G\u00f6z\u00fcn karas\u0131 gece, fakat \u0131\u015f\u0131kl\u0131 gece, beyaz\u0131 ise g\u00fcnd\u00fcz, fakat karanl\u0131k g\u00fcnd\u00fcz gibidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc g\u00f6z\u00fcn karas\u0131 olmazsa beyaz\u0131 ile g\u00f6r\u00fclmez. \u0130nsanda dima\u011f, g\u00f6z\u00fcn beyaz\u0131na ve karanl\u0131k g\u00fcnd\u00fcze, kalb ise g\u00f6z\u00fcn karas\u0131na veya g\u00f6z bebe\u011fine ve \u0131\u015f\u0131kl\u0131 geceye benzetilebilir. G\u00fcnd\u00fcz ve gece birlikte bir g\u00fcn\u00fc tamamlar; g\u00f6z ile g\u00f6rebilmek i\u00e7in de g\u00f6z\u00fcn ak\u0131n\u0131n yan\u0131s\u0131ra karas\u0131 da bulunmal\u0131d\u0131r. Yoksa g\u00f6rmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir; g\u00fcnd\u00fcz, kapkaranl\u0131k gece olur. Bunun gibi, kalbin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131, yani iman olmazsa, sadece dima\u011f\u0131n \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikir hi\u00e7bir zaman ayd\u0131nlat\u0131c\u0131 olamaz. Bilgi ve d\u00fc\u015f\u00fcnce, iman olmadan sadece kapkaranl\u0131k cehalet f\u0131\u015fk\u0131rt\u0131r. Kendilerini ayd\u0131n, yani m\u00fcnevver, \u0131\u015f\u0131k kayna\u011f\u0131, \u0131\u015f\u0131k sa\u00e7\u0131c\u0131 g\u00f6renler, bu ger\u00e7e\u011fi iyi g\u00f6rmelidirler.<\/p>\n Dima\u011fda \u00fcretilen her \u015fey, ilim de\u011fildir. \u0130lim, dima\u011f ile birlikte kalbin \u00fcr\u00fcn\u00fcd\u00fcr ve kesinlik ta\u015f\u0131r. Dima\u011fa gelen ve ilimle kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131lan mal\u00fbmat, ilim oluncaya kadar pek \u00e7ok i\u015flemlerden, mertebelerden ve imbiklerden ge\u00e7er. Kalbin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda yol alan dima\u011fda \u00fcretilen ilim insan\u0131 imana ve Kuran-\u0131 Kerimde buyruldu\u011fu gibi, Allaha derin sayg\u0131ya g\u00f6t\u00fcr\u00fcr ve g\u00f6t\u00fcrmesi gerekir. Bir di\u011fer ifadeyle, ilim ile iman birbiriyle \u00f6zde\u015f g\u00f6r\u00fclebilir. Fakat \u00f6rf\u00ee kullan\u0131mda, insan\u0131 harekete ge\u00e7iren \u00e7ok defa ilim de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc nice bilen vard\u0131r ki, bildi\u011fini ya\u015famaz, tatbik etmez. \u00d6yleyse, bunlar\u0131n bildi\u011fine ilim de\u011fil, ilmin malzemesi olarak mal\u00fbmat\u2019 demek gerekir.<\/p>\n \u0130nsan, d\u00fc\u015f\u00fcnme ve ilim \u00fcretme s\u00fcrecinde \u00f6nce hayal eder (tahayy\u00fcl) veya \u00e7evreden baz\u0131 manzaralar\u0131 al\u0131r, ya da be\u015f duyusuyla hisseder. Sonra bunlardan bir suret olu\u015fturur, yani bunlara zihninde bir bi\u00e7im verir (tasavvur). Ard\u0131ndan, bu bi\u00e7im veya \u015fekil \u00fczerinde sistemli olarak, etrafl\u0131ca ve derin derin d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr, muhakemede bulunur (taakkul, tefekk\u00fcr, muhakeme). Neticede bir tasdike ula\u015f\u0131r; yani zihninde i\u015fleme t\u00e2bi tutulan mal\u00fbmat veya mahs\u00fbsat\u0131n, duyularla elde edilen malzemenin tamam\u0131n\u0131 ya da bir k\u0131sm\u0131n\u0131 do\u011frular veya do\u011fruya ula\u015ft\u0131r\u0131r, do\u011fru ile bulu\u015fturur (tasdik). Tasdikten sonra \u2018izan, yani kesin kanaat h\u00e2s\u0131l olur. Kanaat, insan\u0131 benimseme\u011fe ve taraftarl\u0131\u011fa sevkeder (iltizam). Nihayet \u2018itikad\u2019, yani b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ba\u011flanma gelir. Asl\u0131nda bu niha\u00ee mertebe, bir bak\u0131ma ilmin kendisidir.