T\u00fcrkiye\u2019de 4 May\u0131s 2007 tarihinde 5649 nolu kanunla art\u0131k her y\u0131l \u201c\u0130stiklal Mar\u015f\u0131\u2019n\u0131n Kabul Edildi\u011fi G\u00fcn\u00fc ve Mehmet Akif Ersoy\u2019u Anma G\u00fcn\u00fc\u201d\u00a0 ilan edilmi\u015ftir. Kanaatimizce bu ve benzer anma toplant\u0131lar\u0131nda Akif\u2019in vurgulanmas\u0131 gereken en \u00f6nemli \u00f6zelliklerinden birisi de onun uzla\u015fmac\u0131 ki\u015fili\u011fidir.<\/p>\n

Uzla\u015fma Kavram\u0131<\/strong><\/p>\n

Uzla\u015fma (compromise), s\u00f6zl\u00fckte d\u00fc\u015fman ki\u015fi ya da gruplar aras\u0131nda bir anla\u015fma \u015fekli olarak tarif edil-mektedir. Burada her bir taraf \u015fuurlu olarak kar\u015f\u0131 taraf\u0131n baz\u0131 temel gerek\u00e7elerini kabul etme e\u011filimindedir. Uzla\u015fmada taraflar y\u00fczde y\u00fcz memnun de\u011fildir fakat yap\u0131lan pazarl\u0131klar ve gayretler sonunda belli bir denge sa\u011flanm\u0131\u015ft\u0131r. Uzla\u015fma s\u00fcrekli olabilece\u011fi gibi k\u0131sa s\u00fcreli de olabilir. Bu durumda uzla\u015fma dengesinin bozulmas\u0131 s\u00f6z konusudur.\u00a0 Uzla\u015fmada kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 \u00e7\u0131karlardan taviz verme durumu s\u00f6z konusudur.<\/p>\n

Uzla\u015fma kavaram\u0131 tolerans ya da ho\u015fg\u00f6r\u00fc kavram\u0131yla da yak\u0131ndan ilgilidir. Ho\u015fg\u00f6r\u00fc, bir ferdin veya bir toplumun farkl\u0131 olana tahamm\u00fcl g\u00f6stermesi, m\u00fcsamahal\u0131 hareket edebilmesidir. Ho\u015fg\u00f6r\u00fc, birlikte ya\u015fama k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn geli\u015ftirilmesi i\u00e7in gereklidir.\u00a0 Ho\u015fg\u00f6r\u00fcde farkl\u0131l\u0131k ve anla\u015fmazl\u0131klar yerine uyumlu noktalar \u00fczerinde durulur. Ho\u015fg\u00f6r\u00fc en k\u0131sa olarak \u201ckendin ya\u015fa fakat ba\u015fkalar\u0131n\u0131n ya\u015famas\u0131na da m\u00fcsaade et\u201d \u015feklinde, ifade edilebilir.<\/p>\n

Ziya G\u00f6kalp, m\u00fcsamaha ya da ho\u015fg\u00f6r\u00fc konusunda; farkl\u0131 fikirlerin ho\u015fg\u00f6r\u00fcyle kar\u015f\u0131lanabilece\u011fini fakat ahlaki kusurlar\u0131n ho\u015fg\u00f6r\u00fcyle kar\u015f\u0131lanmas\u0131n\u0131n toplumlara zarar verebilece\u011fini ifade etmi\u015ftir. Ona g\u00f6re tolerans sahibi bir kimse, insanlar\u0131 mant\u0131ki hatalar\u0131ndan dolay\u0131 itham etmese de, ahlaki kusurlar\u0131ndan dolay\u0131 onlar\u0131 ele\u015ftirebilmelidir. O bu anlamda ho\u015fg\u00f6r\u00fc ya da tolerans kelimesi yerine \u201cm\u00fcsaafe\u201d kelimesinin kullan\u0131lmas\u0131n\u0131 \u00f6nermektedir.<\/p>\n

Kelimenin s\u00f6zl\u00fck anlamlar\u0131n\u0131n \u00f6tesinde \u201cuzla\u015fma\u201d bir k\u00fclt\u00fcr hatta bir medeniyet meselesidir. Bu ba\u011flamda biz toplumlar\u0131 uzla\u015fmay\u0131 bilen ve bilmeyen ya da g\u00fc\u00e7l\u00fc bir uzla\u015fma k\u00fclt\u00fcr\u00fcne sahip olan ya da g\u00fc\u00e7l\u00fc bir uzla\u015fma k\u00fclt\u00fcr\u00fcne sahip olmayan toplumlar diye s\u0131n\u0131flayabiliriz. Di\u011fer insan ve toplumlarla uzla\u015fabilmek bir k\u00fclt\u00fcr ve medeniyet \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fcd\u00fcr. Bu seviyeye ula\u015famayan toplumlar kendi aralar\u0131ndaki sorunlar\u0131 \u015fiddet yoluyla \u00e7\u00f6zme e\u011filimindedirler.<\/p>\n

Uzla\u015fma k\u00fclt\u00fcr\u00fc a\u00e7\u0131s\u0131ndan M. Akif Ersoy incelendi\u011finde onun bu k\u00fclt\u00fcr\u00fcn en ideal temsilcilerinden birisi oldu\u011fu g\u00f6r\u00fclmektedir. Bu durum onun \u015fahsiyetiyle de yak\u0131ndan ilgilidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc o, her t\u00fcrl\u00fc ifrat ve tefritten uzak orta yolcu bir karakter yap\u0131s\u0131na sahiptir. Onun bu \u00f6zelli\u011fi eserlerine de yans\u0131m\u0131\u015ft\u0131r. Biz bu \u00e7er\u00e7evede Akif\u2019i uzla\u015fma k\u00fclt\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn en g\u00fczel \u00f6rneklerinden birisi olarak g\u00f6r\u00fcyoruz.<\/p>\n

Modern ve Geleneksel E\u011fitimi Uzla\u015ft\u0131ran Bir Ayd\u0131n<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019in en \u00f6nemli y\u00f6nlerinden birisi onun ald\u0131\u011f\u0131 e\u011fitimdir. O, Osmanl\u0131 modernle\u015fmesinin en yo\u011fun oldu\u011fu bir d\u00f6nemde d\u00fcnyaya gelmi\u015ftir. Bununla birlikte o, ailesinin de deste\u011fiyle e\u011fitim alan\u0131nda modernlikle gelenekselli\u011fi ba\u015far\u0131yla uzla\u015ft\u0131rabilmi\u015ftir.<\/p>\n

