F<\/span>aiz Yasa\u011f\u0131n\u0131n Amac\u0131<\/strong><\/p>\n

Faiz yasa\u011f\u0131, \u0130sl\u00e2m iktisad\u0131n\u0131n hem ana \u00f6\u011felerinden birisi, hem de m\u00e2kul bir gere\u011fidir. \u0130sl\u00e2m servetin \u00e2t\u0131l b\u0131rak\u0131lmamas\u0131n\u0131, \u00fcretim ve yat\u0131r\u0131m d\u0131\u015f\u0131nda tutulmamas\u0131n\u0131 isteyerek faiz ortam\u0131n\u0131n do\u011fu\u015funu engelleyici baz\u0131 tedbirler alm\u0131\u015ft\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019da temel \u00fcretim fakt\u00f6r\u00fc olarak \u201cemek\u201d<\/strong> kabul edilip, sermayenin risk ve zarara katlanmadan tek ba\u015f\u0131na kazan\u00e7 arac\u0131 olmas\u0131 \u00f6nlenmi\u015ftir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu, sermaye ve servetin giderek belli bir z\u00fcmrenin elinde toplanmas\u0131na, neticede insanlar\u0131n s\u0131n\u0131fla\u015fmas\u0131na, b\u00fcy\u00fck bir kesimin ma\u011fduriyetine sebep olacakt\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n yerle\u015ftirmeye \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 ahl\u00e2k\u00ee anlay\u0131\u015f, yard\u0131mla\u015fma ve sosyal dayan\u0131\u015fma ilkesi, zek\u00e2t ve infak emri, emek ve sermayenin birlikte \u00fcretime ve yat\u0131r\u0131ma y\u00f6nelmesi, k\u00e2r ve zarar\u0131 birlikte g\u00f6\u011f\u00fcslemesi prensibi ve benzeri d\u00fczenlemeler, bir b\u00fct\u00fcn\u00fcn birbirini tamamlayan par\u00e7alar\u0131d\u0131r.<\/strong> \u0130sl\u00e2m, nimetleri ve k\u00fclfetleri topluma dengeli bi\u00e7imde yaymay\u0131 ilke edinmi\u015ftir. A\u011f\u0131r diyet borcu alt\u0131ndaki su\u00e7luya hazine veya akrabalar\u0131n\u0131n hatta mensubu bulundu\u011fu meslek kesiminin yard\u0131m\u0131n\u0131 sa\u011flarken, sava\u015f ganimetini, sermayenin belli ellerde dola\u015fmas\u0131n\u0131 \u00f6nleme gerek\u00e7esiyle, geni\u015f bir kesime yaym\u0131\u015ft\u0131r. \u0130sl\u00e2m miras hukukunda miras\u00e7\u0131 z\u00fcmrenin geni\u015fli\u011fi de bu anlay\u0131\u015f\u0131n sonucudur.<\/p>\n

H\u00e2lbuki maddeci Bat\u0131 toplumunda ise, sermayenin belli ellerde toplanmas\u0131 istenmekte, bu ama\u00e7la sermayenin belli merkezlerden daha organizeli \u015fekilde \u00fcretim ve yat\u0131r\u0131ma aktar\u0131lmas\u0131, buna kar\u015f\u0131l\u0131k geni\u015f bir \u00e7al\u0131\u015fan z\u00fcmre olu\u015fmas\u0131 sa\u011flanmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Buna g\u00f6re faiz Bat\u0131\u2019n\u0131n \u0130ktisad\u00ee hayat\u0131n\u0131n ve anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n en vazge\u00e7ilmez unsurlar\u0131ndan birini olu\u015fturmaktad\u0131r. Bat\u0131 tipi hayat ve d\u00fc\u015f\u00fcnce tarz\u0131na h\u0131zla adapte olan m\u00fcsl\u00fcman toplumlarda da faizin \u0130ktisad\u00ee hayat\u0131n temel unsuru ve sermayenin en tabii hakk\u0131 olarak g\u00f6r\u00fclmeye ba\u015flanmas\u0131 bu sebepledir.<\/p>\n

Kur an faiz ile zek\u00e2t ve infak\u0131n kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131n\u0131 yaparak zek\u00e2t ve infak\u0131n de\u011ferli ve kal\u0131c\u0131, faizin ise de\u011fersiz ve bereketsiz oldu\u011funu bildirmektedir (el-Bakara 2\/276; er-R\u00fbm 30\/39)<\/strong>. Ger\u00e7ekten de zek\u00e2t ve infak sosyal adaleti ve refah\u0131 artt\u0131r\u0131c\u0131 oldu\u011fundan de\u011ferli ve bereketlidir. Faiz ise gelir ak\u0131\u015f\u0131n\u0131 belli ellerde toplay\u0131p sosyal refah\u0131 \u00f6nleyece\u011finden, dolay\u0131s\u0131yla geni\u015f bir kesimin t\u00fcketim e\u011filimini ve imk\u00e2n\u0131n\u0131 azaltaca\u011f\u0131ndan, bazen sosyal patlamalara sebep oldu\u011fundan neticede bereketsiz bir yoldur. \u00d6te yandan, zek\u00e2t ve infak\u0131n Allah kat\u0131nda ecir ve m\u00fck\u00e2fat ile faizin de ceza ve g\u00fcnah ile kar\u015f\u0131lanmas\u0131 bir m\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in ku\u015fkusuz daha da \u00f6nemli bir farkl\u0131l\u0131kt\u0131r.<\/p>\n

Kur\u2019an\u2019\u0131n, faizle ticaret aras\u0131ndaki ili\u015fkiye de\u011finerek ticaretin hel\u00e2l, faizin haram oldu\u011funu bildirmesi de dikkat \u00e7ekicidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc ticaret \u00fcretken olup toplumda eme\u011fe ve sermayeye dengeli bir pay verir, paran\u0131n ak\u0131\u015f\u0131n\u0131 h\u0131zland\u0131r\u0131r, belli istihdam imk\u00e2nlar\u0131 ortaya \u00e7\u0131kar\u0131r. Faiz ise \u00fcretken de\u011fil tek tarafl\u0131 \u00e7\u0131kar sa\u011flayan bir s\u00f6m\u00fcr\u00fcd\u00fcr. E\u015fit ve iki tarafl\u0131 risk ta\u015f\u0131yan ticaret ile e\u015fitsiz ve tek tarafl\u0131 risk ta\u015f\u0131yan faiz aras\u0131nda \u00f6nemli bir mahiyet fark\u0131 vard\u0131r. Faizle ticaretin ayn\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 vurgulayan bir \u00fcsl\u00fbp kullan\u0131rken, Kur\u2019an\u2019\u0131n bu noktaya dikkat \u00e7ekmeyi ama\u00e7lad\u0131\u011f\u0131 s\u00f6ylenebilir.<\/p>\n

