Antik Felsefeden Modern Fizi\u011fe<\/p>\n
Korintoslulara Mektup 8\\1: Hepimizin bilgisi oldu\u011funu biliriz. Bilgi kibirlendirir. \u201cFakat sevgi bina eder.\u201d \u015feklindeki ifade bilimi k\u00fc\u00e7\u00fcms\u00fcyordu. Bat\u0131 da; Abel Rey’in ifadesiyle \u201cBilim insanlar\u0131n faraziyelerinden dini \u00f6zelli\u011fin at\u0131lmas\u0131yla ba\u015flar.\u201d inanc\u0131 i\u00e7inde bir din-bilim kavgas\u0131yla yola \u00e7\u0131k\u0131yordu.<\/p>\n
Kilisenin ilim adamlar\u0131yla yapt\u0131\u011f\u0131 m\u00fccadele putperestlerle yapt\u0131\u011f\u0131ndan fazlayd\u0131.<\/p>\n
1500’l\u00fc y\u0131llarda d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc organikti. Avrupa’da buna ba\u011fl\u0131 ve Aristo ile kilise otoritesi hakimdi.<\/p>\n
Bu yakla\u015f\u0131m 16. ve 17. y\u00fczy\u0131lda de\u011fi\u015fime u\u011frad\u0131. Bu Copernicus, Galileo ve Newton’un devrimci ba\u015far\u0131lar\u0131 ile oldu. l7.yy bilimi Descartes\u2019in tasarlad\u0131\u011f\u0131 \u201cDo\u011fan\u0131n Matematiksel Tasviri ve Analitik Ak\u0131l Y\u00fcr\u00fctme\u201d ve Bacon’un \u201cyeni ara\u015ft\u0131rma y\u00f6ntemine dayan\u0131yordu\u201d.<\/p>\n
\u0130lk devrim Copernic’in Batlamyus ve Kitab-\u0131 Mukaddesin d\u00fcnya merkezli evren g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc devirmesiyle oldu. Galileo deneyle ilmi g\u00f6zlemleri matematiksel nicelikler olarak ifade eden ilk ki\u015fidir. Bu y\u00fczden Modern Bilimin Babas\u0131 olarak an\u0131l\u0131r. Galileo\u2019nun maddesel niceliklere y\u00f6neltme stratejisi Ruh, Bilin\u00e7, Ahlak vb. de\u011ferleri ortadan kald\u0131r\u0131yordu.<\/p>\n
Descartes, modern felsefenin kurucusu iyi bir matematik\u00e7idir. Descartes \u201cMetod \u00dczerine Konu\u015fma\u201d adl\u0131 kitab\u0131yla yeni prensipler getiriyordu.(\u0130ndirgemeci yakla\u015f\u0131m, her \u015feyden \u015f\u00fcphe etme kartezyen ayr\u0131m gibi..). O, ruh-maddi alem d\u00fcalizmini getiriyordu. \u0130nsan bilimlerini zihinde, do\u011fa bilimlerini maddede toplayan bu kartezyen ayr\u0131m Tanr\u0131y\u0131 esas al\u0131yordu fakat bu sonraki y\u00fczy\u0131llarda ters olarak i\u015fleyecekti. Descartes’e g\u00f6re do\u011fa mekanikti.<\/p>\n
Newtoncu evren de tam bir mekanik evrendi. Newton ayn\u0131 zamanda avukat, tarih\u00e7i ve kilisede vaizdi. Ona g\u00f6re, Tanr\u0131 ba\u015flang\u0131\u00e7ta maddeyi ve kanunlar\u0131 koymu\u015ftu. B\u00f6ylece evren bir saat gibi \u00e7al\u0131\u015fmaya ba\u015flad\u0131 ve o g\u00fcn bug\u00fcnd\u00fcr devam etmektedir. Daha sonralar\u0131 Pascal \u201c\u0130lk anda m\u00fcdahalesi olan, sonra hi\u00e7bir \u015feye kar\u0131\u015fmayan Tanr\u0131 fikrine \u00e7ok k\u0131z\u0131yordu.<\/p>\n
Bu mekanik\u00e7i yakla\u015f\u0131m l9.yy da Frans\u0131z Laplace taraf\u0131ndan u\u00e7 noktalara g\u00f6t\u00fcr\u00fcld\u00fc. O b\u00fct\u00fcn kainat\u0131n tek form\u00fclle \u00e7\u00f6z\u00fclebilece\u011fini, gelece\u011fin b\u00f6ylelikle tahmin edilece\u011fini s\u00f6yler. Hatta Napolyon \u201cSinyor Laplace! B\u00fcy\u00fck kitab\u0131n\u0131z\u0131 evrensel sisteminizi a\u00e7\u0131klamak i\u00e7in yazd\u0131\u011f\u0131n\u0131z\u0131 s\u00f6ylediler ama tek kelime ile dahi Yaratan’dan bahsetmemi\u015fsiniz\u201d der. Laplace`in cevab\u0131 \u015fu olur \u201cyer vermedim \u00e7\u00fcnk\u00fc; b\u00f6yle bir hipoteze gerek yoktu.\u201d<\/p>\n
Esir<\/strong><\/p>\n Fakat bu ilanihaye b\u00f6yle s\u00fcrmedi. Newton mekani\u011finde ilk \u00e7atlaklar Faraday ve Maxwell’le geldi. Bunlar \u201cg\u00fc\u00e7 alanlar\u0131\u201d ile ortaya at\u0131ld\u0131, bunlar i\u00e7in de maddi referanslara gerek yoktu, sonradan Maxwell <\/strong>durumu kurtarmak i\u00e7in Esir kavram\u0131n\u0131 ortaya att\u0131.<\/p>\n Michelson-Morley deneyi Esir diye bir \u015fey olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steriyordu. Ama kimse akl\u0131ndan ge\u00e7irmeye cesaret edemiyordu.<\/p>\n Sars\u0131nt\u0131lar<\/strong><\/p>\n R\u00f6lativite-\u0130zafiyet ve Kuantum teorileriyle Newton mekani\u011fi, zaman, mekan, temel sabit par\u00e7ac\u0131klar, madde, determinist ve pozitivist felsefe derinden sars\u0131ld\u0131. \u0130zafiyet teorisi k\u00fctlenin enerjiden ba\u015fka bir \u015fey olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, par\u00e7ac\u0131k denen \u015feylerin enerji h\u00fczmesi oldu\u011funu g\u00f6sterdi, zaman\u0131n her mekanda farkl\u0131 olabilece\u011fini ispatlad\u0131.