Bir âyette “Şehirlerin anası (bulunan Mekke) ile bütün çevresindeki (insanlardan) azab ile korkutmak” maksadıyla indirildiği belirtildiğine göre (En’âm 92) Hz.Muhammed’in peygamberliği Araplara mahsus değildi. Ve Resulullâh, bi’setinin bidayetinden itibâren bütün insanlığın hidâyetiyle vazifeli olduğunu biliyordu. Ancak insanlığın geri kısmı demek olan komşu, diyarları İslam’a çağırma işini sistemli olarak ele almayı, Hudeybiye Sulhü’ne kadar te’hir edecekti. Yani. Hicret’in altıncı yılında Mekkelilerle sulh antlaşması yapıp siyâsî varlığını fiilen ve resmen kabul ettirdikten sonra Hudeybiye’den döner dönmez civar hükümdarlara elçiler göndererek onları İslam’a dâvet etti. Bir günde altı elçi yola çıkarmıştı. Biri Mısır’a, biri Gassân Şefine, biri Bizans Kayseri ne, biri İran Kisrası’na, biri Yemâme’ye, biri de Bahreyn’e idi . Elçilere verdiği mektuplarda İslam’a ve Sulh’e dâ’vet vardı.
TABYESİ (=TAKTİĞİ): Resulullâh, sulh ve hürriyetten ibaret olan hedefe gitmede, görünüşte birbirine zıt olan ve fakat aslında, “yaşanan zaman ve şartlara göre” eşit değerde olan üçlü bir taktik tâkibetti:
1- SABIR:Bu, sayıca ve maddî güç itibariyle zayıf olunan dönemin taktiği idi.
2- HİCRET: Bu, düşman tehdidinin, sabırla mukâvemet edilemeyecek kadar ezici bir hal aldığı, hiçbir insani ölçü tanımayan zulme dönüştüğü zamanın taktiği idi. Ya dönmek, ya da ölmek noktasında hicret makuldü.
3- SAVAŞ: Bu, düşman tehdidine mukavemet edilebilecek maddî güce sahip olunduğu zamanın taktiği idi.
HEDEF ise “Sulh”dü, Sulh, İslam’ın kalb ve gönülleri fethettiği ortamdı. Sabr’ın, hicretin ve savaş’ın hedefi de buna ulaşmaktı.
Nitekim, Resulullâh aleyhissalatu vesselam vefat ettiği zaman, geride 1,5 milyon kilometre kareden fazla araziye sâhip bir devlet bırakmıştı. Bu büyük arazinin fethi on yıllık Medine hayatı içerisinde cereyan etmişti. Günde ortalama 274 milkarelik bu yayılma için öldürülen toplam düşman sayısı sâdece 150 kişi idi. Müslüman taraftan ölenlerin nisbeti de vasatı ayda bir kişi olmuştu.
MUHTEVADA TEDRİÇ .
İslamın tebliğinde, muhteva tedrici de mühim bir yer tutar. Hz. Aişe, İslam’ın teşri ettiği meselelerin sırayla neler olduğunu belirten bir açıklamasının sonunda, bu tertibin ehemmiyetine de dikkat çeker: “İlk nâzil olan sure, mufassal surelerden biri idi ve içerisinde cennet ve cehennemin zikri geçiyordu. İnsanlar İslama dönünce haram ve helal hükümleri indi. Eğer ilk defa: “İçki içmeyin.” emri inseydi “Biz içkiyi asla bırakmayız” derlerdi Eğer “zina etmeyin” emri inseydi “Asla zinayı bırakmayız” derlerdi. Ben Mekke’de, oynayan bir çocuk iken Muhammed aleyhissalatu vesselama: “(Muhtevasında hiç bir ahkâm bulunmayan Kamer suresi İnmişti. Surede) ”Daha doğrusu onlara vadolunan asıl (azabın) vakti, kıyamet saatidir. O saat(in azabı) daha belalı daha acıdır” (116.âyet) buyrulmaktaydı .
Hülasa ilk nâzil olan âyetler, tevhîd’e dâvet, mü’minleri ve mutileri cennetle müjdeleme, kâfirlere ve âsilere cehennemi haber verme üzerine dayanıyordu, insanlar bu hususta ikna olunca, ahkâm inmeye başladı. Çünkü “İnsanlar alışkanlıklarına bağlılık üzerine yaratılmıştı, alışkanlığın terki birden olamazdı, bunu talep nefrete sebep olurdu.