Hadislerde ge\u00e7en \u201cribe\u2019l-fadl\u201d<\/strong> yani e\u015fitsizli\u011fe dayanan faizli al\u0131\u015fveri\u015f ve m\u00fcb\u00e2dele yasa\u011f\u0131 da birtak\u0131m hikmet ve gayelere dayal\u0131d\u0131r. \u00d6ncelikle belirtilmelidir ki, d\u00f6rt mezhep imam\u0131 da d\u00e2hil olmak \u00fczere \u0130sl\u00e2m hukuk\u00e7ular\u0131n\u0131n b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funlu\u011fu hadiste say\u0131lan maddelerin s\u0131n\u0131rlama i\u00e7in de\u011fil belirli illetlere dayal\u0131 \u00f6rnekleme i\u00e7in an\u0131ld\u0131\u011f\u0131 kanaatindedir. Ayn\u0131 cinsten olan fakat kalite ve miktar farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131 olan mallar\u0131n m\u00fcb\u00e2delesi yerine birincinin sat\u0131lmas\u0131, \u0130kincinin de para ile sat\u0131n al\u0131nmas\u0131, yani devreye paran\u0131n ve pazar\u0131n girmesi istenmi\u015ftir. Bu da bir y\u00f6n\u00fcyle, toplumda \u0130ktisad\u00ee ve hayat\u00ee \u00f6nemi haiz maddelerin piyasada dola\u015f\u0131p her kesimin ve ihtiya\u00e7 sahiplerinin yararlanmas\u0131na imk\u00e2n verilmesi amac\u0131yla a\u00e7\u0131klanabilir. Belirtilen y\u00f6n\u00fcyle ribe\u2019l- fadl yasa\u011f\u0131, esasen toplumda ticaretin hacmini geni\u015fletmeyi ama\u00e7layan bir tedbir g\u00f6r\u00fcn\u00fcm\u00fcndedir. \u00d6te yandan bu yasakla dar durumda kalan \u00fcreticinin s\u00f6m\u00fcr\u00fclmesi, kand\u0131r\u0131lmas\u0131 da \u00f6nlenmek istenmi\u015ftir. B\u00f6yle bir ihtimalin en aza indi\u011fi \u00f6zel durumlarda ise yasak kald\u0131r\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc \u00fczere Kur\u2019an ve S\u00fcnnette rib\u00e2n\u0131n (faiz) tan\u0131m\u0131 yap\u0131lmamakta, baz\u0131 \u00f6rnekler \u00fczerinde durulmaktad\u0131r. \u0130sl\u00e2m hukuk ve iktisad\u0131nda faiz ise \u201cmal\u0131n mal ile de\u011fi\u015fimi mahiyetindeki bir akidde kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 bulunmayan bir fazlal\u0131k\u201d olarak tan\u0131mlan\u0131r.<\/strong><\/p>\n

Ancak, faiz denilen bu fazlal\u0131\u011f\u0131n neye kar\u015f\u0131l\u0131k \u00f6dendi\u011fi \u00f6teden beri Bat\u0131l\u0131 iktisat\u00e7\u0131lar aras\u0131nda da tart\u0131\u015fma konusudur. Bir k\u0131sm\u0131 faizi, paray\u0131 \u00f6d\u00fcn\u00e7 alan\u0131n paradan sa\u011flayaca\u011f\u0131 k\u00e2r i\u00e7in \u00f6d\u00fcn\u00e7 verene, onun fedak\u00e2rl\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 \u00f6dedi\u011fi bir tazminat olarak de\u011ferlendirir. Halbuki piyasa \u015fartlar\u0131na g\u00f6re de\u011fi\u015fkenlik ta\u015f\u0131yan, oran\u0131\/miktar\u0131 ve meydana gelip gelmeyece\u011fi belirsiz olan, hatta negatif y\u00f6nde (zarar \u015feklinde) ger\u00e7ekle\u015fme ihtimaline a\u00e7\u0131k olan k\u00e2r ile, sabit bir oran\/miktar olan faiz aras\u0131nda ba\u011f kurulmas\u0131 doyurucu bir izah say\u0131lamaz. Piyasadaki k\u00e2r haddinin azalmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemlerde de yine sabit olarak \u00f6denecek olan faiz, ticar\u00ee faaliyetlere, yat\u0131r\u0131m ve sanayiye b\u00fcy\u00fck bir y\u00fck te\u015fkil edecektir.<\/p>\n

Nitekim g\u00fcn\u00fcm\u00fczde y\u00fcksek kredi faizleri ticaretteki k\u00e2r haddini \u00e7\u0131kabilece\u011fi en y\u00fcksek s\u0131n\u0131ra \u00e7\u0131kmaya zorlamakta, bundan da geni\u015f t\u00fcketici ve halk kesimi zarar g\u00f6rmektedir. Kredi kullanan yeterli ve bekledi\u011fi k\u00e2r\u0131 yapamad\u0131\u011f\u0131nda i\u015fyerini, fabrikas\u0131n\u0131 kapat\u0131p satmak ve faizi \u00f6demek zorunda kalmaktad\u0131r. \u00d6te yandan faizli krediyle \u00e7al\u0131\u015fan \u0130ktisad\u00ee organizasyonlar, di\u011ferleriyle rekabet etmekte zorlanmakta, hatta \u00e7o\u011fu defa bu hi\u00e7 m\u00fcmk\u00fcn olmamaktad\u0131r. Bundan \u00f6zellikle yat\u0131r\u0131m\u0131m k\u0131sa s\u00fcrede k\u00e2ra ge\u00e7iremeyen i\u015fletmeler zarar g\u00f6rmekte, dolay\u0131s\u0131yla bu sistem k\u0131sa vadeli y\u00fcksek k\u00e2rl\u0131 alanlarda yat\u0131r\u0131m\u0131 h\u0131zland\u0131r\u0131p k\u00fc\u00e7\u00fck i\u015fletmeleri ve esnaf\u0131 ma\u011fdur etmektedir. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde bu sebeple kapanan i\u015f yerleri, sat\u0131lan fabrika, ifl\u00e2s eden b\u00fcy\u00fck i\u015fletme ve \u015firketlerin say\u0131s\u0131 az de\u011fildir.<\/p>\n

