T\u00fcrkiye\u2019deki mevcut modernlik ve dindarl\u0131k alg\u0131lar\u0131<\/strong><\/p>\n

T\u00fcrk modernle\u015fmesinin esas unsurlar\u0131ndan birisi kad\u0131n meselesi oldu. Cumhuriyetten \u00e7ok daha \u00f6nce, 17. y\u00fczy\u0131la kadar uzana n bir kad\u0131n meselesinin son halkas\u0131nda, yeni kurulan Cumhuriyet rejimi eski rejimle kendisi aras\u0131ndaki ayr\u0131\u015fman\u0131n en \u00f6nemli g\u00f6stergesi olarak kad\u0131n konusunu ve kad\u0131n\u0131n kamusal alandaki g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ele ald\u0131. 1980 sonras\u0131 kad\u0131n hareketinin ortaya \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131yla beraber Kemalist rejim ve Cumhuriyet kad\u0131nlar\u0131 aras\u0131ndaki g\u00f6bek ba\u011f\u0131 sorgulan\u0131r oldu. Bu d\u00f6nemde ilk defa ortaya koyulan Cumhuriyet\u2019in kad\u0131n haklar\u0131 konusunu Bat\u0131l\u0131 d\u00fcnyaya kar\u015f\u0131 bir vitrin s\u00fcs\u00fc olarak kulland\u0131\u011f\u0131 ve reformlar\u0131n hi\u00e7bir zaman tabana yay\u0131lamad\u0131\u011f\u0131 vurgusu, Cumhuriyet \u00f6ncesi kendi dinamikleri ile ortaya \u00e7\u0131kan kad\u0131n hareketinin bizzat Atat\u00fcrk taraf\u0131ndan nas\u0131l yok edildi\u011fini de g\u00f6zler \u00f6n\u00fcne serdi. Berna Turam\u2019\u0131n ifadesiyle, \u201cErkek eliyle ba\u015flat\u0131lan kad\u0131nlar\u0131 g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131lma projesi, T\u00fcrkiye\u2019nin Bat\u0131l\u0131la\u015fma ve laikle\u015fmeye oldu\u011fu kadar ulus in\u015fas\u0131na da ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n ayr\u0131lmaz bir par\u00e7as\u0131yd\u0131\u201d<\/strong> (2007, 112). Bu anlamda makbul ve modern bir T\u00fcrk vatanda\u015f\u0131 olman\u0131n esaslar\u0131ndan biri erkekler i\u00e7in kad\u0131nlar\u0131 (balolarda, davetlerde, okullarda, devlet dairelerinde, vs.) g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131lmak ve kad\u0131nlar i\u00e7in de kendileri i\u00e7in sunulan bu kamusal mek\u00e2nlarda ideal bir Cumhuriyet kad\u0131n\u0131 olarak g\u00f6r\u00fcn\u00fcr olmakt\u0131. Dolay\u0131s\u0131yla modern olman\u0131n bir gere\u011fi, g\u00f6r\u00fcn\u00fcr kad\u0131n olmak ve bu g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcn de mutlaka Bat\u0131l\u0131 formlar i\u00e7inde olmas\u0131yd\u0131. Bu ideal modern kad\u0131n\u0131n tersi ise \u0130slami k\u0131yafet i\u00e7erisindeki, \u00f6zel alan\u0131na hapsolmu\u015f, e\u011fitimsiz, cahil kad\u0131n modeliydi<\/strong>. Bu modernlik alg\u0131s\u0131, yakla\u015f\u0131k 90 y\u0131l sonra bile Kemalist kesimce hala payla\u015f\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n

Mevcut dindarl\u0131k alg\u0131lar\u0131na gelince, T\u00fcrkiye\u2019de ilahiyat fak\u00fcltelerinde bu konuda yap\u0131lan akademik \u00e7al\u0131\u015fmalar genellikle k\u0131s\u0131tlay\u0131c\u0131 tipolojilerle s\u0131n\u0131rl\u0131 kalm\u0131\u015f ve ileri s\u00fcr\u00fclen dindarl\u0131k tipolojileri aras\u0131ndaki ak\u0131\u015fkanl\u0131k, kopmalar, ayr\u0131\u015fmalar ya da sentezlemeler g\u00f6z ard\u0131 edilmi\u015ftir. \u00d6rne\u011fin Kemalettin Ta\u015f\u2019\u0131n \u00dcniversite Gen\u00e7li\u011finin Dindarl\u0131k Kriterleri (2005) isimli \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131nda ortaya koydu\u011fu \u00fc\u00e7 dindarl\u0131k tipolojisi vard\u0131r:<\/p>\n

Geleneksel dindarl\u0131k:<\/strong> Toplumumuzun genel kesiminde kabul g\u00f6ren, Kur\u2019an ve S\u00fcnnet\u2019in yan\u0131nda, a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 olarak ilk d\u00f6nemlerde yaz\u0131lan temel dini kaynaklara, din b\u00fcy\u00fcklerinin g\u00f6r\u00fc\u015flerine ve ilmihal bilgilerine dayanan, dindeki emir ve yasaklara uyman\u0131n \u00f6nem ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131, inanc\u0131n yan\u0131nda ibadetleri yerine getirmenin de \u00f6n plana \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 bir dindarl\u0131k tipi.<\/p>\n

Modernist\/H\u00fcmanist dindarl\u0131k:<\/strong> Vicdan temizli\u011fi, do\u011fruluk, iyilik, yard\u0131mseverlik, gibi bir tak\u0131m evrensel ahlaki de\u011ferlerin \u00f6nemsendi\u011fi, dini otorite olarak kabul edilen ki\u015filere ba\u011flanman\u0131n zorunluluk ta\u015f\u0131mad\u0131\u011f\u0131, inanc\u0131n temel g\u00f6sterge oldu\u011fu, ancak dindeki kurallara uyman\u0131n ve dini rit\u00fcelleri yerine getirmenin ikinci plana al\u0131nd\u0131\u011f\u0131, h\u00fcmanist yakla\u015f\u0131ma sahip bir dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131.<\/p>\n

Pop\u00fcler\/Hurafeci dindarl\u0131k:<\/strong> Geleneksel dindarl\u0131kta yer alan baz\u0131 hususlar\u0131 da i\u00e7ine almakla beraber, \u0130slam \u00f6ncesi T\u00fcrk k\u00fclt\u00fcr\u00fc ve di\u011fer k\u00fclt\u00fcrlerden de izler ta\u015f\u0131yan, bunun yan\u0131 s\u0131ra modern d\u00f6nemdeki baz\u0131 olgular\u0131 da i\u00e7inde bar\u0131nd\u0131rarak de\u011fi\u015fik toplumsal katmanlarda ve geni\u015f kitlelerde varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steren, halk aras\u0131nda de\u011fi\u015fik formatlarda, kurumsalla\u015fmam\u0131\u015f tarzlarda bulunabilen, \u201cya\u015fanan din\u201d olarak da kabul edilebilecek bir dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131.<\/p>\n

G\u00fcn\u00fcm\u00fcz T\u00fcrkiye\u2019sinde dindarl\u0131k, \u00e7o\u011funlu\u011fun modernist tipolojiye g\u00f6re ya\u015fad\u0131\u011f\u0131, ancak hala idealize edilenin geleneksel dindarl\u0131k oldu\u011fu ve insanlar\u0131n dindar olup olmad\u0131klar\u0131n\u0131n geleneksel dindarl\u0131k tipolojisine g\u00f6re teraziye koyuldu\u011fu bir dindarl\u0131kt\u0131r. \u00d6zellikle sek\u00fcler kesim taraf\u0131ndan \u201cdindar\u201d diye adland\u0131r\u0131lan kesimden beklenen, dini rit\u00fcelleri eksiksiz olarak yerine getirmek ve bunu yapabilmek i\u00e7in de modern hayat\u0131n d\u0131\u015far\u0131s\u0131nda kalmakt\u0131r. Yani kendi gettolar\u0131nda ya\u015fayan, kendi giyim ku\u015fam tarzlar\u0131na sahip olan, sar\u0131kl\u0131-c\u00fcbbeli erkekler ve \u00e7ar\u015fafl\u0131 kad\u0131nlar sek\u00fcler medyan\u0131n yayd\u0131\u011f\u0131 pop\u00fcler alg\u0131daki dindar imaj\u0131n\u0131 olu\u015fturmaktad\u0131r. Bu nedenle ya\u015fam alan\u0131n\u0131 ve giyim-ku\u015fam anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131 modern hayat\u0131n i\u00e7erisinde kuran dindarlar hep kendi kimliklerinden taviz veriyor olarak g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr. Bu anlay\u0131\u015fa g\u00f6re makbul bir modern vatanda\u015f olmak ile makbul bir dindar kul olmak birbiriyle ba\u011fda\u015famaz mesafededir. G\u00fclen\u2019in ortaya koydu\u011fu dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131 ise, bu \u00fc\u00e7 tipolojiyi dengeli bir \u015fekilde sentezlemeyi hedefler: geleneksel dindarl\u0131\u011f\u0131 modern dindarl\u0131k ile besleyen ve bu anlay\u0131\u015f\u0131 pop\u00fcler dindarl\u0131k kadar hayat\u0131n her karesinde ya\u015fatabilen bir dindarl\u0131kt\u0131r onun idealize etti\u011fi dindarl\u0131k. Ona g\u00f6re rit\u00fceller ve ibadetler asla ikinci plana at\u0131lmaz, ama bunlar h\u00fcmanist de\u011ferlerle mutlaka desteklenmeli ve ayr\u0131ca insan bu dindarl\u0131\u011fa bulundu\u011fu her ortamda eri\u015febilmelidir.<\/p>\n

