Annemle karak\u0131z halam uzun k\u0131\u015f gecelerinde el de\u011firmeninde bu\u011fday \u00f6\u011f\u00fct\u00fcrlerdi. Anam bir \u00f6m\u00fcr boyu hep \u00fcmitle babam\u0131 beklemi\u015fti. Ona \u00fcmit veren, biraz da falc\u0131 kad\u0131n olmu\u015ftu: \u201cbir g\u00fcn mutlaka kavu\u015facaks\u0131n\u0131z\u201d demi\u015fti.<\/p>\n

\u00c7ocukluk y\u0131llar\u0131nda postac\u0131 k\u00f6y\u00fcn bir ucundan g\u00f6r\u00fcn\u00fcnce k\u00f6y\u00fcn di\u011fer \u00e7ocuklar\u0131 gibi ben de karde\u015flerimle postac\u0131n\u0131n etraf\u0131n\u0131 sarard\u0131k ama postac\u0131 benimle ve karde\u015flerimle g\u00f6z g\u00f6ze gelmemeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rd\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc postac\u0131 bana ve karde\u015flerime hi\u00e7 iyi bir haber getirmemi\u015fti. Eskiden atababalar\u0131m\u0131z bir avu\u00e7 vatan topra\u011f\u0131 ba\u011flarm\u0131\u015f beline, gurbete giderken toprak \u00e7eksin diye, gelinler kocalar\u0131na ekme\u011fin ucundan \u0131s\u0131rt\u0131rlarm\u0131\u015f ve kalan ekme\u011fi saklarlarm\u0131\u015f, ekmek \u00e7eksin diye. Ama ne toprak ne de ekmek \u00e7ekmemi\u015fti onlar\u0131.<\/p>\n

Babam\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi bir selam k\u0131rk y\u0131l sonra bana ve karde\u015flerime ula\u015ft\u0131. Anneme ise o da nasip olmam\u0131\u015ft\u0131. Selam ula\u015ft\u0131\u011f\u0131nda annem d\u00f6rt y\u0131l \u00f6nce vefat etmi\u015fti.<\/p>\n

Hastanede iki yatakl\u0131 bir odada babam\u0131n hapishane arkada\u015f\u0131 son g\u00fcnlerini ya\u015f\u0131yordu. Yan yatakta yatan gen\u00e7 bir delikanl\u0131 kitap okuyordu. Delikanl\u0131 bir ara d\u0131\u015far\u0131 \u00e7\u0131k\u0131nca, ya\u015fl\u0131 adam uzan\u0131r ve kitab\u0131 eline al\u0131r. \u201cToprak Ana\u201d yazan kapa\u011f\u0131 a\u00e7\u0131nca \u201cbaba ben sana bir an\u0131t dikemem, \u00e7\u00fcnk\u00fc nerede yatt\u0131\u011f\u0131n\u0131 bile bilmiyorum Babam T\u00f6rekol Aytmatov\u2019a\u2026 O\u011flun Cengiz\u2026\u201d Bu sat\u0131rlar\u0131 g\u00f6ren ya\u015fl\u0131 adam\u0131n beyninde \u015fim\u015fekler \u00e7akar ve evlatlar\u0131ndan kitab\u0131n yazar\u0131n\u0131 bulmalar\u0131n\u0131 ister fakat o g\u00fcnlerde ben Amerika\u2019da bulunuyordum. K\u0131zkarde\u015flerimden birini bulurlar. Ya\u015fl\u0131 adam anlatmaya ba\u015flar. \u201cBaban T\u00f6rekul \u00e7ok iyi bir adamd\u0131 beni dip\u00e7ikle d\u00f6vm\u00fc\u015fler a\u011fz\u0131m burnum burnum da\u011f\u0131lm\u0131\u015f bayg\u0131n bir vaziyette baban\u0131n bulundu\u011fu h\u00fccreye b\u0131rak\u0131p gitmi\u015fler. G\u00f6zlerimi a\u00e7t\u0131\u011f\u0131mda babn\u0131n yata\u011f\u0131ndayd\u0131m ve baban v\u00fccudumdaki kanlar\u0131 silmekle me\u015fguld\u00fc. Bir g\u00fcn ona, ertesi g\u00fcn kendisini g\u00f6t\u00fcreceklerini ve haz\u0131rlamas\u0131n\u0131 s\u00f6ylediler. O bana verilmek \u00fczere bir torba b\u0131rakt\u0131. Torban\u0131n \u00fczerinde Cengiz, \u0130lgiz ve Tala yaz\u0131yordu. Belli ki Talas yazmak i\u00e7in \u201cs\u201d harfine iplik yetmemi\u015fti.<\/p>\n