Baz\u0131 Bat\u0131l\u0131 iktisat\u00e7\u0131lar ise faizi, fedak\u00e2rl\u0131k ve te\u015febb\u00fcse bizzat girmekten geri durman\u0131n (imsak) kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olarak izah etmeyi yetersiz bulurlar ve onu \u201cbekleme\u201dnin kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olarak g\u00f6r\u00fcrler. Bunlara g\u00f6re, tasarruf eden bug\u00fcnk\u00fc t\u00fcketimini gelecek bir zamana ertelemi\u015ftir. Faiz bunu \u00f6zendirmekte ve te\u015fvik etmektedir. Ne var ki, bu beklemenin maliyetini tesbit edici bir \u00f6l\u00e7\u00fc koyma imk\u00e2n\u0131 yoktur.<\/p>\n

G\u00fcn\u00fcm\u00fczde ferd\u00ee tasarruflardan ziyade kolektif tasarruflar s\u00f6z konusu oldu\u011fundan, iktisat\u00e7\u0131lar faizi tasarruf ile yat\u0131r\u0131m aras\u0131ndaki dengeyi sa\u011flayan bir unsur olarak telakki eder, tasarrufa \u00f6denen bir prim olarak de\u011ferlendirirler.<\/p>\n

Asl\u0131nda sabit bir oran ve miktar olan faiz, sermayenin verimlili\u011fine s\u0131n\u0131r koymakta, onu \u00e7o\u011fu zaman k\u0131sa vadeli yat\u0131r\u0131mlara y\u00f6nlendirmekte, eme\u011fin \u00fcretimden yeterli pay\u0131 almas\u0131n\u0131 \u00f6nlemektedir. Bunun i\u00e7in \u0130sl\u00e2m, sermayenin \u00fcretim ve k\u00e2rdan sabit bir pay alarak b\u00fct\u00fcn risk ve sorumlulu\u011fu eme\u011fe y\u00fcklemesine kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131km\u0131\u015f, sermayenin pay\u0131n\u0131 de\u011fi\u015fken bir oran\/miktar \u00fczerine oturtarak emek-sermaye aras\u0131nda m\u00e2kul bir denge kurmu\u015ftur.<\/p>\n

Faiz Yasa\u011f\u0131n\u0131n \u0130lleti<\/strong><\/p>\n

\u0130sl\u00e2m dininin koymu\u015f oldu\u011fu emirler, yasaklar ve prensipler, her \u015feyden \u00f6nce m\u00fcsl\u00fcmanlar i\u00e7in bir imtihan vesilesi olup m\u00fcsl\u00fcmanlar \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine sadakatle ba\u011fl\u0131 kald\u0131klar\u0131, onlar\u0131 koruyup ya\u015fatt\u0131klar\u0131 \u00f6l\u00e7\u00fcde iyi m\u00fcsl\u00fcman olabilirler. Bununla birlikte dinin emir ve yasaklar\u0131, pek \u00e7ok \u00e2yet ve hadiste hat\u0131rlat\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u00fczere belli akl\u00ee gerek\u00e7elere, m\u00e2kul izah ve \u00f6l\u00e7\u00fclere de sahiptir. Bu sebeple, \u0130sl\u00e2m hukuk\u00e7ular\u0131 hem \u015f\u00e2riin faiz yasa\u011f\u0131n\u0131 daha iyi anlamak, hem de faiz yasa\u011f\u0131n\u0131n mahiyet ve kapsam\u0131 konusunda objektif kriterler belirleyebilmek i\u00e7in bu yasa\u011f\u0131n illetinin ne oldu\u011fu konusu \u00fczerinde geni\u015f bi\u00e7imde durmu\u015flard\u0131r.<\/p>\n

\u0130llet, k\u0131saca, varl\u0131\u011f\u0131 h\u00fckm\u00fcn varl\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoklu\u011fu h\u00fckm\u00fcn de yoklu\u011funu gerektiren \u00f6zelliktir. Ayn\u0131 anlay\u0131\u015f\u0131n bir uzant\u0131s\u0131 olarak, benzer durumlarda ayn\u0131 h\u00fckm\u00fcn uygulanmas\u0131 (k\u0131yas i\u015flemi) i\u00e7in dayanak te\u015fkil eden \u00f6zellik de illet diye an\u0131l\u0131r. Hanef\u00ee ve Hanbel\u00eeler\u2019e g\u00f6re rib\u00e2 yasa\u011f\u0131n\u0131n illeti, m\u00fcb\u00e2dele edilecek mallar aras\u0131nda cins ve \u00f6l\u00e7\u00fc-tart\u0131 birli\u011finin bulunmas\u0131d\u0131r<\/strong>. \u015e\u00e2f\u0131\u00eeler\u2019e g\u00f6re illet, g\u0131da maddesi ve para olma, M\u00e2lik\u00eeler\u2019e g\u00f6re ise saklan\u0131p depolanabilen g\u0131da maddesi ve para olma \u00f6zelli\u011fidir.<\/p>\n

B\u00f6yle olunca, Hanef\u0131ler\u2019e ve Hanbel\u00eeler\u2019e g\u00f6re, m\u00fcb\u00e2dele edilecek iki mal\u0131n hem cinsleri, hem de \u00f6l\u00e7\u00fc-tart\u0131 s\u0131n\u0131flan ayn\u0131 ise, pe\u015fin olarak ve e\u015fit miktarlarda m\u00fcb\u00e2dele edilmelidir. Aksi takdirde faiz ger\u00e7ekle\u015fmi\u015f olur. <\/strong>Burada aslolan miktar bak\u0131m\u0131ndan e\u015fitlik olup nitelik y\u00f6n\u00fcnden farkl\u0131l\u0131k dikkate al\u0131nmaz. Mesel\u00e2 on \u00f6l\u00e7ek bu\u011fday\u0131n on iki \u00f6l\u00e7ek bu\u011fdayla pe\u015fin olarak da olsa de\u011fi\u015fimi kaliteleri farkl\u0131 bile olsa faiz say\u0131l\u0131r. Araya vade girerse, cins birli\u011fi veya \u00f6l\u00e7\u00fc-tart\u0131 birli\u011finden birinin bulunmas\u0131 faizin ger\u00e7ekle\u015fmesi i\u00e7in yeterlidir. Mesel\u00e2, ayn\u0131 cins olduklar\u0131 i\u00e7in alt\u0131n ile alt\u0131n\u0131n veya bu\u011fday ile bu\u011fday\u0131n e\u015fit miktarda bile olsa veresiye de\u011fi\u015fimi c\u00e2iz olmad\u0131\u011f\u0131 gibi ayn\u0131 gruba d\u00e2hil bu\u011fday ile arpa veya alt\u0131n ile g\u00fcm\u00fc\u015f yahut demir ile bak\u0131r da veresiye m\u00fcb\u00e2dele edilmez. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bu\u011fday\u0131n veresiye olarak alt\u0131n, g\u00fcm\u00fc\u015f, demir kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 de\u011fi\u015fimi c\u00e2izdir.<\/p>\n