<\/p>\n Zihinde mal\u00fbmat veya \u00e7evreden alman manzaralardan, teoriden, mahs\u00fbsattan elde edilen malzemeden ilme y\u00fcr\u00fcrken ge\u00e7ilen mertebelerin her biri bir h\u00fckme sebep olur. Her ne kadar insanlar zaman zaman hayallerine ilim s\u00fcs\u00fc verseler de, sadece hayal, genellikle safsata do\u011furur. Tasavvurun da ilim ve ger\u00e7ekle al\u00e2kas\u0131 yoktur. Tasdik benimsemeye yol a\u00e7arken, izan tutunmaya, al\u0131p kab\u00fbl etmeye, iltizam, yani taraftarl\u0131k ise taassuba, fanatizme kaynakl\u0131k eder. Ancak itikad, yani do\u011frulu\u011funa mutlak inanma ve s\u0131ms\u0131k\u0131 ba\u011flanmad\u0131r ki, art\u0131k kesin ve hi\u00e7bir \u015f\u00fcpheyle sars\u0131lmaz ilim ve inan\u00e7 demektir.<\/p>\n Bu \u00e7ok \u00f6nemli ger\u00e7ek, \u015fu iki ger\u00e7ek veya k\u00fcll\u00ee kaide ile birlikte ele al\u0131nmal\u0131d\u0131r:<\/p>\n \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu ehl-i tahkik de\u011fildir; yani g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc, duydu\u011funu, okudu\u011funu yukar\u0131da s\u00f6z\u00fc edilen zihn\u00ee imbiklerden ge\u00e7irerek hakikate ula\u015fmaz. Bir k\u0131sm\u0131 hayal mertebesinde, bir k\u0131sm\u0131 tasavvur, daha ba\u015fka bir k\u0131sm\u0131 tasdik, izan, nihayet iltizam mertebesindedir. En fazla taraftarl\u0131k g\u00f6sterir ve taassupta bo\u011fulur. Bu \u00e7o\u011funluk, \u00e7ok defa g\u00fcvenilir g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc insanlardan duydu\u011funu do\u011fru kab\u00fbl eder. Hatt\u00e2 \u00f6yle ki, hakikati itimata \u015fayan olmayan birinde g\u00f6rse kab\u00fble yana\u015fmaz; k\u0131ymetsiz bir meseleyi, hatt\u00e2 bir yanl\u0131\u015f\u0131 g\u00fcvendi\u011fi birinde g\u00f6rse onu k\u0131ymetli ve do\u011fru addeder. Bu bak\u0131mdan, do\u011fruyu yanl\u0131\u015ftan ay\u0131ramayan, hisleriyle veya g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcyle, duydu\u011fuyla hareket eden, gerekti\u011fi \u00f6l\u00e7\u00fcde tefekk\u00fcr ve muhakemede bulunamayan, ayr\u0131ca k\u00f6t\u00fcn\u00fcn, k\u00f6t\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcn d\u00fcnyas\u0131na girmemi\u015f, b\u00e2t\u0131lla tam tan\u0131\u015fmam\u0131\u015f, hak ve b\u00e2t\u0131l, do\u011fru ile yanl\u0131\u015f aras\u0131nda tam muhakeme yapamayacak insanlara b\u00e2t\u0131l, yanl\u0131\u015f, sapt\u0131r\u0131c\u0131 \u015feyler ilgi \u00e7ekici ve etrafl\u0131 olarak anlat\u0131l\u0131r veya g\u00f6sterilirse, bu, onlar\u0131n kalbinde, zihninde yaralar a\u00e7ar, imanlar\u0131n\u0131 zedeler, onlar\u0131 dal\u00e2lete g\u00f6t\u00fcr\u00fcr. M\u00fcstehcen, \u015fehev\u00ee \u015feyler de ayn\u0131 \u015fekilde tasvir edilecek olursa, bu da, yanl\u0131\u015f davran\u0131\u015flara ve g\u00fcnahlara iter.