Akif\u2019in e\u011fitim durumuna bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, onun geleneksel ve modern e\u011fitim kuramlar\u0131n\u0131n her ikisinden de yararland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcyoruz. Bir tarafta Fatih gibi geleneksel ilim ve irfan faaliyetlerinin yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 bir merkez, \u00f6te yanda Tanzimat\u2019tan beri geli\u015fen modern e\u011fitim kurumlan. O, babas\u0131n\u0131n da deste\u011fiyle her iki \u00e7evreden de bal toplayan bir ar\u0131 gibidir. Bu \u201carmonici\u201d tutum ilerleyen y\u0131llarda onun d\u00fc\u015f\u00fcnce d\u00fcnyas\u0131na da yans\u0131m\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Akif, 1878 y\u0131l\u0131 \u015eubat ay\u0131 ba\u015flar\u0131nda (1295 Muharrem) 4 y\u0131l 4 ay ve 4 g\u00fcnl\u00fck iken geleneklere uyularak Fatih\u2019te \u201cEmir Buhari\u201d mahalle mektebinde ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Burada iki sene kadar okuduktan sonra 1879 y\u0131l\u0131 sonlar\u0131nda Fatih \u0130ptidaisine (\u0130lkokul) ge\u00e7mi\u015ftir. Ayr\u0131ca bu s\u0131ralarda babas\u0131ndan \u00f6zel Arap\u00e7a dersleri almaya ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. \u00dc\u00e7 y\u0131ll\u0131k ilkokulu bitiren Akif, 1882 y\u0131l\u0131nda Fatih Merkez R\u00fc\u015fdiyesine (Ortaokul) ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Akif, R\u00fc\u015fdiye tahsiline devam ederken bir taraftan haf\u0131zl\u0131\u011fa \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015f, babas\u0131ndan Arap\u00e7a okumaya devam etmi\u015ftir. Ayr\u0131ca, Fatih Camiinde ikindi namazlar\u0131 sonras\u0131, Selanik\u2019li Esad Dede\u2019den Fars\u00e7a okumu\u015ftur. Hoca Halis Efendi\u2019den de Arap\u00e7as\u0131n\u0131 ilerletmi\u015ftir. Bu s\u0131ralarda edebiyat zevki de geli\u015fip \u015eirazl\u0131 Haf\u0131z\u2019\u0131n Divan\u0131n\u0131, Sa\u2019di\u2019nin G\u00fclistan\u0131n\u0131, Mevlana\u2019n\u0131n Mesnevisini, Fuzuli\u2019nin Leyla ve Mecnun\u2019unu okumu\u015ftur. R\u00fc\u015fdiyedeki talebeli\u011finde ise T\u00fcrk\u00e7e, Arap\u00e7a, Fars\u00e7a ve Frans\u0131zca\u2019dan her s\u0131n\u0131fta daima birinci olmu\u015ftur.\u00a0 1885 y\u0131l\u0131nda \u00fc\u00e7 y\u0131ll\u0131k R\u00fc\u015fdiye\u2019yi bitiren \u00c2kif, ilk gen\u00e7lik y\u0131llar\u0131na geleneksel ve modern e\u011fitim imk\u00e2nlar\u0131n\u0131 en iyi \u015fekilde kullanarak girmi\u015ftir.<\/p>\n

\u0130lk ve ortaokul y\u0131llar\u0131n\u0131 m\u00fckemmel bir \u015fekilde de\u011ferlendiren \u00c2kif, kendisine meslek se\u00e7me a\u015famas\u0131na geldi\u011finde, babas\u0131 onu serbest b\u0131rakm\u0131\u015ft\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc o, o\u011flunun en iyi karar\u0131 verebilecek bir olgunlu\u011fa ula\u015ft\u0131\u011f\u0131na inan\u0131yordu. Bu durum, ayn\u0131 zamanda ona verilen bilgi ve karakter e\u011fitimine olan g\u00fcvenin de bir g\u00f6stergesiydi. Akif, b\u00f6ylesi \u00f6nemli bir konuda hi\u00e7 teredd\u00fct etmeden karar\u0131n\u0131 vermi\u015f ve d\u00f6nemin g\u00f6zde okullar\u0131ndan birisi olan M\u00fclkiye Mektebi\u2019ni (Siyasal Bilgiler) se\u00e7mi\u015ftir.\u00a0 M\u00fclkiye Mektebi\u2019nin iki senelik y\u00fcksek k\u0131sm\u0131na ba\u015flayan Akif, burada birinci s\u0131n\u0131fta okurken hayat\u0131n\u0131n dire\u011fi mesabesindeki babas\u0131n\u0131 kaybetmi\u015ftir. Bu ac\u0131ya evlerinin yanmas\u0131 da eklenince, b\u00fcy\u00fck bir zorluk ve s\u0131k\u0131nt\u0131 i\u00e7ine d\u00fc\u015ft\u00fc. Bunun \u00fczerine Baytar Mektebine ge\u00e7mek zorunda kalm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Mescit – Laboratuar Uzla\u015fmas\u0131 ve Fak\u00fclte Birincili\u011fi<\/strong><\/p>\n

Akif, Baytar Mektebi\u2019nde okurken \u00e7o\u011fu doktor ve dindar kimseler olan hocalar\u0131ndan \u00e7ok istifade etmi\u015ftir. Kendisi bu durumu \u015f\u00f6yle ifade etmektedir: \u201cBaytar Mektebinde olan hocalar\u0131m\u0131z\u0131n ekserisi doktordu. Bunlar da hem mesleklerinde y\u00fcksek, hem de dini salabet erbab\u0131 idiler. Bunlar\u0131n telkinleri de dini terbiyem \u00fczerinde m\u00fcessir olmu\u015ftur. \u0130\u00e7lerinde Bakteriyoloji muallimi Rifat H\u00fcsamettin Pa\u015fa gibi k\u0131ymetli hocalar\u0131m\u0131z vard\u0131.\u201d\u00a0 \u00c7ocuklu\u011fundan beri modern ve geleneksel de\u011ferleri uyum i\u00e7inde y\u00fcr\u00fcten Akif, \u00e7ift kanatl\u0131 bir ku\u015f gibi okulun mescidine de laboratuar\u0131na da ayn\u0131 \u015fevk ve arzu ile devam etmi\u015ftir.\u00a0 Bu ba\u015far\u0131l\u0131 uzla\u015f\u0131n\u0131n bir sonucu olarak Akif, okulunu birincilikle bitirmi\u015ftir.<\/p>\n

Onun okul birincisi olmas\u0131nda tatl\u0131 bir rekabetin de pay\u0131 vard\u0131r. Akif\u2019in s\u0131n\u0131f arkada\u015flar\u0131 aras\u0131nda biri Er-meni di\u011feri de Yahudi olan iki rakibi vard\u0131. O, s\u0131n\u0131f birincili\u011fini onlara b\u0131rakmak istemiyordu. Bunun i\u00e7in gece g\u00fcnd\u00fcz \u00e7al\u0131\u015farak bu yar\u0131\u015f\u0131 birinci bitirmeyi ba\u015farm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Manevi E\u011fitime Devam<\/strong><\/p>\n

Akif, Veterinerlik Fak\u00fcltesi\u2019nde okurken bir taraftan derslerine b\u00fcy\u00fck bir ciddiyetle \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken, \u00f6te yandan da s\u0131k s\u0131k Kur\u2019an okuyor ve Ortaokul y\u0131llar\u0131nda ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 haf\u0131zl\u0131\u011f\u0131n\u0131 tamamlamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yordu. Nitekim fak\u00fclteyi bitirdikten k\u0131sa bir s\u00fcre sonra haf\u0131zl\u0131\u011f\u0131n\u0131 da tamamlam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0 Yine Akif\u2019in 1920\u2019lere kadar bir Kur\u2019an Tefsiri olan Celaleyn Tefsirini 18 defa okudu\u011fu bilinmektedir.\u00a0 B\u00f6ylece Akif, bir taraftan modern bilimleri \u00f6\u011frenirken geleneksel bilgi ve hikmetten de kopmuyor ikisini birlikte g\u00f6t\u00fcrmeyi ba\u015far\u0131yordu. Bu ve benzer gayretleriyle o, maddi ve manevi alanlar\u0131 en m\u00fckemmel bir \u015fekilde uzla\u015ft\u0131rm\u0131\u015f oluyordu.<\/p>\n

Hayata Uzla\u015f\u0131 Penceresinden Bakan Bir Ayd\u0131n Do\u011fu ve Bat\u0131 Uzla\u015fmas\u0131<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019in gerek kendi ya\u015fant\u0131s\u0131 gerek eserleri incelendi\u011finde onun hayata adeta uzla\u015f\u0131 penceresinden bakt\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. O, uzla\u015f\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fc bir hayat felsefesi haline getirmi\u015ftir. Akif, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 co\u011frafyan\u0131n da ilham\u0131yla bir\u00e7ok alanda ideal bir uzla\u015fma k\u00fclt\u00fcr\u00fc olu\u015fturmay\u0131 ba\u015farabilen ender ayd\u0131nlar\u0131m\u0131zdan birisidir.<\/p>\n