T\u00fcrkiye\u2019nin ge\u00e7irdi\u011fi modernle\u015fme s\u00fcreci sonucunda geleneksel dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n kamusal alanda bir ya\u015fam alan\u0131 kalmam\u0131\u015ft\u0131r. Ya\u015fam alan\u0131 \u00f6zel alan ve vicdan ile k\u0131s\u0131tlanm\u0131\u015f olan bir dindarl\u0131k 1970\u2019 lerin sonundan itibaren ba\u015fta \u0130ran ve M\u0131s\u0131r olmak \u00fczere halk taraf\u0131ndan reddedilirken, T\u00fcrkiye\u2019de de geleneksel dindarl\u0131\u011f\u0131 modern hayat\u0131n i\u00e7erisinde ya\u015fayabilme arzusu ba\u015f g\u00f6stermi\u015ftir. Erkekler i\u00e7in bu arzu kad\u0131nlara nispeten \u00e7ok daha k\u0131sa bir s\u00fcrede ger\u00e7ekle\u015fmi\u015ftir -hatta kad\u0131nlar i\u00e7in bu r\u00fcyan\u0131n hala tam olarak ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi s\u00f6ylenemez. Bat\u0131l\u0131 k\u0131yafete b\u00fcr\u00fcnmek ve sek\u00fcler kamusal alana girmek erkekler i\u00e7in hi\u00e7bir zaman temel bir sorun olarak ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. T\u00fcrk laikli\u011finin en bask\u0131c\u0131 oldu\u011fu d\u00f6nemlerde bile erkekler, kitlesel olarak bir k\u0131yafet problemi ve dolay\u0131s\u0131yla g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fck problemi hi\u00e7 ya\u015famam\u0131\u015flard\u0131r. \u0130slamc\u0131 ya da dindar erkeklerin kamusal alana girmesi, laikli\u011fin sadece din ve devletin ayr\u0131lmas\u0131 \u015feklindeki politik y\u00f6n\u00fcne bir tehdit olarak alg\u0131lan\u0131rken, \u0130slamc\u0131 ya da dindar kad\u0131nlar\u0131n kamusal alana girmesi, bir ya\u015fam tarz\u0131 olarak laikli\u011fin total anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131 tehdit eder hale gelmi\u015ftir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131 da laikli\u011fi bir y\u00f6netim bi\u00e7imi olarak de\u011fil, bir ya\u015fam tarz\u0131 olarak tehdit eden bir dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131d\u0131r. Tehditten kas\u0131t, burada mevcut laik ya\u015fam tarz\u0131na bir alternatif olu\u015fturmas\u0131d\u0131r, yoksa ba\u015fkalar\u0131n\u0131n h\u00e2lihaz\u0131rda benimsedi\u011fi ya\u015fam tarz\u0131n\u0131 yok etmek de\u011fildir. G\u00fclen\u2019in genel d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc pozitif eylem \u00fczerine kurulu oldu\u011fu i\u00e7in, onun g\u00f6sterdi\u011fi hedef k\u00f6t\u00fc olan bir \u015feyi do\u011frudan y\u0131kmaktan ziyade, ondan daha iyi bir alternatif in\u015fa ederek insanlar\u0131 bu alternatife \u00e7ekme, yani tebli\u011f ve temsil \u00fczerinedir. Dolay\u0131s\u0131yla, bir \u015feyi y\u0131kan insan ideal dindarl\u0131ktan uzakt\u0131r. G\u00fclen\u2019in dindarl\u0131k alg\u0131s\u0131 aksiyon ve pozitif eylem \u00fczerine odaklan\u0131r. 4 Temmuz 2011 tarihli \u201cDindarl\u0131k ve Dini Hassasiyet\u201d ba\u015fl\u0131kl\u0131 K\u0131r\u0131k Testi yaz\u0131s\u0131nda, g\u00f6nl\u00fcndeki dindarl\u0131\u011f\u0131 \u015f\u00f6yle tarif eder:<\/p>\n

…p\u00f6rs\u00fcm\u00fc\u015f duygularla ve aradan \u00e7\u0131karma m\u00fcl\u00e2hazas\u0131yla ibadetlerini yerine getiren bir toplulu\u011fun ruhumuzun heykelini dikmesi ve yeniden bir dirili\u015f kahraman\u0131 olmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. \u015eayet biz millet\u00e7e g\u00f6z al\u0131c\u0131, in\u015firah verici ve insan\u0131 b\u00fcy\u00fcleyen bir ruh \u00e2bidesi ikame etmek istiyorsak, \u00f6ncelikle elimize bir balta alarak kendi benlik \u00e2bidemizi y\u0131kmal\u0131y\u0131z. Daha sonra da ta\u015f\u0131 ve topra\u011f\u0131 dinin emir ve nehiyleri, harc\u0131 da Cen\u00e2b-\u0131 Hakk\u2019\u0131n r\u0131zas\u0131 olan bir \u00e2bide ikame etmeliyiz ki bir daha y\u0131k\u0131lmas\u0131n. Dolay\u0131s\u0131yla \u201cK\u0131l namaz\u0131n\u0131, tut orucunu, kar\u0131\u015fma kimsenin i\u015fine!..\u201d d\u00fc\u015f\u00fcncesine sahip bir anlay\u0131\u015f kesinlikle tasvip edilemez ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f\u0131n i\u2019l\u00e2-y\u0131 kelimetullah vazifesi yerine getirmesi de m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen\u2019in eyleme d\u00f6n\u00fck dindarl\u0131k vurgusu, en az\u0131ndan kayg\u0131lar\u0131 y\u00f6n\u00fcyle, Amerikal\u0131 antropolog Saba Mahmood\u2019un Politics of Piety (2005) kitab\u0131nda s\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fi M\u0131s\u0131r\u2019daki dava hareketine benzemektedir. Bu kayg\u0131lar, toplumda artan laikle\u015fme ve dini hassasiyetlerin erozyona u\u011framas\u0131d\u0131r. Dava hareketi ayr\u0131ca \u201cibadetin folkl\u00f6r haline gelmesine\u201d <\/strong>de kar\u015f\u0131d\u0131r, t\u0131pk\u0131 G\u00fclen\u2019in i\u015faret etti\u011fi -ve tahkiki iman de\u011fil taklidi imandan kaynaklanan- k\u00fclt\u00fcr M\u00fcsl\u00fcmanl\u0131\u011f\u0131 gibi. Saba Mahmood\u2019un ifadesiyle folkl\u00f6rle\u015fmi\u015f ibadet, \u201cBi\u00e7imde ve usulde \u0130slami olan, ancak dindar ve takva sahibi bir benlik olu\u015fumuna ve terbiyesine g\u00f6t\u00fcrmeyen pratiklerdir\u201d. Bu anlamda, hizmet kavram\u0131, insanlar\u0131n kalplerinde dindarl\u0131k ve takva meydana getirme misyonu olarak adland\u0131r\u0131labilir. Bu ise, asla zorla de\u011fil, Said Nursi\u2019nin de s\u00f6yledi\u011fi gibi \u201cikna yolu ile\u201d (yani tebli\u011f), hatta bundan da \u00f6tesi \u00f6zendirme yolu ile (yani temsil) yap\u0131labilir. B\u00f6yle bir dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131 kimseyi d\u0131\u015flamad\u0131\u011f\u0131 gibi, ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takmayan ya da takamayan kad\u0131nlar\u0131n da kendilerini dindar halkas\u0131n\u0131n i\u00e7erisinde hissetmesine yard\u0131mc\u0131 olmaktad\u0131r.<\/p>\n

Hayat\u0131 boyunca hep Hizmetin i\u00e7erisinde yer alm\u0131\u015f ve Hizmet halkas\u0131ndan yine vazife gere\u011fi uzakla\u015ft\u0131\u011f\u0131 k\u0131sa bir d\u00f6nemin ard\u0131ndan tekrar bir Hizmet kurumuna d\u00f6nmeyi tercih etmi\u015f olan Elif, ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcz ve istedi\u011fi takdirde ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takmas\u0131na da \u00e7ok ciddi bir engeli olmayan e\u011fitimli bir kad\u0131n. Ancak o, bunun kendisini hizmetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakan bir unsur oldu\u011funu hi\u00e7 d\u00fc\u015f\u00fcnmemi\u015f; G\u00fclen\u2019in ortaya koydu\u011fu dindarl\u0131k anlay\u0131\u015f\u0131, kendisini hep evde hissetmesini sa\u011flam\u0131\u015f:<\/p>\n

Benim \u00e7ocuklu\u011fumda Hocaefendi evden biri gibiydi. Kasetleri dinlenirdi, abim onun vaazlar\u0131n\u0131 dinlemeye giderdi. Be\u015f vakit namaza lise birde ba\u015flad\u0131m, d\u00fcz lisede okudum ama etraf\u0131mda hep dindar arkada\u015flar vard\u0131. Hizmetten bir abla vard\u0131 benimle ilgilenen. \u00dcniversite benim i\u00e7in hizmet etmek demekti. \u00dcniversiteye gidene kadar hizmet g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn, \u00fcniversitedeyken de hizmet edersin diye d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyordum. Bo\u011fazi\u00e7i \u00dcniversitesi\u2019nde hizmet \u00e7ok yayg\u0131nd\u0131 ve hizmetten olanlar\u0131n \u00f6zg\u00fcvenleri \u00e7ok y\u00fcksekti. Bizim hizmetten \u00e7ok fazla arkada\u015f\u0131m\u0131z oldu\u011fu i\u00e7in d\u0131\u015fardan insanlarla arkada\u015fl\u0131k yapmak zorunda kalm\u0131yorduk. Bu korunakl\u0131 d\u00fcnyan\u0131n d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7 \u00e7\u0131kmad\u0131m. Bana g\u00f6re dindarl\u0131k g\u00fcvenilir ve tutarl\u0131 olmakt\u0131r. Bir ba\u015fka \u015fehirde ve hi\u00e7 bilmedi\u011fim bir eve yaln\u0131zca hizmettense girebilirim. Bir hizmet ahlak\u0131 var, b\u00fct\u00fcn erkekleri abi kabul eden, onlara asla ba\u015fka bir g\u00f6zle bakmad\u0131\u011f\u0131n, onlar\u0131n sizin yan\u0131n\u0131zda asla ay\u0131p bir \u015fey s\u00f6ylemedi\u011fi…<\/p>\n

Elife g\u00f6re, sadece ibadete dayal\u0131 bir dindarl\u0131k kendisine g\u00fcven vermek i\u00e7in yeterli de\u011fildir:<\/p>\n