İMANİ MUHTEVADA TEDRÎC:
Bazı rivâyetlerde, imanın tebliğ edildiği bu ilk safhada da bir tedrice yer verildiğini, mesela önce münhasıran İslam itikadı üzerinde durulup, müşrik inançların tenkidine girilmediğini görmekteyiz. Müşrikler de bu safhada müslümanlara karşı muhalefette şiddet göstermemişler, daha anlayışlı davranıp, en azından söylenenleri dinlemişlerdir. Kabul etmeyenler, muhalefette şiddete yer vermemiş, sâdece istihza ile yetinmiştir. İbnu Sa’d’da şöyle denir: ‘Taptıkları putlan ele alıp, onların bâtıl olduğunu ve küfür üzerine olan atalarının cehenneme gittiklerini söyleyinceye kadar, Kureyşliler istihzada kaldılar ve Hz. Peygamber aleyhissalatu vesselam’ı dinlediler. Gençlerden ve halkın zayıf takımlarından bir kısmı, bu suretle ikna olup müslüman oldu, gittikçe sayılan çoğaldı. Buna rağmen Kureyş kâfirleri Resulullâh’ın sözlerini inkâr etmediler. Sadece istihzâî bir tavır takındılar. Aleyhissalatu vesselam, yanlarına uğrayınca birbirlerine işâret edip: “İşte Abdulmuttalib oğullarının gökten haber getiren oğlu.” diyerek alay ediyorlardı .
Ama bu hal böyle devam etmedi. Putların bâtıl olduğunu, put inancı üzere ölenlerin ebedî bir helake maruz kalacaklarını dile getiren vahiyler gelmekte gecikmedi. Ondan sonra tavır değiştiren müşrikler, maddî ve manevî her çeşit işkencelere baş vurdular. Bir kısmını öldürdüler, bir kısmım hicrete mecbur ettiler.
İtikadı meselelerdeki tedriçle ilgili olarak şunu da belirtmek isteriz, İtikadın merkezini teşkil eden Allah telakkisi ve bilhassa İlahî sıfatların teşriî, belli bir sıra ve tedriç takip etmiştir. Az ilerde besmele’nin gelişi ile ilgili vetirede bunu kısmen göreceğiz.
AHKAMDA TEDRİÇ :
Tedriç meselesinde dikkati çeken diğer bir husus, Medine’de, mü’min muhatablara inen ahkâmda dahi tedrice yer verilmiş olmasıdır. Bilhassa eski alışkanlıkların ta’dili veya tahrimi veya yeni tatbikat ve alışkanlıkların teşriine giren hemen hemen her hususta bir tedrice yer verilmiştir. Bu tedriç de çoğu durumda azdan çoğa, hafiften ağıra, çok vazıh ve anlaşılır olandan biraz daha kapalı, anlaşılması zor olana doğru cereyan etmiştir. Çoğu meselede bu böyle olmuştur.
Bu meselenin şumûlünü, bâzı rivayetlerde Resulullâh aleyhissalatu vesselam’a vahiy olarak İnen ilk şey olduğu söylenen besmele’den vereceğimiz örnekle göstermek isteriz. İbnu Sa’d’ın bir rivâyeti şöyle:”Resul ullâh, bidayette, tıpkı Kureyşliler gibi, besmele makamında “Bismikallâhûmme” formülünü yazıyordu. Bu tatbikat
Âyeti” Nuh, (gemiye alınacaklara) “Gemiye binin!” dedi. “Onun akıp gitmesi de, durması da Allah’ın adıyladır (O’nun gücü, kuvveti ve izniyledir; onu Bismillâh der çalıştırır, Bismillâh der durdururuz.) Hiç şüphesiz Rabbim, (kullarının günahlarını ve hatalarını) çok bağışlayandır; (bilhassa mü’min kullarına karşı) hususî merhameti pek bol olandır.”(Hûd 41) gelinceye kadar devam etti.
