Bat\u0131 Avrupa biliminin geli\u015fmesiyle Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n \u0130slam uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131 geride b\u0131rakt\u0131\u011f\u0131 yolundaki kanaatinden kaynaklan\u0131yordu.<\/p>\n
Tanzimat\u00e7\u0131lar, onlar\u0131n kar\u015f\u0131tlar\u0131 olan Yeni Osmanl\u0131lar ve hatta Sultan ll. Abd\u00fclhamid bile, Osmanl\u0131lar\u0131 n bir an \u00f6nce bilime egemen olmalar\u0131 gerekti\u011fi konusunda hep ayn\u0131 fikirdeydiler. Gerek Yeni Osmanl\u0131lar gerekse Sultan, \u0130slami de\u011ferlerle Bat\u0131 biliminin de\u011ferlerinin yeni bir sentezde kayna\u015ft\u0131r\u0131labilece\u011finden emin g\u00f6r\u00fcn\u00fcyorlard\u0131.<\/p>\n
J\u00f6n T\u00fcrklerin s\u0131k s\u0131k hat\u0131rlad\u0131klar\u0131 bir \u00fclke olarak Japonya, bu konuda Said Nursi a\u00e7\u0131s\u0131ndan da bir ilham kayna\u011f\u0131 olu\u015fturmaktayd\u0131: Bilim, geleneksel k\u00fclt\u00fcr\u00fc de\u011fi\u015ftirmeden de benimsenebilirdi. … J\u00f6n T\u00fcrkler, se\u00e7kinler d\u00fczeyinde bir d\u00fc\u015f\u00fcnsel devrimle i\u015fe ba\u015flam\u0131\u015f, sonra \u00e7e\u015fitli ideolojileriyle birlikte \u00e7evreye mu\u011flak bir pozitivizm empoze etmeye \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015flard\u0131. Dine verdikleri destek de bu konumlar\u0131n\u0131n bir par\u00e7as\u0131yd\u0131; \u00e7\u00fcnk\u00fc dinin toplumsal d\u00fczen ve dengeyi sa\u011flad\u0131\u011f\u0131na inan\u0131yorlard\u0131. … Bilimi, dini semboller aras\u0131nda bulmaya giri\u015fti. … R\u00f6nesans Avrupas\u0131’n\u0131n ilk d\u00f6nemlerinde mistisizmin sembolik kaynaklar\u0131, laik bilimsel d\u00fc\u015f\u00fcnceye do\u011fru bir s\u0131\u00e7rama tahtas\u0131 olarak i\u015flev g\u00f6rm\u00fc\u015ft\u00fc ve Said Nursi de ayn\u0131 yolu izliyordu.<\/p>\n
Gelenek\u00e7i M\u00fcsl\u00fcman teologlar\u0131n yaz\u0131lar\u0131nda Allah, hem son derece b\u00fcy\u00fck bir g\u00fcce sahiptir, hem de ayn\u0131 zamanda uzaktad\u0131r. Bu nedenle, Allah’\u0131n ezeli ve ebedi varl\u0131\u011f\u0131 ile, Newton’un tabiat sistemini b\u00fct\u00fcnle\u015ftirmenin hi\u00e7bir yolu yoktur. Ne ki, mistikler a\u00e7\u0131s\u0131ndan bu ba\u011flant\u0131 \u00e7ok daha kolayd\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlara g\u00f6re Allah yaln\u0131zca her yerde haz\u0131r ve naz\u0131r olmakla kalm\u0131yor, buralarda, kendi \u00f6z\u00fcn\u00fcn maddi yans\u0131mas\u0131 olarak bulunuyordu. Ayd\u0131nlanman\u0131n y\u00fcksek dalgas\u0131ndan \u00f6nceki y\u0131llarda Avrupa’da, dini d\u00fc\u015f\u00fcnceden laik d\u00fc\u015f\u00fcnceye nispeten daha kolay bir ge\u00e7i\u015f ger\u00e7ekle\u015fmi\u015fti. \u00d6rne\u011fin, “g\u00f6r\u00fclmeyen bir uyum, d\u00fcnyan\u0131n