Cami cemaati dindarl\u0131\u011f\u0131 benim i\u00e7in tutarl\u0131 bir dindarl\u0131k de\u011fildir, o insanlara kar\u015f\u0131 o derece g\u00fcven duymuyorum. Sadece ibadet eden de\u011fil, istedi\u011fi gibi ibadet edemeyen insan da dindard\u0131r benim i\u00e7in. M\u00fcsl\u00fcman olarak en b\u00fcy\u00fck zaaf\u0131m\u0131z, yeni M\u00fcsl\u00fcman olanlar\u0131n ibadetteki zay\u0131fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ho\u015fg\u00f6r\u00fcyle kar\u015f\u0131l\u0131yoruz ama M\u00fcsl\u00fcman do\u011fanlar\u0131n ibadetteki zay\u0131fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 \u00e7ok sorguluyoruz.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in pozitif eyleme ve insanlar\u0131n kalplerinde Allah ve Peygamber sevgisi a\u015f\u0131lamaya d\u00f6n\u00fck dindarl\u0131k alg\u0131s\u0131, kamusal alanda dini pratiklerini yerine getirmekte zorlanan kad\u0131nlara da ek motivasyon sa\u011flamaktad\u0131r. \u00c7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 sek\u00fcler kurumda namaz k\u0131lmak i\u00e7in uygun bir yer olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ve her namaz vaktinde uzunca bir yol y\u00fcr\u00fcyerek mescide gitti\u011fini belirten Sevda, \u201cs\u00fcrekli Hizmet\u2019ten beslenmesem o yolu y\u00fcr\u00fcmekten yorulup vazge\u00e7ebilirdim\u201d diyerek bu motivasyona i\u015faret etmektedir.<\/p>\n

Sevda\u2019n\u0131n ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcn\u00fc \u00e7\u0131karmak pahas\u0131na sek\u00fcler bir kurumda \u00e7al\u0131\u015fmakta \u0131srarc\u0131 olmas\u0131n\u0131n arkas\u0131nda da yine G\u00fclen\u2019in dindarl\u0131k ve hizmet \u00f6\u011fretisi vard\u0131r. G\u00fclen eti\u011finin temel d\u00fcsturunu olu\u015fturan Hizmet kavram\u0131, m\u00fcminleri kamusal alanda bir meslek, i\u015f sahibi olmaya ve di\u011fer insanlara birinin ayn\u0131 zamanda hem iyi bir dindar, hem de iyi bir \u00f6\u011fretmen, m\u00fchendis, doktor, i\u015fadam\u0131 vs olabilece\u011fini g\u00f6stermeye te\u015fvik eder. Max Weber\u2019in s\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fi Protestan ahlak\u0131n bir par\u00e7as\u0131 olan d\u00fcnyevi z\u00fchd kavram\u0131yla baz\u0131 paralellikler ta\u015f\u0131yan bu hizmet d\u00fcsturu, M\u00fcsl\u00fcman olsun ya da olmas\u0131n, insanlara hizmet etmeyi bir ibadet formu olarak inananlara g\u00f6sterir. G\u00fclen\u2019e g\u00f6re, bir M\u00fcsl\u00fcman\u0131n kamusal alan\u0131n i\u00e7erisinde yer alarak hizmet etmesi, manevi ar\u0131nma i\u00e7in kendini toplumdan soyutlayan dervi\u015flerin hareketinden daha makbul bir dindarl\u0131k formudur. Bu nedenle, Sevda, \u00e7al\u0131\u015fmak i\u00e7in ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcnden vazge\u00e7en di\u011fer pek \u00e7ok hizmet kad\u0131n\u0131 gibi, yapt\u0131\u011f\u0131 \u015feyi din u\u011fruna yap\u0131lm\u0131\u015f bir fedak\u00e2rl\u0131k olarak g\u00f6rmekte ve \u015f\u00f6yle s\u00f6ylemektedir: \u201cOrada ben olmazsam ba\u015f\u0131 a\u00e7\u0131k, dini duygulara sahip olmayan biri olacak. Ben orada olmal\u0131y\u0131m ki sonraki nesiller ona g\u00f6re [yani dini duygularla] \u015fekillensin.\u201d Yani, G\u00fclen Hareketi i\u00e7erisinde yer almak, sadece ki\u015fisel dindarl\u0131k projesi de\u011fil, ayn\u0131 zamanda k\u00fclli bir medeniyet in\u015fas\u0131 projesi olarak g\u00f6r\u00fclmekte, ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takmamak ise bu medeniyetin in\u015fas\u0131 u\u011frunda yap\u0131lmaya de\u011fer, ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz fedak\u00e2rl\u0131klardan biri olarak de\u011ferlendirilmektedir.<\/p>\n

Bu medeniyet in\u015fas\u0131nda G\u00fclen kesinlikle kad\u0131nlar\u0131n rol\u00fcn\u00fc d\u0131\u015flamaz. Feminizmin ortaya koydu\u011fu cinsiyet e\u015fitli\u011fi iddialar\u0131n\u0131, erkeklerin ve kad\u0131nlar\u0131n farkl\u0131 fizyolojilerinden yola \u00e7\u0131karak reddetse de, kad\u0131nlar\u0131n kamusal alanda bulunmalar\u0131n\u0131n dindarl\u0131klar\u0131na bir engel te\u015fkil etti\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcnmemektedir. \u201cAlan Mahkumu ve Hak Mahrumu Kad\u0131nlar\u201d (2007) ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 verilen K\u0131r\u0131k Testi sohbetinde, Efendimiz zaman\u0131nda, \u00f6ncesinde ve sonras\u0131nda kad\u0131n\u0131n d\u00fcnya genelinde i\u00e7inde bulundu\u011fu k\u00f6t\u00fc \u00f6rnekleri anlatt\u0131ktan sonra ba\u015fta Hz. Ai\u015fe olmak \u00fczere Hz. Peygamber\u2019in e\u015flerinin sosyal ve fikri hayattaki rol\u00fcne dikkat \u00e7eker ve Hz. \u00d6mer d\u00f6neminde ya\u015fanan bir hadiseyi anlatarak, b\u00f6yle bir durumun bug\u00fcn bile hayal edilemez oldu\u011funu belirtir:<\/p>\n

.. .o d\u00f6nemde, kad\u0131nlar\u0131n halifeye dahi itiraz edip, onun Kur’\u00e2n’a ayk\u0131r\u0131 bulduklar\u0131 i\u00e7tihadlar\u0131na, hem de camide b\u00fct\u00fcn cemaatin huzurunda kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kt\u0131klar\u0131 bile v\u00e2kidir. Mesela; Hazreti \u00d6mer, evlenmeyi kolayla\u015ft\u0131rmak i\u00e7in, nikah akdi esnas\u0131nda tesbit edilen mehir miktar\u0131 hakk\u0131nda \u00fcst s\u0131n\u0131r belirlenmesi gerekti\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fc\u015f ve mehir miktar\u0131n\u0131n evlili\u011fe engel olmamas\u0131n\u0131 istemi\u015ftir. Bir hutbe esnas\u0131nda, mescidde bu d\u00fc\u015f\u00fcncesini beyan edince bug\u00fcn ad\u0131n\u0131 san\u0131n\u0131 dahi bilmedi\u011fimiz bir kad\u0131n, “Ya \u00d6mer! Bu konuda Efendimiz’den duydu\u011fun bir s\u00f6z, senin bilip de bizim haberd\u00e2r olmad\u0131\u011f\u0131m\u0131z bir ifade mi var? \u00c7\u00fcnk\u00fc, Cen\u00e2b-\u0131 Allah, Kur’an’da, ‘Ve \u00e2teyt\u00fcm ihd\u00e2h\u00fcnne k\u0131nt\u00e2ran…’ buyuruyor. Demek ki, kantar kantar mehir verilebilir.” demi\u015f ve onun bu i\u00e7tihad\u0131na itiraz etmi\u015ftir. Seyyidina \u00d6mer hi\u00e7 tepki g\u00f6stermeden o kad\u0131n\u0131n itiraz\u0131n\u0131 yerinde bulmu\u015f; kendi kendine “Ya\u015fl\u0131 bir kad\u0131n kadar da dinini bilmiyorsun!…” diyerek nefsini levmetmi\u015f ve s\u00f6z\u00fcn\u00fc geri alm\u0131\u015ft\u0131r. \u0130\u015fte, ger\u00e7ek \u0130slam toplumunda kad\u0131n bu kadar hayat\u0131n i\u00e7indedir…<\/strong><\/p>\n

Bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn; g\u00fcn\u00fcm\u00fczde bir kad\u0131n, Fatih Camii’nde ya da S\u00fcleymaniye’de maksureden perdeyi s\u0131y\u0131rsa, Halife-i r\u00fby-i zemine ya da bug\u00fcnk\u00fc Cumhurba\u015fkan\u0131’na da de\u011fil, minberdeki imama “\u0130mam efendi, zannediyorum, bu konuda yan\u0131l\u0131yorsunuz, meselenin asl\u0131 \u015fudur!” dese, kim bilir o kad\u0131nca\u011f\u0131z\u0131n ba\u015f\u0131na neler gelir. Zira, bug\u00fcn dinin \u00f6z\u00fcne vak\u0131f olmayan kimseler, yanl\u0131\u015f telakkileri sebebiyle kad\u0131n\u0131 bir fanus i\u00e7ine koymu\u015flar ve onu baz\u0131 haklardan mahrum b\u0131rakm\u0131\u015flard\u0131r.<\/p>\n

Berna Turam\u2019a (2007) g\u00f6re, Cumhuriyet elitlerinin yapt\u0131\u011f\u0131 gibi, Hizmet hareketi i\u00e7erisindeki erkek elitler de kad\u0131n\u0131n kamusal alanda kat\u0131l\u0131m\u0131 ve g\u00f6r\u00fcn\u00fcm\u00fcne de\u011fer vermekte ve te\u015fvik etmektedirler. Kendi yapt\u0131\u011f\u0131 g\u00f6zlemlerde, hareketin \u00f6nde gelen erkekleri, kamusal alan\u0131n medeni imaj\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu gerek\u00e7esi ile haremlik-selaml\u0131k ayr\u0131m\u0131na kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Ancak, Turam\u2019a g\u00f6re, Hizmet\u2019in erkekleri bunu, kad\u0131n haklar\u0131na duyarl\u0131 olduklar\u0131 i\u00e7in de\u011fil, t\u0131pk\u0131 Cumhuriyet elitlerinin yapt\u0131klar\u0131 gibi medeni bir imaj vermek i\u00e7in yapmaktad\u0131r. \u201cG\u00fclen Hareketi i\u00e7in kamusal mek\u00e2nlar kendi \u0130slami projelerinin di\u011ferlerinden fark\u0131n\u0131 ortaya koymak ve bu fark\u0131 hem T\u00fcrkiye\u2019de hem Bat\u0131\u2019da d\u0131\u015f d\u00fcnyaya g\u00f6stermek i\u00e7in bariz bir yoldur\u201d der. Bu nedenle Turam, hizmetin kamusal mek\u00e2nlar\u0131n\u0131 birer vitrin olarak adland\u0131r\u0131r ve buradaki uygulamalar\u0131n i\u00e7 mek\u00e2nlardaki, \u00f6zel alan, ya da has daire diyebilece\u011fimiz mek\u00e2nlardaki uygulamalarla bir z\u0131tl\u0131k i\u00e7inde oldu\u011funu dile getirir. Hatta ona g\u00f6re, G\u00fclen\u2019in ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc konusunda s\u00f6yledi\u011fi furuat ifadesi de bu medeni imaj\u0131 tamamlamak i\u00e7in k\u0131zlar\u0131n ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc \u00fczerinden verdi\u011fi bir taviz anlam\u0131na gelmektedir . Turam, kendi ifadesiyle \u201cvitrin mek\u00e2nlarda\u201d g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kad\u0131nlar\u0131 \u015f\u00f6yle tarif eder:<\/p>\n

