Bu gelenek zincirinin etkisi G\u00fclen\u2019in kendi anlat\u0131m\u0131yla hayat hik\u00e2yesinde beliren (\u00f6ne \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131) ana temalarda da g\u00f6r\u00fclmektedir. Bu ba\u011flamda \u00f6zellikle edep, Kur\u2019an merkezli ya\u015fam, \u015feyhlerle olan ileti\u015fim ve etkile\u015fim, manaya inanma, keramet, sahabe hayranl\u0131\u011f\u0131 ve g\u00fc\u00e7l\u00fc aile ili\u015fkileri (ba\u011fl\u0131l\u0131klar\u0131) \u00e7er\u00e7evesinde beliren bir aktar\u0131m g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki s\u00f6zl\u00fc k\u00fclt\u00fcr ve gelenek zincirinin etkin oldu\u011fu bu \u015femada, gelenek haf\u0131zas\u0131 olarak vaaz ve sohbet mekanizmas\u0131n\u0131n ara\u00e7sall\u0131\u011f\u0131 ba\u015fatt\u0131r. G\u00fclen, \u00f6zellikle sahabe hayranl\u0131\u011f\u0131 ve sevgisi ba\u011flam\u0131nda beliren edeb\u00ee bir aktar\u0131mla din anlat\u0131m\u0131n\u0131 tercih eder ki ilk d\u00f6nemlerde beliren bu tercih, s\u00f6z\u00fcn sanatsall\u0131\u011f\u0131 ba\u011flam\u0131nda ortaya kondu\u011fu gibi eserlerine de yans\u0131r.<\/p>\n

Vaaz, yeti\u015fme \u00e7a\u011f\u0131nda sohbetlerle \u015fekillenen gelenek haf\u0131zas\u0131n\u0131n kitab\u00ee bilgiyle birlikte yayg\u0131n e\u011fitim sisteminde aktar\u0131m\u0131 sa\u011flayan bir sistem olarak fonksiyon g\u00f6r\u00fcr ve bu, mesleki bir tercih olarak da profesyonel bir kariyere d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Onun Korucuk k\u00f6y\u00fcnde ba\u015flayan bu tercihi, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde internet ve di\u011fer aktar\u0131mlarla evrensel bir a\u011f halini al\u0131r. B\u00f6ylece y\u00fcz y\u00fcze i\u015fleyeninden ba\u015flayarak sanal ortamda g\u00fc\u00e7lenen bir yeniden \u00fcretim olarak haf\u0131za zinciri g\u00f6revinin vaaza y\u00fcklendi\u011fi g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Esasen aile \u015feceresinin tan\u0131t\u0131m\u0131nda beliren arg\u00fcman (bir yeniden in\u015fa olarak da okunabilir) G\u00fclen\u2019in kendi hayat\u0131nda da bir serg\u00fcze\u015ft olarak tecess\u00fcm eder: G\u00fclen de sahabe ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131ndan z\u00fchde kadar aktar\u0131lan (farkl\u0131 aile fertlerine ait) bir\u00e7ok vasf\u0131 kendi hayat\u0131nda in\u015fa eder.<\/p>\n

G\u00fclen, iki bu\u00e7uk y\u0131ldan sonra kesintiye u\u011frayan \u00f6rg\u00fcn e\u011fitiminin ard\u0131ndan medrese ba\u011flam\u0131nda de\u011ferlendirilebilecek (gelenek zincirinin s\u00f6ylem olarak \u00fcretildi\u011fi ve yeniden \u00fcretildi\u011fi mek\u00e2n ba\u011flam\u0131nda yorumlanabilir) ve par\u00e7al\u0131 ve me\u015fakkatli (dolay\u0131s\u0131yla d\u00fczensiz) bir din e\u011fitimi al\u0131r ki bu e\u011fitim de onun sohbet gelene\u011finin kodlar\u0131na olan organik ba\u011f\u0131n\u0131 per\u00e7inler. Hayat\u0131ndaki \u00f6nemli fig\u00fcrler ve s\u00f6ylem kaynaklar\u0131, b\u00f6ylece din\u00ee \u015fahsiyetler ve onlar\u0131n gelenek haf\u0131zas\u0131n\u0131 yeniden \u00fcreten din\u00ee s\u00f6ylemleri olur ki G\u00fclen\u2019in k\u00fc\u00e7\u00fck ya\u015ftan itibaren ayn\u0131 zamanda bir din\u00ee icra g\u00f6revini de y\u00fcr\u00fctmesi onun s\u00f6zel gelenek aktar\u0131m\u0131nda sohbet ve vaaz sistemini benimseyip geli\u015ftirmesine bir ivme olur.<\/p>\n

K\u00fc\u00e7\u00fck ya\u015ftan beri yayg\u0131n din e\u011fitiminin i\u00e7inde bulunan biri olarak G\u00fclen, Erzurum\u2019da g\u00f6n\u00fcll\u00fc olarak icra etti\u011fi din\u00ee g\u00f6revlere profesyonel olarak Edirne\u2019de (6 A\u011fustos 1959\u2019da \u00dc\u00e7 \u015eerefeli Cami ikinci imaml\u0131\u011f\u0131na atanarak) ba\u015flayaca\u011f\u0131 g\u00f6revle yeni ve resmi bir d\u00fczlemde vaaz sistemiyle devam eder. Kendisinin bir ya\u015fam tarz\u0131 olarak yayg\u0131n din e\u011fitimi i\u00e7inde olmas\u0131, onun vaaz\u0131 (ve di\u011fer din\u00ee g\u00f6revleri) organik bir ba\u011fla ve profesyonellikle y\u00fcr\u00fctmesinde bir avantajd\u0131r. \u00d6te yandan bu durum, onun, vaaz\u0131 gelene\u011fin haf\u0131zas\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yan bir unsur olarak konumland\u0131rmas\u0131nda etkili olur. Esasen uygulamada gelenek pratiklerini yeniden \u00fcretme ve devam ettirme ba\u011flam\u0131nda da (Erzurum\u2019da t\u00fcrbeleri gezip onlara Yasin okuma gibi) bir haf\u0131za devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fcl\u00fcr.\u00a0 \u0130lk vaaz\u0131n\u0131 gen\u00e7 ya\u015flar\u0131nda\u00a0 vererek vaizlik kariyerine ba\u015flayan G\u00fclen\u2019in fikirleri i\u00e7in ilk ve hi\u00e7 ku\u015fkusuz en sa\u011flam ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131 ara\u00e7 vaazlar\u0131 olmu\u015f ve bu vaazlar, t\u00fcm \u00fclke sath\u0131nda \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir cemaatin olu\u015fmas\u0131na kaynakl\u0131k etmi\u015ftir.<\/p>\n