g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fteki d\u00fczensizli\u011finin temelini olu\u015fturur” (Anchor) \u015feklindeki metafizik Orta\u00e7a\u011f inanc\u0131, tabiat\u0131n fiziksel kanunlar\u0131n\u0131n d\u00fczenleyicili\u011fi yolundaki Ayd\u0131nlanma d\u00fc\u015f\u00fcncesine nispeten kolayca d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclebilmi\u015fti. Dini ve laik fikirler aras\u0131ndaki k\u00f6pr\u00fc yaln\u0131zca deizm (yaradanc\u0131l\u0131k) taraf\u0131ndan de\u011fil, Leibnitz gibi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler taraf\u0131ndan da sa\u011flanmaktayd\u0131. Laik Ayd\u0131nlanma d\u00fc\u015f\u00fcncesinin pek \u00e7ok yakla\u015f\u0131m\u0131, fizik biliminin bir\u00e7ok bulgusunun H\u0131ristiyan teologlar\u0131n d\u00fc\u015f\u00fcncelerine n\u00fcfuz etmesine de imkan tan\u0131d\u0131., T\u00fcrkiye\u2019de ise b\u00f6yle bir d\u00fc\u015f\u00fcnsel k\u00f6pr\u00fc yoktu. Bunun zorunlu sonucu olarak da, bilimin \u00e7a\u011fda\u015f fikirlerinin dini inan\u00e7la uyu\u015fturulmas\u0131na esas al\u0131nmas\u0131 gereken ilahiyat\u0131n yarat\u0131c\u0131 g\u00fc\u00e7leri oluyordu. Said Nursi, Allah\u2019\u0131n kendi tasar\u0131m\u0131n\u0131n uzant\u0131lar\u0131 olarak tabiat kanunlar\u0131 anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131 me\u015frula\u015ft\u0131rmada bu fikri geni\u015f \u00f6l\u00e7\u00fcde kulland\u0131.<\/p>\n
Mektubat\u2019\u0131nda, Kur’an ile yarat\u0131lm\u0131\u015f d\u00fcnya aras\u0131ndaki ili\u015fkinin a\u00e7\u0131kland\u0131\u011f\u0131 b\u00f6l\u00fcmde Said Nursi, Kuran\u2019\u0131 iki i\u015flevi yerine getiren bir kaynak olarak de\u011ferlendirdi\u011fini belirtmektedir. <\/strong><\/p>\n Birincisi;<\/strong> Kur’an olgusal d\u00fcnyadan s\u00f6z etmekte, ancak, bununla ilgili olarak, herkes taraf\u0131ndan anla\u015f\u0131labilecek d\u00fcz (karma\u015f\u0131k olmayan) imajlar vermekle yetinmektedir. Kur’an, bizim d\u00fcnyaya dair m\u00fckemmelle\u015fmi\u015f olgusal temelli bilgilerimizi gizler; \u00e7\u00fcnk\u00fc Kuran\u2019\u0131 n ba\u015fl\u0131ca i\u015flevi, m\u00fcminlerin idrak etme \u00e7abalar\u0131n\u0131 yarat\u0131lana de\u011fil Yaradan’a \u00e7ekmektir. O halde yarat\u0131lan, bir bak\u0131ma, ke\u015ffedilmeyi bekleyen bakir toprakt\u0131r. Ancak, Said Nursi’nin yakla\u015f\u0131m\u0131nda bunun \u00f6tesinde y\u00f6nler de vard\u0131r. Said Nursi tabiat sistemini, \u0130slam mistisizminin tan\u0131d\u0131\u011f\u0131 imk\u00e2nlarla mitsel-\u015fiirsel bir \u00e7er\u00e7eve i\u00e7ine yerle\u015ftirirken, Allah’\u0131n yarat\u0131c\u0131 g\u00fcc\u00fcn\u00fc vurgulayarak, Kuran\u2019\u0131n hareket halinde bir evren g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcne kap\u0131lar\u0131 a\u00e7t\u0131\u011f\u0131 ve bunun da yeni bir kozmos imaj\u0131 in\u015fa edilmesinde kullan\u0131labilece\u011fi yolunda bir duygu yaratmay\u0131 ba\u015farm\u0131\u015ft\u0131.