G\u00fclen’de insan\u0131n b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc temsil eden bir vizyon var, b\u00fcy\u00fck insanlara has \u00f6zellikler ta\u015f\u0131yor; yani i\u00e7indeki en y\u00fcksek ve en iyi insani potansiyeli ortaya \u00e7\u0131karan ki\u015filerden biri…<\/p>\n

Bu \u00e7al\u0131\u015fmalar sonucunda, farkl\u0131 k\u00fclt\u00fcrlere ve inan\u00e7lara mensup insanlar aras\u0131nda kurulacak diyalog sayesinde kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anlay\u0131\u015f, sayg\u0131 ve adalet g\u00fcndeme gelecektir. B\u00f6ylece ba\u015fkalar\u0131n\u0131n inan\u00e7lar\u0131na, d\u00fc\u015f\u00fcncelerine ve konumlar\u0131na, ayn\u0131 zamanda onlar\u0131n kimliklerine kar\u015f\u0131 anlay\u0131\u015fl\u0131 olmay\u0131 sa\u011flayacak bir zemin do\u011fmu\u015f olacakt\u0131r:<\/p>\n

Kimliklerine bakmaks\u0131z\u0131n insanlar\u0131 kendi konumlar\u0131nda kabul etmek, inanan insanlarla inanmayanlar\u0131 ayn\u0131 kefeye koymak demek de\u011fildir. Mesle\u011fimizde inananlarla inanmayanlar\u0131n konumlar\u0131n\u0131n kendisine has de\u011feri vard\u0131r… Benimle ayn\u0131 \u00e7izgide d\u00fc\u015f\u00fcnmeyen birisi hakk\u0131nda g\u00fc\u00e7l\u00fc his ve d\u00fc\u015f\u00fcncelerimin olmas\u0131 diyalog kurmama mani de\u011fildir. <\/em><\/strong><\/p>\n

Bat\u0131l\u0131 \u00fclkeler ile \u0130sl\u00e2m \u00fclkeleri aras\u0131ndaki farkl\u0131l\u0131klar\u0131 da kabul eden G\u00fclen, son zamanlardaki yaz\u0131lar\u0131nda, bu girift ili\u015fkide yer alan “\u00f6teki”<\/strong> imaj\u0131n\u0131n olumsuzlu\u011funa ve giderek b\u00fcy\u00fcmekte olan yanl\u0131\u015f alg\u0131lama problemine i\u015faret eder:<\/p>\n

Okumu\u015f bilin\u00e7li kimseler de dahil pek \u00e7ok M\u00fcsl\u00fcman, Bat\u0131’n\u0131n daha sinsi ve sofistike metodlarla, \u0130sl\u00e2m’\u0131 zay\u0131flatmaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnmektedir. Bat\u0131 s\u00f6m\u00fcrgecili\u011fi zihinlerde yeniden hortlat\u0131l\u0131yor. Devlet-i \u00c2liye, Avrupa’n\u0131n sald\u0131r\u0131lar\u0131 sonucu \u00e7\u00f6kt\u00fc. M\u00fcsl\u00fcman topraklar\u0131n\u0131n yabanc\u0131larca i\u015fgali, T\u00fcrkiye’de ilgiyle takip edilmekte. \u0130sl\u00e2m Dininin yava\u015f yava\u015f \u00e7at\u0131\u015fma veya tepki ve parti ideolojisine “d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesi” insanlar\u0131 \u0130sl\u00e2m ve M\u00fcsl\u00fcmanlar hakk\u0131nda ku\u015fkulu hale getirmi\u015ftir. <\/em><\/strong><\/p>\n

G\u00fclen, ayn\u0131 zamanda M\u00fcsl\u00fcmanlara y\u00f6nelik olumsuz alg\u0131y\u0131 da a\u00e7\u0131klar:<\/p>\n

Bug\u00fcne kadar d\u00fcnyaya pompalanm\u0131\u015f olan menf\u00ee M\u00fcsl\u00fcman imaj\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirmeli ve \u0130sl\u00e2m’\u0131n ger\u00e7ek y\u00fcz\u00fc meden\u00ee ge\u00e7inenlere kar\u015f\u0131 “ikna” d\u00fcsturuyla bir kere daha anlatmal\u0131d\u0131rlar. <\/em><\/strong><\/p><\/blockquote>\n

Ba\u015fkalar\u0131 hakk\u0131ndaki alg\u0131lar\u0131n giderek olumsuzla\u015fmas\u0131n\u0131 k\u00fcresel sorunlar \u00e7er\u00e7evesinde de\u011ferlendiren G\u00fclen, daha sonra \u015fu a\u00e7\u0131klamay\u0131 dile getirir:<\/p>\n

De\u011fi\u015fik toplumlar ve bu toplumlar i\u00e7inde farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015fteki, farkl\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcncedeki gruplar\u0131n hemen hepsi s\u00fcrekli kinle, nefretle, \u00f6fkeyle oturup kalk\u0131yor; akla-hayale gelmedik ifn\u00e2 ve itl\u00e2f projeleri arkas\u0131nda ko\u015fuyor. Her millet ve o milletin i\u00e7indeki farkl\u0131 kesimlerin her biri, “\u00f6teki” dedi\u011fi \u015fah\u0131s ve gruplar\u0131n, ku\u015f gribine maruz kanatl\u0131lar gibi yakalad\u0131\u011f\u0131 yerde hakk\u0131ndan gelmek istiyor; m\u00fctemadiyen intikam hissiyle homurdan\u0131p duruyor; yeni yeni d\u00fc\u015fmanl\u0131k senaryolar\u0131 \u00fcretiyor ve hep \u00f6ld\u00fcren bir kin ve nefret duygusuyla yat\u0131p kalk\u0131yor. <\/em><\/strong><\/p>\n

G\u00fclen’e g\u00f6re bu t\u00fcr olumsuz imajlar\u0131n k\u00f6keni, insanlar aras\u0131ndaki ili\u015fkilerde olmas\u0131 gereken olumlu unsurlar\u0131n eksikli\u011finde, ihmal edilen insani de\u011ferlerde ve sevgiye hasret kal\u0131\u015f\u0131m\u0131zda aranmal\u0131d\u0131r. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde kin ve nefret duygular\u0131, insanlar\u0131n birbirlerine bak\u0131\u015f\u0131n\u0131n temelini olu\u015fturmaktad\u0131r:<\/p>\n

Bug\u00fcn insanl\u0131k olarak insanca davranmay\u0131 unutmu\u015f gibi bir h\u00e2limiz var. Varl\u0131k i\u00e7indeki farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ifade etmekten \u00e7ok uzak bulunuyoruz… Kinle-nefretle oturup kalk\u0131yor, gayzla k\u00f6p\u00fcr\u00fcyor ve birbirimize hep intikam hisleriyle bak\u0131yoruz. Sevgi ad\u0131na sinelerimiz bombo\u015f, d\u00fc\u015fmanl\u0131k sisi-duman\u0131 sarm\u0131\u015f b\u00fct\u00fcn duygular\u0131m\u0131z\u0131 ve y\u0131llar var habersiziz muhabbetin o b\u00fcy\u00fcl\u00fc tesirinden. D\u00fc\u015f\u00fcncelerimiz m\u00fctemadiyen k\u00f6t\u00fcl\u00fck duygular\u0131 \u00fcretiyor. <\/em><\/strong><\/p><\/blockquote>\n

G\u00fclen, M\u00fcsl\u00fcmanlar ile gayr\u0131 m\u00fcslimler aras\u0131nda olumsuz alg\u0131lara yol a\u00e7an bir di\u011fer illete daha i\u015faret eder: Duygular\u0131n akla h\u00fckmetmesi. G\u00fclen’e g\u00f6re, k\u0131zg\u0131nl\u0131k ve nefretin esiri olan insanlar\u0131n mant\u0131kl\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnmesi ve d\u00fcnyay\u0131 do\u011fru alg\u0131lamas\u0131 neredeyse imkans\u0131zd\u0131r:<\/p>\n

Bu zaviyeden o, melekeleri itibar\u0131yla mefl\u00fb\u00e7, muhakemesi a\u00e7\u0131s\u0131ndan m\u00e2lul ve her \u015feyiyle \u00f6yle bir derbeder ki, ne s\u0131hhatli d\u00fc\u015f\u00fcnebiliyor ne normal bir insan gibi davranabiliyor ne de tutarl\u0131 bir fikri var. Bazen cinnete denk tehevv\u00fcrlere girerek etraf\u0131n\u0131 yak\u0131p y\u0131k\u0131yor; bazen de hi\u00e7 dinmeyen o gayz ve \u00f6fkesiyle kendisini yiyip bitiriyor. <\/em><\/strong><\/p>\n

