G\u00fclen bu ideali ‘aksiyon insan\u0131’ olarak adland\u0131r\u0131r. Aksiyon’un Frans\u0131zcadan geldi\u011fini, hamle veya hareket anlam\u0131nda oldu\u011funu ileri s\u00fcrmektedir. Bu ideali benimsemi\u015f bir insan, asla mevcut olanla yetinmeyen bir insand\u0131r. B\u00f6yle bir insan, bu d\u00fcnyay\u0131 cennete \u00e7evirene kadar elinden gelenin en iyisini yapmay\u0131 \u00e2det edinen ve ayn\u0131 zamanda daha iyi bir d\u00fcnya i\u00e7in verdi\u011fi m\u00fccadeleyi bizzat \u00f6l\u00fcmden ba\u015fka hi\u00e7bir \u015feyin durduramayaca\u011f\u0131 insand\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen ‘\u0130nsan \u00f6l\u00fcr gider, geriye eseri kal\u0131r. \u0130nanan insanlar arkadan gelenlere birka\u00e7 eser b\u0131rakabilmek i\u00e7in durmadan \u00e7al\u0131\u015fmal\u0131d\u0131r’ demektedir. G\u00fclen’e g\u00f6re ‘Bu hayat, dolu dolu ya\u015fanmal\u0131d\u0131r’ ideali bu \u015fekilde \u00e7al\u0131\u015fmakla ba\u015far\u0131labilir. G\u00fclen, bu man\u00e2 ve ruhu hayatta tutabilmek i\u00e7in, a\u015fa\u011f\u0131da belirtilen be\u015f hususa ba\u011fl\u0131 kalmay\u0131 \u00f6nermektedir:<\/p>\n

\n

1. Fikirler \u00fczerinde mutlaka d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmeli ve tetkik edilmelidir. Herhangi bir beyanat veya arg\u00fcman asla teslimiyetle kabul edilmemelidir. \u00d6z ele\u015ftirimiz ve murakabemiz \u00e7ok \u00f6nemlidir.<\/h4>\n

2. Bir g\u00fcn \u00f6lece\u011fimizi asla unutmamal\u0131y\u0131z. \u00d6l\u00fcm tasvirini fizik\u00ee ve m\u00fc\u015fahhas vas\u0131talarla canl\u0131 tutmal\u0131y\u0131z. Daima \u00f6l\u00fcm\u00fcn fark\u0131nda olmak, bir kimseyi arkas\u0131nda kal\u0131c\u0131 bir miras b\u0131rakmak i\u00e7in \u00e7ok \u00e7al\u0131\u015fmaya y\u00f6neltir.<\/h4>\n

3. Asla bu hizmetleri birlikte y\u00fcr\u00fctt\u00fc\u011f\u00fcn arkada\u015flar\u0131n\u0131 yan\u0131ndan ay\u0131rma, zira onlar Allah’\u0131n cemaatini olu\u015ftururlar.<\/h4>\n

4. Sizi m\u00fcnevver k\u0131lacak kitaplar\u0131 okumay\u0131 asla b\u0131rakmay\u0131n.<\/h4>\n

5. G\u00fczel ameller i\u015flemeyi gaye edindi\u011fin insanlarla ba\u011flar\u0131n\u0131 s\u0131k\u0131 tutmal\u0131s\u0131n.<\/h4>\n<\/blockquote>\n

