Bedi\u00fczzaman \u00e2hiretle ilgili g\u00f6r\u00fc\u015flerini Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n \u00fc\u00e7te birine denk geldi\u011fini s\u00f6yledi\u011fi ha\u015fir ve \u00e2hiretle ilgili \u00e2yetlere bina etmektedir. Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hiret hakk\u0131nda ki a\u00e7\u0131klamalar\u0131n\u0131 Kur\u2019\u00e2n\u2019a dayand\u0131rmas\u0131ndaki sebeplerin ba\u015f\u0131nda, b\u00fct\u00fcn \u0130slam \u00e2limlerinin \u201cha\u015fir nakli bir meseledir, ak\u0131l ile ona gidilmez\u201d g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcnde ittifak etmeleridir. Bu nedenle Said Nurs\u00ee de \u00e2hiretle ilgili g\u00f6r\u00fc\u015flerinde akl\u0131n tek ba\u015f\u0131na ha\u015fr\u0131 idrak edemeyece\u011fini s\u00f6yleyip ha\u015fir ve \u00e2hiretle ilgili bulunan Kur\u2019\u00e2n\u2019i delillerden yola \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re bunun sebebi, ha\u015fr\u0131n ism-i azam\u0131n tecellisiyle olmas\u0131d\u0131r. Fakat ona g\u00f6re, ism-i azam\u0131 ve her bir ismin \u00e2z\u00e2mi mertebesindeki tecellisiyle ortada olan b\u00fcy\u00fck fiilleri g\u00f6rmek ve g\u00f6stermekle ha\u015fr-i azam bahar gibi kolay ispat edilir ve bu konuda tahkiki iman sahibi olunur. Yoksa ak\u0131l, dar ve k\u00fc\u00e7\u00fck d\u00fcsturlar\u0131yla kendi ba\u015f\u0131na kalsa aciz kal\u0131r, taklide mecbur olur .<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klarken nakli delillerden yola \u00e7\u0131kmakla beraber akl\u0131da tamamen saf d\u0131\u015f\u0131 etti\u011fi s\u00f6ylenemez. O nakli delillerle yola \u00e7\u0131km\u0131\u015f fakat zamanla d\u00een\u00ee esaslar\u0131 ink\u00e2r eden pozitivizm ve materyalizm gibi felsefi ak\u0131mlar\u0131n yayg\u0131n ve etkili oldu\u011fu bir d\u00f6nemde ya\u015famas\u0131 onu \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 konusunda akl\u00ee deliller \u00fczerinde yo\u011funla\u015fmaya sevk etmi\u015ftir. Bedi\u00fczzaman kendi ifadesiyle s\u00f6z konusu felsef\u00ee ak\u0131mlar\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015flerini yans\u0131tan kitaplar\u0131n yayg\u0131nla\u015fmas\u0131 sebebiyle S\u00f6zlerin Onuncu b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc te\u015fkil eden Ha\u015fir Bahsini kaleme alm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman Ha\u015fir bahsinde \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 konusundaki izahlar\u0131na, Allah\u2019\u0131n rahmet eserlerinin tefekk\u00fcr edilmesinin emredildi\u011fi Rum suresinin ellinci \u00e2yetini hareket noktas\u0131 alarak ba\u015flar. Bu \u00e2yette arz\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonra diriltili\u015finin keyfiyetine dikkat \u00e7ekilmekte ve Allah\u2019\u0131n \u00f6l\u00fcleri mutlaka diriltece\u011fi ve O\u2019nun her \u015feye kadir oldu\u011fu ifade edilmektedir (er-Rum, 30\/ 50).<\/p>\n
Ha\u015fir bahsinin devam eden b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde ise Bedi\u00fczzaman, Hz. Peygamber\u2019in \u015fahs\u0131nda n\u00fcb\u00fcvvet ve onun g\u00f6revlerine k\u0131saca de\u011finmekte ve \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n rab, ker\u00eem, rah\u00eem, hak\u00eem, adl, cev\u00e2d, cem\u00eel, m\u00fcc\u00eeb, cel\u00eel, b\u00e2k\u00ee, h\u00e2f\u00eez, rak\u00eeb, hay, kayy\u00fbm, muhy\u00ee, m\u00fcm\u00eet ve hak isimlerinin varl\u0131k \u00fczerindeki tecellilerini duyulur \u00e2leminden se\u00e7ilen pek \u00e7ok \u00f6rnekle detayland\u0131r\u0131lmakta ve bu isimlerin \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131na delil olduklar\u0131n\u0131 s\u00f6ylemektedir .<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re \u00e2hiretin en b\u00fcy\u00fck sebeplerinden biri insan\u0131n bizzat kendisidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Bedi\u00fczzaman, koskoca bir a\u011fac\u0131n, k\u00fc\u00e7\u00fck meyveleri i\u00e7in bazen kesilip, a\u015f\u0131lanmas\u0131 nas\u0131l daha g\u00fczel ve b\u00e2k\u00ee meyveler vermesi i\u00e7inse, bunun gibi k\u00e2inat\u0131n yarat\u0131lmas\u0131na sebep ve kalbi yarat\u0131c\u0131n\u0131n en nurlu ayinesi olan ve k\u00e2inat\u0131n semeresi durumundaki k\u00fc\u00e7\u00fcc\u00fck insan\u0131n, ha\u015fir ve ne\u015fir gibi muazzam de\u011fi\u015fmelere ve k\u00e2inat\u0131n harab edilip tekrar kurulmas\u0131na sebep olmas\u0131; yaln\u0131z onun i\u00e7in d\u00fcnya kap\u0131s\u0131n\u0131n kapan\u0131p \u00e2hiret kap\u0131s\u0131n\u0131n a\u00e7\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir der .