<\/p>\n Hakikatleri sahiplenenler, onlar\u0131 bilhassa temsil ve ba\u015fkalar\u0131na anlatma mevkiinde olanlar, halk\u0131n de\u011fer verdi\u011fi ger\u00e7ekten de\u011ferli insanlar olmal\u0131d\u0131r. Yoksa halk \u00e7o\u011funlu\u011fu, yukar\u0131da yine Bedi\u00fczzamandan naklen arzedildi\u011fi \u00fczere, do\u011fruyu, g\u00fczeli k\u0131ymetsiz insanlarda g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcnde onu kabule yana\u015fmaz. Do\u011fru bir s\u00f6z, yanl\u0131\u015f bir insan\u0131n a\u011fz\u0131ndan \u00e7\u0131k\u0131nca maalesef do\u011fru g\u00f6r\u00fclmez ve k\u0131ymeti olmaz. Ayn\u0131 \u015fekilde, hakikatler, onlar\u0131n k\u0131ymetini bilmeyen ellerde k\u0131ymetten d\u00fc\u015fer, k\u0131ymetini bulmaz. Me\u015fhur La Fontaine\u2019in (1621-1695) bir \u015fiirinde tasvir etti\u011fi gibi, horoz yerde bir inci bulsa, onu bir bu\u011fday danesine de\u011fi\u015fir. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k halk, k\u0131ymetli insanlarda g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc yanl\u0131\u015flar\u0131 dahi kabullenir, sahiplenir. \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu avam oldu\u011fundan, do\u011fruyu ve yanl\u0131\u015f\u0131, hakk\u0131 ve b\u00e2t\u0131l\u0131 bizatihi bilerek ve tahkik ederek se\u00e7mez; taklit ederek se\u00e7er. Dolay\u0131s\u0131yla, hak ve do\u011fru s\u00f6z, yanl\u0131\u015f bir insan\u0131n a\u011fz\u0131ndan veya kaleminden \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131nda \u00e7ok defa kab\u00fbl g\u00f6rmez; b\u00e2t\u0131l ve yanl\u0131\u015f bir s\u00f6z ise, g\u00fcvenilir bir insandan s\u00e2d\u0131r oldu\u011funda kab\u00fbl g\u00f6r\u00fcr. Dolay\u0131s\u0131yla, hak, do\u011fru ve ger\u00e7ek i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fanlar, kendileri de do\u011fru ve g\u00fcvenilir insanlar olmal\u0131d\u0131rlar.<\/p>\n Hz. Bedi\u00fczzaman, bu ger\u00e7e\u011fin bir di\u011fer yans\u0131mas\u0131 veya boyutu olarak \u015fu \u00e7ok \u00f6nemli tesbitte de bulunur:<\/p>\n (Sosyal ve siyas\u00ee hayatta) zay\u0131f ve az\u0131nl\u0131kta kalan eller, Kuran ve \u0130sl\u00e2m davas\u0131nda (en az\u0131ndan \u00f6nde) bulunmamal\u0131d\u0131r. Kesinlikle m\u00fcsbet hareket \u00e7izgisinde Kuran ve \u0130sl\u00e2m davas\u0131nda bulunacak kuvvetli eller iyi e\u011fitilmi\u015f olmal\u0131 ve ilmi takip etmelidir. Bunlar, \u0130sl\u00e2m\u2019a ve Kur ana \u00e2\u015f\u0131k, derinden ba\u011fl\u0131 ve onu hayatlar\u0131na hayat yapm\u0131\u015f olmal\u0131d\u0131rlar.\u2014<\/p>\n \u0130L\u0130M VE MAL\u00dbMAT<\/strong><\/p>\n Yukar\u0131da \u201cDima\u011fda ilmin mertebeleri vard\u0131r ve bu mertebeler birbiriyle i\u00e7 i\u00e7e olup, \u00e7ok defa birbirine kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r.