\u201cBeni, sen halk d\u00fc\u015fman\u0131s\u0131n diye \u00f6ld\u00fcrmeye g\u00f6t\u00fcr\u00fcyorlar. Bu torbay\u0131 ve i\u00e7indekileri evlatlar\u0131ma verirsin\u201d dedi. Fakat beni de Sibirya\u2019ya s\u00fcrg\u00fcne g\u00f6nderdiler Yirmi be\u015f y\u0131l sonra evime d\u00f6nebildim ve \u015fimdi de g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz gibi \u00f6lmek \u00fczereyim. Emaneti size ula\u015ft\u0131ramaman\u0131n ac\u0131s\u0131n\u0131 i\u00e7imde ya\u015fad\u0131m durdum. Baban\u0131z hep sizlerden bahsederdi. Ama ben de ondan bir daha hi\u00e7 haber alamad\u0131m.\u201d<\/p>\n

Bu ac\u0131l\u0131 g\u00fcnleri hep d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcmde \u201cAllah\u2019\u0131m de\u011fil insana hayvanlara bile bu ac\u0131lar\u0131 vermesin\u201d diye dua ederdim.<\/p>\n

Steplerde biz bu ac\u0131lar\u0131 ya\u015farken Anadolu\u2019dan y\u00fckselen sesler demir perdeyi a\u015fan \u00e7\u0131\u011fl\u0131klarla sanc\u0131l\u0131 \u015fafaklarda bulu\u015fuyordu. Anadolu\u2019dan y\u00fckselen g\u00fc\u00e7l\u00fc bir ses \u015f\u00f6yle hayk\u0131r\u0131yordu;<\/p>\n

Bir gurup vakti babas\u0131 Sibirya buzullar\u0131na s\u00fcrg\u00fcne, anas\u0131 vah\u015fi insanlar taraf\u0131ndan bilinmeyen me\u00e7hullere al\u0131p g\u00f6t\u00fcr\u00fclen bu \u00e7ocu\u011fa benzer milyonlarca gen\u00e7 kendilerine uzanacak bir el bekliyor. Bir \u00e7ocuk foto\u011fraf\u0131n\u0131n alt\u0131na yaz\u0131lan s\u00f6zler, Anadolu insan\u0131n\u0131 ate\u015flemeye yetmi\u015fti…<\/p>\n

Anadolu insan\u0131 \u201cBeyaz Gemi \u201dde kaybolan milyonlarca \u00e7ocu\u011fu aramaya koyulmu\u015ftu Asya steplerinde. Hi\u00e7bir kar\u015f\u0131l\u0131k beklemeden, Anadolu\u2019nun vefak\u00e2r insanlar\u0131 Asya\u2019ya ko\u015fuyordu. Kimileri ticaret i\u00e7in, kimileri okul a\u00e7mak i\u00e7in geliyordu.<\/p>\n