Bu insanlarla o zamana kadar yapt\u0131klar\u0131n\u0131 m\u00fctal\u00e2a ve gelecekte ne yapabilece\u011fini m\u00fczakere etmenle, hizmetlerinin de\u011feri artacakt\u0131r. Allah g\u00fczel i\u015f yapmak i\u00e7in bir araya gelenleri mesut k\u0131lacakt\u0131r. Birbirine ba\u011fl\u0131 bu i\u015fleri yerine getirmek i\u00e7in gereken d\u00fc\u015f\u00fcnce yap\u0131s\u0131, tevazudur. Bir g\u00f6rev yerine getirilirken, asla i\u015fin ki\u015fisel becerilerden has\u0131l oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmemelidir. Kudretin kayna\u011f\u0131 Allah’t\u0131r. \u0130nsano\u011flu acizdir ve bir m\u00fcmin her zaman m\u00fctevaz\u0131 olmal\u0131 ve asla kendi rahat\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnmemelidir.<\/strong> <\/em>Her zaman yetersiz oldu\u011funun ve yapacak daha \u00e7ok \u015feyi oldu\u011funun bilincinde olmal\u0131d\u0131r. Her bir ba\u015far\u0131dan sonra, yeni bir g\u00fc\u00e7le daha fazlas\u0131n\u0131 yapabilmek i\u00e7in Allah’a \u015f\u00fckretmeli ve ibadet etmelidir. Her hay\u0131r ve g\u00fczellik Allah’\u0131n inayetidir, ancak t\u00fcm k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerin sorumlulu\u011fu ise insanlara aittir.<\/p>\n

G\u00fclen, modern toplumda din\u00ee hayat\u0131n sadece camilerle s\u0131n\u0131rl\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131na inanmaktad\u0131r. Dindarl\u0131k, toplumun geni\u015f kesimlerine, \u00f6zellikle g\u00fcn\u00fcm\u00fcz d\u00fcnyas\u0131nda \u00f6zel bir \u00f6neme sahip kurumlara yay\u0131lmal\u0131d\u0131r. Bu ba\u011flamda e\u011fitim ve ticaret bilhassa \u00f6nem ta\u015f\u0131maktad\u0131r.<\/p>\n

Akademik hayata \u00f6nem verilmelidir. Zira \u00f6nemli g\u00f6r\u00fc\u015fler akademik forumlarda teati edilmekte olup burada din de dikkate al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Bunun sonucu olarak da, \u00f6nemli e\u011fitim kurumlar\u0131, ne medreseler ne de camiler de\u011fil, devlet okullar\u0131 ve \u00fcniversitelerdir. Bu da m\u00fcminlerin bu kurumlar\u0131 hareket alan\u0131 haline getirmeleri gerekti\u011fi anlam\u0131na gelmektedir. G\u00fclen \u00fcniversite e\u011fitimi alm\u0131\u015f insanlardan ho\u015fnut olmaktad\u0131r. Bu \u015fekilde \u00f6zellikle sek\u00fcler etkilere a\u00e7\u0131k olan e\u011fitimli, ayd\u0131n insanlara ula\u015fma e\u011filimi, bilim ve din aras\u0131ndaki ili\u015fkiye dair yap\u0131lan tart\u0131\u015fmalara verilen \u00f6nemin bir yans\u0131mas\u0131d\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen taraftar\u0131 medyada (Zaman Gazetesi ve Samanyolu Televizyonu) yer alan tart\u0131\u015fmalar\u0131n b\u00fcy\u00fck b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde bilim ve din\u00ee inan\u00e7lar aras\u0131nda \u00e7eli\u015fki olmad\u0131\u011f\u0131 arg\u00fcman\u0131 vurgulanmaktad\u0131r. S\u0131z\u0131nt\u0131 dergisinde yer alan yaz\u0131larda devaml\u0131 surette bilimin dindarl\u0131k \u00f6n\u00fcnde bir engel olmad\u0131\u011f\u0131 ileri s\u00fcr\u00fclmekte ve Enlightenment filozoflar\u0131n\u0131 hat\u0131rlatan bir surette bilimsel bulgular Allah’\u0131n b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc metheder bir \u015fekilde kullan\u0131lmaktad\u0131r. B\u00f6ylece, bilim ilerledik\u00e7e insano\u011flu Allah’\u0131n kudretine k\u0131yasla kendi s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 daha iyi anlayacakt\u0131r. G\u00fclen’in ortaya koydu\u011fu bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131, aktivizm ve pietizm’i esas almaktad\u0131r.<\/p>\n