“\u0130nsanl\u0131k Sevgiye Hasret Gidiyor”<\/strong> ba\u015fl\u0131kl\u0131 makalesinde G\u00fclen bu d\u00fc\u015f\u00fcncesini \u015f\u00f6yle a\u00e7\u0131klar:<\/p>\n

\u00c7o\u011fumuz itibar\u0131yla akla-mant\u0131\u011fa ra\u011fmen hep hislerimizin g\u00fcd\u00fcm\u00fcnde ya\u015f\u0131yoruz. Bizim gibi d\u00fc\u015f\u00fcnmeyenleri ezme, susturma en bariz \u015fiar\u0131m\u0131z. Baz\u0131 problemlerin farkl\u0131 \u00e7\u00f6z\u00fcm yollar\u0131 da olabilece\u011fini hi\u00e7 mi hi\u00e7 d\u00fc\u015f\u00fcnmeden bildi\u011fimize gidiyor ve yapmalar yolunda ne y\u0131kmalara ne y\u0131kmalara sebebiyet veriyoruz. <\/em><\/strong><\/p>\n

\u0130nsanlar\u0131n dine bak\u0131\u015f\u0131, onlar\u0131n ki\u015filiklerine de sirayet eder: “\u0130nsan, belli m\u00fclahazalar zaviyesinden e\u015fya ve h\u00e2diselere bakmaya devam etti\u011fi s\u00fcrece, karakter ve ruh yap\u0131s\u0131 itibar\u0131yla, yava\u015f yava\u015f o d\u00fc\u015f\u00fcnce \u00e7izgisinde bir h\u00fcviyet kazan\u0131r.”\u00a0 <\/strong>\u015e\u00fcphesiz olumsuz bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 olumsuz karakterlerin olu\u015fmas\u0131na katk\u0131da bulunur. G\u00fclen, ba\u015fkalar\u0131na kar\u015f\u0131 olumsuz d\u00fc\u015f\u00fcnceler besleyen ki\u015filerde \u015f\u00fcphe, k\u0131skan\u00e7l\u0131k ve kin gibi duygular\u0131n kabard\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmektedir. \u00dcstelik bu olumsuz d\u00fc\u015f\u00fcnceler kibir ve g\u00f6steri\u015fe de yol a\u00e7ar ve b\u00f6ylece insanlar, kendi olumsuz alg\u0131lar\u0131n\u0131n hem esiri hem de kurban\u0131 haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcrler:<\/p>\n

O bu h\u00e2liyle hi\u00e7 mi hi\u00e7 nefrete doymuyor, kinden usanm\u0131yor ve \u00f6fkesini a\u015fam\u0131yor; \u00f6fkesini a\u015fmak bir yana bu t\u00fcr \u015feytan\u00ee duygular\u0131n tesirinde s\u00fcrekli haks\u0131zl\u0131ktan haks\u0131zl\u0131\u011fa ko\u015fuyor; b\u00e2t\u0131l\u0131 hak g\u00f6stermeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131yor… <\/em><\/strong><\/p>\n

Ba\u015fkalar\u0131na k\u00f6t\u00fc g\u00f6zle bakmak ve onlar\u0131 insan saymamak \u015feklinde bir imaja sahip olan insanlar\u0131n davran\u0131\u015f\u0131 da bundan nasibini al\u0131r. G\u00fclen’in ifadesiyle s\u00f6ylersek: “\u0130nsan, d\u00fc\u015f\u00fcnce d\u00fcnyas\u0131na g\u00f6re \u015fekillenen bir varl\u0131kt\u0131r.”<\/strong>\u00a0 Kine bulanm\u0131\u015f olumsuz alg\u0131lar\u0131n meyvesi elbette \u015fiddet eylemleri, bombalamalar ve cinayetler olacakt\u0131r:<\/p>\n

Biri \u00f6tekinin g\u00f6z\u00fcn\u00fc \u00e7\u0131kar\u0131yor, can\u0131na k\u0131y\u0131yor; o da berikinin \u00fczerine canl\u0131 bombalar veya bomba y\u00fckl\u00fc arabalarla y\u00fcr\u00fcyor. Her yerde farkl\u0131 bir vah\u015fet ya\u015fan\u0131yor ki vah\u015filerinkine denk, hatta ondan da ileri… <\/em><\/strong><\/p>\n

Kolektif De\u011ferler Sistemi<\/strong><\/p>\n

Yabanc\u0131 gruplarla ilgili olumsuz alg\u0131lar\u0131 do\u011furan birka\u00e7 fakt\u00f6r vard\u0131r:<\/p>\n

Birincisi, k\u00fclt\u00fcrel \u00e7e\u015fitlili\u011fin ihmal edilebilir boyutlarda oldu\u011fu homojen toplumlarda, insan\u0131n kendisini farkl\u0131la\u015ft\u0131rma ihtiyac\u0131 yeterince tatmin edilemez.\u00a0 Bu t\u00fcr durumlarda insanlar kendi topluluklar\u0131na, bulunduklar\u0131 \u015fehre veya ait olduklar\u0131 etnik az\u0131nl\u0131\u011fa y\u00f6nelik grup i\u00e7i sadakat geli\u015ftirme e\u011filimi g\u00f6sterirler ve b\u00f6ylece genel toplum i\u00e7indeki en ufak farklar\u0131n\u0131 bile d\u0131\u015far\u0131ya kar\u015f\u0131 abart\u0131rlar.<\/p>\n

\u0130kincisi, olumlu sosyal kimlik, kabul g\u00f6ren sosyal mukayeseler \u00fczerinden olu\u015fturulur;\u00a0 bu y\u00fczden herhangi bir grubun \u00fcyeleri, kendileri d\u0131\u015f\u0131ndaki gruplar\u0131 k\u00f6t\u00fclemeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. B\u00f6ylece belli kli\u015feler, tarafgirlikler ve \u00f6n yarg\u0131lar grup i\u00e7i kimli\u011fi \u015fekillendirir.<\/p>\n

\u00dc\u00e7\u00fcnc\u00fcs\u00fc, ekonomik ve sosyal e\u015fitli\u011fin oldu\u011fu durumlarda bile, grup i\u00e7i\/d\u0131\u015f\u0131 k\u0131yaslamalar sonucunda grup i\u00e7i ekonomik ve sosyal g\u00fc\u00e7ler ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak oldu\u011fundan k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f ve g\u00f6sterilmi\u015f olur, bu da yeni olumsuzluklar\u0131 tetikler.<\/p>\n

Yabanc\u0131\/d\u0131\u015f gruplar\u0131n olumsuz alg\u0131lanmas\u0131na yol a\u00e7an d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc fakt\u00f6r ise asimetrik stat\u00fc veya e\u015fitsizliktir. Ekonomik ve siyasi e\u015fitsizliklerden dolay\u0131 katmanlara ayr\u0131lm\u0131\u015f toplumlarda, az\u0131nl\u0131klar ve d\u00fc\u015f\u00fck stat\u00fcdeki gruplarda kolektif kimlik g\u00fc\u00e7lenmekte ve grup i\u00e7i homojenlik artmaktad\u0131r.\u00a0 Sosyal kimli\u011fe, \u00f6zg\u00fcvene ve itibara y\u00f6nelik endi\u015felerin bulundu\u011fu ve bunun yan\u0131nda d\u00fc\u015f\u00fck stat\u00fcden dolay\u0131 g\u00fcven eksikli\u011finin olu\u015ftu\u011fu durumlarda, grup i\u00e7indekilere kar\u015f\u0131 pozitif ay\u0131r\u0131mc\u0131l\u0131k yap\u0131l\u0131r ve gelece\u011fe kar\u015f\u0131 karamsar duygular beslenir.\u00a0 Ge\u00e7mi\u015fte gruplar aras\u0131 \u015fiddet ya\u015fam\u0131\u015f toplumlarda, grup i\u00e7i kenetlenme di\u011fer kimliklere bask\u0131n gelir. E\u015fitsizlik ve tarihte \u00e7at\u0131\u015fma ya\u015fam\u0131\u015f olmaktan dolay\u0131 abart\u0131l\u0131 olumsuz imajlar ortaya \u00e7\u0131kabilir. Bununla birlikte, grup d\u0131\u015f\u0131 evlilik gibi yatay ili\u015fkiler, \u00fcst kimlik sisteminde stabiliteye ve dengeye zemin haz\u0131rlayabilir.<\/p>\n

Ku\u015faklar boyu d\u00fc\u015fmanl\u0131klar\u0131n ya\u015fand\u0131\u011f\u0131 toplumlarda \u00e7oklu grup kimlikleri ulusal, etnik veya dini \u00fcst kimliklerini de koruyarak tek bir bask\u0131n kategoriye d\u00f6n\u00fc\u015febilir. Bu tek ve ayr\u0131cal\u0131kl\u0131 kimlik, daha sonra tehlikeli olarak g\u00f6r\u00fclen \u00f6tekinin kar\u015f\u0131s\u0131na dikilir. \u00c7oklu kimli\u011fe sahip farkl\u0131 gruplar\u0131n \u00fcyeleri, g\u00fcveni ve ahl\u00e2ki me\u015fruiyeti asli sosyal kimlikleriyle yakalamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. \u0130deolojik mitler \u00fczerinden grup i\u00e7i bir kimlik olu\u015fturulur ve \u00f6tekine \u015feytani vas\u0131flar bi\u00e7ilir; b\u00f6ylece tam bir deh\u015fet dengesi kurulmu\u015f olur.<\/p>\n