\u201d ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda izah\u0131na \u00e7al\u0131\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 gibi, ilim, kesinlik ifade eder. O, asla mal\u00fbmat de\u011fildir. Mal\u00fbmat, ilmin malzemesidir; v\u00fccuda girmeyi bekleyen yiyecek\/i\u00e7ecek gibidir. Yiyecek\/ i\u00e7ecek v\u00fccuda girdikten sonra a\u011f\u0131zda \u00e7i\u011fnenir; midede ve barsaklarda sindirilir; b\u00f6breklerde ve karaci\u011ferde ayr\u0131ca s\u00fcz\u00fcl\u00fcr. Nihayet ondan v\u00fccuda g\u0131da h\u00e2s\u0131l olur ve bu, kanla b\u00fct\u00fcn h\u00fccrelere da\u011f\u0131t\u0131l\u0131r, posas\u0131 da at\u0131l\u0131r. Aynen bunun gibi, ilim, dima\u011fda mal\u00fbmat\u0131 kalbin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda pek \u00e7ok mertebelerden ge\u00e7irdikten, pek \u00e7ok imbiklerden s\u00fczd\u00fckten sonra nihayet ula\u015f\u0131lm\u0131\u015f kesin sonu\u00e7tur; sindirilmi\u015f, hazmolmu\u015f, posas\u0131 at\u0131lm\u0131\u015f g\u0131dad\u0131r. \u0130\u015fte, nas\u0131l koyun kuzusuna g\u0131da olarak hazmolmu\u015f tertemiz ve besleyici s\u00fct\u00fcn\u00fc verir, ger\u00e7ek ve yol g\u00f6sterici \u00e2lim de, talebesine mal\u00fbmat\u0131n\u0131 de\u011fil, ilmini aktar\u0131r. Ku\u015fun yavrusuna sadece a\u011f\u0131zda birazc\u0131k \u00e7i\u011fnenmi\u015f kusmuk halindeki yiyece\u011fi vermesi gibi, hazmolmam\u0131\u015f, kalbin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda zihn\u00ee imbiklerden ge\u00e7memi\u015f mal\u00fbmat\u0131n\u0131 aktarmaz.<\/p>\n Bir yaz\u0131da, s\u00f6zde, manzarada ayr\u0131 ayr\u0131 be\u015f duyuya, zihn\u00ee melekelere, kalbe, hislere, vicdana veya ayn\u0131 anda bunlar\u0131n tamam\u0131na hitap eden yanlar oldu\u011fu gibi, zevke, zevketmeye, birden ke\u015ff veya hissedilmeye hitap eden yanlar da vard\u0131r. Bu yanlar, daha \u00e7ok ki\u015filerin mizac\u0131na, idrak derinli\u011fine, kalb\u00ee saffetine, konu ile i\u00e7ten, derinden ve etrafl\u0131ca ilgilenmesine ba\u011fl\u0131d\u0131r. Zevken ve ke\u015ffen ula\u015f\u0131lan sonu\u00e7lar ve man\u00e2lar \u00fczerinde ak\u0131l y\u00fcr\u00fct\u00fclmez; onlar, g\u00f6r\u00fc\u015f ve d\u00fc\u015f\u00fcnce merce\u011fi alt\u0131nda incelenmez. B\u00f6yle yap\u0131lacak olsa, s\u00f6z konusu ince man\u00e2lar ve sonu\u00e7lar tad\u0131n\u0131 kaybeder, zevksiz teori veya g\u00f6r\u00fc\u015f halini al\u0131r. Mesel\u00e2, topra\u011fa at\u0131lan bir \u00e7ekirdek \u0130lm\u00ee olarak incelenebilir; yap\u0131s\u0131 ve madd\u00ee \u00f6zellikleri hakk\u0131nda belli bilgilere ula\u015f\u0131l\u0131r. Fakat o \u00e7ekirdek d\u0131\u015far\u0131da g\u00fczel bir \u00e7i\u00e7ek, fidan veya s\u00fcmb\u00fcl halini al\u0131nca, bu defa ondaki g\u00fczelliklere \u00e7ekirdek temelinde \u0130lm\u00ee a\u00e7\u0131dan bak\u0131lacak olsa, bu g\u00fczellikler silinir; g\u00f6ze, vicdana, hislere, kalbe verdi\u011fi zevk gider ve bu fak\u00fcltelerin ondan alaca\u011f\u0131 man\u00e2lar da kaybolur.