<\/em><\/strong><\/p>\n Risale-i Nur’da Yaradan’\u0131n i\u015flerinin kan\u0131t\u0131 olarak do\u011fadaki d\u00fczenliliklerden s\u00f6z edilen pek \u00e7ok b\u00f6l\u00fcm bulunmaktad\u0131r.<\/p>\n Said Nursi tasavvufa, M\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131, Kuran\u2019da kendileri i\u00e7in belirlenen \u00f6zel g\u00f6revlerden al\u0131koydu\u011funa inand\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131. Said Nursi’ye g\u00f6re bir M\u00fcsl\u00fcman\u2019\u0131n ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131nda iman, “g\u00f6n\u00fcl” hayati \u00f6nemdeki unsurdur. Ancak bu iman, Kuran\u2019\u0131n baz\u0131 \u00f6zel emirleri do\u011frultusunda belirlenen, faal bir iman olmak durumundayd\u0131.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019 da \u00e7o\u011fu kez \u0130bn el-Arabi’nin n\u00fcfuzunu modern \u0130slamiyet a\u00e7\u0131s\u0131ndan zararl\u0131 bulmaktad\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc vahdet-i v\u00fccud, materyalizmi (bilin\u00e7siz kitlelerde) geli\u015ftirebilir; di\u011ferleri aras\u0131nda ise canavarca bir gurura yol a\u00e7abilir.<\/em><\/strong><\/p>\n Said Nursi ger\u00e7ekten de bu M\u00fcsl\u00fcman velinin tezlerine dayanmaktad\u0131r. \u0130bn el-Arabi’nin olduk\u00e7a geli\u015fkin kurgulamalar\u0131 Said Nursi’ye, evrenin Newtoncu modeline ili\u015fkin bir intibakta ilk ad\u0131mlar\u0131 atma imk\u00e2n\u0131 sa\u011flad\u0131.<\/p>\n Mutasavv\u0131flar, evrenin \u00e7e\u015fitlili\u011fini incelemek yerine, Allah’\u0131n birli\u011fini yakalamaya e\u011filimliydiler.<\/p>\n Bir ba\u015fka deyi\u015fle tasavvuf, varl\u0131kbilimin (ontoloji) geli\u015fkin bir ayr\u0131nt\u0131land\u0131r\u0131lmas\u0131 olsa bile, mistik kurgulamalar\u0131 n y\u00f6n\u00fc varl\u0131\u011f\u0131n s\u0131rlar\u0131n\u0131 olgulara de\u011fil de Yaradan’a ba\u011fl\u0131 olarak \u00e7\u00f6zmeye d\u00f6n\u00fck oldu\u011fundan, Said Nursi Sufi g\u00f6r\u00fc\u015f a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131 terse \u00e7evirmek zorundayd\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu Sufi yakla\u015f\u0131m\u0131 \u201cvarl\u0131klar, varl\u0131klar\u0131n\u0131 Allah’tan \u00f6d\u00fcn\u00e7 almazlar. Ne varl\u0131\u011f\u0131 payla\u015f\u0131rlar ve onunla \u2018ba\u011flant\u0131l\u0131\u2019 olurlar ne de onun \u2018g\u00f6r\u00fcnt\u00fcleri\u2019 olarak hareket ederler. B\u00fct\u00fcn bu ifadeler, yaln\u0131zca s\u00f6z\u00fcn geli\u015fidir. B\u00fct\u00fcn bunlar, ger\u00e7ekli\u011fi hemen hemen a\u00e7\u0131klanamaz olan bir olguya yakla\u015fmada ba\u015fvurulan imajlard\u0131r\u201d (Chittick) g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc vurgulayan bir y\u00f6n ta\u015f\u0131yordu.