Gruplar aras\u0131 alg\u0131lar\u0131 belirleyen bir di\u011fer fakt\u00f6r de kolektif de\u011ferler kuram\u0131d\u0131r<\/strong>. Kolektif de\u011ferler kuram\u0131 Dr. Rothbart ile Dr. Korostelina taraf\u0131ndan yaz\u0131lan Kimlik; Ahl\u00e2k ve Tehdit (Identity, Morality and Threat) adl\u0131 kitapta \u015fu \u015fekilde a\u00e7\u0131klanmaktad\u0131r:<\/p>\n

“Kolektif de\u011ferler, hangi hareketlerin yasak oldu\u011funu, hangilerinin belli ama\u00e7lar i\u00e7in gerekli oldu\u011funu belirleyen de\u011fer sistemidir. Hayata ve d\u00fcnyaya anlam katan, bir tak\u0131m hareketler ve olaylarla ilgili alg\u0131lar\u0131n \u015fekillenmesine katk\u0131da bulunan ve grup \u00fcyelerine hangi g\u00f6zle bak\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 belirleyen hep bu de\u011ferler sistemidir. Gruplar aras\u0131 s\u0131n\u0131rlara ve ili\u015fkilere karar veren ve ayn\u0131 zamanda kimin gruba mensup oldu\u011funu veya olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirleyen de yine bu kolektif de\u011ferler sistemidir. Kolektif de\u011ferler sistemi sayesinde gruplar, mitolojik efsanelerden \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 kutsanm\u0131\u015f ge\u00e7mi\u015fleri ile ili\u015fki kurarlar ve b\u00f6ylece \u00f6l\u00fcml\u00fclerin d\u00fcnyas\u0131n\u0131n d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131karak tarihin derinliklerinde kendilerine bir yer ararlar. Fani hayat\u0131n \u00f6tesine ge\u00e7en kolektif de\u011ferler sistemi, ge\u00e7mi\u015fin \u015f\u00f6hreti kendinden menkul efsaneleri ile muhte\u015fem bir gelecek (!) (asl\u0131nda ne olaca\u011f\u0131 pek bilinmese de) aras\u0131nda k\u00f6pr\u00fc kurar. Ki\u015filerin do\u011fumla kazand\u0131klar\u0131 ve \u00f6l\u00fcmle terk ettikleri kimlik ve de\u011ferler, b\u00f6ylece do\u011fumdan \u00f6nce ve \u00f6l\u00fcmden sonra da var olmaya devam ederler.” <\/strong><\/p>\n

De\u011ferler sistemi, de\u011fer dedi\u011fimiz \u015feyin yap\u0131s\u0131n\u0131, kriterlerini ve anlam\u0131n\u0131 \u00e7\u00f6zmeye y\u00f6neliktir. \u015e\u00fcphesiz bu t\u00fcr bir de\u011fer ara\u015ft\u0131rmas\u0131n\u0131n k\u00f6keni, felsefe tarihinin ilk d\u00f6nemlerine kadar gider. Bu \u00e7al\u0131\u015fmada ise tehdit alg\u0131lamalar\u0131n\u0131n alt\u0131nda yatan de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n, kimlik de\u011ferlerine ve farkl\u0131l\u0131klara nas\u0131l d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc, ard\u0131ndan insanlardaki \u00e7at\u0131\u015fma e\u011filimini besleyip a\u015f\u0131r\u0131 \u015fiddeti do\u011furdu\u011funu ara\u015ft\u0131rmaktay\u0131z.<\/p>\n

Kolektif de\u011ferler sisteminde \u00fc\u00e7 adet \u00fcretilmi\u015f yap\u0131 vard\u0131r: Mitolojik hik\u00e2yeler, kutsal simgeler ve normatif d\u00fczen.<\/p>\n

\n
1. Mitolojik hik\u00e2yeler:<\/strong> “Kulaktan kula\u011fa yay\u0131lan \u015fok edici imajlar, dramatik anekdotlar ve \u015fiddet haberleri yoluyla \u00f6tekini g\u00f6z\u00fcm\u00fczde korkun\u00e7 hale d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcren hik\u00e2yeler. Bu t\u00fcr hik\u00e2yeler, ayn\u0131 noktalardan \u00e7\u0131kan, ayn\u0131 k\u00f6kenden veya ortak hatalardan beslenen \u00f6n yarg\u0131lardan dolay\u0131, zaman i\u00e7inde \u00f6teki ile ilgili alg\u0131lar\u0131 kemikle\u015ftirir. Bu imajlar\u0131n etkisiyle, belirli topraklar\u0131n, zamanlar\u0131n ve akt\u00f6rlerin bir tak\u0131m \u00f6zellikleri, hem hik\u00e2yeyi anlatanlar hem de dinleyenler nezdinde kutsal hale d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr.” Kutsal hik\u00e2yeler, grup bilincini \u015fekillendiren temel anlamlar imal ederler ve ayn\u0131 zamanda \u00f6teki alg\u0131s\u0131na renk katan mitolojik efsanelere katk\u0131da bulunurlar.<\/li>\n
2. Simgesel d\u00fczen:<\/strong> D\u00fc\u015fman\u0131 temsil eden bir\u00e7ok imaj yo\u011fun duygusal anlamlar kazan\u0131r ve bunlar\u0131n bir araya gelmesiyle \u00f6teki’ni tehlikeli g\u00f6steren bir alg\u0131 ortaya \u00e7\u0131kar. “Bir tak\u0131m yerel olaylar\u0131n \u00f6zel hik\u00e2yelerinden \u00e7\u0131kan semboller, olumsuzluklar\u0131 temsil eden \u015fekilsel unsurlara d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcrler. Belli bir hik\u00e2ye, olay, aksiyon veya kar\u015f\u0131la\u015fma bu d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm esnas\u0131nda yanda\u015flar\u0131n\u0131n kafas\u0131nda \u00f6zel \u00f6nem kazan\u0131r, sayg\u0131n bir yere terfi eder ve neredeyse kutsalla\u015f\u0131r. Bu t\u00fcr etkiler y\u00fcz\u00fcnden, s\u0131radan olaylara dini \u00f6zellikler eklenir ve b\u00f6ylece olumsuz imajlar ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olur. Bu imajlar\u0131n penceresinden bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda, yabanc\u0131 kimselerin s\u0131radan bir davran\u0131\u015f\u0131 bile, ahl\u00e2ks\u0131z, gayri medeni ve hatta insanl\u0131k d\u0131\u015f\u0131 karakterleri prototipini temsil eder.”<\/li>\n
3. Normatif d\u00fczen:<\/strong> Normatif d\u00fczen, bizleri d\u00fcnyaya ahl\u00e2ki de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 \u00fczerinden bakmam\u0131z\u0131 sa\u011flayan bir dualite (ikili sistem) ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rak\u0131r: \u0130yi\/k\u00f6t\u00fc, kutsal\/de\u011fersiz, dini\/din d\u0131\u015f\u0131 veya erdemli\/erdemsiz. “Kim oldu\u011fumuzu kabul etti\u011fimiz zaman, kim olmad\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ve \u00f6tekinin de kimli\u011fini a\u00e7\u0131klamam\u0131z gerekir. Bu t\u00fcr ay\u0131r\u0131mlar \u00e7o\u011fu zaman tart\u0131\u015fmaya a\u00e7\u0131kt\u0131r ve duygusal sebeplere dayan\u0131r. Grup i\u00e7i ve grup d\u0131\u015f\u0131 kimlik ay\u0131r\u0131m\u0131, d\u00fcnyan\u0131n nas\u0131l \u015fekillenmesi gerekti\u011fi konusunda de\u011fer yarg\u0131lar\u0131na kap\u0131 aralar.”<\/li>\n<\/ol>\n

   Kolektif de\u011ferlerin dinamiklerini belirleyen iki tane de\u011fi\u015fken vard\u0131r: Kolektifli\u011fin ne kadar yayg\u0131n oldu\u011fu ve de\u011ferler sisteminin dengesi.<\/p>\n

   \n
   1. Kolektif yayg\u0131nl\u0131k:<\/strong> “Kolektif yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n derecesi, grup \u00fcyelerinin \u00f6tekini hangi y\u00f6ntemlerle kategorilere ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131na, temel karakteri basitle\u015ftirip basitle\u015ftirmedi\u011fine dayan\u0131r.” Kolektif yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n d\u00f6rt ana \u00f6zelli\u011fi vard\u0131r:<\/li>\n<\/ol>\n