<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n ilk eserlerinde \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 konusundaki delilleri k\u0131sa maddeler \u015feklinde s\u0131ralad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. M\u00fcellif bu maddeleri daha sonra telif etti\u011fi eserlerde detayland\u0131rmaktad\u0131r. Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 delillendirmek i\u00e7in yazd\u0131\u011f\u0131 bu maddeleri \u015fu \u015fekilde \u00f6zetleyebiliriz:<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re k\u00e2inattaki nizam ve hikmet, \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n delilidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc ebed\u00ee hayat olmazsa s\u00f6z konusu nizam ve hikmetin de\u011feri kalmaz. M\u00fcellif bunu \u015f\u00f6yle izah eder: Allah insan\u0131 kendine vahiyle muhatap se\u00e7mi\u015f, insan\u0131 isimlerinin en y\u00fcksek derecede tecellisine mazhar k\u0131lm\u0131\u015f, rahmet hazinelerinden ona ikramlarda bulunarak kendin\u00ee tan\u0131tm\u0131\u015ft\u0131r. Bundan dolay\u0131d\u0131r ki \u00f6l\u00fcm gibi baz\u0131 konularda \u00e7aresiz kalan insan\u0131 tamamen yok edip onu ebed\u00ee hayatta da mutlu etmemek Allah\u2019\u0131n bu hikmetine uygun d\u00fc\u015fmemektedir. Ger\u00e7ek hikmet devaml\u0131 olan oldu\u011fundan bu da ancak ebed\u00ee olan \u00e2hirette sonsuz bir mutlulukla m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr demi\u015ftir.<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman, k\u00e2inattaki nizam ve hikmet, \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131na delildir tezini sinema \u00f6rne\u011fini vererek daha da g\u00fc\u00e7lendirmi\u015ftir. M\u00fcellif \u00f6ncelikle varl\u0131k sahnesinde hayat ile \u00f6l\u00fcm i\u00e7inde toplan\u0131p da\u011f\u0131lan mevcudat\u0131n ba\u015fka bir gayesi oldu\u011funa dikkat \u00e7ekerek bu \u00f6rne\u011fi verir. Bedi\u00fczzaman nas\u0131l ki sinema ve benzeri \u015feylerde k\u0131sa bir g\u00f6r\u00fcnt\u00fcy\u00fc alabilmek ve bunlar\u0131 insanlara g\u00f6sterebilmek i\u00e7in b\u00fcy\u00fck gayret sarf edilmekte ve masraflar yap\u0131lmaktaysa, ebed\u00ee hayatta da gerek hesap, gerekse d\u00fcnyada meydana gelen olaylar\u0131 tekrar g\u00f6rmeyi temin etmek i\u00e7in bu hayattaki suretler ve amellerin neticeleri kaydedilmekte ve korunmaktad\u0131r der. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re d\u00fcnyan\u0131n \u00e2hiretin tarlas\u0131 olmas\u0131 da bu ger\u00e7e\u011fi ifade eder. Sonu\u00e7ta m\u00fcellif, Allah\u2019\u0131n hikmeti, in\u00e2yeti, rahmeti ve ad\u00e2leti mademki d\u00fcnyada g\u00f6r\u00fclmektedir, \u00f6yleyse d\u00fcnyan\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 gibi \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 da kesindir demi\u015ftir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re d\u00fcnyadaki her \u015fey bir a\u00e7\u0131dan \u00e2hiret hayat\u0131na y\u00f6neliktir. Bu durumda \u00e2hireti ink\u00e2r etmek d\u00fcnya ve i\u00e7indekileri ink\u00e2r etmek gibidir.<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n di\u011fer delili de k\u00e2inatta \u00f6zellikle canl\u0131 varl\u0131klarda g\u00f6zlenen de\u011fi\u015fimin de \u00e2hirette ki tekrar diriltilmeye \u00f6rnek te\u015fkil etmesidir. M\u00fcellife g\u00f6re insan\u0131n bedeninde baz\u0131 h\u00fccrelerin \u00f6lmesi ve yerine yenilerinin gelmesi veya geceden sonra sabah\u0131n, k\u0131\u015ftan sonra bahar\u0131n gelmesi ve baharda binlerce canl\u0131n\u0131n tabiat\u0131 k\u0131sa s\u00fcrede \u015fenlendirmesi gibi durumlar \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 konusunda insana ipucu vermektedir .<\/p>\n
Said Nursi\u2019nin bir ba\u015fka g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 konusunda ileri s\u00fcr\u00fclen akli delillerden biri olan ve insan\u0131n f\u0131tri \u00f6zelliklerinden birini olu\u015fturan ad\u00e2let duygusudur. Bedi\u00fczzaman, D\u00fcnyan\u0131n hi\u00e7bir yerinde ve d\u00f6neminde ad\u00e2letin s\u00fcrekli h\u00e2kim oldu\u011funu s\u00f6ylemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir der. Dolay\u0131s\u0131yla pek \u00e7ok insan yapt\u0131\u011f\u0131 zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131\u011f\u0131n cezas\u0131n\u0131 g\u00f6rmeden, \u00e7o\u011fu insan da hakk\u0131n\u0131 alamadan \u00f6lmektedir deyip, bu durumun ebedi bir hayatta mutlak ad\u00e2letin ger\u00e7ekle\u015fmesi i\u00e7in b\u00fcy\u00fck bir mahkemenin varl\u0131\u011f\u0131na delil oldu\u011funu