<\/p>\n Sabit ve kesin hakikatler, hi\u00e7bir zaman tersine d\u00f6nmez. Mesel\u00e2, ate\u015f, Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131n kendisine verdi\u011fi veya \u00e2deti, icraat\u0131 olarak kendisinde s\u00fcrekli var k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yak\u0131c\u0131l\u0131k sebebiyle daima yakar ve m\u00fbcize kabilinden Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131n farkl\u0131 tesir yaratmas\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir zaman \u00fc\u015f\u00fctmez. Bir hakikatin \u00f6zellikle ayn\u0131 anda z\u0131tt\u0131n\u0131 bar\u0131nd\u0131rmas\u0131, hele hele b\u00fct\u00fcn\u00fcyle kendi mahiyetinde iken ayn\u0131 anda z\u0131tt\u0131 olmas\u0131 muhal i\u00e7inde muhaldir. Yani ate\u015f, ate\u015f iken ve ate\u015f olma \u00f6zelli\u011fini korurken hi\u00e7bir zaman \u00fc\u015f\u00fctmez; hi\u00e7bir zaman su olmaz, hava olmaz.<\/p>\n K\u00e2inattaki sabit hakikatlerin hakikat olmas\u0131 ve \u00f6yle kalmas\u0131, Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131n onlar\u0131 \u00f6yle yaratmas\u0131 sebebiyledir. M\u00fbcize kabilinden Cenab-\u0131 Allah onlarda ge\u00e7ici olarak ve bir veya birka\u00e7 defal\u0131\u011f\u0131na mahiyetlerine z\u0131t farkl\u0131l\u0131k yaratabilir. Fakat, bu onlar\u0131n z\u0131tt\u0131na d\u00f6nmesi de\u011fildir. Bu hal, ayn\u0131 zamanda s\u00fcrekli ve kal\u0131c\u0131 da de\u011fildir; dolay\u0131s\u0131yla hakikatin hakikat olu\u015funu ve mahiyetini de\u011fi\u015ftirmez.<\/p>\n Bir de Cenab-\u0131 Allah\u2019a ait, Z\u00e2t\u0131na has hakikatler vard\u0131r ki, bunlar, hi\u00e7bir zaman de\u011fi\u015fmez. Mesel\u00e2, Cenab-\u0131 Allah (c.c.), mutlak g\u00fczeldir; bundan dolay\u0131 O\u2019nun her h\u00fckm\u00fc, her icraat\u0131, hem emri ve nehyi, her yapt\u0131\u011f\u0131 g\u00fczeldir. D\u00fcnyada \u015fahit oldu\u011fumuz birtak\u0131m \u00e7irkinlikler, nisb\u00eedir; Cenab- \u0131 Allah\u2019tan dolay\u0131 de\u011fil, O\u2019nun yarat\u0131klar\u0131na tan\u0131d\u0131\u011f\u0131 belli \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7er\u00e7evesinde bizzat yarat\u0131klar\u0131n kendileri, hatalar\u0131, kabiliyetsizlik g\u00f6stermeleri ve O\u2019nun her nimet ve g\u00fczelli\u011fini tam yans\u0131tamamalar\u0131 sebebiyledir. \u00c2hiret\u2019te ise O\u2019nun d\u00fcnyada varl\u0131\u011f\u0131na izin verdi\u011fi bu eksiklikler s\u00f6z konusu olmayaca\u011f\u0131 i\u00e7in, Ondan kaynaklanan her g\u00fczelli\u011fe s\u0131n\u0131r olmayacak, o g\u00fczellik, hi\u00e7bir zaman \u00e7irkinlik gibi aksetmeyecektir. Dolay\u0131s\u0131yla, Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131n mutlak g\u00fczel, buna kar\u015f\u0131l\u0131k d\u00fcnyan\u0131n bu<\/p>\n g\u00fczelli\u011fi tam yans\u0131tamamas\u0131, hatt\u00e2 bazen nisb\u00ee \u00e7irkinliklere zemin olmas\u0131, o g\u00fczelli\u011fin tamamen yans\u0131yaca\u011f\u0131 \u00c2hiret\u2019in varl\u0131\u011f\u0131na delildir ve varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 gerektirir.