      (a)<\/strong>\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin alg\u0131 ve davran\u0131\u015flar\u0131yla ilgili homo-jenlik,<\/p>\n

      (b)<\/strong>\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u0130nan\u00e7, tav\u0131r ve eylemlerin uzun vadeli istikrar\u0131,<\/p>\n

      (c)<\/strong>\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 De\u011fi\u015fime kar\u015f\u0131 diren\u00e7,<\/p>\n

      (d)<\/strong>\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Grup d\u0131\u015f\u0131 kategorisinin kapsam\u0131 veya yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131.<\/p>\n

      Kolektif yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n ileri derecede oldu\u011fu toplumlarda \u015f\u00f6yle bir inan\u00e7 s\u00f6z konusudur: Grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin s\u00fcrekli, homojen, hep ayn\u0131 davran\u0131\u015flar\u0131 g\u00f6steren, kat\u0131 inan\u00e7 ve de\u011ferlere sahip ve b\u00f6lgede veya d\u00fcnya \u00fczerinde yayg\u0131n olarak bulunduklar\u0131na inan\u0131l\u0131r. Kolektif yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n zay\u0131f olmas\u0131 durumunda ise grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin farkl\u0131l\u0131klar ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131, de\u011fi\u015fime a\u00e7\u0131k oldu\u011fu, de\u011fi\u015fik davran\u0131\u015flar g\u00f6sterebildi\u011fi ve nispeten s\u0131n\u0131rl\u0131 bir yayg\u0131nl\u0131k ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 \u015feklinde bir alg\u0131 vard\u0131r.<\/p>\n

      Kolektif yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n derecesi zamanla de\u011fi\u015fime u\u011frayabilir. \u00d6zellikle de grup i\u00e7i gerilim ve \u015fiddetin g\u00fc\u00e7lendi\u011fi durumlarda. Mesela \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n k\u0131z\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemlerde d\u00fc\u015fmanla ilgili alg\u0131 de\u011fi\u015febilir ve k\u00fc\u00e7\u00fck bir grubu temsil etmenin \u00f6tesine ge\u00e7erek topyek\u00fbn bir milleti, etnik grubu, \u00fclkeyi veya k\u00fclt\u00fcr\u00fc kapsayacak \u015fekilde geni\u015fleyebilir. B\u00f6ylece grup d\u0131\u015f\u0131ndakilere ait imaj daha kat\u0131, keskin ve homojen duruma ge\u00e7ebilir. \u015eiddetin artt\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemlerde, insanlar grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin farkl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131 ve onlar\u0131n kendi aralar\u0131nda var olan rekabeti g\u00f6rmezden gelme e\u011filimi ta\u015f\u0131rlar. Onlar\u0131n \u00e7ok k\u00fclt\u00fcrl\u00fc \u00f6zellikleri ve politik farkl\u0131l\u0131klar\u0131 da yok say\u0131l\u0131r. Benzer inan\u00e7lara ve tutumlara sahip tek bir par\u00e7a olduklar\u0131na h\u00fckmedilir. B\u00f6ylece \u00f6tekine yans\u0131t\u0131lacak toptanc\u0131 uygulamalar destek g\u00f6r\u00fcr.<\/p>\n

      \n
      1. De\u011ferler sisteminin dengesi:<\/strong> “De\u011ferler sisteminin dengesi, gruplara kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 olarak erdem ve erdemsizlik atfetme \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Dengeli bir de\u011ferler sistemi, \u00f6tekine uyguland\u0131\u011f\u0131nda, grup kimliklerine pozitif ve negatif \u00f6zellikler katar.” Dengeli de\u011ferler sistemi, \u00f6tekinin ve grup i\u00e7indekilerin temiz ve ahl\u00e2kl\u0131 olabilece\u011fi gibi, ayn\u0131 zamanda ahl\u00e2ks\u0131z ve zalim olabilece\u011fini de kabul eder. De\u011ferler sisteminin ileri derecede dengeli olmas\u0131, grup i\u00e7indekilerin kendi ahl\u00e2ki eksikliklerini ve hatalar\u0131n\u0131 g\u00f6rmeleri anlam\u0131na gelir.<\/li>\n<\/ol>\n

         Bu dengenin zay\u0131f olmas\u0131 durumunda ise grup i\u00e7indekiler kendilerini ahl\u00e2ken saf ve \u00fcst\u00fcn g\u00f6r\u00fcrken, grup d\u0131\u015f\u0131ndakileri k\u00f6t\u00fc ve ahl\u00e2ks\u0131z g\u00f6r\u00fcrler. Bu da kapal\u0131 devre ya\u015fa-maktan dolay\u0131 ba\u011f\u0131ms\u0131z d\u00fc\u015f\u00fcnme yetene\u011fini azalt\u0131r. “De\u011ferler sisteminin a\u015f\u0131r\u0131 dengesiz olmas\u0131 durumunda, grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri abart\u0131l\u0131r, \u015fi\u015firilir ve hatta yenileri uydurulur; buna mukabil grup i\u00e7indekiler ise kahramanla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r. \u00d6tekiler\/biz ikilemi toplum hayat\u0131nda kal\u0131c\u0131 hale d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Yapay kolektif de\u011ferlerin ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131ndan sonra grup i\u00e7indekiler, grup d\u0131\u015f\u0131ndakiler \u00fczerinde ahl\u00e2ki \u00fcst\u00fcnl\u00fck kurarlar. Gruplar aras\u0131nda bu t\u00fcr bir dengesiz alg\u0131 olu\u015ftu\u011funda, d\u00fcnyadaki su\u00e7 unsurlar\u0131na kar\u015f\u0131 m\u00fccadele i\u00e7in zemin haz\u0131rlanm\u0131\u015f olur.”<\/p>\n

         De\u011ferler sistemi dengesi ve kolektif yayg\u0131nl\u0131k de\u011fi\u015fkenleri grup i\u00e7i kimlikleri belirler. Birinci tip grup i\u00e7i kimlikte de\u011ferler sistemi dengesi zay\u0131fken kolektif yayg\u0131nl\u0131k ileri derecededir. \u015eiddetli \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n ya\u015fand\u0131\u011f\u0131 durumlarda bu manzara al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015f bir durumdur. Grubun kutsand\u0131\u011f\u0131 durumlarda sadakat ve itaat ra\u011fbet g\u00f6r\u00fcr. Bu t\u00fcr kolektif de\u011ferler sisteminin h\u00e2kim oldu\u011fu ortamlarda \u00e7o\u011fu zaman a\u015f\u0131r\u0131 milliyet\u00e7ilik, fa\u015fizm, \u0131rk\u00e7\u0131l\u0131k ve mezhep\u00e7ilik yayg\u0131nd\u0131r. Grup i\u00e7indekiler ve d\u0131\u015f\u0131ndakiler hakk\u0131nda anlat\u0131lan hik\u00e2yelerde \u00e7ifte standartl\u0131 bir alg\u0131 g\u00f6r\u00fcr\u00fcz:<\/p>\n

         Genelde \u00f6teki k\u00f6t\u00fc ve adi olarak tasvir edilirken, grup i\u00e7indekiler erdemli ve ahl\u00e2kl\u0131 g\u00f6r\u00fcn\u00fcrler. \u00d6tekinin iyi taraflar\u0131 g\u00f6r\u00fclmez; onlar\u0131n i\u00e7 i\u00e7e ge\u00e7en \u00f6zellikleri, motivasyonlar\u0131, de\u011fer ve davran\u0131\u015flar\u0131 de\u011ferlendirme imk\u00e2n\u0131 bulamaz. “A\u015f\u0131r\u0131 \u015fiddetin etkilerinin genelle\u015ftirilmesi sonucu, k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerle ilgili alg\u0131lar iyilikleri g\u00f6lgede b\u0131rak\u0131r. ‘G\u00f6ze g\u00f6z, di\u015fe di\u015f’ \u015feklindeki cezaland\u0131r\u0131c\u0131 yakla\u015f\u0131m taraflar\u0131n basiretini ba\u011flar. \u00c7o\u011fu \u00e7at\u0131\u015fma ortam\u0131nda, olumsuzla\u015ft\u0131r\u0131c\u0131 semboller (\u00f6tekinin k\u00f6t\u00fc fillerine ait imajlar) grup i\u00e7indeki erdemlere g\u00f6re \u00e7ok daha fazla \u00f6n pl\u00e2na \u00e7\u0131kar.”<\/p>\n