Asya ve Avrupa aras\u0131nda kalan bir co\u011frafyan\u0131n insan\u0131 olan Akif, Do\u011fu de\u011ferleriyle Bat\u0131 de\u011ferlerini bir armoni i\u00e7erisinde uzla\u015ft\u0131rmay\u0131 ba\u015farm\u0131\u015ft\u0131r. Onun en \u00e7ok sevdi\u011fi insan tipi bu uzla\u015f\u0131y\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirebilen in-sanlard\u0131r. O, bu ba\u011flamda ideal bir tip olarak Baytar Miralay\u0131 (Albay) \u0130brahim Beyi kar\u015f\u0131m\u0131za \u00e7\u0131karmaktad\u0131r. \u0130brahim Bey, Akif \u00fczerinde derin izler b\u0131rakm\u0131\u015f \u015fah\u0131slardan birisidir. Akif bu zat\u0131n vefat\u0131 dolay\u0131s\u0131yla Safahat\u2019 ta ge\u00e7en \u201cMerhum \u0130brahim Bey\u201d ba\u015fl\u0131kl\u0131 bir \u00f6n yaz\u0131 ve mersiye yazm\u0131\u015ft\u0131r. Y\u00fcksek ilmi ve ahlaki \u00f6zellikler ta\u015f\u0131yan bu \u015fah\u0131s Akif\u2019in en \u00e7ok sevdi\u011fi insanlardan birisidir. Akif bu \u015fah\u0131sla Adana civar\u0131nda memuriyet dola-y\u0131s\u0131yla tan\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Mithat Cemal Akif\u2019in \u0130brahim Bey\u2019e kar\u015f\u0131 olan duygular\u0131n\u0131 \u015f\u00f6yle ifade etmektedir: \u201cAkif iki adam\u0131 sevmezdi. Avrupa\u2019ya tak\u0131l\u0131p memleketinin topra\u011f\u0131na i\u011freti basan\u0131… Bir de ka\u015flar\u0131na kadar \u015eark\u2019a batarak g\u00f6z\u00fc Avrupa\u2019y\u0131 g\u00f6rmeyeni… Halbuki Baytar Miralay\u0131 \u0130brahim Bey hem \u015eark, hem Garp adam\u0131yd\u0131 ve Akif bu ihtiyara a\u015f\u0131kt\u0131.\u201d<\/p>\n

Akif\u2019in okudu\u011fu Do\u011fu ve Bat\u0131 klasiklerine bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda onun bu uzla\u015f\u0131y\u0131 ne denli ba\u015far\u0131yla yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde g\u00f6rmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr:<\/p>\n

Muallakat, Haf\u0131z, Sa\u2019di, Mevlana, Fuz\u00fcli, Baki, S\u00fcleyman \u00c7elebi, Nef\u2019i, Nedim, \u015eeyh\u00fclislam Yahya, \u015eeyh Galib, Akif Pa\u015fa, onun okudu\u011fu baz\u0131 Do\u011fu k\u0131lasikleridir. Yine, Hersekli Arif Hikmet, \u015einasi, Recaizade Ekrem, Osman \u015eems, Muallim Cudi kendi d\u00f6neminde okunan ve Akif\u2019in de okudu\u011fu kimselerdir. O, ayr\u0131ca Hint edebiyat\u0131ndan da \u0130bn-i Far\u0131z, Feyzi-i Hindi, Nabiga, M\u00fctenebbi, Ebu Temmam, Buhturi, Muhte\u015fem-i Ka\u015fani, Ebu Firas, Muhammed \u0130kbal\u2019i okumu\u015ftur. O, Bat\u0131 d\u00fcnyas\u0131ndan Victor Hugo, Erneste Renan, Anatole France, Alfre de Musset, La Martine, Rousseau, Seinkiewicz, Alponse Daudet, Emil Zola, Alexendre Dumas Fils gibi yazarlar\u0131 da okumu\u015ftur.<\/p>\n

Akif, Do\u011fu ve Bat\u0131 uzla\u015fmas\u0131 ba\u011flam\u0131nda bir\u00e7ok re\u00e7ete sunmaktad\u0131r. Onlardan birisi Bat\u0131 bilimi kar\u015f\u0131s\u0131n-da tak\u0131n\u0131lacak tav\u0131rd\u0131r. O bu konuda \u015f\u00f6yle demektedir:<\/p>\n

Al\u0131n\u0131z ilmini Garb\u2019\u0131n, al\u0131n\u0131z san\u2019at\u0131n\u0131;<\/strong><\/p>\n

Veriniz hem de mesainize son s\u00fcr \u2019atini.<\/strong><\/p>\n

\u00c7\u00fcnk\u00fc milliyeti yok san\u2019at\u0131n, ilmin; yaln\u0131z,<\/strong><\/p>\n

\u00a1yi hat\u0131rda tutun etti\u011fim ihtar\u0131 demin:<\/strong><\/p>\n

B\u00fct\u00fcn edv\u00e2r-\u0131 terakkiyi yar\u0131p ge\u00e7mek i\u00e7in <\/strong><\/p>\n

Kendi \u201cm\u00e2hiyyet-i r\u00fbhiyye”niz olsun k\u0131lavuz.<\/strong><\/p>\n

\u00c7\u00fcnk\u00fc beyh\u00fbdedir \u00fcmm\u00eed-i sel\u00e2met onsuz. <\/strong><\/p>\n

Burada dikkat \u00e7eken noktalardan birisi Akif\u2019in ilim ve teknolojinin milliyeti olmad\u0131\u011f\u0131na inanmas\u0131d\u0131r. Bundan maksad\u0131, ilim ve teknolojinin asla milli ya da k\u00fclt\u00fcrel de\u011ferler ta\u015f\u0131mad\u0131\u011f\u0131 ya da ta\u015f\u0131yamayaca\u011f\u0131 de\u011fil-dir. O da bunlar\u0131n belli oranda de\u011fer a\u015f\u0131layabilece\u011fi ger\u00e7e\u011fini kabul etmektedir. Fakat biz kendi ruhumuzu ya da \u00f6z benli\u011fimizi korursak bunlar\u0131n zarar\u0131 asgari d\u00fczeyde kalacakt\u0131r. Onun \u201c\u00f6z benlik\u201d kavram\u0131na \u00e7ok fazla vurgu yapmas\u0131n\u0131n sebebi budur. O, yeni nesle verilmesi gereken e\u011fitim ve bu ba\u011flamda dikkat edilmesi gereken temel nokta konusunda \u015f\u00f6yle demektedir:<\/p>\n

Evet, ul\u00fbmunu asr\u0131n \u015febaba \u00f6\u011fretelim;<\/strong><\/p>\n

Mukaddesata, fakat \u00e7ok\u00e7a ihtiram edelim. \u2003<\/strong><\/p>\n

Ayd\u0131n ve Halk Uzla\u015fmas\u0131<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019in ger\u00e7ekle\u015ftirdi\u011fi en \u00f6nemli uzla\u015f\u0131 alanlar\u0131ndan birisi de ayd\u0131n ve halk uzla\u015fmas\u0131d\u0131r. O, bu uzla\u015f\u0131y\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirebilmek i\u00e7in her iki taraf\u0131n hatalar\u0131n\u0131 ve bundan sonra yapmalar\u0131 gereken \u015feyleri a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymu\u015ftur. O, toplumu halk ve ayd\u0131nlar olmak \u00fczere iki ana kategoriye ay\u0131rmaktad\u0131r. Bunlar\u0131n ili\u015fkisini de organizmac\u0131 bir yakla\u015f\u0131mla insana benzetmektedir. Bu benzetmeye g\u00f6re ayd\u0131nlar toplumun beynini halk da v\u00fccudunu temsil etmektedir:<\/p>\n

Milletin beyni sayarsak m\u00fctefekkir k\u0131sm\u0131,<\/strong><\/p>\n

Bilmemiz l\u00e2z\u0131m olur halk\u0131 da elbet cismi?<\/strong><\/p>\n

Ona g\u00f6re ayd\u0131nlar ve halk aras\u0131nda dengeli bir b\u00fct\u00fcnle\u015fmenin sa\u011flanamad\u0131\u011f\u0131 toplum sa\u011fl\u0131ks\u0131zd\u0131r. B\u00f6yle bir toplum adeta fel\u00e7li bir hasta gibidir ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuzlu\u011fa a\u00e7\u0131kt\u0131r:<\/p>\n

Bir cemaat ki dima\u011f\u0131nda d\u00f6nen hissiyyat,<\/strong><\/p>\n

Cismin asab\u0131na gelmez, durur ahengi hayat;<\/strong><\/p>\n

Felcin a\u2019raz\u0131n\u0131 g\u00f6stermeye ba\u015flar a\u2019za.<\/strong><\/p>\n