Giri\u015f b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde belirtildi\u011fi \u00fczere, onun ‘aktif pietizm’<\/strong> anlay\u0131\u015f\u0131, T\u00fcrk din\u00ee hayat\u0131nda yeni bir anlay\u0131\u015f\u0131 tan\u0131mlamaktad\u0131r. Bu, G\u00fclen’in \u00f6\u011fretilerinin kendisine m\u00fcspet birer referans noktas\u0131 te\u015fkil etmeleri nedeniyle t\u00e2bi oldu\u011fu \u00fc\u00e7 \u0130slam\u00ee e\u011filimle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 suretiyle ortaya konabilir. Birinci ve ana kaynak, geleneksel (Ortodoks) S\u00fcnn\u00ee \u0130slam; ikincisi Nak\u015fibendi tarikat d\u00fczeninin gelene\u011fi ve \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fcs\u00fc ise Said Nursi’nin ba\u015flatt\u0131\u011f\u0131 Nurculuk hareketidir.<\/strong> <\/em>Bu \u00fc\u00e7 gelenek ve bunlardan ne\u015f’et eden ahlak sistemi, G\u00fclen’in temel ilham kaynaklar\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Bununla beraber her ne kadar G\u00fclen taraf\u0131ndan ilke olarak benimsenmeseler de, bu gelenekler yeni bir din\u00ee \u00f6\u011freti ve tatbikat\u0131n ba\u015flang\u0131\u00e7 noktas\u0131 olarak hizmet etmi\u015flerdir. G\u00fclen’in \u00f6\u011fretileri \u0131srarla, ba\u015fkalar\u0131na hizmeti vurgulamaktad\u0131r. Onun ibadet anlay\u0131\u015f\u0131, her dindar m\u00fcmin i\u00e7in temel bir inan\u00e7 olan hizmet kavram\u0131ndan s\u00e2d\u0131r olmaktad\u0131r. Zek\u00e2t \u015feklinde m\u00fcessesele\u015fen yard\u0131mseverlik, \u0130slam\u0131n be\u015f \u015fart\u0131ndan birisidir. G\u00fclen’in hizmeti vurgulamas\u0131, geleneksel \u0130slam’a uygun olman\u0131n yan\u0131 s\u0131ra, asla sona ermeyen g\u00fczel i\u015fler i\u015fleme konusuna verdi\u011fi \u00f6nem bak\u0131m\u0131ndan da yenidir.<\/p>\n

Geleneksel \u0130slam’da, zek\u00e2t y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn yerine getirilmi\u015f olmas\u0131na ili\u015fkin kesin ve a\u00e7\u0131k baz\u0131 kurallar vard\u0131r. B\u00f6ylece m\u00fcminlerin rahatl\u0131k i\u00e7inde dinlenmesine izin verilmektedir. G\u00fclen ve takip\u00e7ilerine g\u00f6re hizmet nihayetsiz oldu\u011fundan ve bir m\u00fcminin rahatl\u0131k i\u00e7inde dinlenmesi s\u00f6z konusu olmad\u0131\u011f\u0131ndan, onlar her zaman ‘ba\u015fka ne yapabilirim?’ diye sormaya haz\u0131rd\u0131rlar.<\/p>\n

G\u00fclen ayn\u0131 zamanda, Nurcu hareketinden de etkilenmi\u015ftir. 1960 ve 1970’li y\u0131llar aras\u0131nda liseli ve \u00fcniversiteli gen\u00e7lere y\u00f6nelik olarak d\u00fczenlenen \u00e7al\u0131\u015fma gruplar\u0131nda ve yaz kamplar\u0131nda Said Nursi’nin eseri olan Risale-i Nur yo\u011funlukla okunmu\u015ftur. Said Nursi, K\u00fcrtlerin yo\u011funlukla bulundu\u011fu T\u00fcrkiye’nin g\u00fcneydo\u011fusunda yer alan Bitlis civar\u0131ndaki bir Nak\u015fibendi a\u015firetinden gelmektedir. Bununla birlikte, \u015feyhle m\u00fcridi aras\u0131ndaki yak\u0131n ve s\u0131k\u0131 ki\u015fisel ba\u011f\u0131 esas alan bir sistem olan tarikat gelene\u011finden kendini daha fazla organize etmek suretiyle ayr\u0131larak, kitaplar\u0131n\u0131n ve yaz\u0131lar\u0131n\u0131n etraf\u0131nda k\u00fcmelenen bir hareketin lideri olmu\u015ftur.<\/p>\n