Şu âyetten sonra “Bismillâh” diye yazmaya başladı. Bu tatbikat
“De ki : (Rasûlüm,) de ki: “O’na ister Allah diyerek dua edin, ister Rahmân diyerek dua edin. Hangi ismiyle dua ederseniz edin, en güzel isimler O’nundur ve O, her ismin nihayetsiz güzel mertebelerinde tecelli eder. Namazında ise sesini çok yükseltme ve bütün bütün de kısma; bu ikisi ortasında bir yol takip et. (İsra 11O) âyeti nâzil oluncaya kadar devam etti. Bundan sonra “bismillâhirrahman” diye yazmaya başladı. Bu tatbikât
“Süleyman’dan geliyor ve Rahman, Rahîm Allah’ın Adı’yla diye başlıyor.”âyeti (Neml 30) nazil oluncaya kadar devam etti. Bu âyetten sonra “Bismillâhirrahmanirrahim” diye yazmaya başladı .
Bu tedrîc, muhatablarının Allâh’la ilgili olarak İslam’ın getirdiği sıfatları bilmemelerinden ileri geliyordu. Nitekim, Hudeybiye sulhü yazılırken, müşrikler. Besmele’yi, “Biz, Allah’ı tanıyoruz, ama er- Rahmân er-Rahim’i tanımıyoruz!‘ diyerek reddetmişler, Hz. Peygamber de “Bismikallâhûmme” yazılmasını kabul etmişti .
NAMAZ ÖRNEĞİ: İslâmda dinin direği kabul edilen en önemli farz olan namazın teşriinde de tedrîc görülmektedir. Zira, Resulullâh’a fetretü’l-vahy’den sonra müddessir suresinin nüzûlüyle sabah ve akşamda ikişer rek’at olmak üzere günde iki vakit namaz farz kılınmış, bilâhare Müzzemmil suresiyle gece namazı emredilmiş, bi’setin 11. yılı içerisinde Mi’râc’Ia birlikte, öncekiler neshedilerek beş vakit namaz farz kılınmıştır. Daha sonra da Cum’a ve Bayram namazları teşri edilecektir .
Burada, zikri gereken bir hâdiseyi, Nasr Ibnu Âsim anlatmaktadır. Buna göre, Aleyhissalatu vesselamca günde iki sefer namaz kılmak şart ıyla müslüman olmayı teklif eden bir kimsenin müslümanlığını kabul etmiştir. Rivâyetin bir başka tarîkinde adam bir vakit kılmayı teklif etmiş, yine de Resulullâh kabûl etmiştir.
Sakîflilerin müslüman olmak için koştukları şartlardan bir kısmını Resulullâh kabul etmiştir. Bunlar arasında “cihâda katılmamak”, “zekat vermemek” de vardı. Bunların kabul edilmesi karşısında hayrete düşenlere Aleyhissalatu vesselam : “(Hakîki mânada) müslüman oldukları vakit zekât da verecekler, cihâda da gidecekler” der ve dediği gibi olur.
İÇKİ YASAĞI ÖRNEĞİ: Tedriç meselesinde uzun ve hesaplı bir vetirenin içki yasağında takip edildiği görülür. Zira bu mesele, Mekke döneminde ele alınmış, Resulullâh’ın hayatının sonlarına doğru sonuçlandırılmıştır. Meseleyle ilgili olarak gelen ilk vahiyde, asma ve hurmadan elde edilen sarhoş edici rızık üzerinde düşünmeye sevk edilmiş (Nahl 67), daha sonra bunun fayda ve zararlarına dikkat çekilmiş, zararının faydasından çok olduğu belirtilmiş (Bakara 219), üçüncü kademede sarhoşken namaza yaklaşılmaması emredilmiş (Nisa 43), dördüncü ve son kademede ise kesin olarak ve şiddetle haram ilan edilmiştir (Mâide 90-91). Bu vahiy Hz. Peygamber’in hayatının sonlarına rastlar. Bu vetirenin sonunda, hiç bir mukavemete rastlanmadan, içki istihlaki önlenmiştir.
ORUÇ ÖRNEĞİ : Cessâs, oruçla ilgili gelen ihtilaflı hadîs ve âyetleri değerlendirerek orucun üç mertebede farz kılındığını belirtir Önce ﴿
âyetiyle, her ayda üç gün oruç farz kılınmıştır.
âyetiyle dileyenin fidye verip fakir doyuracağı teşri edilmiştir. Son olarak
âyeti İle de Ramazan orucu herkese farz kılınmıştır. Orucun gün içerisindeki başlama ve bitim anlarıyla ilgili gelişmeler de aynı hadislerde geçmektedir.