G\u00fclen, gelenek prati\u011finin s\u00fcreklili\u011fi ba\u011flam\u0131nda de\u011ferlendirilebilecek bir edim olarak gezici (g\u00f6n\u00fcll\u00fc) vaaz uygulamas\u0131n\u0131 da gen\u00e7 ya\u015f\u0131nda ger\u00e7ekle\u015ftirir. Babas\u0131n\u0131n arzusu \u00fczerine Ramazan ay\u0131nda Sivas, Tokat, Amasya ve civarlar\u0131n\u0131 gezerek vaaz eden G\u00fclen\u00a0 adeta medrese sisteminde uygulanan cerre \u00e7\u0131kma prati\u011fini y\u00fcr\u00fct\u00fcr. Bu pratik, medreselerde \u201cRecep, \u015eaban ve Ramazan aylar\u0131na mahsus bir uygulama idi ve medrese talebeleri bu aylarda \u00fclkenin \u00e7e\u015fitli yerlerine da\u011f\u0131larak gittikleri yerlerde camilerde imam-hatiplik ve vaizlik g\u00f6revlerini yerine getirirlerdi.\u201d<\/strong>\u00a0 Medreselerde bir staj faaliyeti olarak beliren bu pratik, G\u00fclen i\u00e7in vaaz sisteminin yerle\u015fik bir yap\u0131 olarak hayat\u0131ndaki yerini per\u00e7inle\u015ftirir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu geziyle birlikte Risale-i Nur k\u00fclliyat\u0131yla olumlu bir tan\u0131\u015fma ger\u00e7ekle\u015fir ve bu k\u00fclliyat\u0131n aktar\u0131m\u0131ndaki sohbet ve vaaz sisteminin yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131, onun gelenek haf\u0131zas\u0131n\u0131n ana zinciri olarak vaaz\u0131 kal\u0131c\u0131 bir \u015fekilde benimsemesine neden olur.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in yeti\u015fme \u00e7a\u011f\u0131nda ve e\u011fitim hayat\u0131nda yeri b\u00fcy\u00fck olan vaaz\u0131n bir cemaatin me\u015fru zeminde fikirsel boyutunun in\u015fas\u0131 i\u00e7in ara\u00e7sall\u0131\u011f\u0131, Diyanet mensubu olarak resmi g\u00f6reve ba\u015flamas\u0131ylad\u0131r. Esasen Edirne\u2019de camide kalma (iki bu\u00e7uk y\u0131l \u00dc\u00e7 \u015eerefeli Cami\u2019nin bir penceresinde kal\u0131r)<\/strong> gibi deneyimler de onun hayat\u0131nda din\u00ee kodlar\u0131n ve vaaz\u0131n g\u00fcndelik ya\u015fam prati\u011fi halinde bir organik b\u00fct\u00fcnle\u015fme sergiledi\u011fini betimler. Profesyonel g\u00f6rev ve z\u00fchd (toplumsal pratiklerden belli \u00f6l\u00e7\u00fcde uzak kalma) bir araya gelince, s\u00f6ylemin merkezinde gelene\u011fin tarih\u00ee kodlar\u0131n\u0131n aktar\u0131m\u0131n\u0131n ve sohbet ve vaaz sisteminde canl\u0131 tutulan bir tarih\u00ee haf\u0131zada s\u00f6ylem in\u015fas\u0131n\u0131n belirmesi s\u00f6z konusu olur.<\/p>\n

Bu in\u015fa, ayn\u0131 zamanda -s\u00f6ylem ve pratik birlikteli\u011finin haf\u0131za in\u015fas\u0131nda etkilili\u011fi olarak g\u00f6r\u00fclebilen- tasavvufla y\u00fcr\u00fct\u00fcl\u00fcr ki ba\u015far\u0131, bu durumda daha olas\u0131 g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Bu pratik ve teori birlikteli\u011fine d\u00f6nemin siyasal ortam\u0131n\u0131n getirdi\u011fi takip ve g\u00f6zalt\u0131lar da eklenince sohbet ve vaaz, gelenek haf\u0131zas\u0131n\u0131n vazge\u00e7ilmez ve dikkat \u00e7ekici birer in\u015fa arac\u0131 halini al\u0131r. Bu durumun getirdi\u011fi karizmatik imaj vaazlar\u0131n resmi ba\u011flamda g\u00fc\u00e7lendirilmesiyle me\u015fruluk zemininde devaml\u0131l\u0131\u011fa sahip olur.\u00a0 Esasen vaaz sistemine ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131 o d\u00fczeydedir ki G\u00fclen, fikr\u00ee bunal\u0131m d\u00f6nemlerinde bile (birinin alt\u0131 ay kadar s\u00fcrd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ifade eder) vaaz vermekten uzak durmaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc o bu halin m\u00fcmk\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc, onun \u0130mam Gazz\u00e2l\u00ee, Said Nurs\u00ee ve Necip Faz\u0131l K\u0131sak\u00fcrek gibi sembol \u015fahsiyetlerin de ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 bir durum oldu\u011funu aktararak kendine ve takip\u00e7ilerine izah eder.<\/p>\n

Dolay\u0131s\u0131yla o, haf\u0131za kodlar\u0131n\u0131n ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131lar\u0131n\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 bu t\u00fcr deneyimi kendi do\u011fal ak\u0131\u015f\u0131nda bir pratik olarak, yoruma a\u00e7\u0131k bir kabulle, de\u011ferlendirir.<\/p>\n

G\u00fclen, sivil hayat\u0131n\u0131n bir g\u00fcndelik prati\u011fi oldu\u011fu gibi profesyonel u\u011fra\u015f\u0131 da olan vaaz ve sohbeti, askerlik g\u00f6revini yerine getirirken bir kenara b\u0131rakamaz ve bu haf\u0131zay\u0131 canl\u0131 tutacak etkinlikler sergiler. Esasen o, hayat\u0131n\u0131n hi\u00e7bir d\u00f6neminde bundan vazge\u00e7mez; \u00e7\u00fcnk\u00fc hayat\u0131n\u0131n temel prati\u011fi olarak vaaz, gelenek ve dinin temel haf\u0131za kod ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131s\u0131 olmu\u015ftur. S\u00f6zgelimi Erzurum\u2019a ge\u00e7ici u\u011framalar\u0131nda bile vaaz vermesi, bu prati\u011fin s\u00fcre\u011fenli\u011fini g\u00f6sterir. Bu s\u00fcre\u011fenlik elbette halkta bir kar\u015f\u0131l\u0131k bulan s\u00f6ylem ve haf\u0131za \u00fcretmesiyle de alakal\u0131d\u0131r. Halk\u0131n onun ortaya koydu\u011fu haf\u0131zay\u0131 ve arg\u00fcman\u0131 co\u015fkulu bir dilin de yard\u0131m\u0131yla benimsemesi, vaaz sisteminin devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n (gen\u00e7 ya\u015f\u0131na ra\u011fmen) garant\u00f6r\u00fc olur.<\/p>\n