Bu vitrin mek\u00e2nlar\u0131nda konu\u015fmalar yapan kariyer sahibi akademisyen ve entelekt\u00fcel kad\u0131nlar g\u00f6rd\u00fcm. Bu mek\u00e2nlar, \u00e7arp\u0131c\u0131 ve yer yer a\u015f\u0131r\u0131 dikkat \u00e7ekici k\u0131yafetler giyinmi\u015f aktrisler ve \u015fark\u0131c\u0131lar gibi \u00fcnl\u00fc kad\u0131nlara da ev sahipli\u011fi yap\u0131yordu. Bu mek\u00e2nlardaki kad\u0131nlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 (farkl\u0131 stillerde) ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc tak\u0131yor, baz\u0131s\u0131 hi\u00e7 takm\u0131yordu. Ayn\u0131 zamanda doktor, hem\u015fire, \u00f6\u011fretmen, yazar, gazeteci, m\u00fchendis vb. meslek gruplar\u0131ndan pek \u00e7ok \u00e7al\u0131\u015fan kad\u0131nla da sohbet ettim.<\/p>\n

Turam\u2019a g\u00f6re bu kad\u0131nlar G\u00fclen cemaatinin bir sivil toplum kurulu\u015fu olma iddias\u0131n\u0131 me\u015fru k\u0131lan kamusal y\u00fczleridir. Bu mek\u00e2nlarda g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc sek\u00fcler kesimden kad\u0131nlar\u0131n ise zaman\u0131 geldi\u011finde aksi propagandalar kar\u015f\u0131s\u0131nda cemaati ve liderini savunmalar\u0131 i\u00e7in bu ortamlarda ho\u015f kar\u015f\u0131land\u0131\u011f\u0131n\u0131 ima eder. Buna \u00f6rnek olarak ise Nevval Sevindi\u2019nin 28 \u015eubat sonras\u0131 d\u00f6nemde kaset propagandalar\u0131 ile zor durumda b\u0131rak\u0131lan G\u00fclen\u2019i sek\u00fcler g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fc ile televizyon ekranlar\u0131na \u00e7\u0131karak y\u00fcksek sesle savunmas\u0131n\u0131 g\u00f6sterir. Bu vitrin mek\u00e2nlar\u0131nda kad\u0131nlara k\u0131l\u0131k-k\u0131yafetleri ve siyasi g\u00f6r\u00fc\u015fleri konusunda hi\u00e7bir bask\u0131 yap\u0131lmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yleyen Turam, cemaatin programlar\u0131na kat\u0131lan kad\u0131nlardan \u0130slami giyim ve davran\u0131\u015f tarzlar\u0131na uymalar\u0131n\u0131n beklenmedi\u011fi gibi, erkeklerin de yer yer bayan misafirlerine dost\u00e7a sar\u0131ld\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6zlemler. Ara\u015ft\u0131rmac\u0131n\u0131n iddias\u0131na g\u00f6re, bu tip k\u0131s\u0131tlay\u0131c\u0131 davran\u0131\u015flar, bu konuda konu\u015ftu\u011fu cemaatin \u00f6nde gelen erkekleri taraf\u0131ndan ger\u00e7ek \u0130slam\u2019\u0131n de\u011fil, onun yanl\u0131\u015f yorumunun bir eseri olarak g\u00f6r\u00fclmektedir .<\/p>\n

Hizmet Hareketinin Kad\u0131n\u0131n Kamusal Alandaki G\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcne Bak\u0131\u015f\u0131<\/strong><\/p>\n

Hizmet Hareketi ger\u00e7ekten de kad\u0131n\u0131n kamusal alanda \u00f6zg\u00fcrce arz-\u0131 endam etmesine bu kadar s\u0131cak bakmakta m\u0131d\u0131r sorusu, Turam\u2019\u0131n bu mekanlar\u0131 vitrin olarak adland\u0131rmas\u0131yla asl\u0131nda kendi cevab\u0131n\u0131 i\u00e7inde bar\u0131nd\u0131rmaktad\u0131r. Ancak Turam\u2019\u0131n yapmad\u0131\u011f\u0131 \u015fey, vitrin s\u00fcs\u00fc olarak g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc bu kad\u0131nlarla yeterince i\u00e7li-d\u0131\u015fl\u0131 olarak, bu kad\u0131nlar\u0131 cemaate \u00e7eken etkinin ne oldu\u011funu sorgulamak olmu\u015ftur. Ya da bu kad\u0131nlar\u0131n, bir cemaatin i\u00e7erisinde yer almadan da kimlik ve g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fck sahibi olduklar\u0131 halde, hangi ihtiya\u00e7lar\u0131 neticesinde bu cemaate kat\u0131ld\u0131klar\u0131n\u0131n ortaya konulmam\u0131\u015f olmas\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Bir akademisyen olan ve ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcz oldu\u011fu i\u00e7in s\u0131k s\u0131k cemaatin y\u00fcz\u00fc olarak \u00e7e\u015fitli kamusal mek\u00e2nlarda boy g\u00f6steren Selma, Hizmet\u2019i tercih etme sebebini \u015f\u00f6yle a\u00e7\u0131kl\u0131yor:<\/p>\n

\u00c7a\u011f\u0131 reddetmiyor, zaman\u0131n ruhuna ayk\u0131r\u0131 davranm\u0131yor. Hem ki\u015fi olabiliyorsun, hem cemaat olabiliyorsun. Cemaatin i\u00e7erisinde birey olarak kendimi de d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrebiliyorum. \u0130lk tan\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131mda iyi insanlar\u0131n olu\u015fturdu\u011fu bir topluluk olarak \u00e7ekti beni.<\/p>\n

Yine ba\u015f\u0131 a\u00e7\u0131k oldu\u011fu i\u00e7in harekete ait bir vak\u0131fta halkla ili\u015fkiler i\u015fini y\u00fcr\u00fcten Ay\u015fe\u2019ye g\u00f6re ise, G\u00fclen\u2019in ve Hizmet\u2019in fonksiyonu kendisine g\u00fcndelik hayat\u0131nda uygulayabilece\u011fi bir dindarl\u0131k haritas\u0131 sunmas\u0131d\u0131r:<\/p>\n

Hocaefendi\u2019nin kitaplar\u0131nda do\u011frular\u0131 ve yanl\u0131\u015flar\u0131 g\u00f6r\u00fcyorum. Hi\u00e7 bilmediklerimi \u00f6\u011freniyorum. Nas\u0131l daha iyi bir M\u00fcsl\u00fcman olunabilir sorusunun cevab\u0131 olarak g\u00fcndelik hayat\u0131m\u0131n i\u00e7inde uygulanabilir \u015feyler s\u00f6yl\u00fcyor.<\/p>\n

Hizmet hareketinin, ya da di\u011fer bir deyi\u015fle G\u00fclen cemaatinin bir tarikat kat\u0131l\u0131\u011f\u0131na sahip olmamas\u0131, bir giri\u015f rit\u00fceli olmaks\u0131z\u0131n, insanlar\u0131 bir testten ge\u00e7irmeksizin i\u00e7ine kabul etmesi, ve i\u00e7eride kalman\u0131n ya da \u00e7\u0131kman\u0131n yine bireysel tercih esas\u0131na b\u0131rak\u0131lmas\u0131, ve hatta i\u00e7-d\u0131\u015f kavram\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n bile belirsiz olmas\u0131, bunun yan\u0131nda ki\u015filere bireyselliklerini korurken kendilerini daha y\u00fcksek bir mefkureye adama f\u0131rsat\u0131 sunmas\u0131, cemaatin geni\u015f bir kesimden insana cazip gelen hususlar\u0131 olarak s\u0131ralanabilir. Kad\u0131nlar s\u00f6z konusu oldu\u011funda ise, G\u00fclen cemaati, modern hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalmak istemeyen ama ayn\u0131 zamanda dindarl\u0131\u011f\u0131n\u0131 da muhafaza etmek isteyen M\u00fcsl\u00fcman kad\u0131nlar i\u00e7in en \u00f6zg\u00fcrl\u00fck\u00e7\u00fc s\u00f6ylemlerin dile getirildi\u011fi dini mecralardan biri olarak \u00f6ne \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Yazd\u0131\u011f\u0131 pek \u00e7ok eserinde, verdi\u011fi r\u00f6portajlarda, G\u00fclen M\u00fcsl\u00fcman kad\u0131n\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda yer alabilece\u011fine dikkat \u00e7eker. \u00d6rne\u011fin Milliyet gazetesinden Mehmet G\u00fcndem\u2019in kendisiyle yapt\u0131\u011f\u0131 ve Fethullah G\u00fclen\u2019le 11 G\u00fcn (2005) ismiyle kitapla\u015ft\u0131r\u0131lan r\u00f6portajda \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemi\u015ftir:<\/p>\n