<\/p>\n Kuantum Fizi\u011fi de kuvvet varsay\u0131mlar\u0131m\u0131z\u0131 de\u011fi\u015ftirdi. Yeni kuvvet foton al\u0131\u015fveri\u015flerinden ba\u015fka bir \u015fey de\u011fildi. Maddenin atom alt\u0131 b\u00f6l\u00fcmleri bize \u201cAtomun proton elektron ve n\u00f6tron’dan ibaret olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 bunlar\u0131nda ikili g\u00f6r\u00fcn\u00fcme sahip soyut par\u00e7ac\u0131klardan olu\u015ftu\u011funu g\u00f6sterdi. Bunlar bazen dalga bazen par\u00e7ac\u0131k g\u00f6r\u00fcn\u00fcyordu, bu g\u00f6r\u00fcnmede deney aletine ve bilim adam\u0131na ba\u011fl\u0131yd\u0131<\/p>\n \u0130\u015fte Kuantum Fizi\u011fi bize bilimin, bilim adam\u0131n\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015flerinden farkl\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 da g\u00f6sterdi.<\/p>\n Heisenberg kesin matematik formlarda fizi\u011fin yetersizli\u011fini, s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 \u201cbelirsizlik ilkesi\u201d ile \u00e7ok g\u00fczel g\u00f6sterdi. Kuantum fizi\u011finde bir olay\u0131 kesinlikle \u00f6nceden tahmin edemeyiz; olma e\u011filimlerinden, bulunma olas\u0131l\u0131klar\u0131ndan bahsedebiliriz. Bu da determinizmin \u00e7\u00f6kmesi demektir.<\/p>\n Kuantum bize \u00e7ok garip bir d\u00fcnya vaad ediyor. \u00d6rne\u011fin birbiriyle hi\u00e7 ileti\u015fim imkan\u0131 bulunmayan iki varl\u0131k aras\u0131nda \u00e7arp\u0131c\u0131 ba\u011fl\u0131la\u015f\u0131m-Corelation g\u00f6r\u00fclebilir ayn\u0131 kaynaktan \u00e7\u0131k\u0131p kar\u015f\u0131 y\u00f6nlerden giden iki fotonun olu\u015fturdu\u011fu \u00e7ifte birbirinden \u00e7ok uzakken biri \u00fczerinde yap\u0131lan \u00f6l\u00e7\u00fcmden \u00f6b\u00fcr\u00fcn\u00fcn etkilendi\u011fi g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr.<\/p>\n Yine elektronlar\u0131n bulunma olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n s\u0131f\u0131r oldu\u011fu yerde magnetik alan etkilerinin duyuldu\u011fu deney sonu\u00e7lar\u0131 vard\u0131r.<\/p>\n Neils Bohr’un da g\u00f6sterdi\u011fi gibi lokalize maddi par\u00e7ac\u0131klar\u0131 d\u0131\u015f ortamdan soyutlayamay\u0131z<\/p>\n -Bizde de bu nurlarla \u00f6rt\u00fclen bir ifadedir -bir \u015fey her \u015feyle alakadard\u0131r.-<\/p>\n Alman matematik\u00e7isi Hilbert \u00f6nce k\u00fc\u00e7\u00fck \u201cHilbert uzay\u0131n\u0131\u201d ispatlad\u0131. Sonra bunun tersi olan \u201cnegatif delta Hilbert uzay\u0131n\u0131\u201d kan\u0131tlad\u0131. Burada zaman tersine ak\u0131yor \u00f6nce sonu\u00e7 sonra neden geliyordu. B\u00f6ylece determinist nedensellik ilkesi de y\u0131k\u0131ld\u0131.<\/p>\n Modern fizik, Kartezyen ayr\u0131m\u0131 a\u015fmakla kalmad\u0131, \u015fahsi de\u011ferlerden ba\u011f\u0131ms\u0131z nesnel bir do\u011fa efsanesini de y\u0131kt\u0131.<\/p>\n Einstein, di\u011fer teorileri de rafa kald\u0131rd\u0131. Hareketlerin zamana ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu, zaman ve mekan\u0131n birlikte olup uzay\u0131p k\u0131salan, artan azalan, geni\u015fleyen. .vs. olabilece\u011fini g\u00f6sterdi ve de 4. boyut kavram\u0131n\u0131 getirdi (en-boy-y\u00fckseklik-zaman).<\/p>\n 1994te yay\u0131nlanan Tanr\u0131 ve Yeni Fizik kitab\u0131n\u0131n yazar\u0131 Paul Davies, \u201c art\u0131k kainat\u0131n ba\u015flang\u0131c\u0131n\u0131 tam bir yoklu\u011fa kom\u015fu edebiliyoruz, \u00e7a\u011f\u0131m\u0131z\u0131n en \u00f6nemli ke\u015ffi kainat\u0131n bir ba\u015flang\u0131c\u0131 oldu\u011fudur\u201d. Paul Davies devamla, \u201czaman\u0131 yaratan bir Allah kavram\u0131, O’nun kainat\u0131 her an elinde tuttu\u011funu g\u00f6stermektedir.<\/p>\n Davies’in yukar\u0131da bahsetti\u011fi ke\u015fif big bang teorisidir.<\/p>\n Bu k\u0131sm\u0131 \u00fcnl\u00fc \u201c\u015eok\u201d yazar\u0131 Alvin Toffler yakla\u015f\u0131m\u0131yla ba\u011flarsak: Bilim, 1900’e kadar ald\u0131\u011f\u0131 toplam yolun 10 mislini 1900’den sonra alm\u0131\u015ft\u0131r. Toffler bu olay\u0131 sadece bilimle s\u0131n\u0131rl\u0131 tutmaz.<\/p>\n Teoriden Ger\u00e7e\u011fe<\/strong><\/p>\n \u0130lim: Bir metottan ibarettir. Bilim: Do\u011fru d\u00fc\u015f\u00fcnme, sistematik bilgi edinme s\u00fcrecidir. Metod: Ger\u00e7ekle ba\u011fda\u015fan bilgi edinme sanat\u0131d\u0131r.