B\u00f6yle bir b\u00fcnye i\u00e7in vermeli her h\u00fckme r\u0131za?<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019in ideal toplum anlay\u0131\u015f\u0131nda ayd\u0131nlar halka \u00f6nc\u00fcl\u00fck etmesi gereken ki\u015filerdir. Ona g\u00f6re halk, kendine \u00f6nc\u00fcl\u00fck eden kimseler olmad\u0131\u011f\u0131 takdirde bocalama i\u00e7erisinde kal\u0131r:<\/p>\n

Adam ister yal\u0131n\u0131z etmeye bir kavmi adam!<\/strong><\/p>\n

Do\u011fru yol i\u015fte budur, gel, diye sen bir y\u00fcr\u00fc de<\/strong>,<\/p>\n

O zaman bak ne ko\u015fanlar g\u00f6receksin s\u00fcr\u00fcde!<\/strong><\/p>\n

Ba\u015f\u0131 bo\u015f kald\u0131 m\u0131, zir\u00e2, \u015fa\u015f\u0131r\u0131p ber-mu\u2019t\u00e2d,<\/strong><\/p>\n

Bulamaz kendili\u011finden yolu asl\u00e2 efr\u00e2d.<\/strong><\/p>\n

Ona g\u00f6re ayd\u0131nlara d\u00fc\u015fen birinci g\u00f6rev, millete her konuda \u00f6nc\u00fcl\u00fck etmektir. Fakat maalesef ayd\u0131nlar\u0131n b\u00fcy\u00fck k\u0131sm\u0131 bu g\u00f6revlerini hakk\u0131yla yerine getirememektedir:<\/p>\n

Milletin, memleketin b\u00f6yle sef\u00eel olmas\u0131na <\/strong><\/p>\n

Bir sebep varsa, hav\u00e2ss\u0131n geriden bakams\u0131d\u0131r…<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019e g\u00f6re de\u011fi\u015fim s\u00fcrecinde ayd\u0131nlar\u0131n anlamas\u0131 gereken en \u00f6nemli noktalardan bir di\u011feri de her milletin geli\u015fip ilerlemesinin kendi \u015fartlar\u0131 i\u00e7inde ele al\u0131nmas\u0131n\u0131n gereklili\u011fidir. Dolay\u0131s\u0131yla bu da milletlere g\u00f6re de\u011fi\u015fiklik g\u00f6stermektedir. Bir milletin ba\u015fka bir milleti aynen taklit etmesi \u00e7o\u011fu zaman h\u00fcsranla bitmektedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Akif\u2019e g\u00f6re k\u00fclt\u00fcrel farkl\u0131l\u0131klar geli\u015fme yolunda belirleyici olma \u00f6zelli\u011fine sahiptir:<\/p>\n

M\u00fctefekkirleriniz anlam\u0131yorlar san\u0131r\u0131m,<\/strong><\/p>\n

Ki \u00e7emenz\u00e2r-\u0131 terakk\u00eede at\u0131lm\u0131\u015f her ad\u0131m,<\/strong><\/p>\n

De\u011fi\u015fir b\u00fcsb\u00fct\u00fcn akv\u00e2ma, cema\u2019ate g\u00f6re;<\/strong><\/p>\n

Ba\u015fka bir kavmin izinden y\u00fcr\u00fcmek \u00e7ok kerre,<\/strong><\/p>\n

Adet\u00e2 m\u00fchlik olur; sonra ne var her millet,<\/strong><\/p>\n

G\u00f6zetir seyr-i tek\u00e2m\u00fclde birer ayr\u0131 cihet<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019e g\u00f6re, ayd\u0131nlar\u0131n anlamas\u0131 gereken \u00e7ok \u00f6nemli noktalardan birisi de insanl\u0131\u011f\u0131n bir ko\u015fuda oldu-\u011fudur. Bu ko\u015funun biti\u015f noktas\u0131 Allah\u2019\u0131n takdir etti\u011fi bir yerdir. Her toplum ister istemez bu noktaya do\u011fru ko\u015fmaktad\u0131r. Fakat takip edecekleri yol birbirinden farkl\u0131d\u0131r. Bu milletlerin farkl\u0131 ruh k\u00f6klerinden ya da farkl\u0131 k\u00fclt\u00fcrlerinden kaynaklanmaktad\u0131r. Ayd\u0131nlar\u0131n en b\u00fcy\u00fck g\u00f6revlerinden birisi kendi milletlerinin \u201cmahiyetini\u201d ya da k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fc kavray\u0131p ona uygun bir geli\u015fme program\u0131 haz\u0131rlamakt\u0131r. Ona g\u00f6re kendimizi Avrupa mede-niyetine uydurmak yerine, o medeniyetten kendi k\u00fclt\u00fcr yap\u0131m\u0131z do\u011frultusunda yararlanmal\u0131y\u0131z. Bu i\u015flemi ger\u00e7ekle\u015ftirirken de asla kuru bir taklit yolu izlememeliyiz.<\/p>\n

Bir de hat\u0131rlam\u0131yorlar ki, um\u00fbmen be\u015ferin,<\/strong><\/p>\n

D\u00e2im\u00e2 ko\u015ftu\u011fu son maksada y\u00fckselmek i\u00e7in;<\/strong><\/p>\n

Tutacak silsile akv\u00e2ma de\u011fildir hep bir;\u2003<\/strong><\/p>\n

Belki her millet i\u00e7in ancak o \u201cm\u00e2hiyyet\u201dtir, <\/strong><\/p>\n

Ki kopar kendisinin r\u00fbh-i um\u00fbm\u00eesinden. <\/strong><\/p>\n

\u015eimdi, bir kavmin i\u00e7inden m\u00fctefekkir ge\u00e7inen <\/strong><\/p>\n

Z\u00fcmre evvelce bu \u201cm\u00e2hiyyet\u201di takdir ederek, <\/strong><\/p>\n

Sonra ka\u00e7 safhas\u0131 mevc\u00fbd ise tenv\u00eer ederek, <\/strong><\/p>\n

Akif, ayd\u0131nlar\u0131n kendi milletlerinin k\u00fclt\u00fcr\u00fcne g\u00f6re bir geli\u015fme ve ilerleme program\u0131 haz\u0131rlad\u0131klar\u0131nda halk\u0131n da onlar\u0131n pe\u015finden gidece\u011fini ileri s\u00fcrmektedir:<\/p>\n

\u00c7ekecek oldu mu \u00f6nden o \u0130l\u00e2hi feneri;<\/strong><\/p>\n

Arkas\u0131ndan da cem\u00e2at y\u00fcr\u00fcr art\u0131k ileri . <\/strong><\/p>\n

Bu durumda ayd\u0131n art\u0131k milletin ruhu h\u00fckm\u00fcne gelmi\u015f olur:<\/p>\n

R\u00fbhudur \u00e7\u00fcnk\u00fc karanl\u0131kta elinden yedecek,<\/strong><\/p>\n

Yolcu \u015fa\u015fk\u0131n m\u0131 ki dursun, m\u00fctem\u00e2d\u00eegidecek. <\/strong><\/p>\n

Ac\u0131 ve N\u00fckte Uzla\u015fmas\u0131<\/strong><\/p>\n

Akif\u2019in eserlerinin ana temalar\u0131ndan birisi ac\u0131 ve \u0131zd\u0131rapt\u0131r. O, milletin \u00e7ekti\u011fi s\u0131k\u0131nt\u0131lar\u0131 kendi y\u00fcre\u011finde ya\u015fam\u0131\u015f ve bunlar\u0131 eserlerine ta\u015f\u0131m\u0131\u015ft\u0131r. O, Safahat\u2019taki \u00fcz\u00fcnt\u00fc havas\u0131n\u0131 \u015f\u00f6yle ifade etmektedir:<\/p>\n

Safahat\u0131mda, evet, \u015fi\u2019r arayan hi\u00e7 bulamaz;<\/strong><\/p>\n

Yaln\u0131z bir yeri hakk\u0131nda \u201chazin i\u015fte bu!\u201d der.<\/strong><\/p>\n