ZİNANIN YASAKLANMA ÖRNEĞİ: Zina suçuna verilecek ceza da kademeli gelmiştir. İlk önce zâniye eziyet yapmak takdir edilmiş (Nisa 16), sonra hapis cezası emredilmiş (Nisa 15), en son safhada da dayak (ve recrn) teşri edilmiştir. (Nur 2-10).
Hadîs âlimleri, emirlerde pek çok meselede muttarıd şekilde hafiften ağıra olan bu gelişmeyi tesbit ettikleri için, ihtilafla hadîslerin çözümünde şu kaideyi koymuşlardır; “Daha ,ağır bir hüküm, daha hafif olandan evladır. Zira, zann-ı gâlibe göre, ağır olan, hafif olana nisbetle müteahhirdir. Çünkü şeriat hafifle işe başlamış, sonra ahkâm, tedricî bir surette gelmiş ve ağırlaşmıştır” .
TAKVİM ÖRNEĞİ : Son bir enteresan örneğimiz takvimle ilgili tadilattır. Aleyhissalatu vesselam, veda hutbesine kadar, o zamanın Arap cemiyetinde câri bir takvime uyuyordu. “Nesi” denen ve hac mevsimini her yıl yaz aylarına rastlatmayı sağlayan bir oyun’u ihtiva eden bu sistemi Kur’ân-ı Kerîm yasakladığı zaman küfürden bir artış ilan etmiştir “Nesi (haram ayları geciktirmek) ancak küfürde bir artış (sebebidir. Onunla kâfirler şaşırtırlar. Onlar bunu bir yıl helal bir yıl haram sayarlar ki Allah’ın haram kıldığına sayıca uysunlar da (varsın) Allah’ın haram ettiğini helal kılmış olsunlar. Bu suretle de onların amellerinin kötülüğü kendilerine süslenip güzel gösterildi. Allah o kâfirler güruhunu hidayete erdirmez”(Tevbe 37).
SONUÇ
Resulullâh aleyhissalatu vesselam’ın her bir sünneti, insanlık için, “her yerde ve her devirde” uyulması gereken en güzel davranış örneğini teşkil eder. Onlar rıza-yı ilâhinin nerede olduğunu gösteren işaretler ve saadet-i dâreynin şaşmaz rehberleridir.
Resulullâh’ın sünneti, sadece ibâdet hayatımıza, komşuluk veya âile içi münâsebetlerimize, yahut da ticârî ve örfî muâmelelerimize müteallik değildir. Dinin neşri, insanlara İslam inancının götürülmesi müslümanların siyâsî mahkumiyetten kurtarılıp, hürriyetlerine kavuşturulması ve hatta hâkim duruma getirilmesi gibi başka meselelere de şâmildir.
Dünyanın her tarafında müslümanların esaretten kurtulma mücâdelesi verdiği içinde yaşadığımız şu asırda, daha temkinli, daha müessir adımlar atabilmek için Resulullâh’ın bu paralelde sunduğu örneklerin bilinmesi ve onlara uyulması her zamankinden daha çok ehemmiyet kazanmıştır.
Zamanımızda, İslam’a hizmet heyecanına kapılan genç nesiller, Aleyhissalatu vesselam’m vazettiği İslami hizmet metodlarını bilmedikleri için, Batı menşeli ve insan fıtratının bir kısım zaaflarını istismara dayanan “Hitler tipi’ veya “Komünist tipi” propagandanın cazibesine kapılmaktadırlar. Halbuki İslama hizmet İslamî metodla mümkündür. İslam dışı metodlar, ne kadar mutantan, ne kadar cafcaflı, ne kadar göz kamaştırıcı olursa olsun, saman alevi misali, neticesi akimdir. İşte faşistlerin âklbeti ve nihâyet komünistlerin âkibeti. İslam âleminde de islamî olmayan prensiplerle atılan adımlar akim kalmış, heyecanlar çabuk boğulmuştur. Mısır’da, Suriye’de ve en son Tunus ve Cezayir’de islamî hareketlerin yedikleri darbeler, büyük ölçüde, hizmet vetiresinde yer verilen gayr-i islamî unsurlardan ileri gelmiştir. Resulullah hiç bir zaman akşamdan sabaha hâkimiyet peşinde koşmamış, sokağa dökülmemiş, zemin teşekkül etmeden tepeden inmeciliğe yer vermemiştir. O’nun metodunda gelişmeye tâbi olmak, muhatabın ve çevrenin ahvâline göre adım atmak esastır. İcabında üç yıl boyu gizli kalmak, beş yıl boyu gece gündüz çalışmaya karşı kazanılan kırk kişiyi az görmemek, onüç yıl boyu her çeşit istihza, işkence, eziyet, hakaret ve hayatî tehditlere karşı sabretmek esastır.