<\/p>\n Karl Popper taraf\u0131ndan son y\u0131llarda g\u00fcndeme getirilen, mant\u0131ksal pozitivistlerin do\u011frulanabilirlik ilkesine kar\u015f\u0131 yanl\u0131\u015flanabilirlik ilkesi, David Hume’den beri gelen t\u00fcmevar\u0131ma kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kt\u0131.<\/p>\n Popper\u2019in tezi \u00e7ok basit bir mant\u0131\u011fa dayan\u0131r. Bir \u00f6nermeyi do\u011frulayamay\u0131z. \u00c7\u00fcnk\u00fc bunun i\u00e7in sonsuz say\u0131da deney yapmam\u0131z gerekir. Sonsuz deney yapamayaca\u011f\u0131m\u0131za g\u00f6re t\u00fcme var\u0131m sa\u00e7mad\u0131r. B\u00fct\u00fcn canl\u0131lar tek ba\u015fl\u0131d\u0131r veya t\u00fcm ku\u011fular beyazd\u0131r \u00f6nermesi bize, hi\u00e7 bir zaman bunun tersiyle kar\u015f\u0131la\u015fmayaca\u011f\u0131m\u0131z garantisini vermez.<\/p>\n Bu her \u015feye septik bakmak olarak alg\u0131lanmamal\u0131, \u015fimdiki do\u011fru kabullenmeler olmal\u0131d\u0131r. As\u0131l olanlar \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131nda vazge\u00e7ip asl\u0131 kabul edilmelidir.<\/p>\n Bilim acaba objektif olabilir mi?.. Hay\u0131r. Zira bilim ile de\u011fer (bilim adam\u0131n\u0131n \u015fahsi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131) aras\u0131nda ciddi bir ili\u015fki vard\u0131r. Paradigmalar\u0131m\u0131z bir \u00f6l\u00e7\u00fcde deney ve g\u00f6zlemlerimizi etkiler.<\/p>\n Bilim ba\u015flang\u0131\u00e7ta manevi temellere, k\u00fclt\u00fcrel unsurlara ba\u011fl\u0131 olarak \u2018bilim i\u00e7in bilim\u2019 diyebilece\u011fimiz scientism anlay\u0131\u015f\u0131na y\u00f6nelmi\u015ftir.<\/p>\n Auguste Comte taraf\u0131ndan temelleri at\u0131lan pozitivizm ak\u0131m\u0131 g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar gelmi\u015f bug\u00fcn \u2018Viyana \u00e7evresi\u2019 olarak bilinen mant\u0131k\u00e7\u0131 pozitivizm ile devam etmektedir. Bu ekol deney ve bilim-sebep-sonu\u00e7 d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7 bir \u015fey tan\u0131maz.<\/p>\n Antik d\u00f6nemden beri varolan \u00f6zellikle Aristo mant\u0131\u011f\u0131ndaki sebeb-sonu\u00e7 aras\u0131ndaki ba\u011f\u0131n zorunlu olmas\u0131na ilk itiraz edenlerden biri de \u0130mam-\u0131 Gazali dir. \u0130. Gazali neden-sonu\u00e7 ili\u015fkisini inkar etmemi\u015f, sadece bu ba\u011f\u0131n zaruriyetini kald\u0131rm\u0131\u015ft\u0131r. Ona g\u00f6re hadise sadece al\u0131\u015fkanl\u0131k, iktiran-pe\u015f pe\u015fe gelme hadisesidir. G\u00fcne\u015fin do\u011fmas\u0131yla \u0131\u015f\u0131k aras\u0131ndaki nedensellik ili\u015fkisi zorunlu de\u011fil, al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015f ili\u015fkiler oldu\u011funu (G\u00fcne\u015ften hemen sonra \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131n gelmesi gibi) s\u00f6ylemi\u015f esas m\u00fcsebbinin Allah oldu\u011funa i\u015faret etmi\u015ftir.<\/p>\n Yazar devamla, Marx, Levi-Strauss, Kuhn vb. gibilerin g\u00f6r\u00fc\u015flerini, matemati\u011fin fizi\u011fe uygulanamay\u0131\u015f\u0131ndan bahsediyor.<\/p>\n Kur’an-\u0131 Kerim ve Bilimler<\/strong><\/p>\n Kur\u2019an\u0131n gayesi insanlara hidayet ve rahmettir.(Nahl: 64)<\/p>\n O tabiat meselelerine bir vesile de\u011fildir. O, ne fizik ne kimya, biyoloji, jeoloji ve ne de astronomi kitab\u0131 de\u011fildir ama onlardan bahsetti\u011finde de akla ve ger\u00e7ek bilime ayk\u0131r\u0131 bir \u015fey bulamazs\u0131n\u0131z.<\/p>\n Bug\u00fcn\u00fcn ilmi realiteleri s\u00fcrekli de\u011fi\u015fiklik i\u00e7indedir. Bu itibarla g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn izafi, gelir ge\u00e7er sonu\u00e7lar\u0131 Kur\u2019an tefsirine dayanak k\u0131lmak, isabetli, temkinli ve objektif bir davran\u0131\u015f de\u011fildir. Hatta tehlikeli de olur. Bir tak\u0131m eski tefsirlerde zelzele, ay ve g\u00fcne\u015f tutulmalar\u0131 hakk\u0131nda pek \u00e7ok yanl\u0131\u015f \u015feyler yaz\u0131lm\u0131\u015f, Batlamyus\u2019un eski g\u00fcne\u015f sistemi modeline ve esir kavram\u0131na dayanarak bir k\u0131s\u0131m teviller yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Halbuki Batlamyus\u2019un kozmolojik modelleri sadece bilim tarihi kitaplar\u0131nda yer almaktad\u0131r. \u015eimdi her hangi biri bu ayetin yanl\u0131\u015f tefsirine itiraz etti\u011finde alimlere hakaret, modernizm hastal\u0131\u011f\u0131na yakalanmak… vs su\u00e7lar itham edilmektedir.