         \u0130kinci tip grup i\u00e7i kimlikte ise de\u011ferler sistemi dengesinin ve yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n zay\u0131f oldu\u011fu durumlar s\u00f6z konusudur. Grup i\u00e7indekiler kendilerini ahl\u00e2ken saf, kutsal ve y\u00fcceltilmi\u015f olarak g\u00f6r\u00fcrler. Grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerde ise de\u011ferler ve erdemler \u00e7e\u015fit \u00e7e\u015fit olabilir. Bununla birlikte, grup i\u00e7indekiler, grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin farkl\u0131 sesler ta\u015f\u0131yabilece\u011fini, onlar\u0131n yeteneklerinin de\u011fi\u015febilece\u011fini ve grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin “en iyileri” ile ba\u011flant\u0131 kurma veya i\u015fbirli\u011fi yapma ihtimalinin s\u00f6z konusu olabilece\u011fini bilirler. Belli politikalar\u0131n ve \u00f6zel olarak tasarlanm\u0131\u015f m\u00fczakerelerin \u00f6tekiler \u00fczerinde de\u011fi\u015fime yol a\u00e7abilece\u011fine inan\u0131rlar. Bu \u015fekilde de\u011ferlerin farkl\u0131 olarak alg\u0131lanabildi\u011fi \u00f6rnekler, \u00fclkelerin g\u00fc\u00e7l\u00fc sosyal s\u0131n\u0131flar\u0131na intisap ifade eden vatanperverlikte g\u00f6r\u00fclebilir. Mesela Do\u011fu Timorlular, Endonezya milliyet\u00e7ili\u011finin totaliter etkilerini bertaraf etmek i\u00e7in etnik kimlikleri ad\u0131na sava\u015fmaya devam etmektedirler.<\/p>\n

         \u00dc\u00e7\u00fcnc\u00fc tipte ileri derecede de\u011ferler sistemi dengesi vard\u0131r ve kolektif yayg\u0131nl\u0131k ilerlemi\u015ftir. Bu kolektif de\u011ferler sisteminde, hem grup i\u00e7indekilere hem grup d\u0131\u015f\u0131ndakilere olumlu ve olumsuz de\u011fer atfetmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. B\u00f6yle durumlarda bireyler, grup i\u00e7indekileri ele\u015ftirme ve grup d\u0131\u015f\u0131ndakilere kar\u015f\u0131 baz\u0131 olumlu alg\u0131lar ta\u015f\u0131ma konusunda nispeten \u00f6zg\u00fcrd\u00fcrler. Ancak grup d\u0131\u015f\u0131ndakileri, benzer inan\u00e7lar ve davran\u0131\u015flar sergileyen homojen bir kitle olarak g\u00f6r\u00fcrler. \u00dc\u00e7\u00fcnc\u00fc t\u00fcrdeki gruplarda cinsiyet ayr\u0131m\u0131 da belirgin olarak hissedilmektedir. Asl\u0131nda kad\u0131na kar\u015f\u0131 \u015fiddet kullanman\u0131n ba\u015fl\u0131ca kaynaklar\u0131ndan biri budur.\u00a0 Cheldelin’in ortaya koydu\u011fu gibi, bu durumdaki toplumlar, sterotipler \u00fcretmek ve bunlar\u0131 medyada tekrarlamak suretiyle kad\u0131nlar\u0131 cinsel obje haline d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmektedirler. Kad\u0131nlara kar\u015f\u0131 var olan cinsel bask\u0131, bu kat\u0131 sterotiplerden beslenmektedir. Yani kad\u0131nlar\u0131n t\u00fcm\u00fc ayn\u0131 kefeye konmakta ve dolay\u0131s\u0131yla ay\u0131r\u0131ma tabi tutulmaktad\u0131r.<\/p>\n

         D\u00f6rd\u00fcnc\u00fc tipteki gruplarda de\u011ferler sistemi dengede, yayg\u0131nl\u0131k ise zay\u0131ft\u0131r. Hem grup i\u00e7inde hem de grup d\u0131\u015f\u0131nda erdemli veya k\u00f6t\u00fc ki\u015filer bulunabilir ve ahl\u00e2ki veya ahl\u00e2k d\u0131\u015f\u0131 davran\u0131\u015f sergileyebilirler. Grup i\u00e7indekiler a\u00e7\u0131ktan kendi gruplar\u0131n\u0131 ele\u015ftirebilir ve grup d\u0131\u015f\u0131ndakilere sayg\u0131 duyabilirler. Ancak bu kesimde grup i\u00e7indekilere destek ve sadakat \u00f6nemli oldu\u011fu gibi aidiyetlik vurgusu da belirgindir. Bu kolektif de\u011ferler sistemi, liberal ve h\u00fcmaniter hareketlerde, bar\u0131\u015f yanl\u0131lar\u0131nda ve insan haklar\u0131 savunucular\u0131nda g\u00f6r\u00fclmektedir. Uluslararas\u0131 ili\u015fkiler alan\u0131nda bu durumlar daha \u00e7ok, h\u00fcmaniter idealler aras\u0131nda g\u00f6sterilmektedir.<\/p>\n

         Alg\u0131lar\u0131n D\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm\u00fc<\/p>\n

         \u00d6tekine y\u00f6nelik olumsuz alg\u0131lar\u0131n olumluya d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesinde i\u00e7 i\u00e7e ge\u00e7mi\u015f iki s\u00fcre\u00e7 ya\u015fan\u0131r:<\/p>\n

         \n
         1. De\u011ferler sistemi dengesinin artmas\u0131,<\/li>\n
         2. De\u011ferler sistemi yayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n azalmas\u0131.<\/li>\n<\/ol>\n

            Birinci hedefe ula\u015fmak i\u00e7in grup i\u00e7ini olumlu, di\u011ferlerini olumsuz alg\u0131layan g\u00f6r\u00fcnt\u00fcn\u00fcn ortadan kalkmas\u0131, bunun yerine her iki tarafta da olumlu ve olumsuz \u00f6zelliklerin bir arada bulundu\u011fu kar\u0131\u015f\u0131k alg\u0131n\u0131n yerle\u015fmesi gerekir. \u0130kinci hedef ise \u00f6teki ile ilgili homojenli\u011fin yeniden de\u011ferlendirmeye tabi tutulmas\u0131 ve b\u00f6ylece \u00f6tekilerin farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f ve d\u00fc\u015f\u00fcncelere sahip olabilece\u011fi alg\u0131s\u0131 ile ger\u00e7ekle\u015ftirilmektedir. G\u00fclen’in ho\u015fg\u00f6r\u00fc ve diyaloga yakla\u015f\u0131m\u0131, i\u015fte bu karma\u015f\u0131k d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm s\u00fcrecine yeni boyutlar getirmektedir.<\/strong><\/p>\n

            Ba\u015fkalar\u0131n\u0131 d\u00fc\u015fman g\u00f6rme alg\u0131s\u0131na dayanan ve olumsuz davran\u0131\u015flar\u0131, duygular\u0131, sterotipleri \u00f6n pl\u00e2na \u00e7\u0131karan rivayetlerle bunu sergileyen bir sistemin yerine, “\u015fiddet yanl\u0131s\u0131 olmayan ben” imaj\u0131ndan kaynaklanan bir sistem geli\u015ftirilebilir. \u0130\u00e7imizdeki olumsuz alg\u0131lar\u0131 de\u011fi\u015ftirmek i\u00e7in \u00f6z\u00fcm\u00fczdeki iyi de\u011ferleri ke\u015ffetmeli ve benimsemeliyiz:<\/p>\n

            Varl\u0131k i\u00e7indeki farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ifade etmekten \u00e7ok uzak bulunuyoruz. Melekleri imrendirecek o muhte\u015fem donan\u0131m\u0131m\u0131za ra\u011fmen hab\u00ees ervah\u0131 bile utand\u0131racak i\u015fler yap\u0131yoruz. Mademki hepimiz insan\u0131z, genlerimizde \u00c2dem Nebi’nin genleri ve \u00f6z\u00fcm\u00fczde de Hakikat-i Ahmediye’nin us\u00e2resi var demektir; \u00f6yleyse gelin, b\u00fct\u00fcn \u015feytan\u00ee d\u00fcrt\u00fclere ba\u015f kald\u0131rarak yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifesi oldu\u011fumuzu ve g\u00f6klere ula\u015fmaya namzet bulundu\u011fumuzu, cihanlar\u0131 velveleye verecek bir sesle hayk\u0131ral\u0131m ve insan olma farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 bir kere daha meleklere duyural\u0131m.! <\/em><\/strong><\/p>\n

            G\u00fclen’e g\u00f6re, insanlar\u0131n \u00f6z\u00fcnde bulunan iyi niyete ve olumlu mizaca vurgu yapma d\u00fc\u015f\u00fcncesi yeni de\u011fildir:<\/p>\n