\u015eafiilere g\u00f6re, m\u00fcb\u00e2dele edilen mallar\u0131n her ikisi de yiyecek veya para (semen) ise, veresiye olma halinde faiz ger\u00e7ekle\u015fir. \u0130ki ayr\u0131 s\u0131n\u0131ftan mal\u0131n veresiye m\u00fcb\u00e2delesi ise c\u00e2izdir. Mesel\u00e2, hurma ile arpan\u0131n veresiye m\u00fcb\u00e2delesi c\u00e2iz g\u00f6r\u00fclmezken, bu\u011fday\u0131n demir kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 m\u00fcb\u00e2delesi c\u00e2iz g\u00f6r\u00fcl\u00fcr.<\/p>\n

Alt\u0131n ve g\u00fcm\u00fc\u015f\u00fcn pe\u015fin m\u00fcb\u00e2delesi c\u00e2iz iken veresiye olunca c\u00e2iz g\u00f6r\u00fclmemesi, aradaki de\u011fer fark\u0131n\u0131n vadeden ileri gelmi\u015f ve b\u00f6ylece faiz amac\u0131na hizmet etmi\u015f olmas\u0131 ihtimaline dayanmaktad\u0131r.<\/p>\n

Burada belirtilmelidir ki, hadiste faiz yasa\u011f\u0131 i\u00e7in model ve madd\u00ee v\u00e2k\u0131a olarak ele al\u0131nan maddelerden \u00e7ok, bu yasa\u011f\u0131n konmas\u0131ndaki amac\u0131n iyi belirlenip bu amac\u0131n b\u00fct\u00fcn ticar\u00ee ili\u015fkilerde korunmas\u0131 daha \u00f6nemlidir. Bu itibarla faiz yasa\u011f\u0131n\u0131 hadiste zikredilen mal ve m\u00fcb\u00e2dele \u015fekillerine hasretmek, faizi \u00e7ok dar kal\u0131plara oturtup faize vesile olabilecek bir\u00e7ok yolu a\u00e7\u0131k b\u0131rakmak olacakt\u0131r. \u00d6zellikle Z\u00e2hiriyye mezhebinin bu konudaki laf\u0131zc\u0131 yakla\u015f\u0131m\u0131 bir yana b\u0131rak\u0131l\u0131rsa \u0130sl\u00e2m bilginlerinin b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funlu\u011funun, rib\u00e2 yasa\u011f\u0131n\u0131n illeti \u00fczerinde yo\u011fun bi\u00e7imde fikir \u00fcretme ihtiyac\u0131n\u0131 duymalar\u0131 bu d\u00fc\u015f\u00fcnceyi desteklemektedir.<\/p>\n

Faiz-K\u00e2r \u0130li\u015fkisi<\/strong><\/p>\n

Faizin de bir nevi ticaret k\u00e2r\u0131 oldu\u011fu \u00f6teden beri ileri s\u00fcr\u00fclmekte olup Kur\u2019an buna a\u00e7\u0131k ve veciz bir \u00fcsl\u00fbpla cevap vermi\u015ftir (bk. el-Bakara 2\/276). Ticarette elde edilen k\u00e2r, belli bir eme\u011fin, \u00e7al\u0131\u015fma ve te\u015febb\u00fcs\u00fcn kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 iken faiz sadece vadenin kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131d\u0131r. Ticarette satan ile alan\u0131n menfaatleri aras\u0131nda denge varken, faizli i\u015flemlerde kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 menfaatten ziyade bir taraf\u0131n s\u0131k\u0131\u015fmas\u0131ndan kaynaklanan tek tarafl\u0131 istifade ve s\u00f6m\u00fcr\u00fc vard\u0131r. Ticarette k\u00e2r bir defa al\u0131n\u0131r ve biter, faiz ise devaml\u0131 katlanarak b\u00fcy\u00fcr. Ticarette zarar ve risk daima mevcutken faizde sermaye sahibi hi\u00e7bir risk y\u00fcklenmeyip b\u00fct\u00fcn riski emek sahibinin omuzlar\u0131nda b\u0131rakmaktad\u0131r. Ticaret \u00fcretken ve verimli, faiz ise \u00e2t\u0131l bir kazan\u00e7 yoludur. Bu y\u00fczden de Kur\u2019an\u2019da, Allah\u2019\u0131n ticareti hel\u00e2l, faizi ise haram k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 belirtilmi\u015ftir (el-Bakara 2\/276).<\/strong><\/p>\n

Faiz Konusunda \u0130sl\u00e2m Bilginlerinin Tavr\u0131<\/strong><\/p>\n

Kur\u2019an\u2019da ve S\u00fcnnet\u2019te faiz (rib\u00e2) a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklanm\u0131\u015f olup bu konuda b\u00fct\u00fcn \u0130sl\u00e2m bilginleri fikir birli\u011fi i\u00e7indedir. Ancak f\u0131k\u0131h bilginleri faizin kapsam\u0131 ve faizli i\u015flemlerin hukuk\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 konusunda farkl\u0131 tav\u0131r ve g\u00f6r\u00fc\u015fler ortaya koymu\u015flard\u0131r.<\/p>\n

Bir grup bilgine g\u00f6re; faizin her t\u00fcr\u00fc haram oldu\u011fu gibi, faiz \u015f\u00fcphesi ta\u015f\u0131yan veya faize yol a\u00e7abilen her t\u00fcrl\u00fc ticar\u00ee i\u015flemler de yasakt\u0131r. Bu konuda bir ay\u0131r\u0131m ve derecelendirme yapmamak gerekir. Gerek \u00e2yetler ve gerek hadislerin \u015fiddetli bir \u00fcsl\u00fbpla faizi yasaklamas\u0131 b\u00f6yle anla\u015f\u0131lmal\u0131d\u0131r. Ancak \u00f6l\u00fcm tehlikesi gibi zaruret hallerinde di\u011fer haramlar gibi faizi al\u0131p vermek de mubah olabilir.<\/p>\n

Di\u011fer bir grup bilgin, faiz konusunda bir ay\u0131r\u0131m ve derecelendirmeye giderler. Bunlara g\u00f6re as\u0131l haram olan, vadeden kaynaklanan faiz yani \u201cribe\u2019n-nes\u00eee\u201ddir. Pe\u015fin m\u00fcbadelelerdeki fazlal\u0131\u011f\u0131n (ribe\u2019l-fadl) faiz say\u0131lmas\u0131 ise \u201cfaize yol a\u00e7ma\u201d tehlikesi sebebiyledir. Elbette ki bir \u015feyin bizzat haram olmas\u0131 ile dolay\u0131s\u0131yla haram olmas\u0131 aras\u0131nda fark vard\u0131r. Bundan dolay\u0131 da vadeden do\u011fan faiz ancak zaruret halinde c\u00e2iz olabilirken, fazlal\u0131k faizi (ribe\u2019l-fadl) ihtiya\u00e7 halinde de mubah olabilir.<\/p>\n