s\u00f6ylemi\u015ftir. Ona g\u00f6re kozmolojik planda adl ve h\u00e2kim olan Allah\u2019\u0131n z\u00e2lim ve mazlumun hesab\u0131n\u0131 g\u00f6recek bir mahkemeyi kurmamas\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemez. Bu sebepledir ki Bedi\u00fczzaman, s\u00f6z konusu ad\u00e2letin d\u00fcnyada tam manas\u0131yla ger\u00e7ekle\u015fmedi\u011fine g\u00f6re ebedi hayatta mutlaka tahakkuk edece\u011fini ve ad\u00e2let duygusuna ba\u011fl\u0131 olarak kulluk g\u00f6revini yerine getirenle g\u00fcnah i\u015fleyen ve Allah\u2019\u0131 ink\u00e2r edenlerin yapt\u0131klar\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmek \u00fczere cennet ve cehennemin var edilece\u011fini s\u00f6ylemi\u015ftir.<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 hakk\u0131ndaki farkl\u0131 bir g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de Allah\u2019\u0131n rahman ve rahim olmas\u0131n\u0131n ebedi saadetin mevcudiyeti i\u00e7in bir delil olu\u015fturuyor olmas\u0131d\u0131r. Said Nursi\u2019ye g\u00f6re bir \u015feyi ger\u00e7ekten nimet haline getiren ve yoklu\u011fu halinde ki\u015finin mutsuz olmas\u0131n\u0131 engelleyen \u015fey, insanda bulunan ebedi mutluluk inanc\u0131d\u0131r. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re e\u011fer il\u00e2hi ihsan\u0131n en b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fc olan ebedi mutluluk insana verilmezse, b\u00fct\u00fcn nimetler onu huzursuz eder, elindeki b\u00fct\u00fcn ihsan ve l\u00fctuflar onun i\u00e7in \u00fcz\u00fcnt\u00fc kayna\u011f\u0131 olur. Bu sebeple, ona g\u00f6re Allah\u2019\u0131n rahmetinin d\u00fcnya \u00fczerindeki tecellileri b\u00f6ylesine apa\u00e7\u0131k bir \u015fekilde iken, onlar\u0131n bir g\u00fcn yok olup ebedi bir \u015fekilde devam etmeyece\u011fi d\u00fc\u015f\u00fcncesi, ki\u015fiyi bu rahmetin ink\u00e2r\u0131na g\u00f6t\u00fcr\u00fcr. Bedi\u00fczzaman bu y\u00fczden k\u0131yametin kopmas\u0131yla son bulacak olan bu d\u00fcnya hayat\u0131ndan sonra mutlaka ebedi bir hayat ya\u015fanacakt\u0131r demi\u015ftir.<\/p>\n
M\u00fcellif ge\u00e7mi\u015f Peygamberlerin ittifak\u0131n\u0131, Hz. Peygamber\u2019in n\u00fcb\u00fcvvetinin delillerini, Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n mu\u2019ciz olu\u015funu ve onun konuyla ilgili \u00e2yetlerini de \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 hususunda zikredilen deliller aras\u0131nda saymaktad\u0131r.<\/p>\n
Ayr\u0131ca Bedi\u00fczzaman bunlardan ba\u015fka, itaat edenlere m\u00fck\u00e2fat, isyan edenlere cezan\u0131n bu d\u00fcnyada verilmemesi, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn arzular\u0131n\u0131n bekaya uzanmas\u0131 ve insan\u0131n f\u0131tri ve s\u00f6zl\u00fc dualar\u0131yla \u00e2hireti istemesi, Hz. Peygamber\u2019in duas\u0131, \u00e2lemde israfa yer olmamas\u0131, d\u00fcnyada bulanan her \u015feyin ge\u00e7ici olmas\u0131 gibi hususlar\u0131nda \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131na a\u00e7\u0131k\u00e7a i\u015faret etti\u011fini ha\u015fir risalesinde dile getirmi\u015ftir .<\/p>\n
Bedi\u00fczzaman\u2019a G\u00f6re \u00c2hiret Hayat\u0131n\u0131n Keyfiyeti Cismani veya R\u00fbh\u00ee Olu\u015fu:<\/strong><\/p>\n Bedi\u00fczzaman da bir\u00e7ok \u00e2lim gibi \u00e2hiret hayat\u0131n\u0131n cismani olaca\u011f\u0131n\u0131 savunan \u00e2limlerimizdendir. M\u00fcellife g\u00f6re cismani olmayan bir \u00e2hiret hayat\u0131 abes olur. \u00c7\u00fcnk\u00fc Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re insan her fikriyle, akl\u0131yla, kalbiyle ayr\u0131 bir \u00e2lemdir. Bu \u00f6zelli\u011finden dolay\u0131 insan, \u00e2lemin pek \u00e7ok nevi ile alakadar oldu\u011fu i\u00e7in bir nev h\u00fckm\u00fcndedir. Bundan dolay\u0131 m\u00fcellif \u00e2hirette her bir ferdin ayn\u0131yla, cismiyle, resmiyle iade edilece\u011fini belirtmektedir. Bu durum Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re, bitkilerin tohumlar\u0131 gibi \u201cacb\u00fc\u2019z-zeneb\u201d<\/strong> tabir edilen bir k\u0131s\u0131m zerrelerin, insan\u0131n tohumu olarak \u00e2hirette o zerreler \u00fczerine insan bedeninin te\u015fekk\u00fcl etmesiyle meydana gelecektir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re \u00e2hiret hayat\u0131n\u0131n cismani olaca\u011f\u0131na dair di\u011fer bir delilde i\u00e7inde bulundu\u011fumuz d\u00fcnyan\u0131n \u00e2hiret \u00e2lemine bir fihrist h\u00fckm\u00fcnde olmas\u0131d\u0131r. M\u00fcellif, bu fihristte \u00e2hiret \u00e2leminin \u00f6nemli meselelerine olan i\u015faretlerden birinin de, cismani olan r\u0131z\u0131klardaki