<\/p>\n G\u00fcn\u00fcm\u00fczde pozitif ilimlerin b\u00fct\u00fcn sonu\u00e7lar\u0131yla Kur\u2019an\u2019\u0131 tefsir etmeye y\u00f6nelik moda cereyanlar mevcuttur: \u015e\u00f6yle ki:<\/p>\n -Bilimsel bak\u0131\u015f, icad ve \u00e7o\u011fu do\u011frular ge\u00e7ici teoriler mesabesindedir dolay\u0131s\u0131yla her an yanl\u0131\u015f olduklar\u0131 ortaya \u00e7\u0131kabilir. Bu y\u00fczden Kur\u2019an\u2019\u0131 hemen yeni bilimsel bulu\u015f ve teorilerle tefsire giri\u015fmek zihinlerde tamiri zor \u015f\u00fcpheler uyaraca\u011f\u0131 gibi Kur\u2019an\u2019\u0131n nihayetsiz manas\u0131n\u0131 da daraltacakt\u0131r.<\/p>\n -Tefsir biliminden faydalanmak ayr\u0131, Kur\u2019an\u2019\u0131 bilim istikametinde tefsir ayr\u0131d\u0131r.<\/p>\n -Bu tarzda \u00fcst\u00fcnl\u00fck g\u00f6stermeye \u00e7al\u0131\u015fmakta verimsiz ve isabetsiz bir taktiktir. Zira o zamanda kalk\u0131p \u201c\u015fu \u015fu mesele Kur\u2019an\u2019da var m\u0131?\u201d diye bir k\u0131s\u0131m ke\u015fif ve teorilerin Kur\u2019an\u2019da olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 sorabilirler.(Son s\u00f6z onlar\u0131n olabilir.)<\/p>\n – * Ayr\u0131ca cin, melek, ruh, ters duran Tu\u011fba a\u011fac\u0131 vb. Maddesiz ruhi varl\u0131klar\u0131 anti madde ile katyonlar ile izaha kalk\u0131\u015fmak materyalizm etkisinden ba\u015fka bir \u015fey de\u011fildir.<\/p>\n (Hans Von Ainbeg, Ahmet Hulusi gibi)<\/p>\n Bu k\u0131s\u0131mda yazar c\u00fcretkar bi\u00e7imde \u015f\u00f6yle diyor: Faraza bir b\u00fcy\u00fck alim esir’den bahsetti diye esirin varolmas\u0131 gerekmez… .\u00fcstelik esir anlay\u0131\u015f\u0131 Hristiyanl\u0131\u011f\u0131n teslis inanc\u0131n\u0131n uzant\u0131s\u0131d\u0131r: Yok efendim, bu \u015feyh, bu m\u00fcceddid, bu m\u00fcr\u015fid-i kamil, bunlar\u0131 ke\u015ff ile keramet ile bilir.<\/p>\n Bu b\u00f6l\u00fcm\u00fcn kaynak dizininden baz\u0131lar\u0131:<\/p>\n M Abd\u00fclfettah \u015eahin, Selim Uzuno\u011flu, Fuat Bozer….\u0130lim ve Bilim, T\u00f6v, \u0130z Yay., Yeni Asya Yay., T\u00fcbitak.<\/p>\n \u0130K\u0130NC\u0130 B\u00d6L\u00dcM<\/p>\n Kuantum Fizi\u011fi \u00d6ncesi<\/p>\n Galileo ve Newton’un temellerini att\u0131\u011f\u0131 ve onlar\u0131 izleyen 2 y\u00fczy\u0131l boyunca bir \u00e7ok kan\u0131tlarla g\u00fc\u00e7lenen mekanik teori prestijinin zirvesine ula\u015ft\u0131. Bilim; hi\u00e7 de\u011filse fiziki ilimler, son a\u015famaya ula\u015fm\u0131\u015f say\u0131l\u0131yor, geriye daha hassas \u00f6l\u00e7\u00fcmler ayr\u0131nt\u0131lar kald\u0131\u011f\u0131na inan\u0131l\u0131yordu. Galileo’dan beri bilim animistlerin (canl\u0131) d\u0131\u015f\u0131ndaki \u015feylerin hepsini y\u00fcce Allah’a ba\u011flayan telakkileri ortadan kald\u0131rmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yordu.<\/p>\n Determinizm adeta ilahla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131yordu. Fizik dogmatik bir hale do\u011fru giderken yava\u015f yava\u015f mekanik teoride \u00e7atlaklar olu\u015fmaya ve b\u00fcy\u00fcme ba\u015fl\u0131yordu.<\/p>\n l9.yy son yar\u0131s\u0131nda \u0130ngiliz Maxwell dahice bir bulu\u015fla \u0131\u015f\u0131k olaylar\u0131n\u0131n asl\u0131nda elektromanyetik olaylardan ba\u015fka bir \u015fey olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6sterdi. Optik ve elektrik birlikteli\u011fi sa\u011flanm\u0131\u015ft\u0131. Ama elektromanyetik kimyay\u0131 mekanikle ba\u011fla\u015ft\u0131rmak imkan\u0131 bulunam\u0131yordu. Klasik mekanik olaylar\u0131n meydana geldi\u011fi yer olarak mutlak salt bir uzay ve zaman var say\u0131yordu, elektro manyetizma teorisi ise buna uymuyordu.<\/p>\n Mekanik teori ile alan teorisini ancak \u201cEsir\u201d denilen hayali bir madde bir arada tutabiliyordu. Esir denen bu madde a\u011f\u0131rl\u0131ks\u0131z t\u00fcm bo\u015fluklar\u0131 dolduran maddeydi.<\/p>\n 20.yy ba\u015flar\u0131nda \u00f6yle fiziksel hadiselerle kar\u015f\u0131la\u015f\u0131ld\u0131 ki bunlar\u0131 klasik fizikle a\u00e7\u0131klamak imkans\u0131zd\u0131. (Siyah cisim \u0131\u015f\u0131mas\u0131, compton olay\u0131, foto elektrik olay\u0131. .)<\/p>\n \u00d6zetle, \u0131\u015f\u0131k, bazen dalga, bazen tanecik, foton g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fc veriyordu. Bu ikisini i\u00e7ine alan karma\u015f\u0131k teorilere ihtiya\u00e7 vard\u0131. B\u00f6ylelikle do\u011fan\u0131n dalgac\u0131k, tanecik \u00f6zelliklerini birle\u015ftiren Kuantum teorisi geli\u015fmeye ba\u015flad\u0131.