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman’\u0131n bir yandan gelenek\u00e7i konumunu korurken onunla ayn\u0131 s\u0131rada ger\u00e7ekle\u015ftirmesi gereken felsefi s\u0131\u00e7raman\u0131n stratejik anlamdaki odak noktas\u0131n\u0131, Allah’\u0131 n tabiattaki etkinli\u011fi anlay\u0131\u015f\u0131 olu\u015fturuyordu. … Tabiat\u0131n her hareketi, Allah’\u0131n bir hareketiydi.<\/p>\n Avrupa’daki pek \u00e7ok d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr yeni bulu\u015flar\u0131 ve Newton sistemini iman\u0131n kan\u0131tlar\u0131 olarak g\u00f6r\u00fcyordu. Said Nursi de bu tutumu benimseyecektir. … Simon Patrick 1662 y\u0131l\u0131nda bir bro\u015f\u00fcrde … maddenin “tabiat sahnesi”ndeki hareketini, Yaradan ile \u0130nsan aras\u0131ndaki bir nesnel ba\u011flant\u0131 olarak g\u00f6r\u00fcyordu.<\/p>\n A\u015fk\u0131n bir ger\u00e7ekli\u011fin (hakikat) Bi\u00e7im’i -buna sembol demek belki daha iyi olur- o ger\u00e7ekli\u011fin ya da anlam\u0131n (anlam, yani \u201cmana\u201d, bi\u00e7im\u2019e kar\u015f\u0131t olarak kullan\u0131lan kavramd\u0131r) kendini maddi d\u00fcnyada ortay\u0131 koyu\u015f vas\u0131talar\u0131na aittir.<\/p>\n B\u00f6ylesine karma\u015f\u0131k bir kozmoloji kar\u015f\u0131s\u0131nda Said Nursi’nin stratejileri, … ba\u015f \u00f6rnekler d\u00fcnyas\u0131 (alem-i misal) ile olgular d\u00fcnyas\u0131n\u0131n (alem-i \u015fuhud) iki ayr\u0131 bili\u015fsel alan olu\u015fturduklar\u0131 tezi do\u011frultusundad\u0131r.<\/p>\n Said Nursi\u2019nin, tabiatta g\u00f6r\u00fclebilecek d\u00fczenliliklere dair a\u00e7\u0131klamas\u0131 \u015f\u00f6yle idi:<\/p>\n (1) cans\u0131z maddelerin belirli d\u00fczenliliklere sahip olabilece\u011fi, ancak bu d\u00fczenlemeler i\u00e7in etkin bir akl\u0131n, bir model, bir plan olu\u015fturuldu\u011fu \u00f6nc\u00fcl\u00fc kabul edildi\u011finde a\u00e7\u0131klanabilir;<\/p>\n (2) bu model, levh-i mahfuz\u2019da (sakl\u0131 tablolar) ya da “semavi bir liste”de yer alan sonsuz say\u0131da d\u00fczenleyici ara\u00e7ta yaz\u0131l\u0131 durumdad\u0131r (S\u00f6zler).<\/p>\n Yarad\u0131l\u0131\u015f, iki \u00e7e\u015fittir: cans\u0131z tabiat\u0131n ve t\u00fcrlerin \u00e7e\u015fitlerinin ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 ilk yarat\u0131\u015f eylemi ve bir sanat olup, bu ilk unsurlar\u0131 kayna\u015ft\u0131ran yarad\u0131l\u0131\u015f eylemi.<\/p>\n Said Nursi’ye g\u00f6re -ilahi bir kayna\u011fa uzanan ortak k\u00f6kenleri nedeniyle- tabiat\u0131n s\u00fcre\u00e7leriyle, insanda tabiata dair idrak ve kavray\u0131\u015flara kap\u0131 a\u00e7an s\u00fcre\u00e7ler aras\u0131nda bir benzerlik bulunur. \u0130nsan bu sayede tabiat\u0131n s\u00fcre\u00e7lerini anlama yetene\u011fini i\u00e7inde ta\u015f\u0131r.