Erzurumlular\u0131n onu Edirne\u2019de yapt\u0131\u011f\u0131 g\u00f6rev nedeniyle Edirneli Hoca<\/strong> olarak tan\u0131mas\u0131, bir noktadan sonra kimli\u011finin do\u011fdu\u011fu ve b\u00fcy\u00fcd\u00fc\u011f\u00fc yerden koparak mesle\u011fine, yani vaaz sistemine entegre olmas\u0131n\u0131; dolay\u0131s\u0131yla verdi\u011fi vaazlar\u0131n olu\u015fturdu\u011fu imaj\u0131n, kimli\u011finin oda\u011f\u0131n\u0131 te\u015fkil etmesini do\u011furmu\u015ftur. S\u00f6ylemlerinin toplumsal zemine aktar\u0131m\u0131nda, di\u011fer bir ifadeyle m\u00fccadele sistemati\u011finde etkin olan din\u00ee sohbet, onun Erzurum\u2019da Halk Evi\u2019nin kadrosuna girmesi ve Kom\u00fcnizmle M\u00fccadele Derne\u011fi a\u00e7ma giri\u015fimi (1963) gibi eylemlere y\u00f6nelmesini beraberinde getirir. Bu dernek giri\u015fiminin oldu\u011fu d\u00f6nemde sadece \u0130zmir\u2019de bir \u00f6rne\u011finin oldu\u011funu aktaran G\u00fclen, ikincisinin kendi gayretleriyle Erzurum\u2019da a\u00e7\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirterek esas\u0131nda kendi s\u00f6ylemlerinin geni\u015fleti\u015fmi\u015f bir zemine olan ihtiyac\u0131n\u0131 da dile getirmektedir. Bu dernek kurma giri\u015fimi vaazla dirsek temas\u0131ndad\u0131r: s\u00f6zgelimi G\u00fclen, \u0130zmir\u2019den t\u00fcz\u00fck getirtir ve bir vaazdan sonra Caferiye Camii\u2019nin \u00f6n\u00fcnde toplanmak i\u00e7in anons yapar. Fakat sonu\u00e7ta mevzuatla ilgili eksikliklerden dolay\u0131 dernek, o d\u00f6nemde kurulamaz.<\/p>\n

Vaaz imk\u00e2n\u0131n\u0131 her \u015fartta arayan G\u00fclen\u2019in yayg\u0131n vaaz prati\u011fi, hem onun tan\u0131nmas\u0131n\u0131 hem de farkl\u0131 kitlelere vaaz etme tecr\u00fcbesi kazanmas\u0131n\u0131 sa\u011flar. \u00d6te yandan vaazlar\u0131, s\u00f6ylemlerinin kabul edilme gibi kar\u015f\u0131 refleks \u00fcretme ihtimalini de ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 fikrini ya\u015fant\u0131 yoluyla peki\u015ftirir. Bu deneyim, ileride onun s\u00f6ylemlerinin \u015fekillenmesinde etkili olacakt\u0131r. Nitekim askerlik g\u00f6revi s\u0131ras\u0131nda izinsiz vaaz verdi\u011fi i\u00e7in tutuklan\u0131p mahkemeye \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131 ve hapsedilmesi s\u00fcrecinde edindi\u011fi mahkeme deneyiminin, sonraki d\u00f6nemde onun s\u00f6ylemlerinin \u015fekillenmesinde ve milliyet\u00e7i-devlet\u00e7i \u00e7izgisinin g\u00fc\u00e7lenmesinde etkili oldu\u011fu s\u00f6ylenebilir.\u00a0\u00a0 Bu deneyim, onun gelecekteki s\u00f6ylemlerinin \u00e7o\u011funlukla apolitik ve devlet yanl\u0131 y\u00f6nlerini g\u00fc\u00e7lendirme ihtimali ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 gibi bu noktalardaki d\u00fc\u015f\u00fcncelerini daha net ifade etmesini de sa\u011flam\u0131\u015f olabilir. Bu ba\u011flamda M. Hakan Yavuz\u2019un, G\u00fclen\u2019in 1980 askeri darbesini destekleyerek \u2018a\u015f\u0131r\u0131 devlet\u00e7i\u2019 bir tav\u0131r benimsedi\u011fi y\u00f6n\u00fcndeki analizi,\u00a0 onun milliyet\u00e7ilik vurgulu vaazlar\u0131n\u0131n tecess\u00fcm\u00fcne at\u0131f yapan bir okuma olarak g\u00f6r\u00fclebilir.<\/p>\n

G\u00fclen, vaazla olan ba\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6\u00e7le peki\u015ftirir; o, \u2018mukaddes g\u00f6\u00e7\u2019<\/strong> olarak tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131 bir yolculu\u011fa inan\u0131r ve bu g\u00f6\u00e7ten bekledi\u011fi, onu, y\u00fcklendi\u011fi misyonu yerine getirmesinin arac\u0131 olan vaizli\u011fi (ve imaml\u0131\u011f\u0131) yapabilece\u011fi bir mek\u00e2na ula\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu ama\u00e7la 1964\u2019te Edirne\u2019ye y\u00f6nelir. G\u00f6revi farkl\u0131 olsa da -Kur\u2019an Kursu \u00f6\u011freticili\u011fine atan\u0131r- vaaz etmeyi s\u00fcrd\u00fcr\u00fcr. Bu, onun geni\u015f kitlelere ula\u015fmas\u0131n\u0131 sa\u011flar ve tan\u0131nm\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00fcn be g\u00fcn artt\u0131r\u0131r; bu da dikkatleri \u00fczerine \u00e7eker.\u00a0\u00a0 Bu d\u00f6nemdeki vaazlar, onu bas\u0131na ta\u015f\u0131r. Sonraki d\u00f6nemlerde b\u00fcy\u00fcyecek organizasyonel yap\u0131s\u0131n\u0131n temellerini de burada, vaaz ve sohbet ara\u00e7sall\u0131\u011f\u0131yla in\u015fa eder. Dar\u00fc\u2019l-Hadis Camii\u2019nin yan\u0131 ba\u015f\u0131nda yapt\u0131rd\u0131\u011f\u0131 bir oda, onun sohbet halkalar\u0131n\u0131n Edirne\u2019deki \u00e7ekirde\u011fi ve kolektif bir bilincin in\u015fas\u0131nda gerekli temel unsurlar\u0131n \u00fcretildi\u011fi mek\u00e2n olur. K\u0131sa s\u00fcre i\u00e7inde caminin i\u00e7inde bir ders halkas\u0131 olu\u015fur ve sohbete kat\u0131lan 30\u2019a yak\u0131n bir kitle ile kitap okuma d\u00e2hil bir \u00e7ekirdek cemaat minvalinde kodlar in\u015fa edilir.<\/p>\n