\u00d6zellikle son devir M\u0131s\u0131r bilginlerinden bir k\u0131sm\u0131 ise, Kur\u2019an\u2019da yasaklanan faizin C\u00e2hiliye d\u00f6nemi faizi oldu\u011funu, yani \u201calaca\u011f\u0131n vadesi gelip de \u00f6denmedi\u011finde vadesini uzat\u0131p miktar\u0131 artt\u0131rma\u201d \u015feklindeki katl\u0131 veresiye faizi oldu\u011funu, ilgili ayetteki ed\u2018\u00e2f-\u0131 mud\u00e2afe kayd\u0131n\u0131n da (\u00c2l-i \u0130mr\u00e2n 3\/130) bunu ifade i\u00e7in sevkedidi\u011fini ileri s\u00fcr\u00fcp mal\u0131 ba\u015ftan veresiye verirken veya paray\u0131 \u00f6d\u00fcn\u00e7 verirken belirlenen bir fazlal\u0131\u011f\u0131 bu yasaklanan faizin kapsam\u0131nda g\u00f6rmezler.<\/p>\n

Bir grup \u0130sl\u00e2m \u00e2limi, kredi faizlerini emek-sermaye ortakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik bir nevi olarak de\u011ferlendirmekte, bir ba\u015fka grup ise g\u00fcn\u00fcm\u00fcz toplumlar\u0131nda \u015fartlar\u0131n de\u011fi\u015fti\u011finden, faizli kredi kullan\u0131m\u0131nda zaruret ve kamu yarar\u0131 bulundu\u011fundan s\u00f6z etmektedir. Bu arada, t\u00fcketim kredisinden al\u0131nan faizi haram g\u00f6r\u00fcp \u00fcretim ve yat\u0131r\u0131m kredisinden alman faizi haram saymayanlar, devletle vatanda\u015f\u0131 aras\u0131nda faizin cereyan etmeyece\u011fini s\u00f6yleyenler toplumsal kalk\u0131nma ve sosyal adalet noktas\u0131ndan, d\u00fc\u015fman \u00fclkesinde faizli i\u015flemleri c\u00e2iz g\u00f6renler de m\u00fcsl\u00fcman\u0131n bundan k\u00e2rl\u0131 \u00e7\u0131kaca\u011f\u0131 noktas\u0131ndan hareket ederler.<\/p>\n

Ancak faiz yasa\u011f\u0131 konusunda klasik doktrinde h\u00e2kim \u00e7izginin bir hayli d\u0131\u015f\u0131nda kalan bu yakla\u015f\u0131mlar\u0131, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n asl\u00ee iki kayna\u011f\u0131 olan Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin yeni yorumundan \u00e7ok i\u00e7inde ya\u015fan\u0131lan Bat\u0131l\u0131 \u0130ktisad\u00ee hayat\u0131n ve \u015fartlar\u0131n etkisi alt\u0131nda g\u00fcndeme gelen ve \u0130sl\u00e2m toplumunda k\u00f6kl\u00fc yat\u0131r\u0131mlar i\u00e7in kredi kaynaklar\u0131 \u00fcretmeyi, sosyal devlet olgusunu geli\u015ftirmeyi hedefleyen aray\u0131\u015flar olarak nitelendirmek daha do\u011fru olur. Din\u00ee h\u00fck\u00fcmlerde Kur\u2019an ile S\u00fcnnet\u2019in aras\u0131n\u0131 ay\u0131rmak yanl\u0131\u015f olup S\u00fcnnet\u2019i, Kur\u2019an\u2019\u0131n a\u00e7\u0131klay\u0131c\u0131s\u0131 ve uygulanmas\u0131n\u0131n g\u00f6stericisi kabul etmek gerekir. \u0130sl\u00e2m sistem olarak faizi reddedip onun yerini alacak ba\u015fka kurumlar ikame etmeye \u00f6nem vermi\u015ftir.<\/p>\n

Bu itibarla, b\u00f6yle kapsaml\u0131 bir faiz yasa\u011f\u0131n\u0131, yat\u0131r\u0131m ve \u00fcretim kredileri, konut kredisi, devlet bankas\u0131 kredisi gibi baz\u0131 m\u00fcnferit olay ve \u00f6rnekler \u00fczerine uygulay\u0131p, taraflara bir zarar\u0131n\u0131n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, aksine iki tarafa da yarar sa\u011flad\u0131\u011f\u0131n\u0131, \u00f6yleyse hel\u00e2l olmas\u0131 gerekti\u011fini genel bir ilke olarak ileri s\u00fcrmek de isabetli bir yol de\u011fildir. \u0130sl\u00e2m emir ve yasaklar\u0131nda genel ve toplumsal yarar ve zarar\u0131 dikkate al\u0131r, yoksa \u015fah\u0131slar\u0131n \u00f6zel yarar ve zarar\u0131 \u00f6l\u00e7\u00fc al\u0131nmaz.<\/p>\n

Faiz al\u0131p vermek i\u00e7in \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, \u201cZaruretler haramlar\u0131 mubah k\u0131lar\u201d ilkesini i\u015fletmek de \u00e7ok sak\u0131ncal\u0131 bir yoldur.<\/strong> \u00d6nce, zaruretin s\u00fcbjektif de\u011fil objektif \u00f6l\u00e7\u00fcleri vard\u0131r. \u0130kinci olarak, hukukta kurallar istisna\u00ee durumlara g\u00f6re de\u011fil normal ve ola\u011fan durumlara ve yap\u0131ya g\u00f6re konur. O halde istisna\u00ee durumun genelle\u015ftirilmesi, ona g\u00f6re verilen istisna\u00ee h\u00fck\u00fcmleri de kural haline getirme yanl\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131na yol a\u00e7acakt\u0131r.<\/p>\n