<\/p>\n Said Nursi … tabiat\u0131 hi\u00e7bir teredd\u00fcde yer vermeden “Kadir-i mutlak’\u0131n makinesi”<\/strong> \u015feklinde tan\u0131mlar. … Bu \u00f6nemli vurgu kaymas\u0131n\u0131 n gerek\u00e7esini, T\u00fcrkiye Cumhuriyeti’nin g\u00fcndelik ya\u015fam\u0131nda, \u00f6zellikle m\u00fcspet bilimler ideolojisini ta\u015fraya ta\u015f\u0131yan orta\u00f6\u011fretim d\u00fczeyindeki \u00f6\u011fretmenlerin bilime giderek artan \u00f6l\u00e7\u00fclerde verdikleri \u00f6neme -ve prestije- ba\u011flayabiliriz. Bu etmen, Said Nursi’nin d\u00fc\u015f\u00fcncelerinde \u00e7ok daha \u00f6nceleri yer eden bir ba\u015fka d\u00fc\u015f\u00fcnceyle birlikte i\u015flev g\u00f6rm\u00fc\u015f olabilir. Bu onun tabiata bulunan g\u00fc\u00e7lerin insan taraf\u0131ndan harekete ge\u00e7irilmesine ve bunun \u00fclkelere sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 g\u00fcce duydu\u011fu hayranl\u0131kt\u0131r. … Bu y\u00fczdendir ki insan “\u015feriat’\u0131n trenine binmeli”dir (Bedi\u00fczzaman). D\u00fcnya bir “evren fabrikas\u0131d\u0131r”. … ilk takip\u00e7ilerinden biri olan Sabri, \u00f6\u011frencilerin \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131ndan s\u00f6z ederken onlar\u0131 “Nur fabrikas\u0131n\u0131 n elektri\u011fini \u00fcreten makineler”a benzetmi\u015ftir (Bedi\u00fczzaman). Bu \u015fahs\u0131 n bizzat kendisi “Santral Sabri” ad\u0131yla tan\u0131nmaktad\u0131r.<\/p>\n Said Nursi’nin tabiat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn \u00f6zelliklerinden biri, bu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, biyolojik s\u00fcre\u00e7lere tabi k\u0131lmas\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla, Said Nursi’nin tabiat imajlar\u0131nda ku\u015flar ve ar\u0131lar, \u00e7i\u00e7ekler ve a\u011fa\u00e7lar, b\u00f6cekler ve bah\u00e7eler, y\u0131ld\u0131zlardan hemen sonra gelirler. Bir kez daha burada da … mutasavv\u0131flar\u0131n benzer \u00f6zelliklerinin, \u00f6zellikle de Anadolu tasavvufunda g\u00f6r\u00fclen bitkilere ili\u015fkin sembolizmin hat\u0131rlat\u0131lmas\u0131 yerinde olacakt\u0131r.<\/p>\n Bir dizi farkl\u0131 toplumsal s\u0131n\u0131fa ve de\u011fi\u015fik e\u011fitim d\u00fczeylerine sahip kesimlere hitap etme durumunda bir \u0130slami inan\u00e7 yaymaya \u00e7al\u0131\u015fan Said Nursi’nin bu \u00e7abalar\u0131nda, tasavvufa dair d\u00fc\u015fselli\u011fin ve sembolizmin kal\u0131c\u0131 niteli\u011fi hem bir yard\u0131m hem de bir engel olu\u015fturuyordu. Baz\u0131 takip\u00e7ileri, kendisine soruyorlard\u0131: \u0130bn el-Arabi, co\u011frafyan\u0131n g\u00fcn\u00fcm\u00fczde yanl\u0131\u015f oldu\u011funu g\u00f6sterdi\u011fi bir