Bu in\u015fa s\u00fcrecinde \u00f6zellikle ilk \u0130slam toplulu\u011fu d\u00f6nemindeki ya\u015fam kodlar\u0131na mistik at\u0131flarla bir kolektif haf\u0131za s\u00fcre\u011fenli\u011fi ba\u011flam\u0131nda motivasyon dinamikleri de dile getirilir. Bu t\u00fcr halkalar\u0131n olu\u015fumu, d\u00f6nemin de hassasiyetinin getirdi\u011fi ivmeyle, etrafta huzursuzluklara ve kovu\u015fturmaya neden olur; dahas\u0131 evi aran\u0131r ve kendisi emniyete g\u00f6t\u00fcr\u00fcl\u00fcr. Onun g\u00f6rkemli mazi temalar\u0131, savc\u0131lar\u0131n ele\u015ftirilerine de yans\u0131r ve \u2018maziyi methedip \u015fimdiyi k\u00f6t\u00fcl\u00fcyorsun\u2019<\/strong> bi\u00e7iminde iddialara d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr.\u00a0 B\u00f6ylece vaazlar\u0131n\u0131n ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 ve yeniden \u00fcretti\u011fi haf\u0131za kodlar\u0131n\u0131n ak\u0131\u015f mecras\u0131 olan y\u00fcceltilmi\u015f mazi imgesi, onun ileriki d\u00f6nemlerde de s\u0131k s\u0131k bir siyasal \u00fctopyaya sahip olma ve bu u\u011furda m\u00fccadele etme ba\u011flam\u0131nda su\u00e7lamalara muhatap olmas\u0131na neden olur.<\/p>\n

Sonraki s\u00f6ylemleriyle k\u0131yasland\u0131\u011f\u0131nda, bu d\u00f6nemdeki vaazlar\u0131n\u0131n \u00fcslubunun daha keskin ve do\u011frudan oldu\u011fu anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. \u0130leriki d\u00f6nemlerde hem deneyimlerinin art\u0131\u015f\u0131 hem de geni\u015f kitlelerin kat\u0131l\u0131m\u0131, onun daha soyut ve daha genel s\u00f6ylemlerle birlikte daha yumu\u015fak tasvirler kullanmas\u0131na neden olur.\u00a0\u00a0 S\u00f6zgelimi bir bayram g\u00fcn\u00fc verdi\u011fi vaaz\u0131n etkisini de\u011ferlendirirken sadece bayram namaz\u0131 i\u00e7in gelen kitle ile g\u00fcnl\u00fck kat\u0131l\u0131m sergileyenler aras\u0131nda bulunan vaaz\u0131 de\u011ferlendirme ba\u011flam\u0131ndaki farkl\u0131l\u0131klar\u0131 daha iyi anlad\u0131\u011f\u0131n\u0131 aktarmas\u0131, deneyimlerinin kitleleri tan\u0131ma s\u00fcrecine etkisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan net bir \u00f6rnektir.\u00a0\u00a0 S\u00f6ylemleri, onu vaizlikten ay\u0131racak t\u00fcrde yarg\u0131lanmalara ta\u015f\u0131r. Onun bu t\u00fcr kovu\u015fturmalardan sonra \u00f6zellikle \u00f6\u011frencilere y\u00f6nelik ev sohbetlerine a\u011f\u0131rl\u0131k verdi\u011fi g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. B\u00f6ylece vaaz ve sohbet sistemati\u011finin bir k\u0131sm\u0131 Edirne\u2019deki kovu\u015fturmalar sonucunda \u015fekillenmi\u015f olur.<\/p>\n

Genele vaaz ve \u00f6zele sohbet sistemati\u011fi, K\u0131rklareli ve \u0130zmir ba\u011flam\u0131nda g\u00fc\u00e7lenir ve din\u00ee bir grupla\u015fmaya do\u011fru yol al\u0131n\u0131r. G\u00fclen\u2019in \u0130zmir\u2019e merkez vaizi olarak atanmas\u0131, ona geni\u015f kitlelere vaaz imk\u00e2n\u0131 verir. Burada merkez vaizli\u011finin yan\u0131 s\u0131ra, Kestanepazar\u0131 Derne\u011fi Kur\u2019an Kursu\u2019nda<\/strong> g\u00f6n\u00fcll\u00fc \u00f6\u011freticilik ve belletmenlik yapar. Yeni mek\u00e2n\u0131 onun i\u00e7in kolektif haf\u0131za kodlar\u0131n\u0131 s\u00fcre\u011fen k\u0131lmas\u0131 i\u00e7in uygundur. B\u00f6ylece tarih\u00ee bir cami ve avlusundaki k\u00fc\u00e7\u00fck bir talebe yeti\u015ftirme yurdu etraf\u0131nda olu\u015fan bu Kestanepazar\u0131 d\u00f6nemi, k\u00fcresel \u00f6l\u00e7ekte s\u00f6ylem ve pratikler sergileyecek olan bir hareketin ger\u00e7ek \u00e7ekirde\u011finin ve bilin\u00e7 kodlar\u0131n\u0131n \u00fcretilece\u011fi kesit olur. Bu d\u00f6nemde, hareketin ileriki zamanlarda \u00f6nde gelen ve belirleyici akt\u00f6rleri, bulunduklar\u0131 bu yurtta G\u00fclen\u2019in tedrisat\u0131ndan ge\u00e7er.<\/p>\n

Bu s\u00fcre\u00e7te G\u00fclen, yar\u0131 resmi olarak Ege\u2019nin her yerinde vaaz etme salahiyetine sahiptir. B\u00f6ylece 1969 y\u0131l\u0131nda kahvehane sohbetlerine de ba\u015flayan G\u00fclen, Ege B\u00f6lgesi\u2019nin \u00e7e\u015fitli il ve il\u00e7elerinde vaazlar verir, ev sohbetlerine kat\u0131l\u0131r. Kestanepazar\u0131\u2019nda sohbetler bir yandan da modern form olarak seminerlere kat\u0131lma \u015feklinde ba\u015fka kamusal alanlara ta\u015f\u0131n\u0131r. Bu s\u00fcre\u00e7, onun bilim ve ilim ba\u011flam\u0131nda s\u00f6yleminin modern d\u00f6nemin ilkelerini de g\u00f6zeten bir forma ta\u015f\u0131mas\u0131n\u0131n kaynaklar\u0131ndan biri olur.<\/p>\n