Faizde Hile<\/strong><\/p>\n

\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n faiz konusundaki \u00e7ok s\u0131k\u0131 ve a\u00e7\u0131k yasa\u011f\u0131na ra\u011fmen \u00f6teden beri m\u00fcsl\u00fcman toplumlarda faize ula\u015fma i\u00e7in hileli yollar\u0131n ke\u015ffedildi\u011fi de bilinen bir ger\u00e7ektir. Mesel\u00e2 ilk m\u00fcctehidler devrinden itibaren \u201cbey\u2018u\u2019l-\u00eene\u201d denilen al\u0131\u015fveri\u015f \u015fekli toplumda belli bir ya\u015fama \u015fans\u0131 bulmu\u015ftur. Bu nevi al\u0131\u015fveri\u015fte bir kimse vadeli ald\u0131\u011f\u0131 bir mal\u0131 daha d\u00fc\u015f\u00fck para ile pe\u015fin olarak satmakta, b\u00f6ylece fazla \u00f6demeli de olsa vade ile para bulmu\u015f olmaktad\u0131r.<\/p>\n

Yine Osmanl\u0131 toplumunun \u00f6zellikle sonraki d\u00f6nemlerinde g\u00f6r\u00fclmeye ba\u015flanan mu\u00e2mele-i \u015fer’iyye de, faizle bor\u00e7 para sa\u011flama yolunda zorlanm\u0131\u015f hileli bir yoldur. Bu i\u015flem de \u015f\u00f6yle yap\u0131l\u0131r: Bir kimse ba\u015fka bir kimseden belli bir mebla\u011f\u0131 bor\u00e7 olarak al\u0131r, sonra onun yan\u0131nda bulunan bir mal\u0131 faiz olarak \u00f6denecek miktarda bir bedelle ve ayn\u0131 vade ile sat\u0131n al\u0131r, sonra bu mal\u0131 geri hibe ve iade eder. Bu ama\u00e7la yap\u0131lan i\u015flemin ba\u015fka \u015fekilleri de vard\u0131r.<\/p>\n

\u0130sl\u00e2m dininde niyete, ki\u015finin yaratan\u0131na, kendine ve toplumuna kar\u015f\u0131 d\u00fcr\u00fcst olmas\u0131na son derece \u00f6nem verildi\u011fi, din de kolayl\u0131k ilkesi \u00fczerine kuruldu\u011fu halde m\u00fcsl\u00fcman toplumlarda bu t\u00fcr hileli yollar\u0131n g\u00fcndeme gelmi\u015f olmas\u0131 \u0130nsan\u00ee zaaflardan kaynaklanabildi\u011fi gibi ilk d\u00f6nemlerden devral\u0131nan kural ve \u00f6l\u00e7\u00fclerin de\u011fi\u015fen toplumsal hayata ve \u015fartlara cevap veremez olu\u015fuyla da ba\u011flant\u0131l\u0131d\u0131r.<\/strong> Nitekim, faiz konusunda klasik doktrinde yer alan kurallar\u0131n, faizden ka\u00e7\u0131nmada g\u00f6sterilmesi gereken titizli\u011fi vurgulayabilmek i\u00e7in yap\u0131lan \u00f6rneklendirmelerin, de\u011fi\u015fen \u0130ktisad\u00ee \u015fart ve ihtiya\u00e7lara tam mutab\u0131k olmay\u0131\u015f\u0131 ve kredi temini i\u00e7in alternatif kurum ve usullerin de geli\u015ftirilmemi\u015f olmas\u0131 Osmanl\u0131 d\u00f6neminde devlet kontrol\u00fcnde bir mu\u00e2mele-i \u015fer’iyye uygulamas\u0131n\u0131n temel \u00e2milini te\u015fkil etmi\u015ftir.<\/p>\n

Enflasyon-Faiz \u0130li\u015fkisi<\/strong><\/p>\n

Enflasyonun akidlere ve bor\u00e7 ili\u015fkilerine etkisi a\u015fa\u011f\u0131da ayr\u0131ca ele al\u0131nacakt\u0131r. Faizin enflasyonla ili\u015fkisine gelince; paran\u0131n sat\u0131n alma g\u00fcc\u00fcn\u00fcn yani ger\u00e7ek de\u011ferinin h\u0131zl\u0131 bir d\u00fc\u015f\u00fc\u015f kaydetti\u011fi, enflasyonun \u00e7ok y\u00fcksek oranlarda seyretti\u011fi toplumlarda faiz, bu s\u0131n\u0131ra kadar paran\u0131n enflasyon kar\u015f\u0131s\u0131ndaki eriyi\u015fini durdurucu bir \u00e7\u00f6z\u00fcm olarak g\u00f6r\u00fclmekte, dolay\u0131s\u0131yla bilhassa dar ve orta gelirlinin faize y\u00f6nelmesinin \u00f6nemli bir sebebini de bu olu\u015fturmaktad\u0131r. Burada \u015fu sorulabilir: Enflasyon oran\u0131n\u0131 a\u015fmayan bir faiz oran\u0131 ger\u00e7ek faiz say\u0131l\u0131r m\u0131? Vade fark\u0131 ile banka faiz oranlan aras\u0131nda s\u0131k\u0131 bir ili\u015fkinin oldu\u011fa, enflasyonun bir sebebinin de faiz oldu\u011fu, faizin ger\u00e7ek k\u00e2r y\u00f6n\u00fc kadar ba\u015flang\u0131\u00e7taki niyet y\u00f6n\u00fcn\u00fcn de oldu\u011fu g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurulursa, bu soruya a\u00e7\u0131k bir cevap vermek bir hayli g\u00fc\u00e7le\u015fmektedir. Fakat her h\u00e2l\u00fck\u00e2rda, ba\u015flang\u0131\u00e7ta belirli bir miktar veya oran \u00fczerinden garanti edilen bir fazlal\u0131\u011f\u0131n faiz d\u0131\u015f\u0131nda m\u00fctalaa edilmesi de m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.<\/p>\n

Ancak \u0130sl\u00e2m’da zarar vermek ve zarara zararla kar\u015f\u0131l\u0131k vermek yasak oldu\u011fundan, enflasyonun y\u00fcksek oldu\u011fu ortamlarda \u00f6d\u00fcn\u00e7 verilen paran\u0131n ger\u00e7ek de\u011ferini koruyucu \u00f6nlemler almakta (mesela alt\u0131n gibi g\u00fcc\u00fcn\u00fc koruyabilen bir m\u00fcbadele arac\u0131n\u0131 esas almakta veya \u00f6nceden bir fazla \u00f6demeyi \u015fart ko\u015fmaks\u0131z\u0131n \u00f6deme zaman\u0131nda enflasyon sebebiyle has\u0131l olan zarar\u0131n bu nisbette tel\u00e2fi edilmesinde) sak\u0131nca yoktur.<\/p>\n