lezzetler oldu\u011funu belirtmektedir. Ona g\u00f6re bu ge\u00e7ici d\u00fcnyada verilen nimetler i\u00e7in insan\u0131n v\u00fccudunda yarat\u0131lan hisler ve duyu organlar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131, \u00e2hirette altlar\u0131ndan \u0131rmaklar akan kas\u0131rlar\u0131n alt\u0131nda, ebediyete lay\u0131k cismani ziyafetler olaca\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Bedi\u00fczzaman b\u00f6yle lezzetlerin ki\u015finin daha iyi idrak edebilmesi i\u00e7in \u00e2hiret hayat\u0131n\u0131n cismani olmas\u0131 gerekti\u011fini belirtmi\u015ftir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re Kur\u2019\u00e2n\u2019da \u00e2hiret hayat\u0131n\u0131n cismani olaca\u011f\u0131n\u0131 haber vermi\u015ftir. Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n konuyla ilgili \u00e2yetleri \u00e2hiretin vukuunu temsili bir k\u0131yasla delillendirmekte ve insanlar\u0131 tefekk\u00fcre sevk etmektedir. Konuyla ilgili bu \u00e2yetlerde \u00e7\u00fcr\u00fcm\u00fc\u015f kemiklerin kimin taraf\u0131ndan diriltilece\u011finin alayc\u0131 bir tav\u0131rla sorana kendi yarat\u0131l\u0131\u015f\u0131 hat\u0131rlat\u0131larak onlar\u0131 ilk defa kim yaratt\u0131ysa onun diriltece\u011fi (Yasin, 36\/ 78-79) <\/strong>ve yine ilkin mahl\u00fbk\u00e2t\u0131 yarat\u0131p \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonra bunu tekrarlayan\u0131n Allah oldu\u011fu, bu i\u015fin O\u2019nun i\u00e7in daha kolay oldu\u011fu (er-Rum, 30- 27),<\/strong> insanlar\u0131n yapt\u0131\u011f\u0131 fiillerden dolay\u0131 sorumlu olaca\u011f\u0131 ve b\u00f6ylece Allah\u2019\u0131n kullar\u0131na zulmetmeyece\u011fi ifade edilmektedir (Fussilet, 41\/ 26).<\/strong> Bedi\u00fczzaman zikretti\u011fimiz bu \u00e2yetlere temas ederek bunlardan, insan\u0131n \u00e7e\u015fitli merhalelerden ge\u00e7irilerek yarat\u0131lmas\u0131 ile ikinci yarat\u0131lmaya ilk yarat\u0131lman\u0131n delil g\u00f6sterildi\u011fi \u00e2yetlerde tems\u00eel\u00ee k\u0131yasla \u00e2hiretin bedenen olaca\u011f\u0131n\u0131n delillendirildi\u011fini s\u00f6ylemektedir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n konuyla ilgili bir di\u011fer a\u00e7\u0131klamas\u0131da \u015f\u00f6yledir. Said Nurs\u00ee\u2019ye g\u00f6re ebedi mutluluk manev\u00ee ve madd\u00ee olmak \u00fczere iki k\u0131s\u0131md\u0131r. Manev\u00ee olan, Allah\u2019\u0131n r\u0131zas\u0131na, lutfuna, tecellisine ve yak\u0131nl\u0131\u011f\u0131na mazhar olmakt\u0131r ki bu t\u00fcr mutlulu\u011fun keyfiyetini bilmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Mutlulu\u011fun madd\u00ee boyutunda ise mesken, yemek ve cinsel ili\u015fki olmak \u00fczere bedeni lezzetler vard\u0131r. M\u00fcellif, Allah\u2019\u0131n insan\u0131n bu muhtelif lezzetleri hissedebilecek kabiliyetlerini insan\u0131n madd\u00ee yap\u0131s\u0131nda yaratt\u0131\u011f\u0131n\u0131, ayr\u0131ca ruhu tatmin eden manev\u00ee lezzetlerin ki\u015fiye yeterli oldu\u011fu halde madd\u00ee lezzetleri tatmak i\u00e7in ha\u015frin mutlaka cismani olmas\u0131 gerekti\u011fini s\u00f6ylemi\u015ftir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n eserlerinde bu konu hakk\u0131nda \u00e7ok fazla detay g\u00f6ze \u00e7arpmamaktad\u0131r. Bunun nedenlerinden birinin m\u00fcellifin, bu konunun \u0130slam \u00e2limleri aras\u0131nda \u00e7ok fazla g\u00f6r\u00fc\u015f ayr\u0131l\u0131\u011f\u0131 yaratmamas\u0131ndan dolay\u0131 kendisinin de bu mevzuda \u00e7ok fazla a\u00e7\u0131klama yapmaya gerek hissetmemesinden olabilir. Sonu\u00e7 olarak Bedi\u00fczzaman\u2019da bir\u00e7ok \u00e2lim gibi \u00e2hiret hayat\u0131n\u0131n cismani olaca\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemi\u015ftir.<\/p>\n Ebed\u00ee Olu\u015fu:<\/strong><\/p>\n Bedi\u00fczzaman bu konuda da klasik Ehl-i S\u00fcnnet inanc\u0131n\u0131 kabul etmi\u015ftir. Ona g\u00f6re e\u015fyada esas olan beka olup adem de\u011fildir, hatta yoklu\u011fa gittikleri zannedilen kelime ve d\u00fc\u015f\u00fcnce gibi gelip ge\u00e7ici \u015feyler de Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re yoklu\u011fa gitmemektedir. M\u00fcellif bunlar\u0131n bi\u00e7im ve vaziyetlerini de\u011fi\u015ftirerek baz\u0131 yerlerde korundu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnmektedir. Bedi\u00fczzaman fizik ilm\u00eenin, bu s\u0131rr\u0131 anlam\u0131\u015fsa da \u00e7\u00f6zemedi\u011fini, \u00e7\u00fcnk\u00fc \u201c\u00e2lemde var olan yok olmaz ancak bir d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm vard\u0131r\u201d diye hata etti\u011fini belirtir. Ona g\u00f6re