Dirili\u015f Derne\u011fi ad\u0131nda bir kurumsal yap\u0131lanma da G\u00fclen\u2019in ilk d\u00f6nem s\u00f6ylemlerinin bir ihya amac\u0131 ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u015fik\u00e2r k\u0131lar. Bu d\u00f6nem, himmetlerin (yard\u0131mlar\u0131n), talebe evlerinin a\u00e7\u0131l\u0131\u015f\u0131n\u0131n, kamplar\u0131n kurulu\u015funun ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemdir. \u00d6zellikle kamplar, homojen bir kitlenin kolektif bilincinin ve ili\u015fkiler a\u011f\u0131n\u0131n g\u00fc\u00e7lendi\u011fi pratikler i\u00e7ermekteydi; dahas\u0131 s\u00f6zel ve prati\u011fe y\u00f6nelik unsurlar\u0131n yan\u0131 s\u0131ra yo\u011fun bir literat\u00fcr okumas\u0131 da haf\u0131za kodlar\u0131n\u0131n \u00fcretilmesini ve yeniden \u00fcretilmesini sa\u011flayan bir sistemati\u011fi i\u015flevselle\u015ftirmi\u015ftir. Camide vaaz, evlerde ve kahvehanelerde sohbet ve okullarda seminerler, okuma kamplar\u0131n\u0131n da eklenmesiyle bir haf\u0131za zinciri olu\u015fturur. Bunlar\u0131n yaz\u0131l\u0131 materyallerle desteklenmesi, s\u00f6z\u00fcn teknolojisinin yaz\u0131yla g\u00fc\u00e7lendirilmesi olarak g\u00f6r\u00fclebilir. Modern d\u00f6nem, b\u00fcy\u00fcyen grubun s\u00f6ylem aktar\u0131mlar\u0131n\u0131 yurt vb. kurumsalla\u015fmalara ta\u015f\u0131mas\u0131na neden olur.<\/p>\n

Modern d\u00f6nem, modern bilimin verilerine dayanmay\u0131 ve modern hayat\u0131n sorular\u0131na cevaplar vermeyi zorunlu k\u0131lar ve b\u00f6ylece G\u00fclen, 1975 y\u0131l\u0131nda vaaz sistemati\u011fine yeni bir halka ekler. Bu tarihte Kur\u2019an ve \u0130lim, Darwinizm, Alt\u0131n Nesil, \u0130\u00e7tima\u00ee Adalet ve N\u00fcb\u00fcvvet isimli konferanslar serisine<\/strong> ba\u015flar. Bu yeni form ve i\u00e7erik, onun geni\u015f kitlelerin merak\u0131n\u0131 celp etmesine neden olur. Ertesi y\u0131l da devam eden bu konferanslar dolay\u0131s\u0131yla \u0130zmir d\u0131\u015f\u0131nda Ankara, \u00c7orum, Malatya, Diyarbak\u0131r, Konya, Antalya, Ayd\u0131n gibi illere gider. G\u00f6rev b\u00f6lgesinin d\u0131\u015f\u0131na hitap etmeyi i\u00e7eren bu durum, s\u00f6ylemini T\u00fcrkiye geneline ta\u015f\u0131yacak bir yayma y\u00f6ntemi olur.<\/p>\n

Dahas\u0131, bu yeni yakla\u015f\u0131m, onun, 1977\u2019de ilk uluslararas\u0131 prati\u011fi olarak Almanya\u2019ya gitmesini ve burada \u00e7e\u015fitli yerlerde konu\u015fmalar yap\u0131p konferanslar vermesini sa\u011flar. Hareketinin ivme kazanmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacak ve tasavvuf gelene\u011finin merkezine ev sahipli\u011fi yapan \u0130stanbul\u2019daki ilk vaaz\u0131n\u0131 Emin\u00f6n\u00fc\u2019ndeki Yeni Camii\u2019de<\/strong>, ikincisini ise Sultanahmet Camii\u2019nde verir. Bu d\u00f6nemde G\u00fclen art\u0131k ulusal s\u0131n\u0131rlara y\u00f6nelen ve bunun gere\u011fi olarak da dergi gibi yap\u0131lanmalara giden bir hareketin lideridir. O, \u00f6nceleri s\u00f6zel k\u00fclt\u00fcr yoluyla y\u00fcr\u00fctt\u00fc\u011f\u00fc kanaat \u00f6nderli\u011fini art\u0131k \u015eubat 1979\u2019da ilk say\u0131s\u0131 \u00e7\u0131kan S\u0131z\u0131nt\u0131 <\/strong>dergisinde ba\u015fyaz\u0131 ve daha sonra orta sayfa yaz\u0131lar\u0131 yoluyla s\u00fcrd\u00fcr\u00fcr.<\/p>\n

G\u00fclen, 12 Eyl\u00fcl 1980 asker\u00ee m\u00fcdahalesinin ard\u0131ndan uygulanan s\u0131k\u0131y\u00f6netim dolay\u0131s\u0131yla a\u011f\u0131rla\u015fan \u015fartlar gere\u011fi vaizlik g\u00f6revinden istifa eder. Esasen darbe d\u00f6nemi, ayn\u0131 zamanda G\u00fclen\u2019in resmi g\u00f6revinin getirdi\u011fi ayr\u0131cal\u0131klarla olu\u015fturdu\u011fu kitleye y\u00f6nelmesini ve bir cemaat olarak yap\u0131lanmas\u0131n\u0131 m\u00fcmk\u00fcn k\u0131lacak sivil toplum olu\u015fumunu g\u00fc\u00e7lendirir. Bu i\u00e7e y\u00f6nelme, sonraki d\u00f6nemlerde tekrar a\u00e7\u0131lma i\u00e7in vaizlik izni almas\u0131yla birlikte cemaat d\u0131\u015f\u0131na y\u00f6nelmeye d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. 1989 y\u0131l\u0131nda bir y\u0131l\u0131 a\u015fan bir s\u00fcreyle devam eden \u00dcsk\u00fcdar vaazlar\u0131, onun hareketini ulusal d\u00fczeye ta\u015f\u0131mas\u0131n\u0131 sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 gibi, 1957\u2019de tan\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 Risale-i Nur\u2019lardan yola \u00e7\u0131karak kendi s\u00f6yleminin nitelik ve bi\u00e7imini de belirginle\u015ftirmesine kaynakl\u0131k etmi\u015ftir.<\/p>\n

Dahas\u0131 bu s\u00f6zel pratik yaz\u0131l\u0131 materyale d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmek suretiyle sohbet havas\u0131nda metinler ve kasetlerle ulusal d\u00fczeyde modern d\u00f6neme uyarlanm\u0131\u015f bir hitabet a\u011f\u0131 olu\u015fturulmu\u015ftur. Bu metin ve kasetler hem aileler taraf\u0131ndan hem de hareketin evlerinde talebeler taraf\u0131ndan kolektif haf\u0131zan\u0131n kodlar\u0131n\u0131n \u00f6\u011frenildi\u011fi, \u00fcretildi\u011fi ve yeniden \u00fcretildi\u011fi bir sistematik ortaya koyar. \u0130stanbul gibi b\u00fcy\u00fck \u015fehirlerin \u00e7e\u015fitli semtlerinde verdi\u011fi vaazlar, onun tasavvuf a\u011f\u0131n\u0131n merkez\u00ee kitlenin se\u00e7enekleri aras\u0131na girmesini sa\u011flam\u0131\u015ft\u0131r. Bunlar i\u00e7inde Fatih Camii vaazlar\u0131, hareketin mensuplar\u0131 i\u00e7in ayr\u0131 bir sembolik kodlar sistemine sahiptir. Nihayetinde G\u00fclen 1991\u2019de kamusal alanda verdi\u011fi vaazlar\u0131na son verir.<\/p>\n