            Bu bir ibd\u00e2 (\u00f6ncesi olmadan yeni ortaya konmu\u015f bir \u015fey) de\u011fil, ihyad\u0131r. S\u0131f\u0131rdan in\u015fa de\u011fil kullan\u0131lmaya kullan\u0131lmaya k\u00f6relmi\u015f kuyulardaki suyu tekrar g\u00fcn y\u00fcz\u00fcne \u00e7\u0131kartma gibi, kullan\u0131lmaya kullan\u0131lmaya bize yabanc\u0131 olmu\u015f, hakk\u0131nda “yok” h\u00fckm\u00fc verilmi\u015f; ama asl\u0131nda z\u00e2t\u0131nda mevcut olan bir \u015feyleri yeniden ortaya \u00e7\u0131karmad\u0131r. Diyorsunuz ki, “\u0130nsan hayvan de\u011fildir. O insand\u0131r. \u00d6yleyse buna g\u00f6re davran\u0131\u015f\u0131m\u0131z farkl\u0131 bir \u00e7izgide olmal\u0131, farkl\u0131 k\u0131staslar ihtiva etmelidir. \u0130nsanlarla olan m\u00fcnasebetlerimiz de elbette insan olma esprisine ba\u011fl\u0131 cereyan edecektir. <\/em><\/strong><\/p>\n

            B\u00f6ylece, yarat\u0131l\u0131\u015ftan gelen insani \u00f6zellikler, ili\u015fkilerde ve alg\u0131larda kar\u015f\u0131m\u0131za \u00e7\u0131kan olumsuzluklar\u0131 giderme yolunda \u00f6nemli bir unsur olarak bize yard\u0131m edecektir.<\/p>\n

            Her bir dini grubun de\u011ferleri, ihtiya\u00e7lar\u0131 ve gelenekleri bir di\u011ferine kar\u015f\u0131ym\u0131\u015f gibi alg\u0131lanmamal\u0131; dine sayg\u0131 bab\u0131nda b\u00fct\u00fcn dinlerin de\u011ferlerine ve ihtiya\u00e7lar\u0131na cevap veren ve sayg\u0131 g\u00f6steren bir ortam haz\u0131rlanmal\u0131d\u0131r. G\u00fclen’in alt\u0131n\u0131 \u00e7izdi\u011fi ifade \u015fudur:<\/p>\n

            Diyalog i\u00e7inde bulundu\u011fumuz insanlarla, ortak yanlar\u0131m\u0131z\u0131 art\u0131rmak ve onlar \u00fczerinde konu\u015fmak gerekir. Hatt\u00e2 konu\u015ftu\u011fumuz, g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz bu insanlar, Yahudi, Hristiyan veya bir ba\u015fkas\u0131, kim olursa olsun, yine bu d\u00fc\u015f\u00fcnce ile hareket edilmeli ve bizi birbirimizden ay\u0131racak hususlar s\u00f6z konusu edilmeden, m\u00fc\u015fterekler \u00fczerinde durulmal\u0131 ve m\u00fc\u015fterek yanlar ara\u015ft\u0131r\u0131lmal\u0131d\u0131r. <\/em><\/strong><\/p>\n

            Yine G\u00fclen’in vurgulad\u0131\u011f\u0131 gibi, “Dinler aras\u0131 diyalogun ba\u015far\u0131ya ula\u015fabilmesi i\u00e7in ge\u00e7mi\u015fi unutarak polemiklerden ka\u00e7\u0131nmal\u0131 ve asgari m\u00fc\u015ftereklere odaklanmal\u0131y\u0131z.”<\/strong>\u00a0 Bu yakla\u015f\u0131m ayn\u0131 zamanda din ile laik devlet aras\u0131ndaki \u00e7eli\u015fkilerin \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fcn\u00fc de kolayla\u015ft\u0131rabilir, \u00e7at\u0131\u015fan toplumlar\u0131n birbirlerine bak\u0131\u015flar\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirip onlar\u0131 kayna\u015ft\u0131rabilir ve aralar\u0131nda tarihe dayanan husumetler bulunsa bile dini gruplara bak\u0131\u015f\u0131 daha olumlu hale d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrebilir.<\/p>\n

            Yukar\u0131da ifade edildi\u011fi gibi, olumsuz alg\u0131lar\u0131 olumluya d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmenin yollar\u0131ndan biri, “biz” tan\u0131m\u0131n\u0131 yeniden yapmaktan ve grup i\u00e7indekilerinin de baz\u0131 olumsuz \u00f6zellikler ta\u015f\u0131yabileceklerini kabul etmekten ge\u00e7er. Grup i\u00e7indekilerin \u015fiddet eylemlerinin fark\u0131na var\u0131lmas\u0131 ve grup d\u0131\u015f\u0131ndakilere insan haklar\u0131n\u0131n tan\u0131nmas\u0131, “olumlu biz- olumsuz \u00f6tekiler” esas\u0131na dayanan grup i\u00e7i kimli\u011fe bir sald\u0131r\u0131 olarak anla\u015f\u0131labilir. G\u00fclen’in ifade etti\u011fi gibi, “… her fert nefsiyle hesapla\u015f\u0131rken -ye’se d\u00fc\u015fmemek \u015fart\u0131yla- kendini yerden yere vurmal\u0131. ” <\/strong>\u00a0G\u00f6n\u00fcl insan\u0131n\u0131n portresini \u00e7izerken G\u00fclen, ayn\u0131 zamanda ki\u015finin kendi kendiyle yaka pa\u00e7a olarak benli\u011finde var olan k\u00f6t\u00fc ve olumsuz d\u00fc\u015f\u00fcncelerle m\u00fccadele etmesinin hayati \u00f6nemini de vurgular:<\/p>\n

            G\u00f6n\u00fcl insan\u0131, her zaman kendiyle yaka-pa\u00e7a ve kendi ay\u0131plar\u0131yla me\u015fgul bulundu\u011fundan kimsenin eksi\u011fiyle-gedi\u011fiyle u\u011fra\u015famaz\/u\u011fra\u015fmaz. Ba\u015fkalar\u0131yla u\u011fra\u015fmak bir yana, her f\u0131rsatta iyi bir insan olma \u00f6rne\u011fi sergileyerek, onlar\u0131 daha y\u00fcksek ufuklara y\u00f6nlendirir ve herkese bir h\u00fcsn\u00fcmisal olur:<\/em><\/strong> \u0130nsanlar\u0131n ay\u0131plar\u0131na kusurlar\u0131na g\u00f6z yumar, onlar\u0131n olumsuz tav\u0131rlar\u0131na tebess\u00fcmle kar\u015f\u0131l\u0131k verir, k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerini iyilikle savar ve elli defa rencide edilse de bir kerecik olsun kimseyi k\u0131rmay\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnmez. <\/strong><\/em><\/p>\n

            Grup i\u00e7indekilerin olumsuz eylemlerinin kabul edilebilmesi i\u00e7in, grup kimli\u011finin yeniden g\u00f6zden ge\u00e7irilmesi ve tan\u0131mlanmas\u0131 gerekir. B\u00f6yle bir s\u00fcre\u00e7 genelde sert bir diren\u00e7le kar\u015f\u0131la\u015f\u0131r. Grup \u00fcyeleri kendi olumlu imajlar\u0131n\u0131 savunma ve bunu g\u00f6lgeleyecek olumsuz bilgileri reddetme konusunda g\u00fc\u00e7l\u00fc bir e\u011filime sahiptirler. K\u00fclt\u00fcrel miras, k\u00f6kl\u00fc gelenekler, di\u011fer gruplarla uzun s\u00fcre birlikte ya\u015fanm\u0131\u015fl\u0131k gibi kimli\u011fin anlam\u0131na dair di\u011fer \u00f6nemli unsurlar\u0131 vurgulamak, y\u00fcksek \u00f6zg\u00fcven ve aidiyet fikrinin muhafazas\u0131na yard\u0131m edebilir.<\/p>\n

            Bu t\u00fcr sohbetler yap\u0131l\u0131rken, grubun kimlik \u00f6zellikleri aras\u0131nda yer alan olumlu y\u00f6nler \u00f6n pl\u00e2na \u00e7\u0131kar\u0131lmal\u0131d\u0131r. Mesela “bar\u0131\u015f\u00e7\u0131 insanlar”, “ho\u015fg\u00f6r\u00fcl\u00fc”, “a\u00e7\u0131k fikirlilik ve anlay\u0131\u015f”, “affetmenin erdemi” gibi… Asl\u0131nda t\u00fcm insanlarda bu \u00f6zellikler mevcuttur ve ki\u015finin kendine g\u00fcven ve sayg\u0131 duymas\u0131n\u0131 peki\u015ftiren g\u00fc\u00e7l\u00fc dinamiklerdir. T\u0131pk\u0131 G\u00fclen’in i\u015faret etti\u011fi gibi, “Evet, diyebilirim ki, \u0130sl\u00e2m’da sulh, sevgi, af, m\u00fcsamaha esast\u0131r; di\u011fer \u015feyler ise \u00e2r\u0131z\u00eedir.”\u00a0 <\/strong>Bunlara ek olarak G\u00fclen \u015funlar\u0131 da ifade eder:<\/p>\n