<\/p>\n Esirin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ispatlamak i\u00e7in yap\u0131lan Michelson-Morley deneyi mekanik teoriyi ger\u00e7ek bir bunal\u0131ma soktu. Einstein\u2019e kadar 30 y\u0131l a\u00e7\u0131klanamad\u0131. Newton’un teorisi \u00e7ok ciddi tenkitlere u\u011fruyordu.<\/p>\n Brown Hareketi<\/strong><\/p>\n \u0130sko\u00e7 Botanik\u00e7isi Robert Brown 1827 y\u0131l\u0131nda suya b\u0131rak\u0131lan \u00e7i\u00e7ek tozlar\u0131n\u0131n titrediklerini, bunun adi bir mikroskopla g\u00f6zlenebileceklerini s\u00f6yl\u00fcyordu. Brown, belirli bitkilerin \u00e7i\u00e7ek tozlar\u0131n\u0131 suya koyup davran\u0131\u015flar\u0131n\u0131 incelerken bir \u00e7o\u011funun a\u00e7\u0131k\u00e7a hareket etti\u011fini g\u00f6rd\u00fc. S\u0131k s\u0131k yeniledi\u011fi g\u00f6zlemlerden sonra, bu hareketlerin s\u0131v\u0131daki ak\u0131mdan ve bu s\u0131v\u0131n\u0131n yava\u015f yava\u015f buharla\u015fmas\u0131ndan ileri gelmedi\u011fini bilakis taneciklerin kendi hareketleri oldu\u011funa inand\u0131. Brown’\u0131n g\u00f6zlemledi\u011fi \u015fey suya konulan taneciklerin hi\u00e7 durmayan k\u0131p\u0131rt\u0131s\u0131yd\u0131. De\u011fi\u015fik \u00e7i\u00e7eklerin tozlar\u0131n\u0131 denemek sonucu de\u011fi\u015ftirmiyordu. Hatta inorganik cisimlerin \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck boyuttaki par\u00e7ac\u0131klar\u0131 dahi suyun i\u00e7ine at\u0131l\u0131nca hareket ediyorlard\u0131. B\u00fct\u00fcn eski deneylerle \u00e7eli\u015fir gibi g\u00f6r\u00fcnen bu hareket nas\u0131l a\u00e7\u0131klanmal\u0131yd\u0131? \u201cBrown Hareketi\u201d ad\u0131 verilen nedeni \u00fczerinde bir\u00e7ok ku\u015fak hi\u00e7bir sonu\u00e7 elde edemeden d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fc\u015flerdi. Suya b\u0131rak\u0131lan her bir taneci\u011fin konumu, garip bir y\u00f6r\u00fcngedeydi. \u015ea\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 olan hareketin durmadan devam etmesidir. Sallanan bir sarka\u00e7, suya konulunca \u00e7abucak durur. Brown Hareketinde g\u00f6zlemledi\u011fimiz \u201casla azalmayan bir hareketin varl\u0131\u011f\u0131 \u201cb\u00fct\u00fcn deneylere ayk\u0131r\u0131 g\u00f6r\u00fcn\u00fcyordu.<\/p>\n Einstein bilmeceyi \u00e7\u00f6zd\u00fc. Maddenin kinetik teorisini g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurarak s\u0131v\u0131n\u0131n atom ve taneciklerinin kendilerine oranla \u00e7ok b\u00fcy\u00fck olan kat\u0131 par\u00e7ac\u0131klar\u0131 harekete ge\u00e7irdiklerinin fark\u0131na vard\u0131. Yani suyu olu\u015fturan atomlar kendilerinden kat kat b\u00fcy\u00fck olan \u00e7i\u00e7ek tozlar\u0131n\u0131 bombalamaktayd\u0131lar. Bombalanan tanecikler yeteri kadar b\u00fcy\u00fckse Brown Hareketi olu\u015fmaktayd\u0131. Bombalanan molek\u00fcllerin belli bir enerjisi olmasayd\u0131, ba\u015fka bir deyi\u015fle onlar\u0131n k\u00fctleleri ve h\u0131zlar\u0131 olmasayd\u0131 Brown hareketi olu\u015fmazd\u0131. Dolay\u0131s\u0131yla bu hareketin incelenmesinin, bir molek\u00fcl\u00fcn k\u00fctlesini \u00f6l\u00e7meye yaramas\u0131 hi\u00e7te \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 de\u011fildir … diyor Einstein. Einstein derhal bu fikri form\u00fclize etti. Bununla da atoma \u015fiddetle kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kanlar\u0131 bile inand\u0131rd\u0131.<\/p>\n Fotoelektrik Olay<\/strong><\/p>\n Y\u00fczy\u0131l\u0131m\u0131z\u0131n ba\u015f\u0131nda ortaya at\u0131lan iki teori fizik ve felsefe d\u00fcnyam\u0131z\u0131 \u00e7ok derinden etkiledi. Bunlar Kuantum ve R\u00f6lativite teorisidir. R\u00f6lativite teorisi tek ba\u015f\u0131na kendi yolunda y\u00fcr\u00fcyen bir adam\u0131n \u00fcr\u00fcn\u00fcyken Kuantum teorisi bir\u00e7ok ki\u015finin katk\u0131lar\u0131yla olu\u015fmu\u015ftur. Bu ki\u015filer Planck, Einstein, Bohr, De Brogfie, Schroedinger, Heisenberg, Dirac ve Pauli… dir. Bunlann herbirine Nobel \u00d6d\u00fcl\u00fc Kuantum Teorisine katk\u0131lar\u0131ndan dolay\u0131 verilmi\u015ftir. Kuantum Teorisi y\u00fczy\u0131l\u0131m\u0131z\u0131n en b\u00fcy\u00fck bilimsel devrimi say\u0131l\u0131rken Einstein\u2019in bu alandaki katk\u0131lar\u0131 da g\u00f6zden uzak tutulamaz.