Kad\u0131n\u0131n fiziki yan\u0131 dikkate al\u0131n\u0131p, hususi durumlar\u0131 korunduktan sonra hayat\u0131n baz\u0131 sahalar\u0131na katk\u0131da bulunmas\u0131 \u0130slam\u2019da yasaklanmam\u0131\u015ft\u0131r. Zaten kad\u0131n, hayat\u0131n her diliminde kendine g\u00f6re katk\u0131larda bulunmu\u015ftur da…Mesela, sava\u015flara kat\u0131lmas\u0131 caiz g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f, okumas\u0131, e\u011fitim g\u00f6rmesi tasvip, tercih ve te\u015fvik edilmi\u015fti. \u00d6yle ki, saadet asr\u0131nda Hz. Ai\u015fe, Hz. Hafsa, ve Hz. \u00dcmm\u00fc Seleme validelerimiz sahabe fukahas\u0131n\u0131n ve m\u00fc\u00e7tehitlerinin aras\u0131nda yer almaktayd\u0131; hatta peygamber hanesindeki kad\u0131nlar, dini \u00f6\u011frenme ad\u0131na bir y\u00f6n\u00fcyle erkeklerin bile m\u00fcracaat kayna\u011f\u0131yd\u0131lar. Bu durum onlarla da s\u0131n\u0131rl\u0131 kalmam\u0131\u015f, sonraki d\u00f6nemlerde de baz\u0131 ehliyetli kad\u0131nlar pek \u00e7oklar\u0131na muallime olmaya devam etmi\u015flerdir. Yani, M\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kta kad\u0131n\u0131n hayat\u0131n\u0131 k\u0131s\u0131tlama ve hareket alan\u0131n\u0131 daraltma s\u00f6z konusu de\u011fil. Bug\u00fcn i\u00e7in olumsuz g\u00f6r\u00fclen noktalar, ya\u015fand\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemin \u015fartlar\u0131 ve o zamanki devletlerin uygulamalar\u0131 dikkate al\u0131narak de\u011ferlendirilmelidir.<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen, kad\u0131n\u0131n kamusal alandaki rol\u00fcne dair olumlu \u00f6rnekler vermekle de kalmayarak, mevcut k\u0131s\u0131tlamalar\u0131n din de\u011fil gelenek kaynakl\u0131 oldu\u011funu ve \u015fartlar gerektirdi\u011finde bu k\u0131s\u0131tlamalar\u0131n hepsinin kalkabilece\u011fini \u00f6ne s\u00fcrer:<\/p>\n

Ayr\u0131ca baz\u0131 b\u00f6lge ve toplumlarda M\u00fcsl\u00fcman olmadan \u00f6nceki adet ve geleneklerin M\u00fcsl\u00fcman olduktan sonra da devam etmesi de g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurulmal\u0131. Bunlar\u0131n da \u0130slam\u2019a fatura edilmesi do\u011fru olmaz. \u00d6nemli olan, kad\u0131n\u0131n fiziki durumunun ve \u00f6zel hallerinin dikkate al\u0131narak d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmesidir; mesela, \u201cA\u011f\u0131r maden i\u015flerinde \u00e7al\u0131\u015fmal\u0131 m\u0131d\u0131r, erkeklerde oldu\u011fu gibi mecburi askerlik takdir edilmeli midir? A\u011f\u0131r silah e\u011fitiminden ge\u00e7meli midir?..\u201d gibi. Bunlar\u0131n yap\u0131lmas\u0131nda zaruret g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa ona da kimsenin bir \u015fey diyemeyece\u011fi kanaatindeyim.<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen\u2019in bu s\u00f6zleri a\u00e7\u0131k\u00e7a kad\u0131nlar\u0131n toplumsal hayat\u0131n her alan\u0131nda aktif ve \u00fcretken olarak yer almalar\u0131n\u0131 te\u015fvik etmese de olumlayan bir yakla\u015f\u0131m. Hatta son c\u00fcmlesi, kad\u0131nlar i\u00e7in en d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyecek i\u015flerin bile zaruret olmas\u0131 durumunda kabul edilebilir olaca\u011f\u0131n\u0131 ima etmektedir. G\u00fclen\u2019e g\u00f6re \u201ckad\u0131n her \u015fey olabilir, \u00f6nemli olan dinini ya\u015fayabilmesi\u201d. Asl\u0131nda benzer bir ifade erkekler i\u00e7in de ge\u00e7erli olmal\u0131yken, ne G\u00fclen\u2019in ne de herhangi bir \u0130slami d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr\u00fcn, erkeklerin ne olup ne olamayacaklar\u0131na dair bir soruya muhatap kald\u0131klar\u0131n\u0131, ne de bu konu \u00fczerinde tek kelime laf etme gere\u011fi duyduklar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcr\u00fcz. Erkekler s\u00f6z konusu oldu\u011funda, onlar\u0131n dinini ya\u015fayamayaca\u011f\u0131 her hangi bir meslek s\u00f6z konusu de\u011fildir. Berna Turam\u2019\u0131n ara\u015ft\u0131rmas\u0131nda da buna net bir \u00f6rnek g\u00f6r\u00fcr\u00fcz:<\/p>\n

Elimde bir \u015farap kadehiyle, bir barda erkek bir hizmet mensubu ile kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131\u011f\u0131mda ve kendimi rahats\u0131z hissetti\u011fimde, bana \u0130stanbul\u2019un gece hayat\u0131na al\u0131\u015fk\u0131n oldu\u011funu a\u00e7\u0131klad\u0131. Hareketin vak\u0131flar\u0131ndan birinde halkla ili\u015fkilerde \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in \u0130stanbul gece hayat\u0131nda \u00fcnl\u00fclerle ilgilenmeye al\u0131\u015fk\u0131nm\u0131\u015f.<\/p>\n

Yani bir erkek i\u00e7in \u0130stanbul\u2019un gece hayat\u0131 bile dinini ya\u015fayamayaca\u011f\u0131 bir ortam olu\u015fturmamaktad\u0131r. Kad\u0131nlar i\u00e7in ise \u201cyeter ki dinini ya\u015fayabilsin\u201d \u015fart\u0131 bu kadar geni\u015f bir alan b\u0131rakmamaktad\u0131r asl\u0131nda. \u0130lk olarak, bir kad\u0131n\u0131n dinini ya\u015fay\u0131p ya\u015famad\u0131\u011f\u0131n\u0131n \u00f6l\u00e7\u00fcleri \u00e7ok de\u011fi\u015fkendir, ve i\u00e7inde bulunulan ortam\u0131n normlar\u0131na g\u00f6re keyfi bir \u015fekilde belirlenir. Bu standartlar hareketin \u00e7e\u015fitli kademelerindeki kad\u0131nlar i\u00e7in farkl\u0131l\u0131k g\u00f6sterir. Berna Turam\u2019\u0131n hareketin vitrininde (kamusal alanda) g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc serbestli\u011fi hareketin \u00f6zel alan\u0131 i\u00e7erisinde g\u00f6rememesinin nedeni, bu iki alan aras\u0131ndaki dini ya\u015fayabilme standartlar\u0131n\u0131n farkl\u0131 alg\u0131lanmas\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Dindarl\u0131kta Kamusal Alan-\u00d6zel Alan Standartlar\u0131<\/strong><\/p>\n

Cemaat faaliyetleri nedeniyle kamusal alanda yo\u011fun bir aktivite i\u00e7inde olan erkeklerin e\u015flerinin neredeyse hi\u00e7bir zaman o kamusal alana ad\u0131m atmamas\u0131, ger\u00e7ekten de bu kad\u0131nlar\u0131n yapt\u0131\u011f\u0131 bir tercih midir? G\u00fclen\u2019in kad\u0131nlar\u0131n kamusal alanda -tesett\u00fcre ve edebe riayet ederek- g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcne a\u00e7\u0131k onay\u0131 varken, hatta zaruret g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc durumlarda kad\u0131nlar a\u011f\u0131r i\u015flerde bile \u00e7al\u0131\u015ft\u0131r\u0131labilir manas\u0131nda bir s\u00f6z s\u00f6ylemi\u015fken, bu kad\u0131nlar kamusal alanda g\u00f6r\u00fcnmekten, e\u015flerinin yan\u0131 ba\u015f\u0131nda hizmet etmekten neden bu kadar geri durmaktad\u0131rlar?<\/p>\n

\u0130\u015fte burada, ister istemez kamusal alan (vitrin) ve \u00f6zel alan (has daire) ikili\u011fini tekrar ele almak gerekmektedir. Acaba G\u00fclen, sek\u00fcler kimlikli bir gazeteciye verdi\u011fi deme\u00e7leri sadece hizmetin vitrinindeki modern g\u00f6r\u00fcnt\u00fcy\u00fc bozmamak maksad\u0131yla m\u0131 s\u00f6ylemektedir? Vitrindekiler -yani az say\u0131daki y\u00fcksek e\u011fitimli, profesyonel, iyi g\u00f6r\u00fcn\u00fcml\u00fc ve sosyalle\u015fme becerisine sahip olan kad\u0131nlar- haricindeki, \u00e7o\u011funlu\u011funu da hizmetteki abilerin e\u015flerinin olu\u015fturdu\u011fu b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funluk, bu deme\u00e7lerdeki serbestlikten muaf m\u0131d\u0131r? Uzun y\u0131llard\u0131r hizmet hareketinin i\u00e7erisinde yer alan ve halen doktora e\u011fitimine devam eden Sevda, G\u00fclen\u2019i Amerika\u2019da ziyaret etme \u015fans\u0131na sahip olur. Ancak, kendisine s\u00f6ylenen, e\u015fi yan\u0131nda olmadan Amerika\u2019ya seyahat edemeyece\u011fidir. G\u00fclen\u2019in kad\u0131nlar\u0131n tek ba\u015f\u0131na seyahat edebilece\u011fine dair kitaplar\u0131nda yay\u0131nlanan s\u00f6zlerinden bahsetmesi \u00fczerine ziyareti organize eden erkek cemaat mensubundan \u015fu yan\u0131t\u0131 al\u0131r: \u201cHocaefendi\u2019nin o s\u00f6zleri d\u0131\u015far\u0131daki insanlar i\u00e7in. Abi e\u015flerinin yaln\u0131z seyahat etmelerine ho\u015f bakm\u0131yor Hocaefendi.\u201d Ayn\u0131 \u015fahs\u0131n \u201cSen kendini nerede konumland\u0131r\u0131yorsun?\u201d sorusuna muhatap kal\u0131nca da \u201cBen kendimi d\u0131\u015far\u0131da bir insan olarak g\u00f6r\u00fcyorum\u201d cevab\u0131n\u0131 verir. Ve bu ikilik, bundan sonraki s\u00fcre\u00e7te akl\u0131nda hep bir soru i\u015fareti olarak kal\u0131r: Acaba hizmetin bas\u0131n yay\u0131n organlar\u0131nda \u00fczerinde durdu\u011fu demokrasi ve \u00f6zg\u00fcrl\u00fck vurgusu ne kadar samimidir? Burada problem, G\u00fclen\u2019in kitaplar\u0131nda ve kamuya a\u00e7\u0131k sohbetlerinde dile getirdi\u011fi \u00f6zg\u00fcrl\u00fck\u00e7\u00fc s\u00f6ylemlere do\u011frudan ula\u015fabilen kad\u0131nlar\u0131n, kendilerini bu \u00f6zg\u00fcrl\u00fck\u00e7\u00fc dairenin d\u0131\u015f\u0131nda tutan s\u00f6zleri ancak e\u015fleri ya da hiyerar\u015fide onlardan \u00fcstte olan abilerden duyabilmeleridir. Yani bahsi ge\u00e7en bu vakada test edilen, birebir duyduklar\u0131 ve okuduklar\u0131 s\u00f6zlere olan inan\u00e7lar\u0131 ile g\u00f6n\u00fcll\u00fc olarak otoritelerini kabul ettikleri hizmet mensuplar\u0131na duyduklar\u0131 g\u00fcven ve teslimiyet olmaktad\u0131r. Bir anlamda, kendilerine G\u00fclen\u2019i bireysel olarak, kendi ba\u015flar\u0131na de\u011fil de, G\u00fclen\u2019e en yak\u0131n olanlardan ba\u015flamak \u00fczere bir erkek hiyerar\u015fisi i\u00e7erisinde hareketin en u\u00e7lar\u0131ndaki k\u0131lcal damarlara ula\u015ft\u0131r\u0131lan bilgiler yoluyla tan\u0131malar\u0131 s\u00f6ylenmektedir; yani G\u00fclen\u2019e kitaplar\u0131 ve sohbetleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla do\u011frudan eri\u015fim d\u0131\u015far\u0131daki insanlara g\u00f6re bir \u015fey olarak kabul edilmektedir.<\/p>\n