K\u00fcfe? Yok. Kahve? Hay\u0131r. Hasta? De\u011fil. <\/strong><\/p>\n

Hangisi ya? \u00dc\u00e7 bu\u00e7uk nazma g\u00f6m\u00fclm\u00fc\u015f koca bir \u00f6mr-i heder! <\/strong><\/p>\n

Bununla birlikte Akif\u2019in belki a\u011f\u0131r matem havas\u0131n\u0131 biraz da\u011f\u0131tmak, \u00fcz\u00fcnt\u00fcyle sevin\u00e7 aras\u0131nda bir uzla\u015f\u0131 sa\u011flamak i\u00e7in, Safahat\u0131nda bir\u00e7ok n\u00fckteye de yer verdi\u011fini g\u00f6r\u00fcyoruz. Bu y\u00f6n\u00fcyle Safahat\u2019tan k\u00fc\u00e7\u00fck bir n\u00fckte kitab\u0131 bile \u00fcretmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. \u00d6rne\u011fin \u201cRessam Hakl\u0131\u201d\u00a0 isimli manzumesinde k\u00f6r\u00fc k\u00f6r\u00fcne taklidin insanlar\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcrebilece\u011fi komik durumu anlatmaktad\u0131r. Akif\u2019in g\u00fcnl\u00fck hayat\u0131nda yeri geldik\u00e7e n\u00fckteler yapt\u0131\u011f\u0131 da bilinmektedir. \u00d6rne\u011fin o, sofra kuruldu\u011funda misafirlerini yeme\u011fe davet ederken \u201cCael Hak\u201d diyerek, tebess\u00fcm ve latifelerle sofraya buyur ederdi.<\/p>\n

Bir g\u00fcn Akif\u2019in hasta oldu\u011fu bir s\u0131rada muzip, ayn\u0131 zamanda sa\u00e7\u0131 sakal\u0131 da\u011f\u0131n\u0131k bir arkada\u015f\u0131 onu ziyarete gelir. Adam, hastal\u0131ktan dolay\u0131 yata\u011f\u0131nda biraz bak\u0131ms\u0131z kalan Akif\u2019e \u015f\u00f6yle seslenir:<\/p>\n

-Akif Bey ne bu hal, maymuna d\u00f6nm\u00fc\u015fs\u00fcn\u00fcz kuzum maymuna! Bunun \u00fczerine Akif, hi\u00e7 \u00fczerine al\u0131nmadan yava\u015f\u00e7a \u00f6b\u00fcr tarafa y\u00f6nelmi\u015f ve:<\/strong><\/p>\n

-O zaman biz de y\u00fcz\u00fcm\u00fcz\u00fc duvara d\u00f6neriz dostum diye, cevap vermi\u015ftir.<\/strong><\/p>\n

Bir g\u00fcn Mecliste memurlar\u0131n maa\u015flar\u0131yla ilgili bir kanun teklifinin m\u00fczakereleri esnas\u0131nda, metni okuyan memur yanl\u0131\u015fl\u0131kla \u201cme\u2019murin\u201d (memurlar) diyece\u011fi yerde \u201cmemureyn\u201d (iki memur) demi\u015fti. Bunun \u00fczerine Akif, dayanamad\u0131 ve \u015f\u00f6yle seslendi:<\/p>\n

-Me\u2019mureyn olsa hi\u00e7 problem de\u011fil, onlar\u0131 balla kaymakla besleriz.<\/p>\n

Akif, bazen tart\u0131\u015fmalarda, kendilerine sadece Bat\u0131\u2019n\u0131n de\u011ferlerini referans alanlara; -Durun ben size \u201cAvrupa ayetleri okuyay\u0131m\u201d der, onlara Avrupal\u0131 bilim adamlar\u0131ndan baz\u0131 nakiller yapar ve onlar\u0131 iknaederdi.<\/p>\n

Akif, yapmac\u0131k jest ve mimiklerle \u015fiir okuyanlardan pek ho\u015flanmazd\u0131. Bir g\u00fcn b\u00f6yle birisi Taceddin Dergah\u0131nda onun B\u00fclb\u00fcl \u015fiirini okur. Bu okuyu\u015fa can\u0131 s\u0131k\u0131lan Akif, \u015f\u00f6yle der:<\/p>\n

-Bu b\u00fclb\u00fcl bizim b\u00fclb\u00fcle benziyordu; amma, adam ne kanad\u0131n\u0131 b\u0131rakt\u0131, ne kuyru\u011funu.<\/p>\n

Akif, o\u011flu Emin\u2019e M\u0131s\u0131r\u2019da Kur\u2019an \u00f6\u011fretmektedir. Fakat Emin bu i\u015fin \u00fczerine fazla d\u00fc\u015fmez. Ramazan ay\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 Tebbet Suresini ancak Kadir gecesinde ezberler. Ama yine de \u00fc\u00e7-d\u00f6rt yanl\u0131\u015f\u0131 \u00e7\u0131kar. O\u011flunu biraz s\u0131k\u0131\u015ft\u0131rmak isteyen Akif\u2019e Emin \u015f\u00f6yle serzeni\u015fte bulunur:<\/p>\n

-Baba beni haf\u0131z m\u0131 etmek istiyorsun?<\/p>\n

Bunun \u00fczerin Akif, o\u011fluna \u015fu latif cevab\u0131 verir:<\/p>\n

-O\u011flum, b\u00f6yle bir \u015fey akl\u0131m\u0131n k\u00f6\u015fesinden bile ge\u00e7medi. Farz\u0131 muhal b\u00f6yle bir d\u00fc\u015f\u00fcncem olsa; bu gidi\u015fle seni haf\u0131z yapmaya benim gibi bir \u201c\u00f6mr\u00fc be\u015fer\u201d (bir ki\u015finin \u00f6mr\u00fc) de\u011fil, \u00f6mr\u00fc be\u015feriyet (b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n \u00f6mr\u00fc) bile yeti\u015fmez evlad\u0131m!<\/p>\n

Akif, M\u0131s\u0131r\u2019dayken T\u00fcrkiye\u2019deki baz\u0131 dostlar\u0131ndan bekledi\u011fi mektup ve haberleri alamaz. Buna \u00e7ok \u00fcz\u00fcl\u00fcr. B\u00f6yle bir dostu Akif\u2019in annesinin vefat\u0131 dolay\u0131s\u0131yla ona bir ba\u015f sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 haberi ula\u015ft\u0131r\u0131r. Bunun \u00fczerin Akif ona \u015f\u00f6yle serzeni\u015fte bulunur:<\/p>\n

– Ey dostum, senden bir haber \u00e7\u0131kmas\u0131 i\u00e7in illa da bizim evden bir cenaze mi \u00e7\u0131kmas\u0131 gerekirdi!<\/p>\n

B\u00fct\u00fcn bu \u00f6rnekler, onun \u00fcz\u00fcnt\u00fcyle sevinci uzla\u015ft\u0131rabilen uzla\u015ft\u0131r\u0131c\u0131 ki\u015fili\u011finin bir sonucudur.<\/p>\n

M\u00fc\u2019min ve K\u00e2fir Uzla\u015fmas\u0131<\/strong><\/p>\n

Akif, uzla\u015ft\u0131rma anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131 o kadar ileri g\u00f6t\u00fcrm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, en uzla\u015fmaz zannedilen kesimlerde bile ortak noktalar aram\u0131\u015ft\u0131r. \u00d6rne\u011fin o, Allah\u2019dan sadece m\u00fc\u2019minler i\u00e7in merhamet dilemekle yetinmemi\u015f, m\u00fclhitlere daha \u00e7ok merhamet istemi\u015ftir. Onun bu h\u00fcmanist yakla\u015f\u0131m\u0131 Mevlana\u2019y\u0131 hat\u0131rlatmaktad\u0131r:<\/p>\n