G\u00fclen, e\u011fitimini Nak\u015fibendi d\u00fczeninden \u00e7\u0131k\u0131p geli\u015fen ve d\u00f6n\u00fc\u015fen bu Nurcu gelene\u011finden alm\u0131\u015ft\u0131r. B\u00f6ylece \u00f6l\u00fcm fikri Nak\u015fibendiler (ve di\u011fer tarikatlar) ile birlikte G\u00fclen’in zihnini de i\u015fgal etmektedir. Bundan ba\u015fka Nak\u015fibendilerin \u015feriata s\u0131k\u0131 ba\u011fl\u0131l\u0131klar\u0131yla bilinmesine kar\u015f\u0131n, G\u00fclen ve takip\u00e7ileri Nak\u015fibendilerin hayata y\u00f6nelik ciddiyetlerini payla\u015f\u0131rlar. Bununla birlikte, manevi e\u011fitim ba\u011flam\u0131nda G\u00fclen ile Nak\u015fibendiler aras\u0131nda \u00f6nemli farkl\u0131l\u0131klar bulunmaktad\u0131r.<\/p>\n

Nak\u015fibendi d\u00fczeninin bir \u00fcyesi i\u00e7in, Allah’\u0131n birli\u011fine ula\u015fmada takip edilmesi gereken yol, her \u015feyiyle belirgindir. Bir Nak\u015fibendi m\u00fcridine, manev\u00ee geli\u015fimini nas\u0131l ilerletebilece\u011fi konusunda a\u015fama a\u015fama talimatlar i\u00e7eren, \u015feyh taraf\u0131ndan verilen m\u00fc\u015fahhas rehberli\u011fi ve \u015feyhin a\u00e7\u0131k olmayan, zor konularda m\u00fc\u015favirlik etmesi imk\u00e2n\u0131n\u0131 da i\u00e7eren a\u00e7\u0131k bir program sunulur. \u015eeyh, talimatlar\u0131n m\u00fcrit taraf\u0131ndan do\u011fru bir \u015fekilde yerine getirilmesini g\u00f6zetir.<\/p>\n

Kurtulu\u015fa giden yolun daha belirsiz oldu\u011fu G\u00fclen ve takip\u00e7ileri i\u00e7in olay bu \u015fekilde de\u011fildir. Alternatiflerin a\u00e7\u0131k u\u00e7lu olmas\u0131n\u0131n sonucu olarak, kurtulu\u015f re\u00e7etesi daha m\u00fcphemdir. G\u00fclen’in takip\u00e7ileri kurtulu\u015fu, \u00f6nerilen talimat ve ibadetlerin yerine getirilmesinden ziyade g\u00fczel amellerin veya hizmetin sonucu olarak g\u00f6rmektedirler. \u0130\u00e7sel kurtulu\u015fa giden yolun daha belirsiz olmas\u0131 ve bundan do\u011fan teredd\u00fcd\u00fcn ortaya koyulan g\u00fczel amellerle g\u00fc\u00e7lendirilmesi e\u011filimi, bu iki yolun birbirini takviye eder nitelikte oldu\u011funu g\u00f6stermektedir.<\/p>\n