K\u0131rg\u0131zistan, K\u0131rg\u0131z-T\u00fcrk liseleri ile e\u011fitim alan\u0131nda yeni bir devir ba\u015flatt\u0131. Da\u011flar kuca\u011f\u0131nda bulunan benim \u00fclkemin ad\u0131 K\u0131rg\u0131zistan\u2019d\u0131r. Eskiden beri halk\u0131m\u0131z yaz\u0131p \u00e7iziyor ise de genel e\u011fitim niteli\u011finde de\u011fildir bu. Halk\u0131m\u0131z \u00e7ocuklar\u0131n\u0131 daha \u00e7ok b\u00fcy\u00fcklerin g\u00fczel s\u00f6zlerini, tabiat\u0131n \u00f6z\u00fcn\u00fc ve halk folklor eserlerini kullanarak e\u011fitegelmi\u015ftir. Bunda dinin de az \u00e7ok rol\u00fc vard\u0131r. Sovyet d\u00f6neminde e\u011fititim K\u0131rg\u0131zlar aras\u0131nda toplu nitelik kazanm\u0131\u015ft\u0131r. Bilim ve teknolojinin geli\u015fmesine ra\u011fmen o d\u00f6nemin sonlar\u0131na do\u011fru b\u00fct\u00fcn toplum duraklay\u0131p geli\u015fememi\u015ftir. Bunun esas sebebini, Sovyet halk\u0131n\u0131 d\u00fcnyadaki geli\u015fmelerden uzak tutarak Bat\u0131 ve Do\u011fu medeniyetini ilmini SSCB ad\u0131ndaki b\u00fcy\u00fck olu\u015fuma getirmemek i\u00e7in g\u00f6sterdikleri b\u00fcy\u00fck \u00e7abada g\u00f6r\u00fcyorum. D\u00fcnya ba\u015fka yolla ilerlerken biz kendi yolumuzu bulamadan tak\u0131l\u0131p kald\u0131k. Sonu\u00e7ta totaliter-merkezi, d\u00fcnyaya kap\u0131lar\u0131n\u0131 kapal\u0131 bu \u00fclke b\u00fcy\u00fck muhitteki bahar buzlar\u0131 gibi eriyerek ayr\u0131 ayr\u0131 kendi ba\u015flar\u0131na \u00a0buzda\u011f\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015fm\u00fc\u015ft\u00fcr.<\/p>\n

O zaman bizim buzda\u011f\u0131na ilk \u00f6nce T\u00fcrkiye Cumhuriyetinin, \u00f6zellikle de e\u011fitim alan\u0131nda faaliyet g\u00f6steren, gelece\u011fi d\u00fc\u015f\u00fcnen, geli\u015fmeye a\u00e7\u0131k insanlar\u0131n\u0131n el uzatt\u0131klar\u0131n\u0131 nas\u0131l unutabiliriz ki! O zamanki T\u00fcrkiye\u2019nin Cumhurba\u015fkan\u0131 merhum Turgut \u00d6zal\u2019\u0131n dehas\u0131na tekrar tekrar boyun e\u011ferek te\u015fekk\u00fcr etmemiz gerek. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu adam Mustafa Kemal Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn vasiyetlerini yerine getirerek, Sovyetler da\u011f\u0131ld\u0131ktan sonra vatanda\u015flar\u0131n\u0131n buraya temiz kalp, iyi niyet ile gelmelerine imkan sa\u011flam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Ben son y\u0131llarda B\u00fcy\u00fckel\u00e7i s\u0131fat\u0131yla Avrupa\u2019da bulunuyorum, ihtiyar Avrupa\u2019dan biraz bo\u015f vakit buldu\u011fumda hemen Ata yurduma, K\u0131rg\u0131zistan\u2019a gidiyorum. Vatan\u0131ma gelir gelmez ne t\u00fcr geli\u015fmeler ve yenilikler var diye soruyorum. G\u00fczellikleri ve yenilikleri g\u00f6r\u00fcnce k\u0131van\u00e7 duyuyorum. Onlar\u0131n biri de K\u0131rg\u0131z-T\u00fcrk liseleridir. Her gitti\u011fimde onlar\u0131n \u00f6\u011frencilerinin ne kadar kaliteli e\u011fitim ald\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcp seviniyorum, okullar\u0131 dola\u015f\u0131yorum ve \u00f6\u011fretmenlerle sohbet ediyorum. Benim en \u00e7ok ho\u015fuma giden \u015fey, bu okullarda okuyan \u00f6\u011frencilerin d\u00f6rt dilde; \u0130ngiliz, T\u00fcrk, Rus ve K\u0131rg\u0131z dillerinde ak\u0131c\u0131 konu\u015fabilmeleri ve \u00e7a\u011f\u0131n dili olan bilgisayarda istedikleri i\u015flemi yapabilmeleridir. Bu okullar bu zamanda, demokrasiye y\u00f6neldi\u011fimiz Bat\u0131 ve Do\u011funun yar\u0131\u015farak ilerledikleri bu d\u00f6nemde \u00e7a\u011f\u0131n ve g\u00fcn\u00fcn anlam\u0131n\u0131 \u015feklini aray\u0131p bularak gelecek nesillere t\u00fcm g\u00fcc\u00fcyle sunan e\u011fitim kurumlar\u0131d\u0131r.<\/p>\n