M\u00fc\u2019minlere imdada yeti\u015f merhametinle,<\/strong><\/p>\n

M\u00fclhidlere lakin daha \u00e7ok merhamet eyle:<\/strong><\/p>\n

G\u00fcmrahlar\u0131nd\u0131r ki karanl\u0131klara dalm\u0131\u015f,<\/strong><\/p>\n

Bir rehber olur necm-i emel yok da bunalm\u0131\u015f!<\/strong><\/p>\n

Sensin bu \u015febistana s\u00fcren onlar\u0131 elbet,<\/strong><\/p>\n

Senden do\u011facak do\u011fsa da bir fecr-i hidayet. <\/strong><\/p>\n

Akif, iman a\u00e7\u0131s\u0131ndan m\u00fc\u2019minle k\u00e2fir aras\u0131nda \u00e7ok ince bir \u00e7izginin oldu\u011funu ifade etmektedir. Her iki z\u00fcmre de Allah\u2019\u0131n kuludur. Akif, bu ortak noktadan hareketle bunlar\u0131n bile belli oranda anla\u015fmas\u0131n\u0131 arzulamaktad\u0131r. Akif\u2019e g\u00f6re d\u00fcnyadaki insanlar\u0131n birbirleriyle anla\u015famamas\u0131 \u00e7ok \u015fa\u015f\u0131lacak bir olayd\u0131r:<\/p>\n

M\u00fclhid de senin, kalb-i muvahhid de senindir;<\/strong><\/p>\n

\u0130lhad ile tevhid nedir? Men\u015fei hep bir.<\/strong><\/p>\n

\u00d6yleyse nedir bu tefav\u00fct ara yerde?<\/strong><\/p>\n

Esbab-\u0131 tehal\u00fcf nedir efk\u00e2r-\u0131 be\u015ferde? <\/strong><\/p>\n

Uzla\u015f\u0131c\u0131 Bir Siyaset\u00e7i<\/strong><\/p>\n

Akif, 5 Haziran 1920\u2019de Burdur\u2019dan milletvekili se\u00e7ildi\u011fine dair mazbatas\u0131n\u0131 alm\u0131\u015ft\u0131r. B\u00fct\u00fcn hayat\u0131 boyunca ate\u015fli bir k\u00fcrs\u00fc hatibi, dinleyicileri hislendiren ve heyecanland\u0131ran bir vaiz olarak bilinen Akif, Meclis\u2019te \u00e7ok aktif bir g\u00f6r\u00fcnt\u00fc sergilememi\u015ftir. Bunda m\u00fctevaz\u0131 \u015fahsiyetinin, siyasi \u00e7eki\u015fmelerden ho\u015flanmayan ruh yap\u0131s\u0131n\u0131n ve belki biraz da \u015fair al\u0131nganl\u0131\u011f\u0131n\u0131n etkisi oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilir. Bununla birlikte onun ilk milletvekilli\u011fi y\u0131llar\u0131nda aktif bir vekillik yapmaya niyet etti\u011fini g\u00f6r\u00fcyoruz.<\/p>\n

\u00d6rne\u011fin, 1921 y\u0131l\u0131nda h\u00fck\u00fcmet Anadolu\u2019da bir \u201c\u0130slam Kongresi\u201d toplamay\u0131 hedefliyordu. Ama\u00e7, bir taraftan \u0130slam d\u00fcnyas\u0131n\u0131n deste\u011fini almak bir taraftan da \u0130ngilizlerin ayn\u0131 tarihlerde Mekke\u2019de planlad\u0131klar\u0131 \u0130slam Kongresi\u2019ni akamete u\u011fratmakt\u0131. Bunun i\u00e7in, M. Kemal Pa\u015fa\u2019n\u0131n da iste\u011fi ile bir heyet olu\u015fturuldu. Heyette d\u00f6nemin \u015eer\u2019iyye Vekili Mustafa Fehmi Efendi, Mehmet Akif, E\u015fref Edip ve ba\u015fk\u00e2tip Recep Peker vard\u0131r. Heyet derhal \u00e7al\u0131\u015fmalara ba\u015flad\u0131 ve \u0130slam \u00c2lemine hitap edecek bir beyanname haz\u0131rlad\u0131. Tam bu s\u0131rada Eski\u015fehir\u2019deki geriye \u00e7ekilme olay\u0131 ve Yunan ordular\u0131n\u0131n Sakarya\u2019ya dayanmas\u0131 \u00fczerine Akif\u2019in de \u00e7ok \u00f6nemli g\u00f6revler \u00fcstlenece\u011fi bu giri\u015fim sonu\u00e7suz kalm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Onun aktif olma iste\u011fini g\u00f6steren bir di\u011fer \u00f6rnek de gizli bir oturumda yapt\u0131\u011f\u0131 konu\u015fmad\u0131r. O, B\u00fcy\u00fck Millet Meclisi\u2019nin 8 \u015eubat 1921 g\u00fcnk\u00fc gizli celse olarak yap\u0131lan 147. oturumunda s\u00f6z alm\u0131\u015ft\u0131r. Bir g\u00fcn \u00f6nce de yani 7 \u015eubat 1921 tarihinde yazd\u0131\u011f\u0131 \u0130stiklal Mar\u015f\u0131n\u0131 Maarif Vek\u00e2leti\u2019ne g\u00f6ndermi\u015ftir. Akif, Meclisin bu gizli oturumunda Londra Konferans\u0131\u2019na (21 \u015eubat 1921) kat\u0131l\u0131m y\u00fcz\u00fcnden Ankara ve \u0130stanbul aras\u0131nda ortaya \u00e7\u0131kan temsil problemi \u00fczerine s\u00f6z alm\u0131\u015ft\u0131r. Bu s\u0131rada Ankara taraf\u0131ndan \u0130stanbul\u2019a g\u00f6nderilmek \u00fczere bir telgraf yaz\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Meclis ad\u0131na g\u00f6nderilecek bu tasla\u011f\u0131 okuyan Akif, bunun \u00e7ok a\u011f\u0131r ifadeler i\u00e7erdi\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fc\u015f ve daha uzla\u015fmac\u0131 bir telgraf tasla\u011f\u0131 haz\u0131rlam\u0131\u015ft\u0131r. Bununla birlikte o, yer yer \u0130stanbul\u2019u da ele\u015ftirmekten geri durmam\u0131\u015ft\u0131r: \u201c…Ecnebiler Devletimizin b\u00fct\u00fcn varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 payimal etmi\u015fler, en tabii hukukunu \u00e7i\u011fnemekten s\u0131k\u0131lmam\u0131\u015flard\u0131r. Bu tecav\u00fczlere di\u011fer taraflardan evvel maruz kalan ve el\u2019an ecnebi tahakk\u00fcm\u00fc alt\u0131nda ba\u015f bile kald\u0131ramayan \u0130stanbul\u2019un bu ahvali g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde tutarak ona g\u00f6re bir vaziyet ittihaz etmesi zaruri iken, makus bir istikamet almas\u0131 cidden mucibi teess\u00fcft\u00fcr.”<\/p>\n

Akif de Londra Konferans\u0131na \u00f6ncelikle Ankara\u2019n\u0131n kat\u0131lmas\u0131 gerekti\u011fini savunmu\u015ftur: \u201cBug\u00fcn \u0130stanbul\u2019un uhdei hamiyetine d\u00fc\u015fen en m\u00fchim vazife derhal BMM\u2019nin me\u015fruiyetini tasdik ve konferansa murahhas g\u00f6ndermek hakk\u0131n\u0131n m\u00fcnhas\u0131ran bu Meclise ait oldu\u011funu ilan etmektir.”<\/p>\n

Akif\u2019e g\u00f6re \u0130stanbul, Ankara\u2019y\u0131 benimsemek zorundad\u0131r. Aksi takdirde Hilafet ve Saltanat makam\u0131; maddi m\u00fceyyidesi olmayan Papa\u2019l\u0131\u011fa benzeyecek ve me\u015fruiyetini kaybedecektir: \u201cBunun hilaf\u0131na hareket milletin halas\u0131na set \u00e7ekmek, tefrika ve inkisama badi olmak, Makam\u0131 Hilafet ve Saltanat\u0131 (Papal\u0131k) gibi kuvay\u0131 maddiyeden mahrum gayri me\u015fru bir \u015fekle sokarak ecnebilerin amaline bazi\u00e7e derekesine indirmek demektir. Buna ise \u015eeriat\u0131 garrai \u0130slamiyenin katiyen m\u00fcsaadesi yoktur.”<\/p>\n