<\/p>\n Is\u0131t\u0131larak k\u0131z\u0131l kor haline gelmi\u015f bir metalin \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 \u0131s\u0131 ve \u0131\u015f\u0131k radyasyonunun niteli\u011fi pek \u00e7ok fizik\u00e7inin ilgisini \u00e7eken bir problemdi. Evrende her cisim radyasyon ne\u015freder. (ve\\veya emer). Bununla birlikte cismin emdi\u011fi radyasyon ile ne\u015fretti\u011fi radyasyonun e\u015fit olabilmesi i\u00e7in \u00e7evresiyle termal dengede olmas\u0131 gerekir. B\u00f6yle bir dengedeki mevcut radyasyona \u201csiyah cisim \u0131\u015f\u0131mas\u0131\u201d denir.<\/p>\n Ate\u015fte k\u0131zd\u0131r\u0131lan ma\u015fa \u00f6nce k\u0131z\u0131lalt\u0131 kesimine d\u00fc\u015fen uzun dalgal\u0131 radyasyon yayar. S\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n artmas\u0131yla giderek daha k\u0131sa sar\u0131, nihayet beyaz g\u00f6r\u00fcn\u00fcr. Daha da artmas\u0131yla yelpazenin mor \u00f6tesi kesiminde g\u00f6zle g\u00f6r\u00fclemeyecek k\u0131sa dalgalara d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Max Planck \u00e7al\u0131\u015fmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131nda bu enerji da\u011f\u0131l\u0131m\u0131n\u0131 \u00f6l\u00e7ebilmekte idi. Problem \u00f6l\u00e7me sonu\u00e7lar\u0131n\u0131n beklenene uymamas\u0131ndan kaynaklan\u0131yordu. Radyasyon enerjisi s\u00fcrekli ak\u0131\u015f bi\u00e7iminde kabul edildi\u011finden s\u0131n\u0131rs\u0131z uzamas\u0131 gerekirdi. Ne var ki deney hi\u00e7bir maddenin nedenli \u0131s\u0131t\u0131l\u0131rsa \u0131s\u0131t\u0131ls\u0131n sonsuz enerji vermedi\u011fini g\u00f6steriyordu. \u00c7\u00f6z\u00fcm \u00e7ok basitti: Radyasyonun s\u00fcreklili\u011fi fikrinden vazge\u00e7mek. Ama do\u011fan\u0131n s\u00fcreklili\u011fi o zamanlar su g\u00f6t\u00fcrmez ger\u00e7ek say\u0131l\u0131yordu. Planck \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fcn\u00fcn inand\u0131\u011f\u0131 klasik fizi\u011fi sarsaca\u011f\u0131n\u0131 bilmiyordu. Planck giderek temel form\u00fcl\u00fcne ula\u015f\u0131yordu E=h.f (h=6,625. 10(\u00fczeri -34) joule\/saniye ). Form\u00fcl Planck’\u0131n Kuantum edi\u011fi enerji par\u00e7ac\u0131\u011f\u0131 ile dalga frekans\u0131 aras\u0131ndaki ili\u015fkiyi sergilemekteydi.<\/p>\n I\u015f\u0131kta hem dalga hem de foton-tanecik \u00f6zelli\u011fi g\u00f6stermekte idi. Kuantum mekani\u011fi ile bu iki durumun bir birine z\u0131t olmad\u0131\u011f\u0131 anla\u015f\u0131ld\u0131. (bu ikilem dualite ilkesi denir.)<\/p>\n Kuantum Fizi\u011fi, Atom -Alt\u0131 Par\u00e7ac\u0131klar<\/strong><\/p>\n Kuantum Fizi\u011fi 20.yy biliminde en \u00f6nemli kilometre ta\u015flar\u0131ndan biridir. Hatta pek \u00e7ok felsefi ve epistemik d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcmler ba\u015flatan yolun ger\u00e7ek ba\u015flang\u0131c\u0131d\u0131r. Kuantum teorisi, mikrokozmozun, atom ve onun daha alt elementer par\u00e7ac\u0131klar\u0131n\u0131n do\u011fas\u0131n\u0131 tasvir etme giri\u015fimiyle ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Kuantum fizi\u011fi bir\u00e7ok bilim adam\u0131n\u0131n ekip \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131 ve birbirlerine \u00f6nemli katk\u0131lar\u0131 sayesinde bug\u00fcnk\u00fc seviyeye gelebilmi\u015ftir. Planck, Rutherford, Thomson, Beguerel, Marie Curie, Einstein, Bohr, de Broglie, Schr\u00f6dinger, Dirac, Heisenberg, Paul gibi bir\u00e7ok de\u011ferli bilim adam\u0131n\u0131n ortak \u00fcr\u00fcn\u00fcd\u00fcr. Kurucular\u0131 aras\u0131nda Einstein’n\u0131nda bulunmas\u0131na ra\u011fmen kuantum fizi\u011finin klasik fizi\u011fe ve yerle\u015fik sa\u011f duyuya ayk\u0131r\u0131 sonu\u00e7lar\u0131, onu evlad\u0131 say\u0131lan bu teoriye s\u0131rt \u00e7evirdi\u011fini g\u00f6rmekteyiz \u00f6zellikle, bu teorinin nesnel ger\u00e7eklik kavramlar\u0131yla \u00e7eli\u015fmesi ve di\u011fer b\u00fcy\u00fck teori r\u00f6lativitenin ruhuna ayk\u0131r\u0131 \u201cani, hayaletvari, yerel olmayan\u201d etkile\u015fmeler i\u00e7ermesi onu \u015fa\u015f\u0131rtm\u0131\u015f olmal\u0131yd\u0131 ki, sa\u011f duyuya ayk\u0131r\u0131 bu teorinin ge\u00e7ici oldu\u011funa inan\u0131yordu.<\/p>\n Rutherford alfa ve beta \u0131\u015f\u0131mas\u0131n\u0131 bulmu\u015f, bir elementi di\u011fer elemente d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmeyi ba\u015farm\u0131\u015f, atomlar\u0131n merkezinde (+) y\u00fckl\u00fc bir \u00e7ekirdek ile bunlar\u0131n etraf\u0131nda dola\u015fan (-) y\u00fckl\u00fc elektronlar\u0131 bulmu\u015ftu. Atom olaylar\u0131n\u0131n devinimlerini a\u00e7\u0131klayan tutarl\u0131 bir teori Paul taraf\u0131ndan ortaya at\u0131ld\u0131.