Muhammedi tebliğde sunulan muhteva, muhataba göre esnektir. Zamana zemine göre farklıdır. Aynı meseleye temas eden aynı sorulara cevap olarak gelen teferruat, pek çok durumda, en azından zahirde değişiktir. Tıpkı aksiyonda görülen sabır, hicret, cihad farklılıkları gibi.
Zımnında asırlara ve nesillere çare olma kapasite ve zenginliği meknuz, bu rahmani vetireyi bilmeyenler veya anlamayanlar hadîslerde tenakuz iddia edebilir ve hatta, vürûd şartlarına bakmadan işine gelen birini rastgele seçme dalaletine düşebilir. Bu davranışlar samimi de olsa, İslamî zaferi geciktirmeden başka bir fonksiyon icra edemez.
Öyle ki bizler, hem ferdî kurtuluşumuz, hem de çevremizin ve insanlığın kurtuluşu için Resulullâh aleyhissalatu vesselam’ın sünnetini anlamaya her zamankinden daha muhtacız. Zira Ezelî Kelâm bize “Allah’ın Resulünde sizier için (her hususta) en güzel örnek vardır.” diye seslenmektedir.
17.08.1991 M.Ü. İlahiyat Dergisi
]]>Resmî görevli olarak İran’a giden bir bürokratın, otele yerleştiği ilk gece kapısı çalınır. Kapıyı açtığında karşısındaki kadın “Ben seninle evlenmek istiyorum.” diyor. Şaşkına dönen bürokrat, evli olduğunu söyleyerek bu teklifi reddediyor. Yaklaşık 5 dakika sonra aynı kadın, bir kez daha evlilik teklifiyle kapısına dayanır. Evli olduğunu, çocuklarının bulunduğunu anlatarak kadını bir kez daha uzaklaştırır. Birkaç dakika sonra bir kez daha kadın kapısında belirir. Bu sefer gözyaşları içinde evlenmek istediğini, bu konuda birileri tarafından zorlandığını söyler. Bürokrat, bu tuzaktan kurtulmayı başarır ama ya kadının teklifini kabul etseydi başına ne gelebilirdi?
Soruya, böylesi bir teklifi kabul eden bir işadamının yaşadıkları cevap versin. İşadamı yaptığı mut’a nikâhından yaklaşık bir yıl sonra İranlı bir avukat tarafından aranır. Avukat “Hayırlı olsun, bir çocuğun oldu.” der. İşadamından servetinin üçte birlik kısmını doğan çocuğun üzerine yapmasını ister. “Aksi takdirde kaset ve fotoğraflar piyasaya sürülecek.” demeyi de ihmal etmez.