            Evet, \u0130sl\u00e2m’da sulh esast\u0131r, harb \u00fc darp ise belli sebep ve \u015fartlara ba\u011fl\u0131 ar\u0131z\u00ee bir meseledir. Bu a\u00e7\u0131dan diyebiliriz ki, \u015fayet bu \u00fclkede herkesin huzur ve g\u00fcven i\u00e7inde olaca\u011f\u0131 bir sulh ortam\u0131 meydana getirilemezse, milletimiz ve insanl\u0131k ad\u0131na herhangi olumlu bir hizmet yapmam\u0131z m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. <\/em><\/strong><\/p>\n

            \u0130kinci ad\u0131m ise M\u00fcsl\u00fcmanlar ile gayr\u0131 m\u00fcslimler aras\u0131ndaki olumsuz alg\u0131n\u0131n de\u011fi\u015ftirilmesidir. G\u00fclen’e g\u00f6re, hi\u00e7 kimsenin, ba\u015fkalar\u0131n\u0131 yarg\u0131lama ve hatalar\u0131ndan veya hareketlerinden dolay\u0131 onlar\u0131 su\u00e7lama hakk\u0131 yoktur:<\/p>\n

            Evet, insan, herkesi kendisinden \u00fcst\u00fcn g\u00f6rmeli; nefsindeki bir zaaf\u0131 ya da \u00e7irkinli\u011fi s\u00fb-i zan s\u00e2ikas\u0131yla ba\u015fkalar\u0131na te\u015fmil etme veya i\u015fin asl\u0131n\u0131 ve hikmetini bilmedi\u011finden ba\u015fkalar\u0131n\u0131n baz\u0131 h\u00e2l ve hareketlerini k\u00f6t\u00fcleme gibi yanl\u0131\u015fl\u0131klara d\u00fc\u015fmemelidir… \u0130sl\u00e2m’da insanlar\u0131n ay\u0131plar\u0131n\u0131 f\u00e2\u015f etme diye bir vazife yoktur. Meh\u00e2sin-i ahl\u00e2k kurallar\u0131 i\u00e7inde ba\u015fkalar\u0131n\u0131n kusurlar\u0131n\u0131 ara\u015ft\u0131rma, onlar\u0131 de\u015fifre etme ve mahcup d\u00fc\u015f\u00fcrme \u015feklinde bir madde yer almamaktad\u0131r. Aksine, hata ve kusur avc\u0131l\u0131\u011f\u0131 yapmak, g\u00fcnahlar\u0131 a\u00e7\u0131\u011fa vurmak ve insanlar\u0131 tahkir etmek dinimizde ahl\u00e2ks\u0131zl\u0131k say\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. <\/em><\/strong><\/p>\n

            Grup i\u00e7indekilerin ve d\u0131\u015f\u0131ndakilerin bar\u0131\u015f\u00e7\u0131 imaj\u0131na vurgu yap\u0131lmas\u0131 halinde grubun bar\u0131\u015f\u00e7\u0131 tarihine vurgu yapan ve farkl\u0131 etnik gruplar aras\u0131ndaki olumlu ve g\u00fczel ili\u015fkileri g\u00fcndeme getiren rivayetler de desteklenmi\u015f olabilir. Benzer hik\u00e2yelerin tamamlay\u0131c\u0131 bilgiler ve olumlu \u00f6zellikler yoluyla farkl\u0131 insanlar taraf\u0131ndan tekrar tekrar dile getirilmesi bu kanaatleri daha kal\u0131c\u0131 hale getirecektir. Bu s\u00fcre\u00e7te \u00fcretilen olumlu duygular, kendisiyle bar\u0131\u015f\u0131k konseptler geli\u015ftirecek ve ho\u015fg\u00f6r\u00fc, uzla\u015fma ve iyi niyete vurgu yaparak, \u00f6tekilere y\u00f6nelik olumlu alg\u0131lar\u0131n \u015fekillenmesine katk\u0131da bulunacakt\u0131r. G\u00fclen’in ifade etti\u011fi gibi ba\u015fkalar\u0131na olumlu bakmak, rekabetten ve yarg\u0131lamadan ka\u00e7\u0131nmak son derece \u00f6nemlidir:<\/p>\n

            G\u00f6n\u00fcl insan\u0131, herkese sinesini a\u00e7ar, herkesi \u015fefkatle kucaklar ve toplum i\u00e7inde hep bir s\u0131yanet mele\u011fi g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fc sergiler. Ne var ki, Allah’tan ba\u015fka kimseden de bir \u015fey beklemez. Tav\u0131rlar\u0131, davran\u0131\u015flar\u0131 itibar\u0131yla herkesle uyum i\u00e7inde olmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r; hi\u00e7 kimseyle cedelle\u015fmez, hi\u00e7 kimseye kar\u015f\u0131 d\u00fc\u015fmanl\u0131k beslemez… Aksine, dini, \u00fclkesi, \u00fclk\u00fcs\u00fc ad\u0131na hizmet eden hemen herkesi sever.. b\u00fct\u00fcn olumlu faaliyetlerinden \u00f6t\u00fcr\u00fc herkesi alk\u0131\u015flar.. alk\u0131\u015flar ve hem onlar\u0131n anlay\u0131\u015flar\u0131na hem de konumlar\u0131na sayg\u0131l\u0131 kalmaya alabildi\u011fine itina g\u00f6sterir. <\/em><\/strong><\/p>\n

            Dahas\u0131 G\u00fclen, ba\u015fkalar\u0131n\u0131 k\u0131namaktan ka\u00e7\u0131nmay\u0131 \u00f6\u011f\u00fctler. Kalp insan\u0131n\u0131n tan\u0131m\u0131n\u0131 yaparken \u015funlar\u0131 dile getirir:<\/p>\n

            \u0130nsanlar\u0131n ay\u0131plar\u0131na kusurlar\u0131na g\u00f6z yumar.. onlar\u0131n olumsuz tav\u0131rlar\u0131na tebess\u00fcmle kar\u015f\u0131l\u0131k verir, k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerini iyilikle savar ve elli defa rencide edilse de bir kerecik olsun kimseyi k\u0131rmay\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnmez. <\/em><\/strong><\/p>\n

            Bu t\u00fcr olumlu alg\u0131lar\u0131 olumlu tav\u0131r ve eylemlere d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmek i\u00e7in bir ad\u0131m daha atmak gerekir: \u00c7at\u0131\u015fman\u0131n azalmas\u0131na yol a\u00e7acak ku\u015fat\u0131c\u0131 ve g\u00fc\u00e7l\u00fc bir kimli\u011fin olu\u015fturulmas\u0131. Ortak veya payla\u015f\u0131lm\u0131\u015f kimlikler sayesinde etnik, \u0131rksal ve dini farkl\u0131l\u0131klar asgariye indirilir, \u00fcyeler kendilerini “yekv\u00fccut” olarak g\u00f6rmeye ba\u015flar ve b\u00f6ylece grup i\u00e7i d\u00fc\u015fmanl\u0131klar azalt\u0131lm\u0131\u015f olur. \u00dcst kimli\u011fin olu\u015fmas\u0131na katk\u0131 sa\u011flayan unsurlar aras\u0131nda ayn\u0131 topraklar\u0131 payla\u015fma, milli fikirler ve toplumun ortak problemlerini sayabiliriz. G\u00fclen, demokrasi ile \u0130sl\u00e2m aras\u0131ndaki benzerli\u011fi \u015f\u00f6yle ifade eder:<\/p>\n

            Demokratik toplumlarda, insanlar \u00fcstleri taraf\u0131ndan y\u00f6netilmektense kendi kendilerini y\u00f6netirler. B\u00f6yle bir siyasi sistemde ferdin, topluma \u00f6nceli\u011fi vard\u0131r, mutlak bir ferdiyet\u00e7ilikten bahsetmek m\u00fcmk\u00fcn olmasa da fert kendi ya\u015fam \u015feklini tayin etmekte \u00f6zg\u00fcrd\u00fcr. Toplum i\u00e7inde ya\u015fayarak insanlar daha iyi bir gelecek in\u015fa edebilirler; b\u00f6yle bir in\u015fa, fertlerin \u00f6zg\u00fcrl\u00fcklerini ya\u015fam tarzlar\u0131na g\u00f6re s\u0131n\u0131rlamak ve d\u00fczenlemekten ge\u00e7er. \u0130sl\u00e2m’a g\u00f6re fertler ve toplumlar kendi ak\u0131-betlerinden sorumludur, insanlar da kendilerini idareden sorumlu olmal\u0131d\u0131r. <\/em><\/strong><\/p>\n