Aktar\u0131lan bu vaizlik ser\u00fcveni, G\u00fclen\u2019in hem mesleki formunu, hem s\u00f6ylemini hem de kitlesinin kolektif haf\u0131zas\u0131n\u0131 \u015fekillendirmi\u015ftir. Sonraki d\u00f6nemlerde onun vaazlar\u0131, kasetler halinde sistematik bir bi\u00e7imde halkalara ve yurt i\u00e7i ve yurt d\u0131\u015f\u0131 gibi geni\u015f bir co\u011frafyaya yay\u0131l\u0131rken esasen vaaz ve sohbetin g\u00fcc\u00fcn\u00fcn ve \u00f6nceli\u011finin bu hareket i\u00e7in ne kadar \u00f6nemli oldu\u011funu temsil etmekteydi. S\u00f6z gelimi vaaz kasetlerinin bug\u00fcn bulundu\u011fu Pennsylvania Eyaleti\u2019ne ondan daha \u00f6nce (1980\u2019li y\u0131llarda) ula\u015fmas\u0131,\u00a0 vaaz\u0131n ne d\u00fczeyde h\u00e2kim bir form oldu\u011funa i\u015faret etmektedir.<\/p>\n

Esasen G\u00fclen de s\u00f6ylemlerinin sat\u0131r aralar\u0131nda vaaz\u0131n kendi ba\u015far\u0131s\u0131ndaki \u00f6nemine de\u011finir: \u201cCamide vaaz etti\u011fim zamanda namaz k\u0131lmad\u0131klar\u0131 halde, abdestsiz sohbet dinleyen insanlar vard\u0131.\u201d\u00a0 <\/strong>Bu tevecc\u00fch, ayn\u0131 zamanda onun insan\u0131 merkeze alan ve yeni bir karakter tipi ortaya koymaya y\u00f6nelik etkile\u015fim a\u011flar\u0131 ortaya koyan \u201culema gelene\u011fi i\u00e7inden gelen bir \u2018\u0131slahat\u00e7\u0131\u201d<\/strong> olarak de\u011ferlendirilmesini de beraberinde getirir. O, yeti\u015ftirmek istedi\u011fi \u2018alt\u0131n nesli\u2019<\/strong> yine s\u00f6zel k\u00fclt\u00fcr\u00fcn ana referans noktas\u0131 olan \u2018sahabe\u2019 <\/strong>d\u00f6neminin karakter kodlar\u0131ndan yola \u00e7\u0131karak tablola\u015ft\u0131r\u0131r.\u00a0\u00a0 Dahas\u0131, bir kimlik ve \u015fahsiyet in\u015fas\u0131na y\u00f6nelen bu neo-Nur hareketinin liderinin vaazlar\u0131ndaki s\u00f6ylem, onun e\u011fitime y\u00f6nelen hizmet anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n gerek\u00e7esini a\u00e7\u0131klad\u0131\u011f\u0131 gibi, onun liberalizmin getirdi\u011fi ya\u015fam tarz\u0131n\u0131n onaylanmas\u0131 ba\u011flam\u0131nda (a\u015f\u0131r\u0131 s\u00f6ylemlere kar\u015f\u0131t olarak) vaaz vermesine \u00d6zal\u2019\u0131n verdi\u011fi deste\u011fin (ve yasa\u011f\u0131n kald\u0131r\u0131lmas\u0131) gerek\u00e7esini de izah etmektedir.<\/p>\n

Bug\u00fcn, her pazartesi bir internet sitesinde g\u00fcncel sohbetinin (vaaz\u0131n\u0131n) yan\u0131 s\u0131ra onun i\u015faretiyle kurulan sistemin halkalar\u0131nda ev gruplar\u0131ndan b\u00f6lgesel sohbet zincirlerine kadar hepsinde h\u00e2kim form olarak sohbet (vaaz) ve ideal lider olarak abi (sohbet eden) bulunmaktad\u0131r. Bu yap\u0131lanman\u0131n en temel s\u00f6ylemsel unsuru \u2018sohbet\u2019<\/strong> iken \u2018temsil\u2019<\/strong> ise sohbetin tamamlay\u0131c\u0131 unsuru olarak h\u00e2kim bir pratik olmaktad\u0131r. \u00d6te yandan g\u00f6rsel medyada \u00fcretilen ve yeniden \u00fcretilen s\u00f6ylem ve imajlar\u0131n yan\u0131 s\u0131ra G\u00fclen\u2019in sohbetlerinin kitapla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, kitaplar\u0131n\u0131n s\u00fcrekli gen\u00e7lere uygun hale getirilmesi gibi de\u011fi\u015fik bi\u00e7imlerde yeniden dizayn edilmesi, \u00f6zet kitap\u00e7\u0131klar vb. olu\u015fturulmas\u0131, onun s\u00f6yleminin ve sohbet g\u00fcc\u00fcn\u00fcn yayg\u0131n bir form olarak kalmas\u0131n\u0131 ve ki\u015fisel karizmas\u0131n\u0131n bir anlamda yatay bir rutinli\u011fe ula\u015fmas\u0131n\u0131 sa\u011flamaktad\u0131r. Bug\u00fcn, hi\u00e7 kimse bir sohbet halkas\u0131nda bulunmadan etkili bir ba\u011f kurmu\u015f olarak kabul edilmemekte ve bu nedenle okuyarak tan\u0131madan \u00e7ok, kat\u0131l\u0131m ve etkile\u015fim tercih edilmektedir. G\u00fclen\u2019in temel vaaz anlay\u0131\u015f\u0131, s\u00f6zel niteli\u011fin yan\u0131nda eylem merkezli oldu\u011fu i\u00e7in dershaneler, y\u00fczlerce okul, finans kurulu\u015flar\u0131, radyo ve televizyonlar vb. unsurlar s\u00f6zel gelene\u011fi somut hizmet unsurlar\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmeyi temsil etmektedir.\u00a0 Kadim s\u00fbf\u00ee gelene\u011fin, \u00e7a\u011fda\u015f yap\u0131sal ko\u015fullara uygun bir yeniden \u00fcretimi olarak de\u011ferlendirilebilecek\u00a0 G\u00fclen Hareketi\u2019nin b\u00fct\u00fcn kurum ve ili\u015fkiler a\u011f\u0131, sohbet ve okuma prati\u011finin bir arac\u0131 olarak g\u00f6rev \u00fcstlendi\u011fi s\u00f6ylenebilir.<\/p>\n