Bu örnekleri aktaran Turgut Özal Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mahmut Akpınar, siyasî ve politik bir araç olarak bazı istihbarat birimleri tarafından cinselliğin kullanıldığını söylüyor. Bunu en yaygın olarak kullanan ülkelerden biri olan İran yüzünden, İslam dünyasında bu silah “mut’a” adıyla kendini gösteriyor. Akpınar’a göre İran, dış politikasını Müslüman ülkelere mukayyet olmak, onların üzerinde nüfuz alanları oluşturmak üzerine kurdu. O ülkelerde etki elemanları bulundurmak, onların siyasetini, politikasını bir şekilde İran menfaatleri lehine yönetme ve yönlendirme çabası bu emelin bir neticesi. Bunun için de İran, etkili bir şekilde ‘mut’ayı kullanıyor. Maalesef mut’a tuzağı, fuhuştan çok daha tehlikeli bir hal alıyor. Çünkü İran istihbarat elemanları öncelikle mut’anın İslam’da olduğuna dair ikna çalışması yapıyor. Hiç fuhşa düşmeyecek mütedeyyin bir kişi bile, İslamî kavramlar üzerinden perdelenen söz konusu nikahı sevimli ve makul bulmaya başlayabiliyor. Bu tuzağa düşenlerin İran istihbarat birimleri tarafından nasıl kullanıldığını Mahmut Akpınar şöyle anlatıyor: “Bu tür insanların, İran’a angaje olduklarını, onların kontrolüne girdiklerini, sonrasında da kendi ülkelerinin menfaatlerini savunamadıklarını anlıyoruz. Daha da ötesi, önemli birimlerde çalışan insanların düzenli şekilde bu istihbarat elemanlarına bilgi aktardıklarını görüyoruz. Örneğin, 2010-2013 yılları arasında bu konuda ülkemizde bazı operasyonlar oldu. Yakalanan kadınların üzerinde, mut’a nikâhı kıyılarak tuzağa düşen bazı işadamları ve bürokratlara ait kasetler ve devlete ait bilgiler bulundu. Bu kadınların da devrim muhafızları ile bağlantılı oldukları ortaya çıktı.”
‘AİLENİN KORUNMASI VE MUTA FİTNESİ’
Tehlikenin boyutlarını ortaya koymak için geçtiğimiz hafta Yeni Ümit Dergisi tarafından İstanbul’da ‘Ailenin Korunması ve Mut’a Fitnesi’ konulu bir sempozyum düzenlendi. Tebliğ sunan bütün alimler, muta’nın zina olduğu üzerinde ittifak etti ve sonuçlarının vahametine dikkat çekti.
Terim olarak mut’a, bir erkek ve kadının aralarında kararlaştırdıkları bir zamana kadar ve belli bir para karşılığında eş olarak kaldığı muvakkat (geçici) bir evlilik şeklinde tanımlanıyor. Prof. Dr. Halil İbrahim Bulut’un verdiği bilgiye göre mut’a, ehl-i sünnetteki fıkıh, siyasî-itikadî ve tasavvufî ekollerinin tamamında haram kabul ediliyor. Şia’da ise Zeydiye fırkası, İsmaili gelenek de mut’ayı caiz görmüyor. Hatta Nusayrilik, Dürzilik, Bahailik gibi ekoller bile bunun gayrimeşru olduğunu kabul ediyor. Şia’da sadece ‘İmamiye ya da Rafizilik’ olarak adlandırılan İran Şiiliği mut’ayı caiz görüyor.
Mut’anın özelliklerine bakıldığında, para karşılığı fuhuşa benzediği net bir şekilde ortada. Tek farkı, dini kılıf olarak kullanması. Erkek ve kadının, para ve süre konusunda anlaşmalarıyla bu geçici nikâh kıyılıyor. Şia imamlardan nakledildiğine göre bir avuç buğday, bir hurma veya biraz un, bir diş fırçası/misvak bile kadının kendisini kiralatması için yeterli. Süre konusunda ise sınır yok. Bir dakikalık nikâh kıyılabileceği gibi elli yıllık da anlaşılabilir. Süreyi de erkek belirliyor. Uydurma nikâh, belirlenen zamanın sona ermesiyle bitiyor. İranlı mollalar mut’a için kadın sayısı konusunda bir üst sınır belirtmiyor. Bir erkek isterse bin kadınla bu nikâhı aynı anda kıyabiliyor. Şiî ulema, böyle bir nikâh için şahidi de, velinin iznini de (kızın babası mut’aya inanmayan bir Sünnî olsa da) şart görmüyor. Mut’a sürecinde erkek, malî bakımdan kadından sorumlu tutulmuyor. Kadının miras hakkı söz konusu olmadığı gibi, ayrıldığı kocasının nafaka yükümlülüğü de bulunmuyor.