\u00c7a\u011fda\u015f d\u00fcnyada insanl\u0131\u011fa nas\u0131l bir e\u011fitim laz\u0131m ise, hangi bilimin gelece\u011fi var ise, insanl\u0131\u011f\u0131n terbiyesinde hangi s\u0131fatlar gerek ise, onlar\u0131n hepsini Sebat K\u0131rg\u0131z-T\u00fcrk liselerinin \u00f6\u011fretmenlerinin, terbiyecilerinin vermeye muktedir olduklar\u0131n\u0131 g\u00f6rebiliyorum. Bu gen\u00e7lerimiz kesinlikle \u00e7ok \u015fey biliyor ve \u00f6\u011freniyorlar. Ben okul m\u00fcfredat\u0131n\u0131 inceledi\u011fimde m\u00fcfredat\u0131n bug\u00fcn ve gelecek i\u00e7in akt\u00fcel olan ilim ve bilimi vermeye y\u00f6nelik oldu\u011funu g\u00f6rd\u00fcm. Bu okullarda her y\u00f6nden \u00e7a\u011fda\u015f, geli\u015fmeye y\u00f6nelik terbiye veren, e\u011fiten \u00f6\u011fretmenlere ve terbiyecilere bir b\u00fcy\u00fck olarak her zaman ba\u015f\u0131m\u0131 e\u011ferek \u015f\u00fckranlar\u0131m\u0131 sunuyorum.<\/p>\n

Bu okullar, K\u0131rg\u0131z etnopedagojisini, T\u00fcrk pedagojisini, Sovyet pedagojisi ile beraber tarihi ve \u00e7a\u011fda\u015f pedagojisiyi kayna\u015ft\u0131r\u0131p t\u00fcm d\u00fcnyan\u0131n geli\u015fmeye a\u00e7\u0131k e\u011fitim standartlar\u0131n\u0131 Aladanlar (Tanr\u0131 Da\u011flar\u0131) b\u00f6lgesine getiriyorlar. K\u0131rg\u0131zistan\u2019\u0131n, e\u011fitim alan\u0131nda d\u00fcnyan\u0131n globalle\u015fme s\u00fcrecine Sebat E\u011fitim Kurumlar\u0131n\u0131n liseleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla girdi\u011fini g\u00f6r\u00fcyoruz. Bu liselerin \u00f6\u011frencileri, her sene uluslara, d\u00fcnya bilim olimpiyatlar\u0131na kat\u0131larak birincilik, ikincilik ve \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fcl\u00fck gibi ba\u015far\u0131lara ula\u015f\u0131yorlar. Ge\u00e7mi\u015fte bunun gibi olaylara az rastlan\u0131r. Buda K\u0131rg\u0131z-T\u00fcrk liseleri ile gelen ba\u015far\u0131n\u0131n bir par\u00e7as\u0131, Alada\u011flar b\u00f6lgesindeki erkek-k\u0131z b\u00fct\u00fcn \u00f6\u011frencilerin d\u00fcnya standartlar\u0131nda e\u011fitim ald\u0131klar\u0131na dair delillerden biri, globalle\u015fme denilen s\u00fcrece kat\u0131lman\u0131n h\u0131zlanm\u0131\u015f olmas\u0131d\u0131r. Sebat Liselerinde \u015fimdi \u00fc\u00e7 binden fazla \u00f6\u011frenci e\u011fitim g\u00f6rmekte ve bu liseleri kazanabilmek i\u00e7in b\u00fcy\u00fck ra\u011fbet var, bir kontenjana elli \u00f6\u011frencinin m\u00fcracaat\u0131, y\u0131l ge\u00e7tik\u00e7e bu liselerin de\u011ferinin artt\u0131\u011f\u0131n\u0131n i\u015faretidir.<\/p>\n

\u201cSebat\u201d Liselerinde okuyan \u00f6\u011frenciler d\u00fcnyan\u0131n en son geli\u015fmelerinden olan internet ile beraber, teoride g\u00f6rd\u00fcklerini pratikte de uygulama imk\u00e2n\u0131na sahiptirler.<\/p>\n