Vade Fark\u0131-Faiz \u0130li\u015fkisi<\/strong><\/p>\n

Vadeli sat\u0131\u015f\u0131n caiz olup olmad\u0131\u011f\u0131 konusu a\u015fa\u011f\u0131da ele al\u0131nacakt\u0131r. Vadeli sat\u0131\u015fta vade kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 al\u0131nan fazlal\u0131\u011f\u0131n faizle ili\u015fkisi \u00f6teden beri \u0130sl\u00e2m hukuk\u00e7ular\u0131n\u0131 me\u015fgul etmi\u015f bir konudur. Ancak klasik f\u0131k\u0131h k\u00fclt\u00fcr\u00fcndeki faiz anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re ifade etmek gerekirse, faiz paran\u0131n vade sebebiyle para kazanmas\u0131, vadeli sat\u0131\u015f ise mal\u0131n vade sebebiyle pe\u015fin de\u011ferine g\u00f6re fazla paraya sat\u0131lmas\u0131 oldu\u011fundan faizle vade fark\u0131 aras\u0131nda fark bulundu\u011fu ve vade fark\u0131n\u0131n faiz olmad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc h\u00e2kim olmu\u015ftur.<\/strong> Di\u011fer bir anlat\u0131mla, fakihlerin faiz tan\u0131m\u0131 esas al\u0131n\u0131p \u015fekl\u00ee ve objektif olarak bir de\u011ferlendirme yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda, vadeli sat\u0131\u015flarda sat\u0131m s\u0131ras\u0131nda belirlenen ve sat\u0131m bedeline dahil olan vade fark\u0131n\u0131n faiz olarak nitelendirilmemesi gerekir. Hanef\u00eeler de dahil fakihlerin \u00e7o\u011funlu\u011funun g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc bu istikamettedir. Akidlerde d\u0131\u015f g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f ve objektif \u00f6l\u00e7\u00fctler kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda \u00e7o\u011funlu\u011fun g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc do\u011frudur ve ki\u015filer kendi niyetleriyle ba\u015f ba\u015fa olup bunun sorumlulu\u011funu Allah\u2019a kar\u015f\u0131 ta\u015f\u0131rlar.<\/p>\n

Aralar\u0131nda baz\u0131 M\u00e2lik\u00eeler\u2019in de bulundu\u011fu az\u0131nl\u0131\u011f\u0131 te\u015fkil eden fakihler ise akidlerde niyet, saik ve \u00f6ze \u00f6nem verip vadeli sat\u0131\u015f\u0131, mal\u0131n pe\u015fin de\u011ferinin vadeli olarak daha y\u00fcksek bir de\u011ferle sat\u0131m\u0131 mahiyetinde g\u00f6r\u00fcr, bu sebeple de vade fark\u0131n\u0131 da bir t\u00fcr faiz sayar. Bu son g\u00f6r\u00fc\u015fte vadeli sat\u0131\u015fta aradan mal kald\u0131r\u0131l\u0131p para ile para mukayese edilmekte, taraflar\u0131n zihninde de bu d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm\u00fcn bulundu\u011fu var say\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n

G\u00fcn\u00fcm\u00fcz ticar\u00ee hayat\u0131nda vade fark\u0131n\u0131n al\u0131nmas\u0131n\u0131n sebebi ve hesaplanma y\u00f6ntemi dikkatlice izlendi\u011finde, bunun klasik doktrinde tan\u0131mland\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, faiz \u015f\u00fcphesinden uzak oldu\u011funu s\u00f6ylemek bir hayli zorla\u015fmaktad\u0131r<\/strong>. Vade sebebiyle yap\u0131lan fazla \u00f6demenin bir k\u0131sm\u0131n\u0131n sat\u0131\u015f bedelini enflasyonun olumsuz etkisine kar\u015f\u0131 korumay\u0131 ama\u00e7layan bir tedbir bir k\u0131sm\u0131n\u0131n ise beklemenin, \u00f6denmeme riskinin ve mahrum kal\u0131nan pe\u015fin kar\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 mahiyetinde oldu\u011fu, bu sebeple de c\u00e2iz olaca\u011f\u0131 iddias\u0131 belli \u00f6l\u00e7\u00fcde do\u011frudur.<\/p>\n

Ancak g\u00fcn\u00fcm\u00fczde bankalar\u0131n kredilere uygulad\u0131\u011f\u0131 ayl\u0131k faiz oranlar\u0131 ile piyasadaki ayl\u0131k vade fark\u0131 oranlar\u0131n\u0131n daima paralel seyretti\u011fi de g\u00f6zden uzak tutulmamal\u0131d\u0131r. K\u00e2r pay\u0131 da\u011f\u0131tan finans kurumlar\u0131n\u0131n -ortak yat\u0131r\u0131m ve \u00fcretimin g\u00fc\u00e7l\u00fckleri sebebiyle- gelirlerinin \u00f6nemli bir k\u0131sm\u0131n\u0131n ticar\u00ee faiz oran\u0131na paralel seyreden bu vade fark\u0131 uygulamas\u0131ndan kaynakland\u0131\u011f\u0131n\u0131 buna il\u00e2ve edebiliriz. B\u00f6yle olunca, vade fark\u0131n\u0131n faizle hi\u00e7bir ili\u015fki ve ba\u011f\u0131n\u0131n bulunmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemek v\u00e2k\u0131aya uymamakta, k\u00e2\u011f\u0131t \u00fczerinde kalmaktad\u0131r. Faiz ortadan kald\u0131r\u0131lmad\u0131k\u00e7a ekonomide ve ticar\u00ee hayatta onun etkisinden uzak kalmak m\u00fcmk\u00fcn olmayacakt\u0131r.<\/strong><\/p>\n

Vade fark\u0131n\u0131n, hatta enflasyon oran\u0131ndaki art\u0131\u015f\u0131n faizle ili\u015fkisi konusundaki bulan\u0131kl\u0131\u011f\u0131n as\u0131l sebebi ise, faizin ne oldu\u011funun belirsizli\u011fidir. B\u00f6yle olunca, \u00f6ncelikli olarak faizin toplum genelini ve hukuk d\u00fczenini ilgilendirir tarzda tan\u0131m\u0131n\u0131n yap\u0131lmas\u0131 ve \u00f6l\u00e7\u00fctlerin belirlenmesi gerekmektedir. Vade fark\u0131n\u0131n faizle ili\u015fkisi de, taraflar\u0131 vade fark\u0131na sevkeden sebeplere g\u00f6re s\u00fcbjektif nitelikte bir de\u011fer h\u00fckm\u00fcyle a\u00e7\u0131klanabilece\u011fi gibi, hukuk d\u00fczeninin belirleyece\u011fi objektif \u00f6l\u00e7\u00fctlere g\u00f6re genel bir a\u00e7\u0131klamaya da t\u00e2bi tutulabilir.<\/p>\n