<\/p>\n Mutlak iyi ve g\u00fczel olmas\u0131 sebebiyle Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131n ebediyete meftun yaratt\u0131\u011f\u0131 ve pek \u00e7ok g\u00fczellikleri d\u00fcnyada sadece tatt\u0131rd\u0131\u011f\u0131 insan\u0131 \u00f6l\u00fcmle ebed\u00ee yoklu\u011fa mahk\u00fbm ederek, ondaki ebediyet duygusunu kar\u015f\u0131l\u0131ks\u0131z b\u0131rak\u0131p, bu duyguyu sadece esef ve hasret sebebi yapmas\u0131, d\u00fcnyada tatt\u0131rd\u0131\u011f\u0131 g\u00fczellik ve nimetleri onlar\u0131 ebed\u00ee sona erdirmekle de sonsuz eleme vas\u0131ta k\u0131lmas\u0131 asla d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu, O\u2019nun mutlak iyili\u011fine ve g\u00fczelli\u011fine tam terstir ve O\u2019ndaki mutlak ve devaml\u0131 g\u00fczellik hakikatinin mutlak \u00e7irkinli\u011fe d\u00f6n\u00fc\u015fmesi man\u00e2s\u0131na gelir. Oysa bu, sabit ve mutlak bir hakikatin hem kendi mahiyetiyle ayn\u0131 hakikat olarak kalmas\u0131, hem de ayn\u0131 anda z\u0131tt\u0131 olmas\u0131 demektir ki, sonsuz derecede muhaldir. Yani, Cenab-\u0131 Allah her zaman mutlak g\u00fczelken, -h\u00e2\u015f\u00e2- ayn\u0131 anda O\u2019nun mutlak \u00e7irkin olmas\u0131 demektir. O halde O, \u00c2hiret\u2019i kuracak ve insan\u0131 ebediyetle bulu\u015fturacak, d\u00fcnyada tatt\u0131rd\u0131\u011f\u0131 g\u00fczellikleri ona kesilmemecesine ve hi\u00e7bir zaman bitmeleri veya bitme d\u00fc\u015f\u00fcncesiyle eleme vas\u0131ta k\u0131lmamacas\u0131na sonsuzca tatt\u0131racakt\u0131r. \u00d6l\u00fcm de, d\u00fcnyan\u0131n ac\u0131lar\u0131na, elemlerine kapanan ve b\u00f6yle bir hayata, yani \u00c2hiret hayat\u0131na a\u00e7\u0131lan kap\u0131 olmas\u0131 sebebiyle g\u00fczeldir.<\/p>\n Burada \u201cNeden insan\u0131n varl\u0131k hamuruna ac\u0131 ve \u0131zd\u0131rap sebebi eksiklikler, noksanl\u0131klar konmu\u015f?\u201d diye sorulabilir. Bir defa, insan, -h\u00e2\u015f\u00e2- Allah de\u011fildir ve olamaz. Ancak Allah\u2019t\u0131r ki, mutlak kemal sahibidir, kusursuzdur, noksans\u0131zd\u0131r. \u0130nsan ise, \u00f6z\u00fc ve mahiyeti gere\u011fi kusurludur; eksiktir. Bununla birlikte, her insan\u0131n ibadet ve \u00f6\u011frenmekle, \u0130lm\u00ee, manev\u00ee ve ahl\u00e2k\u00ee m\u00fccahede ve gayretle ula\u015fabilece\u011fi kendine has bir kemal noktas\u0131 vard\u0131r, tnsan, bo\u015fluklar\u0131n\u0131 ve eksiklerini a\u015f\u0131p, kendi kemaline ula\u015fabilmek i\u00e7in s\u00f6zkonusu m\u00fccadele ve m\u00fccahedeyi vermek mevkiindedir. Bizzat her hareketin, gayretin, hizmetin i\u00e7ine lezzet dercetmi\u015f bulunan Cenab-\u0131 Allah (c.c.), kemal noktas\u0131na ula\u015fmak i\u00e7in g\u00f6sterilecek gayret, ortaya konacak<\/p>\n m\u00fccahede ve bu konuda \u00e7ekilecek dert ve s\u0131k\u0131nt\u0131lar\u0131n i\u00e7ine bahis mevzuu kemalin lezzetinden hi\u00e7 de daha az olmayan bir lezzet yerle\u015ftirmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla, e\u011fer insan bu lezzetin d\u0131\u015f\u0131nda s\u0131k\u0131nt\u0131lar ve ac\u0131lar \u00e7ekiyorsa, bu, asl\u0131nda onun \u015ferefi olan irade ve ondan kaynaklanan \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc yanl\u0131\u015f kullanmas\u0131ndan, yani bizzat kendisinden, suistimallerinden kaynaklan\u0131r. \u0130kinci olarak, insana verilen her bir hususiyet Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131 tan\u0131man\u0131n bir al\u00e2meti, \u00e2yeti