Hizmetteki kad\u0131nlar\u0131n isteyerek geri planda kald\u0131klar\u0131 savunmas\u0131 tamamen yanl\u0131\u015f bir arg\u00fcman da de\u011fildir asl\u0131nda. Hizmetteki pek \u00e7ok kad\u0131n, G\u00fclen\u2019in kamuya a\u00e7\u0131k s\u00f6zleri ile kendilerine \u00f6zel alanda yap\u0131lan telkinler aras\u0131ndaki fark\u0131 g\u00f6rebildi\u011fi halde bunu birincil mesele haline getirmemektedir. Berna Turam ve Helen Rose Ebaugh gibi sek\u00fcler liberal kad\u0131nlar\u0131n g\u00f6rmek istedikleri \u015fey, Bat\u0131\u2019da oldu\u011fu gibi kad\u0131nl\u0131k kimli\u011finin kamusal alanda \u00f6n plana \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131d\u0131r. Oysa Hizmetteki kad\u0131nlar\u0131n kendilerine sorduklar\u0131 soru, \u00f6nceliklerinin bir kad\u0131n olmak m\u0131 yoksa bir kul olmak m\u0131 oldu\u011fudur. Cemaate ba\u011fl\u0131 bir kad\u0131n sivil toplum kurulu\u015funun dindar bir sosyolog liderli\u011finde bir kad\u0131n \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 seminer serisi ba\u015flatmas\u0131nda da bu temel soruya cevap bulma niyeti sebep olarak g\u00f6sterilmi\u015ftir. Cinsiyet \u00fczerinden bir kimli\u011fin dindar bir kad\u0131n i\u00e7in kendini konumland\u0131rmada ne kadar \u00f6nemli oldu\u011fu sorusuna cevap bulman\u0131n ehemmiyetine dikkat \u00e7ekilen seminerde, \u201cNeden kad\u0131n yarat\u0131ld\u0131m?\u201d sorusunun kad\u0131nlarda bazen itikadi bir problem olu\u015fturacak kadar keskinle\u015febildi\u011fi ve bu nedenle de kad\u0131nl\u0131k kimli\u011fi konusuna ilgisiz kalmamak gerekti\u011fi dile getirilmi\u015ftir. Bu seminerlere kat\u0131lan kad\u0131nlar\u0131n tamam\u0131, lisans ve y\u00fcksek lisans e\u011fitimine devam eden ya da profesyonel olarak \u00e7al\u0131\u015fan kad\u0131nlardan olu\u015fmaktad\u0131r.<\/p>\n

Berna Turam\u2019\u0131n ancak i\u00e7 mek\u00e2nlarda g\u00f6rebildi\u011fi \u201cabi e\u015fi\u201d profiline burada rastlanmamas\u0131, bu kad\u0131nlar nazar\u0131nda \u201ckul olmak m\u0131 yoksa kad\u0131n olmak m\u0131\u201d sorusunun daha sorulmadan \u201ckul olmak\u201d \u015feklinde cevapland\u0131\u011f\u0131na i\u015faret ediyor olabilir. Yani bir anlamda, g\u00f6n\u00fcll\u00fc bir geri \u00e7ekili\u015f elbette s\u00f6z konusudur. \u00c7\u00fcnk\u00fc geleneksel yap\u0131 i\u00e7erisinde kendilerine sunulan se\u00e7enek ya g\u00f6r\u00fcnmez olmay\u0131 se\u00e7erek bir kul olmak, ya da vitrinde olmay\u0131 se\u00e7erek bir kad\u0131n olmakt\u0131r. G\u00f6r\u00fcnmez oldu\u011funda daha iyi bir kul olaca\u011f\u0131na inanan kad\u0131n, bunun aksi y\u00f6ndeki telkini G\u00fclen\u2019in eserlerinde g\u00f6rebilse de i\u00e7 haberle\u015fme yoluyla gelen ve kad\u0131nlar\u0131n kendileri taraf\u0131ndan da benimsenen telkinler bu g\u00f6r\u00fcnmezlik durumunu de\u011fi\u015ftirme konusunda isteksizli\u011fe ya da cesaretsizli\u011fe sebep olmaktad\u0131r.<\/p>\n

Ancak hizmetteki kad\u0131nlar sek\u00fcler-liberal sosyologlar\u0131n g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc gibi \u201cvitrin\u201ddeki g\u00f6r\u00fcnen kad\u0131nlar ile \u201chas daire\u201ddeki g\u00f6r\u00fcnmez kad\u0131nlar ikili\u011finden ibaret de\u011fil. Kad\u0131nlar\u0131n kamusal alandaki g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc ve kad\u0131n-erkek ili\u015fkileri konusunda ilk kesimdeki kad\u0131nlar\u0131n ikinci kesimdekilere g\u00f6re daha liberal oldu\u011funu varsayan bu sosyologlar, asl\u0131nda vitrindeki bu kad\u0131nlar\u0131n hi\u00e7biriyle derinlemesine bir ili\u015fki i\u00e7ine girmedikleri i\u00e7in kendi d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015flerini ve beklentilerini bu kad\u0131nlar\u0131n \u00fczerine y\u00fcklemektedirler. Bu konularda bir \u201cabi e\u015fi\u201d profilindeki bir kad\u0131ndan hi\u00e7 de fazla liberal olmayan bir kad\u0131n olan Selma, ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcz olarak daha fazla insana dini ve hizmeti tebli\u011f edebildi\u011fi i\u00e7in bir anlamda cemaatin vitrini olmay\u0131 has dairede g\u00f6r\u00fcnmez olarak hizmet etmeye tercih etmi\u015f. Yani vitrinde olmak, d\u0131\u015far\u0131dan g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi daha az dindar olmak, ya da hizmetin merkezinden daha uzakta olmak anlam\u0131na gelmemekte. Bir anlamda sek\u00fcler-liberal sosyologlar da dindarl\u0131\u011f\u0131 ve muhafazak\u00e2rl\u0131\u011f\u0131 ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcne indirgeyerek, cemaatin faaliyetlerinde g\u00f6rd\u00fckleri ba\u015f\u0131-a\u00e7\u0131k ve Bat\u0131l\u0131 giyimli kad\u0131nlar\u0131n bir vitrin s\u00fcs\u00fcnden ibaret oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnmektedir. Oysaki Selma, \u00e7evresinden g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc bask\u0131lara ra\u011fmen g\u00fcndelik ya\u015fam\u0131nda dindarl\u0131\u011f\u0131na pek \u00e7ok ba\u015f\u00f6rt\u00fcl\u00fc kad\u0131ndan daha fazla hassasiyet g\u00f6stermektedir:<\/p>\n

Kuaf\u00f6re gitti\u011fimde \u201cben erkek kuaf\u00f6r istemiyorum\u201d dedi\u011fim zaman tip tip bak\u0131yorlar bana. Havuza gitti\u011fimde hassasiyetlerimi kapal\u0131 kad\u0131nlar bile anlam\u0131yor. D\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcmde a\u00e7\u0131k gelinlik istemiyordum. Gelinlik\u00e7iden bask\u0131, ailemden bask\u0131. Manik\u00fcrden sonra oje s\u00fcrd\u00fcrm\u00fcyorum namaz k\u0131l\u0131yorum diye, yine garip bak\u0131\u015flar… \u0130\u015f g\u00f6r\u00fc\u015fmesine gitti\u011fim t\u00fcm yerlerde k\u00fc\u00e7\u00fck bir tur at\u0131p ben burada nerede namaz k\u0131labilirim diye ke\u015ffe \u00e7\u0131kard\u0131m. Han\u0131mlar\u0131n s\u00fct sa\u011fd\u0131\u011f\u0131 odada bir bardak suyla abdest al\u0131p orada namaz\u0131m\u0131 k\u0131lard\u0131m. Namaz k\u0131lmama gibi bir alternatifim yok, hi\u00e7bir zaman olmad\u0131. Hi\u00e7bir \u015fey yapamasam g\u00f6z\u00fcmle k\u0131lar\u0131m sadece. Ailemin yan\u0131ndayken hep gizlice k\u0131lard\u0131m namazlar\u0131m\u0131. Banyoda, odamda k\u0131l\u0131yordum. Sabah namaz\u0131na kalkt\u0131\u011f\u0131mda ayak ucunda y\u00fcr\u00fcrd\u00fcm, abdest ald\u0131\u011f\u0131m belli olmas\u0131n diye her yerimi iyice kurulard\u0131m.<\/p>\n