fikri, d\u00fcnyan\u0131n yedi ayr\u0131 katmandan olu\u015ftu\u011fu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc ni\u00e7in ileri s\u00fcrd\u00fc? Said Nursi \u2019nin cevab\u0131 \u0130bn el-Arabi’nin g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn bir g\u00f6r\u00fcnt\u00fc oldu\u011fu yolundayd\u0131. … Oysa, g\u00f6r\u00fcnt\u00fclerden hareketle olgusal d\u00fcnya hakk\u0131nda sonu\u00e7lara varmak yanl\u0131\u015f bir i\u015fti. \u0130ki nedenle yanl\u0131\u015ft\u0131: Bir kere, g\u00f6r\u00fcnt\u00fcler d\u00fcnyas\u0131, olgular d\u00fcnyas\u0131na i\u00e7selle\u015ftirilemezdi; ikincisi, bir g\u00f6r\u00fcnt\u00fc kendisinden hareketle yorumlanamazd\u0131 (Mektubat). Ancak Asfiya gibi, Hz. Muhammed’in hakiki gelene\u011finden olanlar bu g\u00f6r\u00fcnt\u00fcleri yorumlayabilirlerdi. \u00c7\u00fcnk\u00fc her \u015feyin Allah oldu\u011fu kabul edildi\u011finde, iyi ile k\u00f6t\u00fc aras\u0131nda belirgin bir \u00e7izgi bulunmayacak, Allah bizzat tabiat olgular\u0131nda g\u00f6r\u00fclebildi\u011finden, bunlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda ayr\u0131 bir varl\u0131\u011f\u0131 bulunmayacakt\u0131.<\/p>\n Kuran\u2019\u0131n y\u00fczeysel yorumlar\u0131nda rastlananlara g\u00f6re daha karma\u015f\u0131k bir tabiat tablosu \u00e7izmek yararl\u0131d\u0131r. Ancak, e\u011fer bu birtak\u0131m ahlaki s\u0131n\u0131rlamalardan kurtulmak i\u00e7in yayg\u0131n bi\u00e7imde kullan\u0131l\u0131rsa, o zaman tehlikeli bir hal al\u0131r.<\/p>\n Said Nursi, tabiat\u0131n \u201cmakinele\u015ftirilmi\u015f\u201d oldu\u011fu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcnden ayr\u0131 olarak tabiat yasalar\u0131n\u0131, ger\u00e7ek olan\u0131n, yani Allah\u2019\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 m\u00fcjdeleyen g\u00f6r\u00fcnt\u00fcler olarak kabul etmeyi s\u00fcrd\u00fcr\u00fcyordu. B\u00f6ylece, Allah’\u0131n bir tecellisi olarak tabiat ve onun bilim taraf\u0131ndan incelenmesi, kutsal bir nitelik kazand\u0131. Bilimin bu \u015fekilde kutsalla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, uzun d\u00f6nemde, bilimin pop\u00fclerle\u015ftirildi\u011fi dizilerin yay\u0131mlanmas\u0131yla sonu\u00e7land\u0131. \u0130stanbul’daki bas\u0131m tesislerinde Nurcular taraf\u0131ndan yay\u0131mlanan bu \u00e7al\u0131\u015fmalardan baz\u0131lar\u0131 son derece \u00fcst d\u00fczeydedir. … Teolojik bir ek, \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n ancak sonunda yer almaktad\u0131r: b\u00f6ylesine ola\u011fan\u00fcst\u00fc, ama d\u00fczenli s\u00fcre\u00e7ler ancak bir Yaradan’\u0131n, Allah’\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 kan\u0131tlar…<\/p>\n \u015eerif Mardin \u201c Bedi\u00fczzaman Said Nursi Olay\u0131\u201d adl\u0131 eserden<\/strong><\/p>\ntweet<\/a>