yoklu\u011fa gittikleri san\u0131lan e\u015fya Kudret dairesinden ilim dairesine, \u015fehadetten gayba, fenadan bekaya ge\u00e7mektedir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman, mutlak yoklu\u011fun olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, her\u015feyi ku\u015fatan bir ilm\u00een bulundu\u011funu belirtmektedir. Ona g\u00f6re, ilim dairesi i\u00e7inde bulunan adem ise, \u201cadem-i harici\u201ddir ve \u201cv\u00fccud-\u0131 ilm\u00ee\u201dye perde olmu\u015f bir unvand\u0131r. Bu ilm\u00ee v\u00fccutlar\u0131 baz\u0131 ehl-i tahkikin \u201cay\u00e2n-\u0131 sabite\u201d diye tabir ettiklerine de\u011finen Bedi\u00fczzaman, buna g\u00f6re fenaya gitmenin, ge\u00e7ici olarak harici libas\u0131n\u0131 \u00e7\u0131kar\u0131p, manev\u00ee ve ilm\u00ee bir v\u00fccuda girmek oldu\u011funu ifade etmektedir. Yani, Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re yarat\u0131lm\u0131\u015f ve fani olanlar harici v\u00fccutlar\u0131n\u0131 b\u0131rak\u0131r, mahiyetleri manev\u00ee bir v\u00fbcud giyer, b\u00f6ylece kudret dairesinden \u00e7\u0131k\u0131p ilim dairesine girerler.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re insan\u0131n mutlak yoklu\u011fa gitmeyece\u011fine dair bir delil de yine insan\u0131n kendisidir. Her kim vicdan\u0131na bak\u0131p dinlerse \u201cebed! ebed!\u201d sesini i\u015fitecektir diyen Bedi\u00fczzaman, b\u00fct\u00fcn k\u00e2inat o vicdana verilse bile, insan\u0131n ebede kar\u015f\u0131 olan iste\u011finin yerini dolduramayaca\u011f\u0131n\u0131 belirtmektedir. Bedi\u00fczzaman cennet ve cehennem hayat\u0131n\u0131n ebedili\u011fi hususunda ise gerek cenneti gerekse cehennemi olu\u015fturan madde ve c\u00fczlerin kendi aralar\u0131nda bir z\u0131tl\u0131k bulundu\u011funu, bu nedenle bu c\u00fczler aras\u0131ndaki ili\u015fkinin bir nizam\u0131n meydana gelebilmesi ve onun devam\u0131 i\u00e7in gerek oldu\u011funu s\u00f6yler. Bedi\u00fczzaman gerek cennet gerekse cehennem ehlinin buralarda ki hayatlar\u0131n\u0131n ebedi oldu\u011funu s\u00f6yler. Bu sebeple Bedi\u00fczzaman, onlar\u0131n v\u00fccutlar\u0131n\u0131 meydana getiren c\u00fczlerde bir de\u011fi\u015fme olmayacakt\u0131r demi\u015ftir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019a G\u00f6re \u00c2hiret Hayat\u0131n\u0131n Safhalar\u0131<\/strong><\/p>\n Daha \u00f6ncede belirtti\u011fimiz gibi Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n eserlerinde \u00e2hiret hayat\u0131 ile ilgili k\u0131s\u0131mlar Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n kendi ifadesiyle \u201cYeni Said\u201d olarak adland\u0131rd\u0131\u011f\u0131 hayat\u0131n\u0131n 50 ya\u015f\u0131ndan sonraki d\u00f6neminde detayland\u0131r\u0131lmaktad\u0131r. Buna ra\u011fmen \u00e2hiretle ilgili izahlar kel\u00e2m kitaplar\u0131nda oldu\u011fu gibi ul\u00fbhiyet ve n\u00fcb\u00fcvvet konular\u0131 kadar onun eserlerinde geni\u015f bir hacme sahip de\u011fildir. Bu bilgiler onun eserlerinin tamam\u0131nda serpi\u015ftirilm\u00ee\u015f bir \u015fekilde yer almakla birlikte, konuyla ilgili m\u00fcstakil b\u00f6l\u00fcmler de baz\u0131 eserlerinde bulunmaktad\u0131r.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgili g\u00f6r\u00fc\u015flerini dile getirirken akl\u0131n zor anlad\u0131\u011f\u0131 m\u00fc\u015fk\u00fcl meselelerde temsili hik\u00e2yeler anlatma metodunu kulland\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hireti safhalar\u0131 olan kabir, k\u0131yamet, ba\u2019s, ha\u015fr, hesap, mizan, s\u0131rat, havz, cennet ve cehennem hakk\u0131ndaki g\u00f6r\u00fc\u015flerini \u015fu \u015fekilde izah edebiliriz.<\/p>\n Kabir:<\/strong><\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e2hiret halleri konusunda ki g\u00f6r\u00fc\u015flerini \u015fu \u015fekilde derleyebiliriz. \u00d6ncelikle Bedi\u00fczzaman, eserlerinde insan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcyle \u00e2hiret hayat\u0131n\u0131n ba\u015flad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yler. Bedi\u00fczzaman, \u00f6l\u00fcmden sonra k\u0131yametin kopmas\u0131na kadar s\u00fcrecek olan hayata da kabir veya berzah hayat\u0131 ifadesini kullanmaktad\u0131r. Ona g\u00f6re \u00f6l\u00fcm bir son de\u011fil, mek\u00e2n de\u011fi\u015ftirip yeni ve sonsuz bir hayata ba\u015flang\u0131\u00e7t\u0131r. Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n bu konudaki g\u00f6r\u00fc\u015fleri Ehl-i S\u00fcnnet kel\u00e2mc\u0131lar\u0131n\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015flerine paraleldir. O\u2019da Ehl-i S\u00fcnnet kel\u00e2mc\u0131lar\u0131 gibi m\u00fcnker ve nekir meleklerinin sorgulamas\u0131na temas ederek m\u00fcmin i\u00e7in kabrin g\u00fczel bir bah\u00e7e, \u00e2hirete inanan, fakat g\u00fcnahlara dalanlar i\u00e7in ise b\u00fct\u00fcn sevdiklerinden ayr\u0131 tutuldu\u011fu bir h\u00fccre oldu\u011funu ifade eder. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re bu ceza ki\u015fiye \u00e2hiret inanc\u0131n\u0131n gere\u011fine uygun davran\u0131\u015fta bulunmamas\u0131 sebebiyle verilir. \u00c2hirete inanmayanlara g\u00f6re \u00f6l\u00fcm zaten bir yok olu\u015ftur. Onlar bu inan\u00e7lar\u0131na uygun olarak berzah \u00e2leminde b\u00fct\u00fcn sevdiklerinden ayr\u0131 tutulacak ve ink\u00e2rlar\u0131 sebebiyle ceza g\u00f6receklerdir. Bu izahlardan anla\u015f\u0131laca\u011f\u0131 \u00fczere Said Nurs\u00ee, ki\u015finin din\u00ee sorumluluk do\u011furan fiillerden dolay\u0131 kabirde ceza ve m\u00fck\u00e2fata u\u011frat\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 kabul etmektedir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman Mektubat adl\u0131 eserinin i\u00e7inde kabir hayat\u0131n\u0131n da bulundu\u011fu de\u011fi\u015fik hayat mertebelerine de\u011finir. Said Nurs\u00ee\u2019ye g\u00f6re bu hayat mertebelerinden ilki d\u00fcnya hayat\u0131d\u0131r ki, devam\u0131 pek \u00e7ok \u015farta ba\u011flanm\u0131\u015ft\u0131r. \u0130kincisi ise d\u00fcnya hayat\u0131na hi\u00e7 benzemeyen ve \u00e2deta melek hayat\u0131 ya\u015fayan \u0130dris ve \u0130sa\u2019n\u0131n hayatlar\u0131; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fcs\u00fc d\u00fcnya hayat\u0131na g\u00f6re daha serbest olan H\u0131z\u0131r ve \u0130lyas\u2019\u0131n bulundu\u011fu hayat; d\u00f6rd\u00fcnc\u00fcs\u00fc de, Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n da temas etti\u011fi, di\u011fer kabir ehlinin hayat\u0131ndan daha \u00fcst\u00fcn olan \u015fehitlerin hayat\u0131d\u0131r. Nursi\u2019ye g\u00f6re hayatlar\u0131n\u0131 hak yolunda feda etmeleri sebebiyle, Allah \u015fehitlere d\u00fcnya hayat\u0131na benzeyen, fakat zahmeti ve \u00fcz\u00fcnt\u00fcs\u00fc olmayan bir hayat ihsan etmi\u015ftir. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re onlar \u00f6l\u00fcmden kaynaklanan ayr\u0131l\u0131\u011f\u0131n \u0131st\u0131rab\u0131n\u0131 hissetmeyerek tam bir mutlulu\u011fu tatmaktad\u0131rlar. Di\u011fer kabir ehli ise \u00f6ld\u00fcklerinin fark\u0131nda olup \u015fehitler kadar hayatlar\u0131ndan lezzet almamaktad\u0131r. Said Nurs\u00ee bu konuda r\u00fcya \u00f6rne\u011fini vererek konuyu delillendirmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re iki ki\u015fi r\u00fcyalar\u0131nda cennette g\u00fczel bir saraya girerler. Birisi r\u00fcyada oldu\u011funu ve uyanaca\u011f\u0131n\u0131 bildi\u011fi i\u00e7in ald\u0131\u011f\u0131 lezzet noksand\u0131r. Di\u011feri ise r\u00fcyada oldu\u011funu bilmemekte ve tam bir keyif ve lezzet almaktad\u0131r. Nursi \u015fehitlerin kabirdeki veya berzah \u00e2lemindeki hayat\u0131n\u0131 bu ikinciye benzetir.<\/p>\n K\u0131yamet:<\/strong><\/p>\n Bedi\u00fczzaman \u00e2hiret hallerinden k\u0131yamet hakk\u0131nda bir anda meydana gelece\u011fini ve melekler d\u00e2hil herkesin bundan etkilenece\u011fini s\u00f6yler. Said Nurs\u00ee, Allah\u2019\u0131n zat\u0131ndan ba\u015fka her \u015feyin helak olaca\u011f\u0131n\u0131 ifade eden \u201c…O\u2019nun zat\u0131ndan ba\u015fka her \u015fey yok olacakt\u0131r. H\u00fck\u00fcm O\u2019nundur ve siz ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz\u201d (el-Kasas, 28\/ 88)<\/strong> \u00e2yetinden yola \u00e7\u0131karak bu konuda, O\u2019nun z\u00e2t\u0131 gibi isim ve s\u0131fatlar\u0131n\u0131n da ezeli ve ebedi oldu\u011funu, bunlar\u0131n tecellisi olan varl\u0131\u011f\u0131n da mutlak olarak yok edilmeyece\u011fini ifade etmi\u015ftir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman s\u00f6z konusu \u00e2yetten yola \u00e7\u0131karak aklen de k\u00e2inat\u0131n harap edilmesiyle k\u0131yametin kopmas\u0131n\u0131n m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funu s\u00f6ylemekte ve bunu \u015f\u00f6yle izah etmektedir: \u00c2lemde tek\u00e2m\u00fcl kanunu vard\u0131r. Bu kanuna tabi olan her \u015fey geli\u015fme i\u00e7indedir ve her \u015feyin yarat\u0131l\u0131\u015fla belirlenen tabi\u00ee bir \u00f6mr\u00fc bulunmaktad\u0131r. K\u00fc\u00e7\u00fck \u00e2lem olan insan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fc mukadder oldu\u011fu gibi b\u00fcy\u00fck \u00e2lem olan k\u00e2inat da bir g\u00fcn harap olacakt\u0131r. \u00c2lem kendisi i\u00e7in takdir edilen f\u0131tr\u00ee \u00f6mr\u00fcn\u00fc bitirmeden \u00f6nce onun yarat\u0131c\u0131s\u0131 taraf\u0131ndan k\u0131yamete maruz b\u0131rak\u0131lmasa bile, mutlaka \u00f6mr\u00fcn\u00fc t\u00fcketece\u011fi bir g\u00fcn gelecek ve Kur\u2019\u00e2n\u2019da yer alan g\u00fcne\u015fin katlan\u0131p d\u00fcr\u00fclmesi, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n karar\u0131p d\u00f6k\u00fclmesi, da\u011flar\u0131n sallan\u0131p y\u00fcr\u00fct\u00fclmesi, denizlerin kaynat\u0131lmas\u0131 (et-Tekvir, 81\/ 1-5)<\/strong> ve g\u00f6ky\u00fcz\u00fcn\u00fcn yar\u0131lmas\u0131 (el-\u0130nfitar, 82\/ 1),<\/strong> gibi hadiseler ger\u00e7ekle\u015fecektir. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re yine k\u00e2inatta g\u00f6zlenen k\u00fc\u00e7\u00fck b\u00fcy\u00fck b\u00fct\u00fcn de\u011fi\u015fimler k\u0131yametin kopaca\u011f\u0131na delildir. Zira k\u00e2inatta bir apartman gibi her \u015feyin birbirine ba\u011fl\u0131 oldu\u011fu m\u00fckemmel bir nizam tesis edilm\u00ee\u015ftir. Bu ba\u011flardan birinin il\u00e2h\u00ee bir emirle kopar\u0131lmas\u0131 durumunda milyonlarca b\u00fcy\u00fck k\u00fctlelerin birbiriyle \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p k\u0131yameti koparmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z de\u011fildir.<\/p>\n M\u00fcellif k\u00e2inatta ni\u00e7in bir de\u011fi\u015fim kanunu bulundu\u011fu ve ilk yarat\u0131l\u0131\u015fla beraber onun ni\u00e7in sonsuzlu\u011fa elveri\u015fli bir \u015fekilde yarat\u0131lmad\u0131\u011f\u0131 konusunda ise \u015f\u00f6yle der: Allah hikmeti gere\u011fi insan\u0131n istidat ve kabiliyetlerinin ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131n\u0131 ve onlar\u0131n geli\u015fmesini ir\u00e2de etmi\u015f ve b\u00f6ylece onlar\u0131 imtihana t\u00e2bi tutmu\u015ftur. Bu imtihan\u0131n gere\u011fi olarak hay\u0131r ve \u015fer, g\u00fczellik ve \u00e7irkinlik gibi z\u0131tlar beraber bulunmakta, k\u00e2inat bir de\u011fi\u015fim ve tek\u00e2m\u00fcl \u00e7izgisinde y\u00fcr\u00fct\u00fclmektedir. K\u0131yametle beraber imtihan safhas\u0131 tamamland\u0131ktan sonra s\u00f6z konusu z\u0131tlar birbirinden ayr\u0131lacak, cennet ve cehennem sonsuz bir yap\u0131yla meydana gelecektir. Bu izahlardan da anla\u015f\u0131laca\u011f\u0131 \u00fczere m\u00fcellif k\u00e2inat ile cennet ve cehennem aras\u0131nda organik bir ba\u011f kurmaktad\u0131r. Zira beka \u00e2lemi bu f\u00e2n\u00ee \u00e2lemden yap\u0131lacak, onun esas unsurlar\u0131 ebed\u00ee \u00e2leme gidecektir. Bu durumda cennet ve cehennem yarat\u0131l\u0131\u015f a\u011fac\u0131n\u0131n ebediyyete uzanan iki sonucu, Allah’\u0131n l\u00fctuf ve kahr\u0131n\u0131n tecelli edece\u011fi yerlerdir. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re k\u0131yamet bir anda meydana gelecek ve melekler d\u00e2hil b\u00fct\u00fcn ruhlar, derecelerine g\u00f6re bundan etkileneceklerdir. M\u00fcellif, mesel\u00e2 bir ki\u015fi kendi s\u0131cak odas\u0131nda bulunmas\u0131na ra\u011fmen kar ve tipi i\u00e7inde titreyen bir kimseyi g\u00f6rse bundan etkilenir. Bu \u00f6rne\u011fe paralel olarak azab\u0131 hak etmeyen ruhlar da k\u0131y\u00e2met hadiselerini g\u00f6r\u00fcnce bir \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k ge\u00e7ireceklerdir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman k\u0131yamet al\u00e2metlerinden ve ahir zamanda meydana gelecek olaylardan bahsetmeden evvel bu konudaki hadisler hakk\u0131nda ki g\u00f6r\u00fc\u015flerini dile getirir. Bedi\u00fczzaman bu tarz hadislerin i\u00e7inde mevzu hadisler bulunabilece\u011fini benimsemekle beraber, hi\u00e7bir riv\u00e2yeti reddetmeyip bu hadisleri tevil etmeyi tercih etmi\u015ftir. \u00c7\u00fcnk\u00fc ona g\u00f6re Kur\u2019\u00e2n\u2019da oldu\u011fu gibi hadislerde de m\u00fcte\u015fabihat bulunabilir. Ona g\u00f6re bu t\u00fcr haberler iman esaslar\u0131na d\u00e2hil olmay\u0131p n\u00fcb\u00fcvvetin fonksiyonu a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir \u00f6nem ta\u015f\u0131mamaktad\u0131r. Said Nurs\u00ee, k\u0131yamet al\u00e2metleri ile ilgili hadislerin iman esaslar\u0131na d\u00e2hil olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemesine ra\u011fmen bunlar\u0131 tevil ederek eserlerinde yer vermesinin sebebini, s\u0131radan insanlar\u0131n iman\u0131n\u0131 \u015f\u00fcphelerden korumak i\u00e7in oldu\u011funu s\u00f6yler.