Cemaatin \u00f6nemli vitrinlerinden olan kad\u0131n sivil toplum kurulu\u015flar\u0131nda g\u00f6rev alan kad\u0131nlar\u0131n hassasiyetlerinde de bir i\u00e7-d\u0131\u015f ayr\u0131m\u0131 g\u00f6r\u00fclmemekte, yani \u00f6zel alandaki tipik bir \u201cabi e\u015fi\u201d profilindeki bir kad\u0131ndan duyaca\u011f\u0131n\u0131z s\u00f6zlerle bu kad\u0131nlar\u0131n kad\u0131n olmak \u00fczerine s\u00f6yleyece\u011fi \u015feyler pek farkl\u0131 olmamaktad\u0131r. Yani \u00f6zel alandaki kad\u0131nlar kad\u0131n-erkek segregasyonu konusunda ne kadar hassas ise, ayn\u0131 hassasiyet vitrindeki bu kad\u0131nlarda da mevcuttur. Onlar da karma ortamlara tesett\u00fcrs\u00fcz girmez, ve bulunduklar\u0131 karma ortamlarda seslerini y\u00fckseltmekten \u00e7ekinir, kar\u015f\u0131 cinsle de\u011fil el temas\u0131, g\u00f6z temas\u0131ndan bile ka\u00e7\u0131n\u0131rlar. Yani bu kad\u0131nlar\u0131n vitrinde olmalar\u0131n\u0131n sebebi vitrinde olmayanlara g\u00f6re dindarl\u0131klar\u0131nda daha az hassas olmalar\u0131 de\u011fildir, kald\u0131 ki Hizmet hareketinde en merkezi konumlarda yer bulan Selma ve Elif \u00f6rneklerinde g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, dindarl\u0131k ve takva \u00e7o\u011funluk nezdinde ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc ile \u00f6l\u00e7\u00fclmemektedir. Harekette \u00f6nemli olan, kad\u0131n ya da erkek olsun, ki\u015finin hizmet edebilme kapasitesi ve adanm\u0131\u015fl\u0131k seviyesidir.<\/p>\n

Hareketin vitrininde yer alan kad\u0131nlara g\u00f6re Fethullah G\u00fclen samimi olarak kad\u0131nlar\u0131n kamusal alanda g\u00f6r\u00fcn\u00fcr olmas\u0131n\u0131 istemektedir. Hareketi inceleyen sek\u00fcler-liberal ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar\u0131n hizmetteki kad\u0131nlar\u0131n g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fck problemine dair yapt\u0131klar\u0131 ele\u015ftirilerin, kad\u0131nlar\u0131 g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131lacak sivil toplum platformlar\u0131 kurulmas\u0131nda ana etken olmad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcndeler:<\/p>\n

Kad\u0131n n\u00fcfus yo\u011funlu\u011fu art\u0131yor ama onlar\u0131n tasarruf alanlar\u0131n\u0131 k\u0131s\u0131tl\u0131yorsun, bu, hizmetin mantalitesi ile \u00e7ak\u0131\u015f\u0131yor. Hocaefendi de \u201cdesinler\u201d kayg\u0131s\u0131 ta\u015f\u0131m\u0131yor. Ba\u015fkalar\u0131 dedi diye de\u011fil, bu bir ihtiya\u00e7t\u0131, ge\u00e7 fark\u0131na var\u0131ld\u0131, diyor.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in y\u00f6nlendirmesiyle kurulan bu sivil toplum platformlar\u0131nda \u00e7al\u0131\u015fan kad\u0131nlar, hizmette esas al\u0131nmas\u0131 gereken kriterin ki\u015finin liyakati olmas\u0131 gerekti\u011fini, i\u015finin ehli olmad\u0131ktan sonra kad\u0131n da olsa erkek de olsa o pozisyonda olmamas\u0131 gerekti\u011fini s\u00f6ylemekte. Kendileri, kar\u015f\u0131s\u0131ndaki ki\u015fiyle konu\u015furken kad\u0131n m\u0131 erkek mi diye de\u011fil, i\u015finin ehli diye konu\u015ftuklar\u0131n\u0131 s\u00f6ylese de, Sevda\u2019n\u0131n kendi hizmet kurumunda ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 tecr\u00fcbeler, kendisine bir kad\u0131n oldu\u011funu her daim hat\u0131rlatan tav\u0131rlardan olu\u015fmaktad\u0131r. Kendi takip etti\u011fi bir i\u015f hakk\u0131nda yap\u0131lan toplant\u0131ya s\u0131rf cemaatin \u00f6nde gelen erkek mensuplar\u0131 kat\u0131l\u0131yor diye al\u0131nmay\u0131\u015f\u0131na \u00e7ok i\u00e7erledi\u011finden bahseder. Her ne kadar kendisi etraf\u0131ndakileri kad\u0131n ya da erkek olarak de\u011fil de i\u015finin ehli bir insan olarak g\u00f6rse de, o kurumda yer alan erkeklerin g\u00f6z\u00fcnde, kendisinin bir kad\u0131n oldu\u011fu ger\u00e7e\u011fi bir an bile unutulmamaktad\u0131r. Bu nedenle, \u015fimdi \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 sek\u00fcler ortamda \u00e7ok huzurlu oldu\u011funu s\u00f6yleyen Sevda, orada sadece i\u015fini yapan birisi olarak g\u00f6r\u00fclmekten mutlu oldu\u011funu ifade etmektedir.<\/p>\n

Buradaki esas problem, genelde kad\u0131n ve erkek dindarl\u0131\u011f\u0131, \u00f6zelde de hizmet i\u00e7erisinde yer alan kad\u0131nlar ve erkekler aras\u0131ndaki ili\u015fkilerin s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131n belirgin bir \u015fekilde \u00e7izilmi\u015f olmay\u0131p, bulunulan ortamlara g\u00f6re \u015fekil alabilmesi i\u00e7in bir esneklik b\u0131rak\u0131lm\u0131\u015f olmas\u0131d\u0131r. G\u00fclen\u2019in kad\u0131nlar hakk\u0131nda pek \u00e7ok olumlu s\u00f6z s\u00f6ylemesi ise bu s\u00f6zler her daim aile ve kad\u0131n \u00e7er\u00e7evesinde dile getirildi\u011fi i\u00e7in i\u015f ortam\u0131ndaki mahremi olmayan kad\u0131nlara nas\u0131l davran\u0131lmas\u0131 gerekti\u011fi konusunda bu s\u00f6zlerin hizmet kurumlar\u0131nda yer alan erkekler \u00fczerinde do\u011frudan bir etkisi olmamaktad\u0131r. Mesela G\u00fclen, K\u0131r\u0131k Testi\u2019de yak\u0131n zamanda yazd\u0131\u011f\u0131 yaz\u0131lar\u0131n birinde evlilik ve ailede ya\u015fanan problemlere de\u011finirken \u015funlar\u0131 s\u00f6yler:<\/p>\n

Ya\u015fanan ailev\u00ee s\u0131k\u0131nt\u0131lar\u0131, bilhassa kad\u0131nlar\u0131n maruz kald\u0131klar\u0131 ma\u011fduriyetleri g\u00f6r\u00fcp duydu\u011fumda \u00e7ok \u00fcz\u00fcl\u00fcyorum. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde kad\u0131n, maalesef bir yandan bir k\u0131s\u0131m feministler taraf\u0131ndan putla\u015ft\u0131r\u0131lmak isteniyor ve bunun getirdi\u011fi f\u0131trata z\u0131t bir k\u0131s\u0131m handikaplarla bo\u011fu\u015fuyor. \u00d6te yandan, baz\u0131 kimseler kad\u0131na hoyrat\u00e7a davran\u0131yor; kendi bilgisizliklerini, bo\u015fluk ve zaaflar\u0131n\u0131 bir h\u0131n\u00e7 ve h\u0131\u015fma \u00e7evirerek onun ba\u015f\u0131na bo\u015falt\u0131yorlar. Bu durum \u00f6yle rikkatime dokunuyor ki, onlar\u0131n o rakik h\u00e2llerini g\u00f6r\u00fcnce a\u011flayas\u0131m geliyor. Annem gadre u\u011fram\u0131\u015f bu t\u00fcrl\u00fc mazlum ve ma\u011fdurlar i\u00e7in \u201ckanayak\u201d derdi. E\u015finin kan\u0131na gireceksin, ondan sonra da tehdit edeceksin. Bu olacak, kabul edilecek bir \u015fey de\u011fildir. Buna hi\u00e7 kimsenin hakk\u0131 yoktur. Bu zulm\u00fc irtik\u00e2p edenler Allah\u2019tan korkup tevbeye y\u00f6nelmeli, ba\u015f\u0131n\u0131 yere koyup af dilemelidirler. Res\u00fbl-i Ekrem Efendimiz (sallall\u00e2hu aleyhi ve sellem) \u201cVeda Hutbesi\u201dnde han\u0131mlar i\u00e7in: \u201cOnlar sizin nezdinizde emanettir.\u201d buyurur. Onlara kar\u015f\u0131 s\u00f6ylenecek her t\u00fcrl\u00fc \u00e7irkin s\u00f6z, yap\u0131lacak her t\u00fcrl\u00fc \u00e7irkin muamele, \u00e7irkin tav\u0131r ve h\u00e2l ise emanete h\u0131yanettir. O halde insan, do\u011fru d\u00fcr\u00fcst d\u00fc\u015f\u00fcnmeli, do\u011fru d\u00fcr\u00fcst davranmal\u0131 ve emanetullaha h\u0131yanet etmemelidir. (16\/05\/2011)<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in burada tarif etti\u011fi kad\u0131nlar, erkeklerin kendilerine e\u015f, anne olarak buldu\u011fu kad\u0131nlard\u0131r. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde birbiriyle hi\u00e7bir ailevi ba\u011f\u0131 olmadan, birer yabanc\u0131 bireyler olarak ayn\u0131 mekanda hizmet etmek durumunda kalan kad\u0131nlar ve erkeklerin davran\u0131\u015f kodlar\u0131 konusunda G\u00fclen sessizdir, zira onun beslendi\u011fi \u0130slami kaynaklar da bu ger\u00e7eklikle hi\u00e7 kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131klar\u0131 i\u00e7in bu konuda bir fikir ortaya koymam\u0131\u015flard\u0131r. G\u00fclen\u2019in ailevi ortam d\u0131\u015f\u0131ndaki kad\u0131n-erkek ili\u015fkilerindeki detaylar konusunda sessiz kalmas\u0131, bu s\u0131n\u0131rlar\u0131n keyfi bir \u015fekilde \u00e7izilmesine ve yer yer ifrat ve tefrit derecesine varan ili\u015fkilerin ya\u015fanmas\u0131na neden olmaktad\u0131r. Birbirinin mahremi olmayan kad\u0131n ve erkeklerin kamusal alanda ge\u00e7ici bir arada bulunma durumlar\u0131 i\u00e7in segregasyon ve tesett\u00fcr standartlar\u0131 belirlenmi\u015fken, bu birlikteli\u011fin s\u00fcrekli oldu\u011fu durumlarda bu standartlar\u0131n nas\u0131l yorumlanaca\u011f\u0131 konusunda herhangi bir tart\u0131\u015fma hen\u00fcz ger\u00e7ekle\u015fmemi\u015ftir. Bu konu, hizmetteki e\u011fitimli kad\u0131nlar\u0131n, \u00f6zellikle de keyfi muamelelere maruz kalanlar\u0131n hizmetin i\u00e7 i\u015fleyi\u015fine dair en \u00e7ok ele\u015ftirdikleri hususlardan biri olarak g\u00f6ze \u00e7arpmaktad\u0131r. Sevda, \u00f6rne\u011fin, bu konudaki standart eksikli\u011fine \u015fu \u015fekilde dikkat \u00e7ekmektedir:<\/p>\n