            Yeni bir ortak kimli\u011fin do\u011fmas\u0131 i\u00e7in olmazsa olmaz bir \u015fart vard\u0131r: Grup \u00fcyelerinin, yeni bir \u00fcst kimli\u011fi, birincil (etnik\/\u0131rksal\/dini) kimlikleri i\u00e7in bir tehlike veya tehdit olarak g\u00f6rmemeleri. E\u011fer de\u011ferler, temel d\u00fc\u015f\u00fcnceler veya yeni kimlikler mevcut kimli\u011fe ait muhtemel (kazan\u0131lm\u0131\u015f) de\u011fer ve d\u00fc\u015f\u00fcncelerle ters d\u00fc\u015fecek olursa yeni bir \u015fiddet sarmal\u0131 ba\u015flayabilir. Ba\u015far\u0131l\u0131 bir ekip \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131yla, i\u015fbirli\u011fi \u00f6rneklerine ait hik\u00e2yeler kullan\u0131lmak suretiyle, yeni bir ortak kimlik alg\u0131s\u0131 ve konsepti \u00e7ok dikkatli \u015fekilde tasarlanmal\u0131d\u0131r. Mesela \u015fu t\u00fcr sorulara cevap aranabilir: “Daha iyi bir gelecek i\u00e7in ne yapabiliriz?” ve “\u00c7ocuklar\u0131m\u0131z i\u00e7in neler yapmal\u0131y\u0131z?” <\/strong>B\u00f6ylece insanlar\u0131n dikkati ge\u00e7mi\u015fin \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131 yerine, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anlay\u0131\u015fa ve sorumlu davranmaya, ayn\u0131 zamanda eski d\u00fc\u015fmanlar aras\u0131nda kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 insan haklar\u0131n\u0131n savunulmas\u0131na y\u00f6neltilmi\u015f olur. Bu durumda, bar\u0131\u015f yanl\u0131s\u0131 grup \u00fcyeleri ve yeni biz anlay\u0131\u015f\u0131yla ilgili konseptler ortaya \u00e7\u0131kacak ve birbirlerine g\u00fc\u00e7 vereceklerdir.<\/p>\n

            Sonu\u00e7<\/strong><\/p>\n

            G\u00fclen, yaz\u0131 ve sohbetlerinde, s\u00fcrekli olarak M\u00fcsl\u00fcmanlar ile gayr\u0131 m\u00fcslimler aras\u0131ndaki olumsuz alg\u0131lar\u0131n d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesinin gereklili\u011fini ve topluma bar\u0131\u015f getirmenin bir yolu olarak ho\u015fg\u00f6r\u00fcn\u00fcn \u00f6nemini vurgular:<\/p>\n

            De\u011fi\u015fik duygu ve d\u00fc\u015f\u00fcncedeki bu insanlar, ya birbirleriyle uzla\u015farak ge\u00e7inebilmenin yollar\u0131n\u0131 arayacak, ya da birbirlerine girip s\u00fcrekli d\u00f6v\u00fc\u015feceklerdir. tarihi boyunca hep barut f\u0131\u00e7\u0131s\u0131 olmu\u015f Balkanlar’da ve Ortado\u011fu gibi hep hareketli olmu\u015f bir b\u00f6lgede en uzun s\u00fcreli bar\u0131\u015f, ecdad\u0131m\u0131z\u0131n o engin ho\u015fg\u00f6r\u00fcs\u00fcyle ger\u00e7ekle\u015fmi\u015fti. Bu ho\u015fg\u00f6r\u00fc ve onun o y\u00fcce temsilcileri tarihten silindi\u011fi andan itibaren de bu b\u00f6lge, bar\u0131\u015f ve huzura hasret kalm\u0131\u015ft\u0131r. Bu arada, de\u011fi\u015fik Avrupa \u00fclkelerindeki soyda\u015flar\u0131m\u0131z ve dinda\u015flar\u0131m\u0131z\u0131n kendi mill\u00ee de\u011ferlerine, tarih\u00ee ve manev\u00ee k\u00f6klerine sayg\u0131l\u0131 kalarak bulunduklar\u0131 \u00fclkelerde problem olmadan beraber ya\u015fayabilmeleri de ancak ho\u015fg\u00f6r\u00fcn\u00fcn engin ikliminde m\u00fcmk\u00fcn olabilecektir.<\/p>\n

            Olumsuz imajlar\u0131n d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesi ve M\u00fcsl\u00fcmanlar ile gayr\u0131 m\u00fcslimler aras\u0131nda olumlu alg\u0131lar\u0131n olu\u015fturulmas\u0131, her iki taraf\u0131n da kat\u0131l\u0131m\u0131n\u0131 gerektiren karma\u015f\u0131k bir s\u00fcre\u00e7tir. G\u00fclen, grup i\u00e7indekilerin \u015fiddet eylemlerinin fark edilmesi ve grup d\u0131\u015f\u0131ndakilerin insan haklar\u0131n\u0131n kabul edilmesi ve asgari m\u00fc\u015ftereklerin \u00f6n pl\u00e2na \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131 da dahil olmak \u00fczere bu s\u00fcrecin temel unsurlar\u0131na i\u015faret eder. Ayn\u0131 zamanda, bir grubu tan\u0131mlarken onlar\u0131n sahip oldu\u011fu “bar\u0131\u015f\u00e7\u0131 insanlar”, “ho\u015fg\u00f6r\u00fcl\u00fc”, “a\u00e7\u0131k fikirli ve anlay\u0131\u015fl\u0131” ve “affetmenin erdemi” <\/strong>gibi olumlu \u00f6zellikleri vurgulaman\u0131n \u00f6nemini dile getirir. G\u00fclen’e g\u00f6re, insanlar\u0131n ortak de\u011ferlerine ve d\u00fc\u015f\u00fcncelerine olan ilgi artt\u0131r\u0131lmadan ve demokrasi ile \u0130sl\u00e2m aras\u0131ndaki benzerlik anla\u015f\u0131lmadan hi\u00e7bir olumlu alg\u0131 ortaya \u00e7\u0131kmaz. G\u00fclen, bu konuda \u015funlar\u0131 kaydeder:<\/p>\n

            S\u00f6z\u00fcn \u00f6z\u00fc;<\/strong> iyi niyet, m\u00fcsbet d\u00fc\u015f\u00fcnce ve g\u00fczel g\u00f6r\u00fc\u015f, insan\u0131n g\u00f6n\u00fcl saffetinin ve vicdan enginli\u011finin emaresidir. \u0130nsan, bir kere ba\u015fkalar\u0131n\u0131 sorgulamaya ba\u015flay\u0131nca san\u0131k sandalyesine oturtmad\u0131k hi\u00e7 kimse b\u0131rakmaz; daha ba\u015ftan h\u00fcsn-\u00fc zanna yap\u0131\u015fmazsa, herkesi ve her \u015feyi yarg\u0131lamaktan uzak kalamaz. Dolay\u0131s\u0131yla, her fert nefsiyle hesapla\u015f\u0131rken -ye’se d\u00fc\u015fmemek \u015fart\u0131yla- kendini yerden yere vurmal\u0131; fakat, di\u011fer insanlar s\u00f6z konusu oldu\u011funda h\u00fcsn-\u00fc zanna sar\u0131lmal\u0131d\u0131r. Unutulmamal\u0131d\u0131r ki, s\u00fb-i zanda isabet etmektense h\u00fcsn-\u00fc zanda yan\u0131lmak daha hay\u0131rl\u0131d\u0131r.<\/p>\n

            Nil Yay\u0131nlar\u0131, \u201cUzla\u015f\u0131 K\u00fclt\u00fcr\u00fc\u201d (Konferanslar Serisi – 2) adl\u0131 kitaptan al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

            1980\u2019li y\u0131llar\u0131n ba\u015flar\u0131ndan itibaren G\u00fclen, dinler aras\u0131 kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anlay\u0131\u015f konusunda bir yakla\u015f\u0131m geli\u015ftirmeye ba\u015flam\u0131\u015f ve inan\u00e7lar\u0131n birbirlerine kar\u015f\u0131 ho\u015fg\u00f6r\u00fcl\u00fc olmalar\u0131n\u0131 sa\u011flayacak bir \u00e7er\u00e7eve olu\u015fturmu\u015ftur. G\u00fclen, s\u0131k s\u0131k yaz\u0131lar\u0131nda M\u00fcsl\u00fcmanlar ile gayr\u0131 m\u00fcslimler aras\u0131ndaki olumlu alg\u0131n\u0131n \u00f6nemini savunur. Bu yaz\u0131larda, insan\u0131 koruyan ve kategorik olarak insanlar aras\u0131nda ay\u0131r\u0131m yapmay\u0131 yasaklayan \u0130sl\u00e2m d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn dini-felsefi \u00e7er\u00e7evesinden hareketle, …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2801,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,122],"tags":[923,922,925,914,107,924,829,921],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2800"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2800"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2800\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2802,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2800\/revisions\/2802"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2801"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2800"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2800"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2800"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}