De\u011ferlendirme<\/strong><\/p>\n

\u0130sl\u00e2m faizi yasaklarken sermayeyi m\u00fcstakil bir kazan\u00e7 vas\u0131tas\u0131 olmaktan \u00e7\u0131kar\u0131p emek ile birlikte \u00fcretim ve yat\u0131r\u0131ma girmeye te\u015fvik etmi\u015ftir. Toplumda yeni kredi imk\u00e2nlar\u0131n\u0131 olu\u015fturacak bir\u00e7ok kurumu te\u015fvik etmi\u015f, m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 zihnen, ahl\u00e2ken buna haz\u0131rlam\u0131\u015ft\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n da g\u00f6sterilen bu y\u00f6nde ad\u0131mlar at\u0131p faiz yerine yeni alternatif sistemler ve kredi imk\u00e2nlar\u0131 \u00fcretmeleri, bu ihtiyac\u0131 kar\u015f\u0131layacak ba\u015fka kurumlar olu\u015fturmalar\u0131 gerekirdi. Bu yap\u0131lmad\u0131\u011f\u0131 s\u00fcrece ger\u00e7ek anlamda haks\u0131zl\u0131k edilmeyen ve haks\u0131zl\u0131\u011fa u\u011fran\u0131lmayan ideal bir \u0130ktisad\u00ee hayata ge\u00e7ilemeyece\u011fi gibi faiz kap\u0131s\u0131n\u0131 zorlayan hileli yollar ve usuller de artacakt\u0131r. \u0130sl\u00e2m, din\u00ee-ahl\u00e2k\u00ee umdeleri, ilke ve prensipleri, emir ve yasaklar\u0131 ile kendi i\u00e7erisinde belli bir b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011fe sahip olup bunlar birbirini destekleyici ve tamamlay\u0131c\u0131 bir rol ve konuma sahiptir. Faiz yasa\u011f\u0131 da bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn bir par\u00e7as\u0131d\u0131r. Toplum, \u0130sl\u00e2m\u00ee hayat tarz\u0131na ve anlay\u0131\u015fa adapte olup sistem geli\u015fti\u011finde, haliyle faizin yerini alacak orijinal ve \u0130sl\u00e2m\u00ee ilkelerle \u00e7at\u0131\u015fmayan m\u00fcesseseler kurulacak, faize hileli yollardan ula\u015fmaya ihtiya\u00e7 kalmayacakt\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman toplumlarda zaman zaman faiz konusunda g\u00f6r\u00fclen zorlamalar da herhalde bu b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn sa\u011flanamamas\u0131ndan kaynaklanmaktad\u0131r. Faizsiz banka modeli de ancak b\u00f6yle bir ortamda sa\u011fl\u0131kl\u0131 ya\u015fama \u015fans\u0131 bulabilir.<\/p>\n

\u0130sl\u00e2m \u00fclkeleri de dahil g\u00fcn\u00fcm\u00fcz toplumlar\u0131nda ahl\u00e2k\u00ee ve din\u00ee hassasiyetin kaybedilmesine paralel olarak faizin h\u0131zla yayg\u0131nla\u015f\u0131p \u0130ktisad\u00ee hayat\u0131n \u00e2deta ayr\u0131lmaz bir par\u00e7as\u0131 haline gelmeye ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 ac\u0131 bir ger\u00e7ektir. Ancak bundan sadece belli bir kesimin, mesel\u00e2 faizle bor\u00e7lanan bor\u00e7lunun, kredi alan yat\u0131r\u0131mc\u0131n\u0131n zarar g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc s\u00f6ylemek do\u011fru olmaz. Faiz maliyete yans\u0131d\u0131\u011f\u0131ndan bundan en \u00e7ok geni\u015f halk kitlesi zarar g\u00f6rmekte, sermayenin belli ellerde toplanmas\u0131 h\u0131zlanmakta, insanlar ac\u0131mas\u0131z ve barbarca bir m\u00fccadelenin i\u00e7ine itilmektedir.<\/p>\n

\u00d6te yandan y\u00fcksek faizle al\u0131nan kredilerle yap\u0131lan yat\u0131r\u0131mlar ve giri\u015filen te\u015febb\u00fcsler beklenen k\u00e2r\u0131 vermedi\u011finde kapat\u0131l\u0131p sat\u0131lmakta, bundan da yine b\u00fcy\u00fck bir kesim zarar g\u00f6rmektedir. Haram kazan\u00e7la beslenen yeni nesiller din\u00ee emir ve yasaklara kar\u015f\u0131 daha kay\u0131ts\u0131z olmakta, netice itibariyle faiz alan\u0131 da vereni de d\u00fcnyev\u00ee ve uhrev\u00ee bir\u00e7ok s\u0131k\u0131nt\u0131 ve \u0131st\u0131rapla, g\u00fcnah ve peri\u015fanl\u0131kla kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmaktad\u0131r. \u015eu halde, Kur \u00e2n-\u0131 Ker\u00eem in rib\u00e2 yasa\u011f\u0131 \u00fczerinde \u0131srarla durmas\u0131n\u0131n, bu k\u00f6t\u00fc sonu\u00e7lar\u0131n \u00f6nlenmesi amac\u0131na y\u00f6nelik oldu\u011funu dikkatten uzak tutmamak gerekir.<\/p>\n

Prof. Dr. Ali Bardako\u011flu, TDV Yay\u0131nlar\u0131 \u0130lmihal II (\u0130slam ve Toplum) adl\u0131 eserden al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Faiz Yasa\u011f\u0131n\u0131n Amac\u0131 Faiz yasa\u011f\u0131, \u0130sl\u00e2m iktisad\u0131n\u0131n hem ana \u00f6\u011felerinden birisi, hem de m\u00e2kul bir gere\u011fidir. \u0130sl\u00e2m servetin \u00e2t\u0131l b\u0131rak\u0131lmamas\u0131n\u0131, \u00fcretim ve yat\u0131r\u0131m d\u0131\u015f\u0131nda tutulmamas\u0131n\u0131 isteyerek faiz ortam\u0131n\u0131n do\u011fu\u015funu engelleyici baz\u0131 tedbirler alm\u0131\u015ft\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019da temel \u00fcretim fakt\u00f6r\u00fc olarak \u201cemek\u201d kabul edilip, sermayenin risk ve zarara katlanmadan tek ba\u015f\u0131na kazan\u00e7 arac\u0131 olmas\u0131 \u00f6nlenmi\u015ftir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu, sermaye …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2362,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,410],"tags":[475,476,469,471,465,158,12,474,473,467,468,470,466,472],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2361"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2361"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2361\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2363,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2361\/revisions\/2363"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2362"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2361"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2361"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2361"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}