KUR’AN, MUTAYA DEĞİNMİYOR
Kur’ân-ı Kerîm nikâhı teferruatlı biçimde ele almasına rağmen mut’aya değinmiyor. Ancak bunun caiz olduğunu savunan Şia’nın sarıldığı bir ayet var: “…O halde onlardan yararlanmanıza karşılık, kesilen ücretlerini bir hak olarak kendilerine verin…” (Nisa, 24). Prof. Dr. Saffet Köse, bu ayetin mut’a ile bir alakasının olmadığını, mehir ahkamını ortaya koyan ayetlerden biri olduğunu söylüyor. Zira Nisa Sûresi’nin 24, 25 ve 26. ayeti birlikte ele alındığında Kur’an’ın mut’adan değil, bilinen nikâhtan bahsettiği net bir şekilde ortaya çıkıyor. Zaten 25. ayet, mehri yüksek hür mümin kadınlarla nikâhlanmaya güç yetiremeyenlere sabretmeyi, sabredememe hâlinde ise mü’min cariyelerle nikâhlanmayı tavsiye ediyor. Bu nikâhlanmada da velilerinin iznini şart koşuyor. Prof. Dr. Köse, “Mut’a nikâhı sahih bir evlilik olmadığı gibi cariye statüsünde bir beraberliği de kapsamamaktadır. Çünkü mut’a kuruluşu sırasında sahih bir evliliğin şartlarını gerektirmediği gibi sonuçlarını da doğurmamaktadır.” diyor. Bu ayeti çok farklı yorumlayan İran uleması, mut’ayı ‘kiralama’ mantığına oturtuyor. Yani kadın kiralamak, bir otel odası ya da bir otomobil kiralamaktan farksız onlara göre.
Şia fakihlerinin mut’anın caizliği konusunda bir diğer iddialarıysa, bunun Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) zamanında mübah olduğu, ancak Hz. Ömer tarafından haram kılındığı şeklinde. Mut’a İslâm’ın ilk yıllarında henüz yasaklanmayan bir cahiliye âdetiydi. Bu âdetin kökeni ise Sasani kültürü. Kadının ortak bir mal olarak görüldüğü mazdekiye inanışının Arap coğrafyasına yayılmasıyla bu nikah, Arapların âdetlerinden biri haline geldi.
İslâm’ın neşet etmesiyle birlikte bütün emir ve yasaklamalarda tedrici bir usül takip edildiği gibi, mut’a konusunda da aynı yol izlendi. Bu kapsamda Efendimiz’in (aleyhisselatu vesselam) savaş koşullarının ortaya koyduğu zaruret hâli nedeniyle bazı seferlerde mut’aya izin verdiğine dair rivayetler bulunuyor. Ancak son olarak “Ey insanlar, ben size kadınlarla mut’a yapmanız konusunda izin vermiştim. Şüphesiz Allah, onu kıyamet gününe kadar haram kılmıştır. Kimin yanında (mut’a nikâhı ile tuttuğu) kadın varsa onu serbest bıraksın. Onlara verdiklerinizden hiçbir şey geri almayınız.” buyurarak, bu nikâhı tamamen yasakladı.
Kaldı ki Allah Resûlü, gençlerden imkânı olanlara evlenmeyi tavsiye ederken, buna güç yetiremeyenlere oruç tutmayı öneriyor. Mutanın son derece basit olduğu dikkate alınırsa bu hadis-i şerife göre Peygamberimiz’in izin vermediği bir uygulama olduğu açığa çıkıyor.
Mut’anın yasaklandığıyla ilgili hadisi nakledenlerden biri de Hz. Ali. Ve bu hadis Şiî kaynaklarında da yer alıyor. Ne var ki mut’ayı savunanlar söz konusu hadise rağmen Hz. Ali’nin (kime karşı ve ne amaçla olduğu bilinmeyen) ‘takiyye’ yaptığını öne sürüyorlar.
ŞİA’NIN HZ. ÖMER’E DUYDUĞU DÜŞMANLIK
Hz. Ömer’in, “Kadınlarla mut’a nikâhı yapmayı kesin artık! Şayet bana mut’a yapan birisi getirilirse, and olsun onu recmederim.” dediği rivayet ediliyor. Bu ifadelerden yola çıkan Şia, mut’ayı Hz. Ömer’in yasakladığını öne sürüyor. Oysa, Hz. Peygamber’in izin verdiği bir şeyi Hz. Ömer’in yasaklaması söz konusu olamaz. Olsa bile o anda yaşayan ve Hz. Ali’nin de aralarında bulunduğu ashabın böyle bir şeye sükut etmesi mümkün değil. Prof. Dr. Saffet Köse, Hz. Ömer’in yasakla ilgili ifadelerinin sebebini, bazı sahabilerin, Hz. Peygamber’in mutayı kesin ve ebedî olarak yasakladığını duymamış olmaları ihtimaline bağlıyor. Yani Hz. Ömer, Resûlullah’ın açıkça yasakladığı bir konuda hatırlatma yapıyor. Köse bu noktada Şîa’ya şu soruyu yöneltiyor: “Eğer mut’a Halife Ömer’in tasarrufunda bir konu idiyse niçin Hz. Ali halife olduğunda fazilet dolu (!), sevapları sağanak halinde yağdıran (!) mut’anın caiz olduğunu ilan edip insanları serbest bırakmamış, hatta teşvik edip neden bu yönde mücadele vermemiştir?”