Bu okullar\u0131n mezunlar\u0131 se\u00e7mi\u015f olduklar\u0131 bran\u015flarda yurt d\u0131\u015f\u0131nda e\u011fitimlerine devam etmektedirler. \u00d6rne\u011fin, bug\u00fcne kadar \u201cSebat\u201dtan mezun olan \u00f6\u011frencilerin % 30\u2019u Avrupa\u2019da, % 8\u2019i Amerika\u2019da, % 4\u2019\u00fc G\u00fcney Asya \u00fclkelerinde, % 15\u2019i BDT\u2019de, % 43\u2019\u00fc K\u0131rg\u0131zistan\u2019da y\u00fcksek \u00f6\u011fretim kuramlar\u0131nda okumaktad\u0131rlar. Mezunlar\u0131n hemen hemen hepsi y\u00fcksek e\u011fitim al\u0131yorlar ve \u00f6\u011frencilerinin terbiyeli ve edepli olu\u015fu \u00f6v\u00fcnebilecek bir durumdur. \u00dcniversitelerini tamamlayan \u00f6\u011frencilerimiz, vatanlar\u0131 olan K\u0131rg\u0131zistan\u2019da, ya kendi liselerinde ya da di\u011fer alanlarda \u00e7al\u0131\u015ft\u0131klar\u0131na \u015fahidim. \u00d6\u011fretmenler s\u0131nav ile i\u015fe al\u0131n\u0131r, T\u00fcrk \u00f6\u011fretmenler K\u0131rg\u0131z \u00f6\u011fretmenlerle, K\u0131rg\u0131z \u00f6\u011fretmenler de T\u00fcrk \u00f6\u011fretmenlerle ders verme teknik ve tecr\u00fcbelerini payla\u015farak, \u00f6\u011freterek, \u00f6\u011frenerek s\u00fcrekli ileti\u015fim halindeler.<\/p>\n

K\u0131rg\u0131z-T\u00fcrk Liseleri\u2019ndeki \u00f6\u011fretmenlerin idealleri u\u011fruna yapm\u0131\u015f olduklar\u0131 fedak\u00e2rl\u0131klar, her t\u00fcrl\u00fc zor \u015fartlara ra\u011fmen y\u0131lmay\u0131\u015flar\u0131, bana roman kahraman\u0131m \u201c\u00d6\u011fretmen Duy\u015fen\u201di hat\u0131rlat\u0131yor.<\/p>\n

Unutamad\u0131\u011f\u0131m olaylardand\u0131r: 1952\u2019de Moskova\u2019da Manas i\u00e7in kader konferans\u0131 d\u00fczenlenmi\u015fti. Kom\u00fcnist idareciler ve bilim adamlar\u0131 insafs\u0131zca Manas\u2019a sald\u0131r\u0131yor ve yasaklanmas\u0131n\u0131 savunuyorlard\u0131. Kazaklar\u0131n b\u00fcy\u00fck \u015fairi Muhtar Avazov ise var g\u00fcc\u00fcyle Manas\u2019\u0131 savunuyordu. Manas\u2019\u0131n yasaklanmas\u0131, Kazak ve K\u0131rg\u0131zlar\u0131n tarihi birikimlerinin ve \u00f6z k\u00fclt\u00fcrlerinin yok edilmesi, dolay\u0131s\u0131yla kimlik kayb\u0131na vesile olacakt\u0131. Sa\u00e7 kesilmesi gereken yerde ba\u015f kesilmemeliydi. Muhtar Avazov sonunda kazand\u0131 ve Manas yasaklanamad\u0131. O g\u00fcn Muhtar Avazov\u2019u \u00e7\u0131lg\u0131nca alk\u0131\u015flayanlar aras\u0131nda ben de vard\u0131m.<\/p>\n

Bi\u015fkek\u2019te benim ad\u0131mla an\u0131lan T\u00fcrk-K\u0131rg\u0131z Lisesi \u00f6\u011frencilerinin 2001 y\u0131l\u0131nda Manas\u2019dan bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, oratoryo olarak sahneye koymalar\u0131 beni \u00f6yle duyguland\u0131rd\u0131 ki g\u00f6zya\u015flar\u0131m\u0131 tutamam\u0131\u015ft\u0131m. Elli y\u0131l \u00f6nce yasaklanmaktan son anda kurtulan Manas bug\u00fcn K\u0131rg\u0131z \u00f6\u011frenciler taraf\u0131ndan benim ad\u0131m\u0131 ta\u015f\u0131yan K\u0131rg\u0131z-T\u00fcrk okulundan sahneye konuyordu, i\u015fte bu, K\u0131rg\u0131z gen\u00e7li\u011finin, kimli\u011fine d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcyd\u00fc.<\/p>\n