

Vidyarthi, A. H.-U. Ali, Doğu Kutsal Metinlerinde Hz. Muhammed, Terc: Kemal Karataş, İnsan Y., İstanbul, 1997.

Celil KİRAZ

Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı: 10, Cilt: 10, 2001

Arş. Gör., Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir Anabilim Dalı.

153. Tümer, age, s. 256.
154. Tümer, age, s. 257.
155. Yuhanna 14:16.
156. Yuhanna 16:7-13.
157. Davud, age, s.270.
158. Davud, age, s.270.
159. Bkz: Saff 61/6.
160. İbn Hişam, es-Sîratü’n-Nebeviyye, Riyad, 1413/1992, I, 187-188.
161. Davud, age, s.287.
162. Davud, age, s.288.
163. Davud, age, s.288-289.
164. el-Cisr, age, s.57.
165. Bucaille, Maurice, Müsbet İlim Yönünden Tevrat, İnciller ve Kur’an, Terc: Mehmet Ali Sönmez, İstanbul, 1987, s.176.
166. Davud, age, s.291; ayrıca bkz: el-Hindî, age, s.677; el-Cisr, age, s.60.
167. Davud, age, s.289.
168. Matta 4:17.
169. Matta 6:9-10.
170. Luka 9:2.
171. Ulutürk, age, s.106.
172. Ulutürk, age, s.108.
173. el-Hindî, age, s.669-670.
174. Matta 21:43.
175. el-Cisr, age, s.88.
176. Ulutürk, age, s.108.
177. Matta 21:42.
178. Bkz: Matta 21:33-43.
179. Ulutürk, age, s.113.
180. Bkz: Matta 20:1-16.
181. Buhârî, Fedâilü’l-Kur’an, 17.
182. Buhârî, Enbiyâ, 55.
183. Ulutürk, age, s.114.
184. Matta 13:31-32; Markos 4:26-32.
185. Bkz: Mevdûdî, Tefhîmü’l-Kur’ân, Terc: Heyet, İstanbul, 1996, V, 428-429; Hamidullah, İslâm Peygamberi, I, 576.
186. Davud, İncil ve Salîb, Neşre Haz: Kudret Büyükcoşkun, İstanbul, 1999, s.96-97; Ulutürk, age, s.111.
187. İşaya 40:3.
188. Bkz: Yuhanna 1:19-27; Matta 3:11.
189. Davud, Tevrat ve İncil’e Göre Hz. Muhammed, s.208.
190. Davud, age, s.234; Ulutürk, age, s.104.
191. Yuhanna 6:27-29.
192. Yuhanna 14:30.
193. Davud, age, s.314.
194. Ulutürk, age, s.106.
195. Yahuda’nın Mektubu 14-15.
196. Hamidullah, Rasûlullah Muhammed, s.51.
197. el-Hindî, age, s.669; Ulutürk, age, s.118.
198. Davud, İncil ve Salîb, s.41.
199. Davud, age, s.185.
200. Davud, age, s.41.
201. Davud, Tevrat ve İncil’e Göre Hz. Muhammed, s.197.
202. Atâurrahîm, Muhammed, Bir İslâm Peygamberi: Hz. İsa, Terc: Kürşat Demirci, İstanbul, 1994, s.46-47.
203. Atâurrahîm, age, s.48.
204. Atâurrahîm, age, s.49.
205. Mevdûdî, age, VI, 276-277.
206. Mevdûdî, age, VI, 277.
207. Ulutürk, age, s.118.
208. Barnabas İncili, Terc: Mehmet Yıldız, Önsöz ve Notlar: Ali Ünal, yrs., trs., s.110-111.
209. Barnabas İ., s.115.
210. Barnabas İ., s.118-119.
211. Barnabas İ., s.115-116.
212. Örnek olarak bkz: Âlü İmran 3/45.
213. Bkz: Barnabas İncili, s.116’da Ali Ünal’ın dipnotu.
214. Bkz: Barnabas İ., s.118-122.
215. Barnabas İ., s.174-175.
216. Barnabas İ., s.194-195.
217. Barnabas İ., s.195.
218. Barnabas İ., s.196.
219. Barnabas İ., s.326.
220. Barnabas İ., s.346.
221. Barnabas İ., s.351.
222. Ulutürk, age, s.119-120.