Esasen onun di\u011fer din\u00ee gruplarla olan ileti\u015fiminin diyalog \u00e7er\u00e7evesinde ve ki\u015fisel temas yoluyla y\u00fcr\u00fct\u00fclmesi tercihi de bu ba\u011flamda de\u011ferlendirilmelidir. Onun i\u00e7in e\u011fitim faaliyeti bir diyalojik k\u00f6pr\u00fc olarak yorumlanabilir. 1990\u2019da T\u00fcrki Cumhuriyetlerde ba\u015flayan bu s\u00fcre\u00e7, k\u00fcresel bir hareket halini al\u0131r.\u00a0 Esasen onun ad\u0131yla an\u0131lan ho\u015fg\u00f6r\u00fc ve diyalog s\u00fcreci s\u00f6ylemleri, 1990\u2019l\u0131 y\u0131llarda kamplar halinde oldu\u011funu ifade etti\u011fi\u00a0\u00a0 T\u00fcrkiye\u2019yi birle\u015ftirme \u00e7abas\u0131 olarak lanse edilirken, 2000\u2019li y\u0131llarda bu s\u00fcre\u00e7, art\u0131k k\u00fcresel bir harekete d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcl\u00fcr.<\/p>\n

Hareketin k\u00fcresel bir hale gelmesi, s\u00f6ylemlerinin ayn\u0131 zamanda daha \u00fcst \u00e7er\u00e7evelerde medeniyetler diyalo\u011fu, h\u00fcmanizm gibi yerelli\u011fi a\u015fan d\u00fczeylerde yeniden \u00fcretilmesi sonucunu do\u011furur. Bu \u00fcst \u00e7er\u00e7eve, ayn\u0131 zamanda G\u00fclen\u2019in, Konf\u00fc\u00e7yus, Platon, Kant, Mill ve Sartre gibi insan-toplum kuramlar\u0131 olan yayg\u0131n kabul g\u00f6rm\u00fc\u015f fig\u00fcrlerle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 da beraberinde getirir.\u00a0\u00a0 B\u00f6ylece G\u00fclen\u2019in hayat\u0131nda 1950-60 aras\u0131nda yerel bir form olarak ba\u015flayan vaaz sistemati\u011fi, 1960-70 aras\u0131nda Ege b\u00f6lgesi ba\u011flam\u0131nda b\u00f6lgeselle\u015fir ve 80\u2019lerin sonunda ulusal d\u00fczeyde a\u00e7\u0131l\u0131mlar\u0131n kap\u0131s\u0131n\u0131 aralayan \u0130stanbul gibi merkez\u00ee tasavvuf kitle ve geleneklerinin bulundu\u011fu alanlara d\u00e2hil olarak ulusal d\u00fczeye ta\u015f\u0131n\u0131r. 1990\u2019l\u0131 y\u0131llarda T\u00fcrki Cumhuriyetlere y\u00f6nelmeyle yurt d\u0131\u015f\u0131 a\u00e7\u0131l\u0131mlar\u0131 ba\u015flar. 2000\u2019li y\u0131llar ise hem hareketin hem de G\u00fclen\u2019in pratiklerinin k\u00fcresel d\u00fczlemde okunabilecek bir konuma geldi\u011fi g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ve bu d\u00f6nemlerin hepsi, merkezde vaaz ve sohbet sisteminin bulundu\u011fu haf\u0131za aktar\u0131m dinami\u011fi yoluyla s\u00fcre\u011fenlik kazan\u0131r.<\/strong><\/p>\n

Son tahlilde beliren \u2018neden vaaz temel bir pratik olur?\u2019<\/strong> sorusunun yan\u0131t\u0131n\u0131, G\u00fclen\u2019in din\u00ee ir\u015fad ve tebli\u011f ba\u011flam\u0131nda metod ve ama\u00e7 olarak peygamber misyonunu benimsemesinde bulmak m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Vaaz, bu ba\u011flamda peygamber misyonunun s\u00fcre\u011fenli\u011fini sa\u011flayan otantik e\u011fitim formu olarak fonksiyon g\u00f6r\u00fcr.\u00a0 G\u00fclen s\u00fbf\u00ee gelene\u011finin de getirdi\u011fi ivmeyle disiplinli bir yayg\u0131n din e\u011fitimi himaye sistemini vaaz yoluyla \u00fcretir. Bu himaye ili\u015fkisi g\u00fc\u00e7l\u00fc bir sitemin ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131n\u0131 sa\u011flar ve vaaz, yani s\u00f6z\u00fcn g\u00fcc\u00fc, bunun yan\u0131 s\u0131ra bir de kitlesel aktiflik \u00fcretiminde etkin olur.<\/p>\n

S\u00f6z\u00fcn g\u00fcc\u00fcn\u00fc kitlelerin olu\u015fturulmas\u0131nda ve harekete ge\u00e7irilmesinde kendi anlam kodlar\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yan bir haf\u0131za zinciri olarak vaaz\u0131n ara\u00e7sall\u0131\u011f\u0131 d\u00fczleminde etkin k\u0131lma, hareketin belirgin bir \u00f6zelli\u011fi olur. S\u00f6z\u00fcn bu g\u00fcc\u00fc, G\u00fclen\u2019in yay\u0131nlanan bir\u00e7ok sohbetinin ve vaaz\u0131n\u0131n de\u015fifresiyle de kendini g\u00f6sterir. G\u00fclen i\u00e7in vaaz, sadece bir yayg\u0131n din e\u011fitimi ya da din\u00ee bilgi aktar\u0131m arac\u0131 de\u011fildir. Vaaz onun i\u00e7in bir haf\u0131za in\u015fa arac\u0131d\u0131r ve bu haf\u0131za, b\u00fct\u00fcn \u0130slam tarihinin se\u00e7ilen yapraklar\u0131ndaki anekdotlarla in\u015fa edilen bir k\u00fclt\u00fcr\u00fcn aktar\u0131m\u0131n\u0131 i\u00e7erdi\u011fi gibi, g\u00fcncel hayat\u0131n sorunlar\u0131na y\u00f6nelik bir tutum ve bilgi aktar\u0131m\u0131n\u0131n da arac\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Sonu\u00e7<\/strong><\/p>\n