ve O\u2019nu m\u00fc\u015fahede etmenin bir rasathanesidir. Bu sebeple, \u0130nsan\u00ee eksiklik ve noksanl\u0131klar, bir yandan insan\u0131n kemali ad\u0131na birer zemin te\u015fkil ederken, di\u011fer yandan, bu eksik ve noksan g\u00f6r\u00fclen hususiyetlere eksiksiz ve noksans\u0131z sahip, her bak\u0131mdan niha\u00ee kemal derecesinde Allah\u2019\u0131n varl\u0131\u011f\u0131na, Birli\u011fine, S\u0131fatlar\u0131\u2019na ve \u0130simlerine aynal\u0131k yapar; dolay\u0131s\u0131yla da, insan i\u00e7in kesinlikle hay\u0131r, kemal ve saadet sebebidir. Aksi neticeler vermeleri ise, arzedildi\u011fi gibi, insan\u0131n bizzat \u015ferefini suistimalinden ve bizzat kendisine zulmetmesinden dolay\u0131d\u0131r.<\/p>\n Hak ve hakikat, hi\u00e7bir zaman aldatmaz. Mesel\u00e2, vahiy ve peygamberlik hakt\u0131r, onda b\u00e2t\u0131la asla yer yoktur. Bu sebeple, b\u00fct\u00fcn peygamberlerin ve peygamberli\u011fin birinci s\u0131fat\u0131 s\u0131dk, yani do\u011fruluk, en ba\u015fta gelen z\u0131tt\u0131 da kizb, yani yaland\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla, hi\u00e7bir peygamber yalan s\u00f6ylemedi\u011fi gibi, en ac\u0131mas\u0131z ve az\u0131l\u0131 d\u00fc\u015fmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bile hayatlar\u0131n\u0131n herhangi bir d\u00f6neminde yalan s\u00f6ylemek ve sahtek\u00e2rl\u0131kla su\u00e7lanmam\u0131\u015flard\u0131r. Hadis-i \u015ferifte, yalan s\u00f6ylemek, s\u00f6zde durmamak ve emanete ihanet etmek, imana en z\u0131t ve m\u00fcnaf\u0131kl\u0131\u011f\u0131n en belirgin al\u00e2metleri olarak zikredilmi\u015ftir.\u2014 \u015eu halde, vahiy de, peygamberlik de hak oldu\u011funa g\u00f6re, peygamberlerin ve \u0130l\u00e2h\u00ee Kitaplar\u0131n aldatmas\u0131na asla gerek yoktur ve ihtimal verilemez. Z\u00e2t\u0131nda hak bir meslek, hak bir yol, hakk\u0131 ve hakikati temsil eden ki\u015fi, aldatmaya ve hileye tenezz\u00fcl etmez. Tenezz\u00fcl etmemenin de \u00f6tesinde, hak olan mesle\u011finde ve yolunda hak olan hedefine hile ve aldatmakla ula\u015f\u0131lamayaca\u011f\u0131n\u0131, hak olan bir yolda kendi hak olan bir hedefe ancak hak, yani me\u015fru yolla gidilebilece\u011fini de muhakkak bilir.<\/p>\n Hakk\u0131 temsil eden, hak bir yolu takip eden ve hak bir hedefe hak vesilelerle y\u00fcr\u00fcyen bir insan\u0131n g\u00f6z\u00fcne hayal ve ill\u00fczyon \u00e2r\u0131z olamaz; \u00e2r\u0131z olup da, ona yanl\u0131\u015f\u0131 do\u011fru, b\u00e2t\u0131l\u0131 hak g\u00f6steremez. Hak ve hakikat yolu, aldatmad\u0131\u011f\u0131 gibi, aldanmaz da. \u0130nsan, ancak hak ve hakikatten uzakla\u015ft\u0131\u011f\u0131, onu temsilden uzak d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fc \u00f6l\u00e7\u00fcde aldan\u0131r ve aldatmaya tevess\u00fcl edebilir.<\/p>\n Nefsin m\u00fchim bir hastal\u0131\u011f\u0131 da, b\u00fct\u00fcn\u00fc par\u00e7ada, b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fc k\u00fc\u00e7\u00fckte g\u00f6rmek istemesi, g\u00f6remeyince de ret ve ink\u00e2ra gitmesidir; ayr\u0131ca, bir \u015feye delil olan\u0131n o \u015feyi kendi i\u00e7inde ihtiva etmesini veya bar\u0131nd\u0131rmas\u0131n\u0131 beklemesidir. Oysa delil olma, hi\u00e7bir zaman ihtiva etmeyi ve bar\u0131nd\u0131rmay\u0131 gerektirmez.