Şia’nın mut’ayı bir ibadet aşkı ile savunmasının altında da Hz. Ömer’e duyduğu düşmanlık kendini gösteriyor. Saffet Köse, bu durumu “Mut’adan maksat Ali sevgisi değil, Ömer’e buğzdur.” sözleriyle açıklıyor. Nitekim Şia’nın beşinci imamı Muhammed el-Bâkır, “Mut’ada sevap var mıdır?” şeklindeki soruya cevap olarak eğer bunu Allah rızası için ve birisine -yani Ömer’e- muhalefet amacıyla yapıyorsa konuştuğu her kelimeye sevap verileceğini, yaklaştığı her adımda bir günahının affedileceğini, yıkandığında da saçından damlayan sular sayısınca günahının döküleceğini ifade etmesi, bu tezin isabetini ortaya koyuyor.
Bununla da yetinmeyen İran uleması, mut’ayı o derece abartıyor ki, onu neredeyse iman esası hâline getirmiş durumda. Mut’a yapmadıkça müminin kemale eremeyeceği, Şia’nın muteber kaynaklarında yer alıyor. Bir imama nispet edilen şu söz, vahim durumu gözler önüne seriyor: “Mut’a nikâhı yapıp da cinsel ilişkiden sonra yıkanan kişinin vücudundan dökülen her bir damla için Allah yetmiş melek yaratır ve kıyamete kadar ona istiğfarda bulunur, uzak durana da kıyamete kadar lanet ederler.”
İran din adamları meseleyi bu kadar önemseyince, mut’ada cinsel cazibenin etkisinin yanında dinin motive edici gücü de devreye giriyor. Prof. Dr. Köse’nin verdiği bilgiye göre İran’da, bereket ummak, Allah’ın rızasını kazanmak ve sevap edinmek amacıyla mut’a teklifinde bulunan kadınlar bile var. Özellikle de din adamlarını tercih ediyorlar. Çünkü onlar daha dindar ve şeriatı daha iyi biliyorlar.
Teorik ve pratik alanda fuhuşla örtüşen bir yapı olmasına rağmen Şîa, mut’ayı zinaya engel bir tedbir olarak lanse ediyor. Bu tezi savunanlardan bini olan Seyit Hüseyin Nasr, mut’ayı savunurken şu ilginç ifadeyi kullanıyor: “Mut’a erkeklerin fuhşa düşmemesi için Allah’ın ortaya koyduğu bir lütuftur.” Bu düşünceye Prof. Dr. Halil İbrahim Bulut, “Bu din sadece erkelerin dini midir?” diyerek tepki gösteriyor.
Mut’ayı bir hayat felsefesi haline getiren mollalar, çelişkili bir şekilde kendi yakınlarının daha açık bir ifadeyle kızları ya da eşlerinin bunu yapmasına asla müsaade etmiyor. Bu nikâhı aile ve sülale şereflerine ters görüyorlar. Şii din âlimlerden olan ancak mut’aya şiddetle karşı çıkan Musa Musevi, mut’a ile ortaya çıkan vebalin sorumluluğunu, “Kendin için istemediğin bir şeyi başkası için de isteme.” prensibini çiğneyenlere bağlıyor: “İşte böylece bu kötü uygulamadaki sorumluluk, başta da sonda da kendi kızlarının namus ve şereflerini korurken, diğer Müslüman kızların namuslarını mübah görenler ve onların şereflerinin ayaklar altına alınmasına fetva verenlerindir. Kalbi olan bir kişinin bunların hepsinden alacağı ibret vardır.”
Cihan Yenilmez-Yenibahar Dergisi
]]>