Din, toplumu etkiledi\u011fi gibi toplumsal yap\u0131 ve k\u00fclt\u00fcrel kodlar da dinin ya\u015fanma bi\u00e7imini ve \u00f6rg\u00fctlenme tarz\u0131n\u0131 etkiler. B\u00f6ylece bulundu\u011fu toplumsal yap\u0131 ve k\u00fclt\u00fcrel havzadan soyutlanamayan din\u00ee grup ve yorumlar, d\u00f6nem d\u00f6nem ko\u015fullara uygun kararlar vermek durumunda kal\u0131r. Bu \u00f6nemli kararlardan biri, 20. y\u00fczy\u0131l\u0131n ba\u015flar\u0131nda Cumhuriyet\u2019in devrald\u0131\u011f\u0131 Osmanl\u0131 miras\u0131n\u0131n sosyo-k\u00fclt\u00fcrel dokusunda yapt\u0131\u011f\u0131 \u00f6nemli de\u011fi\u015fimler kar\u015f\u0131s\u0131nda din\u00ee gruplar\u0131n vermesi gereken karard\u0131r. Cumhuriyet d\u00f6nemiyle birlikte eski hiyerar\u015filerin ve kurumlar\u0131n k\u00f6kl\u00fc bir de\u011fi\u015fime tabi tutulmas\u0131yla, \u00f6zelde tarikatlar\u0131n \u015eeyh Said isyan\u0131ndan sonra yasaklanmas\u0131yla birlikte tasavvufun bir ya\u015fam tarz\u0131 ve anlam evreni olarak devam edebilmesi i\u00e7in g\u00fcvenli bir ada aray\u0131\u015f\u0131 s\u00f6z konusu olur. Din\u00ee gruplar\u0131n bu aray\u0131\u015f\u0131, resmi form olan cami cemaati (grupla\u015fma formu) ve vaaz (aktar\u0131m dinami\u011fi) etraf\u0131nda yeniden kurumsalla\u015fmada karar k\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Cami imam\u0131 veya vaizi olan din\u00ee grup lideri, b\u00f6ylece hem kurumsal yap\u0131da hem de \u00f6zel mek\u00e2nlarda sohbet etme imk\u00e2n\u0131na ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r; m\u00fcritlik sistemi cami cemaati \u00fczerinden devam etmi\u015ftir. Bu y\u00f6ntem, ayn\u0131 zamanda geni\u015f kitlelere hitap imk\u00e2n\u0131 da ortaya koymu\u015ftur. B\u00f6ylelikle din\u00ee gruplar\u0131n \u00f6zel mek\u00e2nlarda yayd\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zl\u00fc k\u00fclt\u00fcr, camilerdeki vaaz\u0131 da sistemin me\u015fruiyet tan\u0131d\u0131\u011f\u0131 alan ba\u011flam\u0131nda varolu\u015f formlar\u0131na katmalar\u0131yla birlikte, bir din\u00ee haf\u0131za zinciri olarak vaaz\u0131n (sohbetin) etkin ve ba\u015fat olmas\u0131na y\u00f6nelik bir eylem kategorisi \u00fcretmi\u015ftir.<\/p>\n

Hem Nak\u015fibendili\u011fin klasik formunun devam\u0131 olarak \u0130skenderpa\u015fa Cemaati\u2019nin lideri Kotku\u2019nun, hem de Nurculu\u011fun neo-s\u00fbfi formu olarak G\u00fclen Hareketi\u2019nin liderinin ya\u015fam \u00f6yk\u00fcs\u00fcnde beliren diyanet mensubu olarak din\u00ee grup liderli\u011fi, \u00f6zellikle vaaz prati\u011fi ba\u011flam\u0131nda bir haf\u0131za aktar\u0131m \u00f6rne\u011fi olarak belirmi\u015ftir. \u0130kisi aras\u0131nda temel yap\u0131sal farkl\u0131l\u0131klar olsa da ilki daha eski ve yayg\u0131n, ikincisi ise \u00f6rg\u00fctlenme bi\u00e7imi vb. \u00f6zellikleri a\u00e7\u0131s\u0131ndan daha yeni bir \u00f6rnek olarak ele al\u0131nm\u0131\u015f ve her ikisinin de vaaz sistemati\u011fini etkin olarak kulland\u0131\u011f\u0131 ve b\u00f6ylece devaml\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131 geni\u015f kitlelerin tan\u0131kl\u0131\u011f\u0131nda s\u00fcrd\u00fcrd\u00fc\u011f\u00fc tespit edilmi\u015ftir. Mevlev\u00eelik gibi 20. y\u00fczy\u0131l\u0131n ba\u015f\u0131na kadar g\u00fc\u00e7l\u00fc gelen baz\u0131 yap\u0131lar, cami cemaati ve vaaz sistemati\u011fini etkinle\u015ftiremedi\u011fi i\u00e7in zay\u0131flam\u0131\u015ft\u0131r. Son tahlilde Cumhuriyet, ortaya koydu\u011fu yeni toplum tipi ve k\u00fclt\u00fcr alg\u0131s\u0131yla \u00f6zellikle baz\u0131 bi\u00e7imsel yap\u0131lanmalarda d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm sa\u011flam\u0131\u015ft\u0131r. Yeni d\u00f6nemde tasavvuf, kolektif haf\u0131zan\u0131n \u00f6nemli bir par\u00e7as\u0131 olarak kalm\u0131\u015f ve kaybetti\u011fi yap\u0131sal formlar\u0131 i\u00e7in yeni veya ikame bi\u00e7imler aray\u0131\u015f\u0131na girmi\u015ftir ki vaaz, bu ba\u011flamda (cami ikamesiyle) etkin bir haf\u0131za zinciri aktar\u0131m\u0131 olarak belirmi\u015ftir. Bunun anomi olmaktan \u00f6te, her ne kadar yeni toplum tipi bunu \u00e7ok istenilir g\u00f6rmese de, bir haf\u0131za devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131 olarak g\u00f6r\u00fclmesi daha do\u011fru bir okumad\u0131r; \u00e7\u00fcnk\u00fc s\u00f6zl\u00fc k\u00fclt\u00fcr ve haf\u0131za, Ong\u2019un belirtti\u011fi gibi, s\u00fcreklili\u011fe ihtiya\u00e7 duyar ve de\u011fi\u015fim de kendi i\u00e7inde olur.<\/p>\n

Bayram Sevin\u00e7, A\u00dc\u0130FD 53:2 “Din\u00ee Gruplar\u0131n Haf\u0131za Zinciri Olarak Vaaz” adl\u0131 makaleden al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Vaaz ve hitabetin ara\u00e7sall\u0131\u011f\u0131n\u0131n \u00f6\u011freti ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131 olarak merkez\u00ee fonksiyon g\u00f6rmesi b\u00fct\u00fcn cemaat yap\u0131lanmalar\u0131nda bulunurken\u00a0\u00a0 bunun kamusal g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc ve \u00e7arp\u0131c\u0131 bir \u00f6rne\u011fi, G\u00fclen Hareketi\u2019nde g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. 1938 y\u0131l\u0131nda Erzurum\u2019da do\u011fan M. Fethullah G\u00fclen\u2019in vaazla olan ba\u011f\u0131, esasen yaln\u0131zca meslek\u00ee olmaktan \u00f6te ya\u015fam tarz\u0131na yak\u0131n bir form halindedir. G\u00fclen, \u00e7ocukluk ortam\u0131nda teneff\u00fcs etti\u011fi gelenek zincirinin ve vaaz sisteminin …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2675,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,122],"tags":[775,23,779,773,774,776,772,777,771,778],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2674"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2674"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2674\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2676,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2674\/revisions\/2676"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2675"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2674"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2674"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2674"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}