\u0130zah edildi\u011fi \u00fczere, G\u00fclen’e en yak\u0131n gelene\u011fin men\u015fei Nursi’nin \u00f6\u011fretileridir. Ancak G\u00fclen, Nurculuktan farkl\u0131 bir y\u00f6nde de geli\u015fim g\u00f6stermi\u015ftir. \u015eerif Mardin’e g\u00f6re, Nursi, ‘toplumun bireysel g\u00f6r\u00fcn\u00fcm\u00fcn\u00fc’ tasvir etmektedir. Bu, inanc\u0131n tarihte itici g\u00fc\u00e7 olarak g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc anlam\u0131na gelmektedir. Mardin, Nursi’nin iki temel konu \u00e7evresinde merkezlenen bir ‘muhakeme’ ifade etti\u011fini ileri s\u00fcrmektedir.<\/p>\n

Bunlardan birincisi; Nursi’nin kendisini \u0130slam k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn bat\u0131 ve materyalizm kar\u015f\u0131s\u0131ndaki bek\u00e7isi olarak g\u00f6rmesidir.<\/p>\n

\u0130kincisi ise; topluma mek\u00e2nik bir \u015fekilde bakmaya kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131karak, bunun yerine her bir ki\u015fiyi birey olarak tan\u0131mas\u0131 ve kabul etmesidir.<\/p>\n

Toplumun bireysellikten mahrum b\u0131rak\u0131lmas\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k o, toplumun yeniden bireyselle\u015ftirilmesi i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Geleneksel olarak \u0130slam\u0131n \u00f6nemli bir par\u00e7as\u0131n\u0131 te\u015fkil eden ki\u015fisel y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckler ve sorumluluklara vurgu yapm\u0131\u015ft\u0131r. Nursi bu yolla, geni\u015f \u00e7evrelerde yank\u0131 bulan yeni bir davette bulunmu\u015ftur. Bu \u015fekildeki bir temsilin, bat\u0131n\u0131n de\u011fer verdi\u011fi anlamda bir bireyselle\u015fmenin ifadesi olmad\u0131\u011f\u0131 \u015f\u00fcphesizdir. Nursi’nin savundu\u011fu yeniden bireyselle\u015fme, bireyler aras\u0131 ili\u015fkilerin gemeinschaftlich y\u00f6nlerini esas almaktad\u0131r. Mardin’e g\u00f6re bu esnek muhakeme, Nursi’nin orta ve d\u00fc\u015f\u00fck s\u0131n\u0131fta yer alan takip\u00e7ilerine manev\u00ee geli\u015fim, ki\u015fisel olgunla\u015fma, devletin d\u0131\u015f\u0131nda \u00f6zerk bir sosyal yap\u0131 olu\u015fturma ve toplumsal hareketin haritas\u0131n\u0131 sa\u011flam\u0131\u015ft\u0131r. Bu de\u011ferlerle hareket eden G\u00fclen, Said Nursi’nin \u00f6\u011fretilerinde \u00f6nemli bir yorum kayna\u011f\u0131 ve vas\u0131ta olmu\u015ftur. Bununla birlikte G\u00fclen’in \u00e7izdi\u011fi g\u00f6r\u00fcnt\u00fc, Nursi’ninkinden belirgin bir \u015fekilde ayr\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n

\n

G\u00fclen, aksiyon ad\u0131na \u00e7a\u011fr\u0131da bulunan ilk ve \u00f6nde gelen bir liderdir. Halbuki Nursi m\u00fcmini, Allah’\u0131n iradesinin tecelli etti\u011fi bir vas\u0131ta olarak kabul etmekte, G\u00fclen i\u00e7in ise m\u00fcmin, g\u00fczel ameller i\u015flemede bir vas\u0131ta olarak hizmet etmektedir. Bunun sonucunda, G\u00fclen’in hareketi sadece kendi i\u00e7sel hayat\u0131nda dindar bir kimse olma ile al\u00e2kal\u0131 kalmay\u0131p, ayn\u0131 zamanda vas\u0131ta olarak d\u0131\u015f d\u00fcnyaya y\u00f6nelen bir t\u00fcr sorumlulu\u011fun daveti olan dinamizmi esas almaktad\u0131r. G\u00fclen’in takip\u00e7isi olan biri, topluma kat\u0131l\u0131r ve toplumsal ya\u015fam\u0131n gereklerini en geni\u015f manada anlamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r.<\/h4>\n