Akif\u2019in tasla\u011f\u0131, \u0130stanbul\u2019a yap\u0131lacak son bir uyar\u0131 mahiyetindedir. Buna g\u00f6re \u0130stanbul\u2019un gereksiz endi\u015felerinden kaynaklanan ikilik ortadan kald\u0131r\u0131lacak ve din\u00fc millet i\u00e7in hep beraber \u00e7al\u0131\u015f\u0131lacakt\u0131r : \u201cArt\u0131k bu gayrime\u015fru vaziyete bir an evvel hatime vermek; …B. M. Meclisiyle tevhidi mesai etmek, ayn\u0131 gayenin husul\u00fcne elbirli\u011fi ile \u00e7al\u0131\u015fmak dini, vatani, milli vazaifin akdemidir… selameti din\u00fc devlet nam\u0131na son defa olarak temenni ederiz.”<\/p>\n

Akif\u2019in \u0130stanbul\u2019a g\u00f6nderilmek \u00fczere haz\u0131rlad\u0131\u011f\u0131 bu metin, ayn\u0131 celsede m\u00fczakere edilmi\u015ftir. Yap\u0131lan konu\u015fmalara bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda baz\u0131 vekillerin onu destekledi\u011fi g\u00f6r\u00fclmektedir. \u00d6rne\u011fin Bolu milletvekili Tunal\u0131 Hilmi Bey \u015f\u00f6yle demi\u015ftir: \u201c… her halde Akif Bey Hocam\u0131z\u0131n m\u00fcsveddeleri cidden m\u00fcreccaht\u0131r. Bendeniz Akif Beyinkini g\u00f6ndermek istiyorum.\u201d<\/p>\n

Bununla birlikte, o d\u00f6nem Mecliste bask\u0131n olan milletvekillerine g\u00f6re \u0130stanbul ile herhangi bir uzla\u015fma aramaya gerek yoktur. \u00c7\u00fcnk\u00fc art\u0131k \u0130stanbul\u2019un i\u015fi bitmi\u015ftir. \u0130stanbul ile Ankara aras\u0131nda b\u00fcy\u00fck bir zihniyet fark\u0131 vard\u0131r. \u00d6rne\u011fin Bursa milletvekili Muhittin Baha bu konuda \u015f\u00f6yle demi\u015ftir: \u201cEfendim; bendenizce ne \u015fekilde yaz\u0131l\u0131rsa yaz\u0131ls\u0131n \u0130stanbul\u2019un zihniyeti ba\u015fka, bizim zihniyetimiz ba\u015fkad\u0131r. Bizim zihniyetimiz milletten do\u011fan bir zihniyettir. Onlar\u0131nki tefess\u00fch etmi\u015f bir zihniyet, bizimki milletin ruhundan do\u011fan yeni zihniyettir. Bu m\u00fctefessih zihniyetin bizim zihniyetimizi anlamas\u0131na imk\u00e2n yoktur.\u201d<\/p>\n

Ayn\u0131 g\u00fcnk\u00fc meclis toplant\u0131s\u0131nda Akif\u2019in metnini en ciddi \u015fekilde ele\u015ftiren ki\u015fi M. Kemal Pa\u015fa olmu\u015ftur.<\/p>\n

Ona g\u00f6re de art\u0131k \u0130stanbul\u2019un hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kalmam\u0131\u015ft\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Meclis\u2019in \u0130stanbul taraf\u0131ndan me\u015fru g\u00f6r\u00fclmesine ihtiya\u00e7 yoktur: \u201cBurdur Mebusu Akif Bey biraderimizin yazm\u0131\u015f oldu\u011fu \u015feyde baz\u0131 m\u00fchim tadilat yap\u0131lmas\u0131 l\u00fczumunu g\u00f6rmekteyim… Efendiler bu Meclis me\u015frudur ve bunun me\u015fruiyetini kimseye tasdik ettirmek laz\u0131m de\u011fildir… Bu heyetin Avrupa\u2019ca tan\u0131nmas\u0131 i\u00e7in Tevfik Pa\u015faya ricaya ihtiyac\u0131m\u0131z yoktur.\u201d<\/p>\n

M.Kemal Pa\u015fa, Akif\u2019in yapt\u0131\u011f\u0131 Hilafet ve Papal\u0131k k\u0131yaslamas\u0131na da kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. O, Akif\u2019in kurdu\u011fu bir c\u00fcmleden hareketle de Hilafet makam\u0131n\u0131n anlams\u0131zla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131 da savunmu\u015ftur: \u201cSonra Efendiler; makam\u0131 Hilafet ve Saltanat\u0131n tabiri s\u0131ras\u0131nda Papal\u0131k kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Makam\u0131 Hilafet ve Saltanat\u0131n Papal\u0131k kelimesiyle heyetimiz taraf\u0131ndan ifade olunmas\u0131na ve bu kelimenin kullan\u0131lmas\u0131na bendeniz \u015fahsen taraftar olamam… Yine alt\u0131nc\u0131 sayfada baz\u0131 izahat vard\u0131r. -Sevr muahedesini kabul etmeye cevaz\u0131 \u015fer\u2019i yoktur deniliyor. Edilirse makam\u0131 muallay\u0131 Hilafeti m\u00fchmel bir hale getirir deniyor.- Halbuki Sevr muahedesi kabul edilmi\u015f ve makam\u0131 Hilafeti m\u00fchmel b\u0131rakm\u0131\u015ft\u0131r. Malumu alinizdir ki efendiler, \u015euray\u0131 Saltanatta Sevr muahedesini Zat\u0131 \u015eahane bizzat aya\u011fa kalkmak suretiyle kabul etmi\u015ftir. Binaenaleyh vaki bir \u015feydir. E\u011fer bu vaki gibi kabul edilirse, zaten Makam\u0131 Hilafet ihmal edilmi\u015ftir. Halbuki biz bunu itiraf etmek istemiyoruz.\u201d<\/p>\n

Yukar\u0131daki ba\u011flamda Akif\u2019in metninde \u201ca\u00e7\u0131k bir bask\u0131\u201d kayd\u0131 vard\u0131r. Buna g\u00f6re b\u00f6yle bir ortamda al\u0131nan bir karar\u0131n h\u00fckm\u00fc yoktur dolay\u0131s\u0131yla bu durum Hilafet makam\u0131n\u0131 anlams\u0131zla\u015ft\u0131rmaz: \u201c…Makam\u0131 manay\u0131 Hilafeti m\u00fchmel bir hale koyan (Sevr) muahedenamesini kabule cevaz\u0131 \u015fer\u2019i yoktur. \u015eayet \u0130stanbul\u2019u b\u00f6yle gayrime\u015fru bir vaziyete sokan sebep cebr\u00fc ikrah ise bu g\u00fcn o sebebin zail oldu\u011fu iddia olunamaz.” M. Kemal Pa\u015fa\u2019da s\u00f6z konusu konu\u015fmas\u0131nda Halifenin bask\u0131 alt\u0131nda oldu\u011funu kabul etmi\u015ftir: \u201c H\u00e2lbuki Efendiler biz Zat\u0131 \u015eahene, \u0130stanbul\u2019da d\u00fc\u015fman s\u00fcng\u00fcs\u00fc alt\u0131nda iradesini istimale gayri muktedir, yani esirdir dedik. Binaenaleyh bizim Meclisimizi bir esir tasdik edemez.\u201d<\/p>\n