<\/p>\n Heisenberg’in belirsizlik ilkesi bir par\u00e7ac\u0131\u011f\u0131n gelecekteki konumunu ve h\u0131z\u0131n\u0131 hesaplayabilmek i\u00e7in \u015fu andaki durumu kesin olarak \u00f6l\u00e7\u00fclebilmelidir. \u00d6rne\u011fin elektronu ele alal\u0131m \u00e7ekirdek etraf\u0131ndaki h\u0131z\u0131 en az 10(\u00fczeri 10) cm\/s i\u00e7inde tan\u0131mlanmal\u0131d\u0131r aksi halde elektron atomun \u00e7ekiminden kurtulup d\u0131\u015far\u0131ya f\u0131rlayacakt\u0131r. Bu elektronun konumunda 10 (\u00fczeri (-8)) cm lik oynama demektir. l0 (\u00fczeri (-8)) zaten atomun \u00e7ap\u0131d\u0131r. Bu da \u015fu demektir; elektron ayn\u0131 anda atomun her yerinde bulunabilir.<\/p>\n Netice olarak kuantum fizi\u011fi tek ve kesin bir sonucu \u00f6ng\u00f6rmez.<\/p>\n Yeni fizikte bir \u00e7\u0131\u011f\u0131r da D\u0131rac’le a\u00e7\u0131ld\u0131. Dirac bir tek matris denklemine e\u015fde\u011fer r\u00f6lativistik dalga denklemleriyle ortaya at\u0131ld\u0131. O elektronlar\u0131n \u201cspin\u201d denen a\u00e7\u0131sal momentuma sahip olduklar\u0131n\u0131 ve anti-par\u00e7ac\u0131klar\u0131 \u00f6ng\u00f6r\u00fcyordu.<\/p>\n Yine Bohr’un da yeni f\u0131zi\u011fe katk\u0131lar\u0131 \u00e7ok olmu\u015ftur.<\/p>\n Max Planck, Einstein, Schr\u00f6dinger gibiler kuantum teorisinden \u00fcrkm\u00fc\u015fler, baz\u0131lar\u0131 kulak t\u0131kam\u0131\u015flard\u0131r. Hatta \u201cSchr\u00f6dinger’in Kedisi\u201d bu y\u00fczden tasarlanm\u0131\u015ft\u0131r.*<\/p>\n Kuantum d\u00fcnyas\u0131 her ne kadar bize ters gibi gelse de \u015fimdilik deneyler onu hakl\u0131 \u00e7\u0131karmaktad\u0131r.<\/p>\n (Spinlerin bizim se\u00e7imimize kadar gecikmesi, varl\u0131klar\u0131n lokal olmayan ba\u011f\u0131nt\u0131larla irtibatl\u0131 olmas\u0131, ihtimallerle yol se\u00e7ilmesi vb de kuantum Hakl\u0131l\u0131\u011f\u0131 g\u00f6sterir mahiyettedir)<\/p>\n (*) Sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir kediyi hava alabilen bir kutunun i\u00e7ine koyal\u0131m. Kutuda zehirli bir gaz \u015fi\u015fesi bulunsun. Ve bu \u015fi\u015fe yar\u0131 \u00f6mr\u00fc 1 saat olan radyoaktif mikroskobik bir par\u00e7ac\u0131kla i\u015fleyen mekanizmaya ba\u011fl\u0131 a\u00e7\u0131l\u0131p kapans\u0131n.<\/p>\n Bir saat sonra kedinin \u00f6l\u00fc-canl\u0131 ihtimalleri e\u015fittir. Kedinin durumu=canl\u0131 +\u00f6l\u00fc’ d\u00fcr yani kedi bir s\u00fcperpoze durumunda hem \u00f6l\u00fc hem canl\u0131 gibidir. (kitap d\u0131\u015f\u0131 olarak bkz. Bilim ve teknik Ocak ’97, Bir Berilyum atomunun ayn\u0131 anda iki yerde birden bulunmas\u0131 sa\u011fland\u0131.)<\/p>\n En K\u00fc\u00e7\u00fckler<\/strong><\/p>\n Son birka\u00e7 on y\u0131lda proton, n\u00f6tron ve elektron gibi par\u00e7ac\u0131klar\u0131n Lepton ve Kuark denen iki temel s\u0131n\u0131ftan olu\u015ftuklar\u0131 anla\u015f\u0131lm\u0131\u015f ve bunlar\u0131n \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 antileri kesinle\u015fmi\u015ftir.<\/p>\n M\u00d6 4.yy da Demokritus maddenin mahiyeti ile ilgili d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrken onun en k\u00fc\u00e7\u00fck b\u00f6l\u00fcnemez bir taneci\u011finin bulunaca\u011f\u0131na h\u00fckmetti ve b\u00f6l\u00fcnemez manas\u0131na gelen `atom’ ad\u0131n\u0131 verdi. Bu takip eden 2000 y\u0131l boyunca de\u011fi\u015fmedi.<\/p>\n Atomun \u00e7ap\u0131 l0(\u00fczeri-8)cm olup \u00e7ekirdek etraf\u0131nda elektronlar dolanmaktad\u0131r.<\/p>\n Atomun \u00e7ekirde\u011fi toplam hacminin milyarda biri olmas\u0131na ra\u011fmen k\u00fctlesi korkun\u00e7 bir \u015fekilde fazlad\u0131r (toplam\u0131n %99 97 !!!). Ve bir elektron, protonla ayn\u0131 miktar elektrik y\u00fck\u00fcne sahipken k\u00fctlesi 1836’da biri kadard\u0131r.<\/p>\n N\u00f6trinolar<\/strong><\/p>\n N\u00f6trinolar\u0131n k\u00fctlelerinin yok denecek kadar az olmas\u0131, manyetik alandan etkilenmemeleri, \u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131yla hareket etmeleri yakalanmalar\u0131n\u0131 g\u00fc\u00e7le\u015ftirmektedir. \u0130lk olarak -teorik \u00f6ng\u00f6r\u00fcs\u00fcnden 24 y\u0131l sonra- 1956 ABD G\u00fcney Carolina\u2019da bulunabildi.<\/p>\n Bunlar d\u00fcnyam\u0131za bir ucundan girip 1\/25 saniyede \u00f6b\u00fcr ucundan \u00e7\u0131kabilirler. \u00dc\u00e7 \u00e7e\u015fidi vard\u0131r; Muon, tau ve elektron n\u00f6trinosu. Bunlar hesaplanan tahmini k\u0131yametin zaman\u0131n\u0131 daha da yakla\u015ft\u0131r\u0131r.