<\/p>\n Mesel\u00e2, k\u00fc\u00e7\u00fck bir kabarc\u0131k, i\u00e7inde parlayan g\u00fcne\u015fin aksiyle g\u00fcne\u015fin varl\u0131\u011f\u0131na del\u00e2let eder, yani ona delildir. G\u00fcnd\u00fcz\u00fcn \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 ve yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn \u0131s\u0131nmas\u0131 da, \u0131\u015f\u0131k ve \u0131s\u0131n\u0131n kayna\u011f\u0131na, yani yine g\u00fcne\u015fin varl\u0131\u011f\u0131na delildir. Fakat kabarc\u0131kta parlayan g\u00fcne\u015fin aksi, g\u00fcne\u015fin kendisi de\u011fildir; g\u00fcne\u015f o kabarc\u0131\u011fa s\u0131\u011fmad\u0131\u011f\u0131 gibi, ayd\u0131nlatt\u0131\u011f\u0131 ve \u0131s\u0131tt\u0131\u011f\u0131 yery\u00fcz\u00fcne de s\u0131\u011fmaz. S\u0131\u011fmaman\u0131n \u00f6tesinde, s\u0131\u011facak veya yery\u00fcz\u00fcne biraz daha yakla\u015facak olsa, onu yakar, i\u00e7indekileri hem k\u00f6r, hem k\u00fcl eder. Buna ra\u011fmen nefis, g\u00fcne\u015fin bizzat kabarc\u0131kta ve yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn i\u00e7inde olmas\u0131n\u0131 ister.<\/p>\n Yani nefis, k\u00e2inatta veya k\u00e2inattaki her bir varl\u0131kta Cenab-\u0131 Allaha ait y\u00fczlerce, binlerce delil g\u00f6r\u00fcr. Tabiat, \u015fuursuzdur, herhangi bir gaye takip etmez; ilimden ve iradeden de yoksundur. Buna ra\u011fmen, tabiatta cereyan eden hadiselerde veya k\u00e2inat ger\u00e7eklerinde Cenab-\u0131 Allah\u2019\u0131n varl\u0131\u011f\u0131na, Birli\u011fine, S\u0131fatlar\u0131na ve \u0130simlerine say\u0131s\u0131z i\u015faretler, deliller vard\u0131r. Mesel\u00e2, b\u00fct\u00fcn k\u00e2inatta v\u00fccutta oldu\u011fu gibi tam bir yard\u0131mla\u015fma hakimdir. Bir kiraz tanesinin meydana gelmesi i\u00e7in, kiraz \u00e7ekirde\u011finin, bu \u00e7ekirde\u011fin belli \u015fartlarda \u00e7imlenme ve kiraz a\u011fac\u0131 olma \u00f6zelli\u011finin, havan\u0131n, suyun, topra\u011f\u0131n, g\u00fcne\u015fin, g\u00fcnlerin ve mevsimlerin de\u011fi\u015fmesinin ve bunun i\u00e7in d\u00fcnyan\u0131n kendi ekseni ve g\u00fcne\u015f etraf\u0131nda belli \u00f6l\u00e7\u00fcler d\u00e2hilinde hareketinin varl\u0131\u011f\u0131 ve b\u00fct\u00fcn bu fakt\u00f6rlerin tam bir denge ve \u00f6l\u00e7\u00fc i\u00e7inde i\u015fbirli\u011fi i\u00e7inde olmas\u0131 \u015fartt\u0131r. B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 sa\u011flamak ise, bunlar\u0131n tamam\u0131na, bir ba\u015fka ifadeyle, k\u00e2inata h\u00fckmeden, onlar\u0131 yaratan, bir arada ve i\u015fbirli\u011fi i\u00e7inde tutan mutlak bir \u0130rade, \u0130lim, Kudret ve Basar (G\u00f6rme) ister; dolay\u0131s\u0131yla bunlar\u0131n sa\u011flan\u0131yor olmas\u0131, b\u00fct\u00fcn bunlara sahip bir Varl\u0131\u011f\u0131 g\u00f6sterir.<\/p>\n Ali \u00dcnal\u2019\u0131n \u201cRisale-i Nur\u2019da K\u00fclli Kaideler\u201d adl\u0131 kitaptan al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/strong><\/p>\ntweet<\/a>