Kad\u0131n konusunun a\u00e7\u0131ktan tart\u0131\u015f\u0131lmamas\u0131n\u0131 \u00e7ok ele\u015ftiriyorum. Kad\u0131n-erkek ili\u015fkileri konusu bizde hala netle\u015fmi\u015f de\u011fil. E\u015fli bile olsa karma oturulmas\u0131n\u0131 \u00e7ok do\u011fru bulmuyorum. Kimisi mevcut durumu ele\u015ftirmek i\u00e7in i\u015fi abart\u0131yor, kimi de yan\u0131ndan ge\u00e7ene selam bile vermiyor.<\/p>\n

Dindar kad\u0131nlar\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 bu tip problemler, sadece G\u00fclen cemaatindeki erkeklere mahsus de\u011fil, genel olarak muhafazakar erke\u011fin bir sorunudur asl\u0131nda:<\/p>\n

\u015eimdiki \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m yerde kad\u0131n oldu\u011fuma dair hi\u00e7 bir vurgu yok. D\u0131\u015farda bir \u015fey oldu\u011fun zaman bizimkiler ne dedi\u011fini dinlerler. Ba\u015f\u00f6rt\u00fcl\u00fc kad\u0131n cahildir modelini en az k\u0131ran muhafazakar erkekler oldu.<\/p>\n

Sevda\u2019ya g\u00f6re muhafazakar erkekler, kad\u0131nlar\u0131n sosyal hayatta yer almas\u0131 konusunda o kadar \u00fcrkek ki, kad\u0131n haklar\u0131 konusunda \u0130slami kesimin bile g\u00f6z\u00fcnde k\u00f6t\u00fc bir \u00fcne sahip olan \u0130ran, bu konuda T\u00fcrkiye\u2019deki muhafazakar erkeklerden daha ileri bir durumdad\u0131r:<\/p>\n

Karma ortamlar\u0131n daha verimli oldu\u011funa inan\u0131yorum. Daha ciddi oluyor. \u0130ran\u2019daki anlay\u0131\u015f kadar\u0131 bile yok bizde. Tesett\u00fcrl\u00fc olunca sosyal hayatta sonuna kadar yer alabiliyor.<\/p>\n

Muhafazakar erkeklerin cemaatteki e\u011fitimli-profesyonel kad\u0131nlar taraf\u0131ndan en \u00e7ok ele\u015ftirildi\u011fi bir ba\u015fka konu ise Elifin yak\u0131nd\u0131\u011f\u0131 \u015fu durumdur:<\/p>\n

Bizim birileriyle konu\u015fabilmemiz i\u00e7in onlar\u0131n standard\u0131nda ya\u015famam\u0131z gerekiyordu. Buna eri\u015ftik. Ama bundan sonras\u0131 i\u00e7in bizim onlardan m\u00fctevaz\u0131 olmam\u0131z bizim cazibemiz olacak.<\/p>\n

Baz\u0131lar\u0131nda hala onlardan biri olma kompleksi devam ediyor. Hizmetten oldu\u011fu herkes\u00e7e bilinen bir y\u00f6netici neden ba\u015f\u0131-a\u00e7\u0131k sekreter ister?<\/p>\n

Sonu\u00e7 olarak bir \u015fey s\u00f6ylemek gerekirse, G\u00fclen Hareketi\u2019nin s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00e7izmek ve bir noktada sabitleyip foto\u011fraf\u0131n\u0131 \u00e7ekmek olduk\u00e7a zor bir i\u015ftir. S\u00fcrekli b\u00fcy\u00fcyen, ve s\u00fcrekli hareket halinde bir olu\u015fum olan hareketin merkezindeki isim olan Fethullah G\u00fclen de ayn\u0131 \u015fekilde fikri esnekli\u011fe sahip oldu\u011fu i\u00e7in merkezdeki yerini her daim korumaktad\u0131r. Ancak yine de cemaat i\u00e7erisinde olup-bitenlerin G\u00fclen\u2019in d\u00fc\u015f\u00fcncelerinin birebir yans\u0131mas\u0131 oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcncesine aksi y\u00f6nde olduk\u00e7a fazla kan\u0131t bulmak m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Cemaat i\u00e7erisindeki kad\u0131n- erkek ili\u015fkileri de bu aksi kan\u0131tlardan biridir. Bu konuda hizmetin de\u011fi\u015fik kademelerinde, hatta ayn\u0131 kademede yer alan ki\u015filerin kendi i\u00e7tihatlar\u0131nda bile \u00e7ok b\u00fcy\u00fck farkl\u0131l\u0131klar g\u00f6r\u00fclebilmesi, \u201cHizmet Hareketi\u2019nde kad\u0131n \u015f\u00f6yledir\u201d gibi bir tan\u0131m yapmay\u0131 imk\u00e2ns\u0131z k\u0131lmaktad\u0131r. T\u0131pk\u0131 benzer bir imk\u00e2ns\u0131zl\u0131\u011f\u0131n \u201c\u0130slam\u2019da kad\u0131n\u201d tart\u0131\u015fmalar\u0131nda da s\u00f6z konusu oldu\u011fu gibi. G\u00fclen\u2019in aile i\u00e7indeki ili\u015fkileri kast etmi\u015f bile olsa kad\u0131nlar hakk\u0131nda s\u00f6yledi\u011fi onca g\u00fczel s\u00f6z, hizmet i\u00e7erisinde e\u015flerine kaba davranan ve onlar\u0131n hakk\u0131n\u0131 \u00e7i\u011fneyen erkeklerin varl\u0131\u011f\u0131na son vermedi\u011fi gibi, \u0130slam Peygamberi\u2019nin kad\u0131nlara iyi davran\u0131lmas\u0131 konusunda s\u00f6yledi\u011fi say\u0131s\u0131z s\u00f6z de M\u00fcsl\u00fcman erkeklerin kad\u0131nlara \u015fiddet ve haks\u0131zl\u0131k uygulamamas\u0131na engel olmamaktad\u0131r.<\/p>\n

KAYNAK\u00c7A<\/p>\n

Fethullah G\u00fclen (2007), \u201cAlan Mahkumu ve Hak Mahrumu Kad\u0131nlar\u201d, K\u0131r\u0131k Testi, http:\/\/www.herkuLorg\/kiriktesti\/index.php?artide id=4384<\/p>\n

Fethullah G\u00fclen (2011), \u201cEvlilik ve Aile Hayat\u0131\u201d, K\u0131r\u0131k Testi, http:\/\/www.herkuLorg\/kiriktesti\/index.php?artide id=8835<\/p>\n

Fethullah G\u00fclen (2011), \u201cDindarl\u0131k ve Dini Hassasiyet\u201d, K\u0131r\u0131k Testi, http:\/\/www.herkuLorg\/kiriktesti\/index.php?artide id=8923<\/p>\n

Mehmet G\u00fcndem (2005), \u201cM\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kta Kad\u0131n\u0131 Eve Hapsetmek Yok\u201d, Fethullah G\u00fclen\u2019le 11 G\u00fcn, http:\/\/tr.fgulen.com\/content\/view\/8316\/15\/<\/p>\n

Berna Turam (2007), Between Islam and the State: The Politics of Engagement, Stanford, CA: Stanford University Press.<\/p>\n

Saba Mahmood (2005), Politics of Piety: The Islamist Revival and the Feminist Subject, New Jersey: Princeton University Press.<\/p>\n

Kemalettin Ta\u015f (2005), \u00dcniversite Gen\u00e7li\u011finin Dindarl\u0131k Kriterleri, Ankara: Alter Yay\u0131nc\u0131l\u0131k.<\/p>\n

<\/div>

About the author<\/h3>\n\t\t\tPhD, Religious Studies, Arizona State University — Asst. Prof., Department of Sociology, Fatih University\n\t\t\t<\/div><\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

T\u00fcrkiye \u2019deki mevcut modernlik ve dindarl\u0131k alg\u0131lar\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde kamusal alana girme m\u00fccadelesi veren M\u00fcsl\u00fcman dindar kad\u0131nlar, Fethullah G\u00fclen\u2019in manevi \u00f6nderli\u011fini yapt\u0131\u011f\u0131 Hizmet Hareketi\u2019ne dahil olmakla belirli kolayl\u0131klar ya\u015fam\u0131\u015f olmalar\u0131na mukabil, geleneksel zemin ve k\u00fclt\u00fcrel kabullerin yan\u0131nda modern \u00e7al\u0131\u015fma ko\u015fullar\u0131na birebir at\u0131fta bulunmayan \u0130slami literat\u00fcr nedeniyle birtak\u0131m s\u0131k\u0131nt\u0131lar da ya\u015famaktad\u0131rlar. G\u00fclen\u2019in kad\u0131nlar\u0131n kamusal alandaki g\u00f6r\u00fcn\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcne dair …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2882,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,122],"tags":[986,23,36,229,987,985],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2881"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2881"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2881\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2883,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2881\/revisions\/2883"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2882"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2881"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2881"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2881"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}