<\/p>\n Pozitronlar<\/strong><\/p>\n Bunlar elektronun k\u00fctlesine sahip, pozitif y\u00fckl\u00fc par\u00e7ac\u0131klard\u0131r. Ya\u015fam s\u00fcreleri \u00e7ok k\u0131sad\u0131r.<\/p>\n Fotonlar; Aksiyonlar, bozon, gluon, grevitation<\/p>\n Bu g\u00fcnk\u00fc evrende her \u00e7ekirdek i\u00e7in 20-100 milyon aras\u0131 foton vard\u0131r. Fotonlar\u0131n antisi yoktur, (1) tam spinlidirler. Elektrik y\u00fck\u00fc ve k\u00fctleleri de yoktur.<\/p>\n Mezonlar<\/strong><\/p>\n \u0130kili kuark\u0131n birle\u015fmesinden olu\u015fur (biri kuark, di\u011feri anti kuark). E\u015fit say\u0131da yarat\u0131lm\u0131\u015flard\u0131r. Pion, Kaon, Eta… gibi \u00e7e\u015fitleri vard\u0131r.<\/p>\n \u00d6zel \u0130zafiyet<\/strong><\/p>\n …\u015eimdi en can al\u0131c\u0131 noktaya geldik: \u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131na yak\u0131n bir h\u0131zla giden tren ve \u00fczerindeki yolcu \u00f6rne\u011fini iyi anlayal\u0131m.<\/p>\n Tren A noktas\u0131ndan B noktas\u0131na h\u0131zla hareket ediyor. Tren farz edelim ki saat tam 12’de M noktas\u0131na gelmi\u015f olsun.<\/p>\n Yere g\u00f6re saat tam 12’de A ve B noktalar\u0131na ayn\u0131 anda y\u0131ld\u0131r\u0131m d\u00fc\u015fs\u00fcn. Yerdeki g\u00f6zlemci (C) \u015f\u00f6yle diyecektir: Saat 12.00’da A ve B ye ayn\u0131 anda y\u0131ld\u0131r\u0131m d\u00fc\u015ft\u00fc.<\/p>\n Gelelim tren \u00fcst\u00fcndeki yolcuya. \u00c7ok h\u0131zl\u0131 A dan B ye gitti\u011fi i\u00e7in A n\u0131n \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 yerdeki g\u00f6zlemciye ula\u015ft\u0131\u011f\u0131ndan daha ge\u00e7 ula\u015facakt\u0131r. Mesela 12.10’da. Tren \u00fczerindeki yolcu \u015f\u00f6yle diyecektir: (B’nin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131, \u00e7ok h\u0131zl\u0131 tren \u00fczerindekine yerdeki C’ye g\u00f6re daha \u00e7abuk ula\u015faca\u011f\u0131ndan) 12’ye 10 kala, A ya 12.10 da y\u0131ld\u0131r\u0131m d\u00fc\u015ft\u00fc.<\/p>\n \u015eimdi trenin \u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131 ile gitti\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcnelim. Bu takdirde A’n\u0131n \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 hi\u00e7 bir zaman yolcuya ula\u015famayacakt\u0131r. Yolcu \u015f\u00f6yle diyecektir: B noktas\u0131na y\u0131ld\u0131r\u0131m d\u00fc\u015ft\u00fc. Yolcuya soruldu\u011funda y\u0131ld\u0131r\u0131m sadece B ye d\u00fc\u015ft\u00fc A ya d\u00fc\u015fmedi.<\/p>\n Kitab\u0131n \u00dc\u00e7\u00fcnc\u00fc B\u00f6l\u00fcm\u00fc, evren modelleri, makrokozmos gibi alt ba\u015fl\u0131klarda incelenmi\u015f, big bang, k\u0131yamet, karadelikler t\u00fcr\u00fc konularda taslak bilgiler verilmi\u015f.<\/p>\n Tima\u015f Yay\u0131nlar\u0131<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" B\u0130R\u0130NC\u0130 B\u00d6L\u00dcM: Antik Felsefeden Modern Fizi\u011fe Korintoslulara Mektup 8\\1: Hepimizin bilgisi oldu\u011funu biliriz. Bilgi kibirlendirir. \u201cFakat sevgi bina eder.\u201d \u015feklindeki ifade bilimi k\u00fc\u00e7\u00fcms\u00fcyordu. Bat\u0131 da; Abel Rey’in ifadesiyle \u201cBilim insanlar\u0131n faraziyelerinden dini \u00f6zelli\u011fin at\u0131lmas\u0131yla ba\u015flar.\u201d inanc\u0131 i\u00e7inde bir din-bilim kavgas\u0131yla yola \u00e7\u0131k\u0131yordu. Kilisenin ilim adamlar\u0131yla yapt\u0131\u011f\u0131 m\u00fccadele putperestlerle yapt\u0131\u011f\u0131ndan fazlayd\u0131. 1500’l\u00fc y\u0131llarda d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc organikti. …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2868,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,540],"tags":[74,979,343,978,976,395,980,977,975],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2867"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2867"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2867\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2869,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2867\/revisions\/2869"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2868"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2867"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2867"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2867"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}