Bundan ba\u015fka G\u00fclen, Nursi’den vizyonunun cemaat esasl\u0131 olmas\u0131 bak\u0131m\u0131ndan da farkl\u0131la\u015f\u0131r. G\u00fclen, kolektif olarak ortaya konan g\u00fczel amellere, Allah’\u0131n cemaati olarak, \u00f6zel bir hizmeti icra etmek ve b\u00f6yle bir icraata ili\u015fkin olarak gelece\u011fe ait planlar\u0131 ve ge\u00e7mi\u015f tecr\u00fcbeleri m\u00fczakere etmek i\u00e7in bir araya gelenlere veya \u00f6nemli bir vazifede i\u015fbirli\u011fi yapanlara \u00f6zel bir \u00f6nem vermektedir.<\/h4>\n<\/blockquote>\n

G\u00fclen’in ahlak anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n farkl\u0131 unsurlar\u0131n\u0131n birle\u015ftirilmesi, Weber’in ‘d\u00fcnyev\u00ee asketizm’<\/strong> olarak adland\u0131rd\u0131\u011f\u0131 ideal sosyolojik tipin tesis edilmesini sa\u011flamaktad\u0131r. G\u00fclen’in vizyonu, devaml\u0131 \u00e7al\u0131\u015fmaya temay\u00fcl eden bir ahlak sistemini esas almaktad\u0131r ki bununla bireysel \u00e7al\u0131\u015fmalar, kurtulu\u015fa giden di\u011fer yollar\u0131n belirsiz ve m\u00fcphem olmas\u0131 nedeniyle, \u00f6zellikle zorla\u015fmaktad\u0131r. Bundan ba\u015fka bu ahlak sistemi, tembellik yerine \u00e7al\u0131\u015fmaya de\u011fer veren, hayata y\u00f6nelik ciddi bir yakla\u015f\u0131m\u0131 esas almaktad\u0131r. S\u00f6z konusu sistem ayn\u0131 zamanda cemaatsel karde\u015fli\u011fe de y\u00f6nelmektedir.<\/p>\n

Weber’in konseptine uygun olarak, G\u00fclen’in ‘aktif pietizm’i<\/strong> mistisizmin karakteristi\u011fini olu\u015fturan ‘d\u00fcnyay\u0131 terk etme’ de\u011fil ‘d\u00fcnyay\u0131 reddetme’ esas\u0131na dayanmaktad\u0131r<\/strong>. Durgunluk demek olan ‘isti\u011frak’\u0131 de\u011fil, dinamizmi esas almaktad\u0131r. Kurtulu\u015f belgesini bu d\u00fcnyada ifa edilen amellerde bulan bir ahlak sistemidir. B\u00f6ylece riyazeti esas alan dinamizm, daha rasyonel bir \u015fekilde organize olmu\u015f bir topluma \u00f6nc\u00fcl\u00fck eden tedbirleri savunmaktad\u0131r. Bu aktiviteler, cami yerine okul yapt\u0131rmay\u0131, din\u00ee talimat yerine sek\u00fcler e\u011fitime yat\u0131r\u0131m yapmay\u0131, ticar\u00ee ve e\u011fitsel kurumlar\u0131n birbirlerini desteklemelerini, bireysel ve kolektif \u00f6z ele\u015ftiriyi te\u015fvik etmeyi ve ele\u015ftirel d\u00fc\u015f\u00fcnceyle planlanm\u0131\u015f gelece\u011fe d\u00f6n\u00fck projeleri desteklemeyi ihtiva etmektedir.<\/p>\n

Elisabeth \u00d6zdalga<\/strong><\/p>\n

Profes\u00f6r \/ Bilkent \u00dcniversitesi<\/strong><\/p>\n

(Critique, vol. 17, 2003 dergiden al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r)<\/p>\ntweet<\/a>