Akif\u2019in Meclis\u2019e sunmu\u015f oldu\u011fu bu metin, yeni d\u00f6nem i\u00e7in adeta bir ink\u0131l\u00e2p felsefesi \u00f6nerisi gibidir. Bu teklif, onun genel hayat anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n bir yans\u0131d\u0131r. O, geleneksel ile modern de\u011ferleri, Do\u011fu ile Bat\u0131\u2019y\u0131 bir armoni i\u00e7erisinde uzla\u015ft\u0131rmak istiyordu. Dolay\u0131s\u0131yla o, k\u00f6kten tav\u0131r ve tutumlara kar\u015f\u0131yd\u0131. Bu \u00e7er\u00e7evede \u0130stanbul\u2019un onca hatas\u0131na ra\u011fmen \u0130stanbul ile Ankara\u2019n\u0131n uzla\u015ft\u0131r\u0131labilece\u011fine inan\u0131yordu. Bu noktada Akif\u2019i en yak\u0131n arkada\u015flar\u0131 bile onu tam olarak anlayamam\u0131\u015flard\u0131r. \u00d6rne\u011fin Bal\u0131kesir milletvekili Hasan Basri \u00c7antay, meseleye sadece bir propaganda a\u00e7\u0131s\u0131ndan bakm\u0131\u015ft\u0131r: \u201cBendeniz \u0130stanbul\u2019dan ziyade, ey millet, ey \u00c2lemi \u0130slam; i\u015fte biz bunu yazd\u0131k. Bu rezil \u0130stanbul zihniyeti bunu bile kabul etmiyor. Hatta bu \u00c2lemi \u0130slam\u2019\u0131n \u015fairi taraf\u0131ndan yaz\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r diye propaganda edilecek olursa gayet iyi tesir yapacakt\u0131r.\u201d\u00a0 \u0130htimal ki Akif\u2019in bu \u00f6nerisi hararetle destek bulsayd\u0131 B\u00fcy\u00fck Millet Meclisi \u00e7at\u0131s\u0131 alt\u0131nda \u00e7ok aktif bir Akif portresiyle kar\u015f\u0131la\u015facakt\u0131k. Fakat gerek Mecliste gerek \u0130stanbul taraf\u0131nda uzla\u015fma temay\u00fclleri g\u00f6r\u00fcnm\u00fcyordu. Bu durumda Akif\u2019in yapabilece\u011fi fazla bir \u015fey kalmam\u0131\u015ft\u0131. O, biraz burukluk, biraz al\u0131nganl\u0131k i\u00e7inde; hayat felsefesini Meclis\u2019e yans\u0131tamam\u0131\u015f pasif bir milletvekili olarak, g\u00f6rev s\u00fcresi bitinceye kadar milletine hizmet etmi\u015ftir.<\/p>\n

Bu ba\u011flamda 1922 y\u0131l\u0131nda \u015eeriye ve Evkaf Vek\u00e2letine ba\u011fl\u0131 olarak kurulan Tedkikat ve Telifat\u0131 \u0130slamiye Heyetine se\u00e7ilmi\u015ftir. Akif burada Abd\u00fclaziz \u00c7avi\u015f\u2019in iki kitab\u0131n\u0131 Arap\u00e7a\u2019dan T\u00fcrk\u00e7e\u2019ye \u00e7evirmi\u015ftir.<\/p>\n

Mehmet Akif, Mecliste, Erzurum mebusu H\u00fcseyin Avni Bey (Ula\u015f)\u2019in etraf\u0131nda toplanan muhalefet grubu (\u0130kmal Gurup)\u2019na d\u00e2hil olmu\u015ftur. G\u00fcnlerini umumiyetle Meclis\u2019te, Matbaada ve ayn\u0131 zamanda ikametg\u00e2h\u0131 olan Taceddin Derg\u00e2h\u0131nda ge\u00e7mi\u015ftir. Birinci B\u00fcy\u00fck Millet Meclisi\u2019nin 1923\u2019de da\u011f\u0131lmas\u0131ndan sonra b\u00fct\u00fcn muhalefet gurubu mensuplar\u0131yla beraber Mehmet Akif de Meclis\u2019in ikinci devresinin d\u0131\u015f\u0131nda kalm\u0131\u015f ve \u0130stanbul\u2019a d\u00f6nm\u00fc\u015ft\u00fcr.<\/p>\n

Sonu\u00e7<\/p>\n

Hayat\u0131 ve eserleri aras\u0131nda b\u00fcy\u00fck bir uyum olan Akif, uzla\u015f\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn ideal \u00f6rneklerinden birisidir. Bu y\u00f6n\u00fcyle onun bir uzla\u015f\u0131 abidesi oldu\u011fu g\u00f6r\u00fclmektedir. O, hayat\u0131nda her t\u00fcrl\u00fc ifrat ve tefritten uzak kalmaya \u00f6zen g\u00f6stermi\u015f, orta yolcu hayat anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131 benimsemi\u015ftir.<\/p>\n

Akif, gelenekle modernlik aras\u0131nda en uygun bir mevkide durmu\u015ftur. Bu ba\u011flamda bir\u00e7ok ayd\u0131n\u0131n beceremedi\u011fi bir uzla\u015f\u0131 olu\u015fturmay\u0131 ba\u015farm\u0131\u015ft\u0131r. O, k\u00f6r\u00fc k\u00f6r\u00fcne ne Do\u011fucu ne de Bat\u0131c\u0131 olmu\u015f, her iki medeniyetten ne al\u0131nmas\u0131 gerekiyorsa onu alm\u0131\u015ft\u0131r. Akif\u2019i yak\u0131ndan tan\u0131yanlar onun, mescit ve laboratuar\u0131 b\u00fct\u00fcnle\u015ftirmesine hayran kalm\u0131\u015flard\u0131r. O, hayat\u0131n maddi ve manevi y\u00f6n\u00fcn\u00fc de ayn\u0131 beceriyle b\u00fct\u00fcnle\u015ftirebilmi\u015ftir. Akif, halk\u0131n\u0131 anlayan, ona de\u011fer veren bir ayd\u0131nd\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla o, ayd\u0131n ve halk uzla\u015fmas\u0131n\u0131n da ideal bir \u00f6rne\u011fidir.<\/p>\n

Akif, s\u0131k\u0131nt\u0131lar i\u00e7erisinde tebess\u00fcm edebilen, ac\u0131yla tatl\u0131y\u0131 b\u00fct\u00fcnle\u015ftirebilen bir ayd\u0131nd\u0131r. O, uzla\u015f\u0131 k\u00fclt\u00fc-r\u00fcnde m\u00fc\u2019minle k\u00e2firi bile uzla\u015ft\u0131rmay\u0131 deneyecek kadar ileri gitmi\u015ftir. Siyasi hayat\u0131nda da uzla\u015fmac\u0131 bir tav\u0131r sergileyen Akif, bu konuda radikal tutumlardan \u0131srarla ka\u00e7\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Biz daha uyumlu, daha b\u00fct\u00fcnc\u00fcl bir toplum hayat\u0131na ula\u015fmak i\u00e7in Akif\u2019in uzla\u015f\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fc ve uzla\u015f\u0131 modellerinden mutlaka istifade etmeliyiz.<\/p>\n

Yrd. Do\u00e7. Dr. Ahmet Faruk K\u0131l\u0131\u00e7, SA\u00dc. Din Sosyolojisi Anabilim dal\u0131 \u00d6\u011fr. \u00dcyesi<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Mehmet Akif Ersoy, hayat\u0131yla eserleri aras\u0131nda b\u00fct\u00fcnl\u00fck olan az say\u0131daki ayd\u0131nlar\u0131m\u0131zdan birisidir. O, do\u011frulu\u011funa inanmad\u0131\u011f\u0131 ve kendi hayat\u0131nda tecr\u00fcbe etmedi\u011fi hi\u00e7bir \u015fey yazmam\u0131\u015ft\u0131r. Onun her yaz\u0131s\u0131n\u0131n b\u00fcy\u00fck bir denge ve armoni de ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Bize g\u00f6re bunun en \u00f6nemli sebebi; Akif\u2019in b\u00fcy\u00fck uzla\u015f\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn ideal temsilcilerinden birisi olmas\u0131d\u0131r. Bu bildiride onu uzla\u015f\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fc a\u00e7\u0131s\u0131ndan ele …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2853,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,6],"tags":[967,914,61,921],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2852"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2852"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2852\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2854,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2852\/revisions\/2854"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2853"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2852"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2852"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2852"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}