<\/p>\n Teklif ve imtihan s\u0131rr\u0131n\u0131 ortadan kald\u0131rmamas\u0131 i\u00e7in, bu d\u00fcnyada g\u00f6zle g\u00f6r\u00fcnecek olan k\u0131yamet al\u00e2metlerinin, Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n m\u00fbte\u015fabih \u00e2yetleri gibi kapal\u0131 oldu\u011funa de\u011finen Bedi\u00fczzaman, ahirzaman fitnelerinin m\u00fcddetinin uzun olup bu zaman\u0131n ondan bir b\u00f6l\u00fcm oldu\u011funu belirtmektedir. Bu arada ahirzamanda Allah diyenin kalmayaca\u011f\u0131n\u0131 bildiren hadisi, iman eden kalmayacak de\u011fil, belki Allah\u2019\u0131n nam\u0131 de\u011fi\u015fecek \u015feklinde te\u2019vil eden Bedi\u00fczzaman, bir rahmet eseri olarak k\u0131yamet an\u0131nda inananlar\u0131n ruhlar\u0131n\u0131n daha \u00f6nceden kabzedilece\u011fini ve k\u0131yametin k\u00e2firlerin ba\u015f\u0131na kopaca\u011f\u0131na da de\u011finmektedir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee k\u0131yamet al\u00e2metleri \u00e7er\u00e7evesinde eserlerinde Decc\u00e2l, Hz. \u0130sa\u2019n\u0131n n\u00fczul\u00fc, Mehdi, Z\u00fc\u2019l-karneyn seddi, ye\u2019c\u00fcc ve me\u2019c\u00fcc, dabbet\u00fc\u2019l-arz, fitnelerin \u00e7\u0131kmas\u0131 ve g\u00fcne\u015fin bat\u0131dan do\u011fup do\u011fudan batmas\u0131 gibi konulara yer verir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n eserlerinde Decc\u00e2l ile ilgili hadisleri m\u00fcte\u015fabihattan kabul edip te\u2019vil etmi\u015ftir. Ona g\u00f6re Decc\u00e2lle ilgili hadislerden \u00e7\u0131kan sonu\u00e7 iki ayr\u0131 Decc\u00e2lin oldu\u011fudur.<\/p>\n Bunlardan ilki ehl-i k\u00fcf\u00fcr diyar\u0131nda \u00e7\u0131kacak olan B\u00fcy\u00fck Decc\u00e2l<\/strong> di\u011feri ise \u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131n\u0131n i\u00e7inde zuhur edecek olan S\u00fcfy\u00e2ni\u2019<\/strong>dir. Hz. \u0130sa\u2019ya Mesih ad\u0131 verildi\u011fi gibi bu iki Decc\u00e2le de Mesih ad\u0131 verilm\u00ee\u015f ve riv\u00e2yetlere bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda bunlar\u0131n \u015ferrinden Allah\u2019a s\u0131\u011f\u0131n\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Bedi\u00fczzaman b\u00fcy\u00fck decc\u00e2llin materyalizm ve kom\u00fcnizm gibi din\u00ee ortadan kald\u0131rmay\u0131 hedef alan ink\u00e2rc\u0131 ak\u0131mlar oldu\u011funu s\u00f6yler. Ona g\u00f6re \u0130sl\u00e2m decc\u00e2li dedi\u011fimiz S\u00fcfyani de ayn\u0131 bunun gibidir. O da asl\u0131nda tek ba\u015f\u0131na pek \u00e7ok \u015feyi yapabilecek bir g\u00fcce sahip olmad\u0131\u011f\u0131 halde, fikirleri etraf\u0131nda meydana getirilen \u015fahs-\u0131 manev\u00ee bir ak\u0131m olarak \u0130sl\u00e2m din\u00eenin ferdi ve sosyal hayattan kald\u0131r\u0131lmas\u0131na \u00e7aba sarf edecektir. Said Nurs\u00ee\u2019nin eserlerine bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda onun B\u00fcy\u00fck Decc\u00e2l olarak adland\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131 m\u00fc\u015fahhas, belli bir ki\u015fi olarak g\u00f6rmedi\u011fi; buna kar\u015f\u0131n \u0130slam Decc\u00e2li olarak adland\u0131rd\u0131\u011f\u0131 S\u00fcfyani\u2019yi m\u00fc\u015fahhas bir ki\u015fi g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc anla\u015f\u0131l\u0131r. Bedi\u00fczzaman onlar\u0131n k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerinin etkili olmamas\u0131n\u0131n s\u0131rf birey olu\u015flar\u0131ndan de\u011fil, yanda\u015flar\u0131ndan ve temsil ettikleri ink\u00e2rc\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015flerin meydana getirdi\u011fi g\u00fc\u00e7, otorite ve bask\u0131dan kaynakland\u0131\u011f\u0131n\u0131 ifade etmi\u015ftir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee, decc\u00e2lin Hz. \u0130sa taraf\u0131ndan \u00f6ld\u00fcr\u00fclece\u011fine dair riv\u00e2yetleri de (M\u00fcslim, \u201cFiten\u201d 110;Tirmizi, \u201cFiten\u201d 59) te\u2019vil etmektedir. Ona g\u00f6re decc\u00e2lin \u00f6ld\u00fcr\u00fclmesi belli bir \u015fahs\u0131n \u00f6ld\u00fcr\u00fclmesi \u015feklinde de\u011fil, aksine ink\u00e2rc\u0131 bir fikir ak\u0131m\u0131n\u0131n yok edilmesi \u015feklinde d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmesi gerekir. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re \u0130sevi ruhaniler cemaati decc\u00e2lin kurdu\u011fu materyalist ve dinsizlik ak\u0131m\u0131n\u0131 yok edip, Allah\u2019\u0131 ink\u00e2r fikrini imha edecektir. Bunlar H\u0131ristiyanl\u0131k din\u00eenin hakikatini \u0130sl\u00e2miyet ile birle\u015ftirecek, bu birle\u015fmeden meydana gelecek g\u00fc\u00e7le decc\u00e2lin temsil etti\u011fi ink\u00e2rc\u0131 materyalizmi manen \u00f6ld\u00fcreceklerdir . Bedi\u00fczzaman, b\u00f6ylesine muazzam bir netice i\u00e7in il\u00e2hi bir hikmet \u00e7er\u00e7evesinde Hz. \u0130sa\u2019n\u0131n g\u00f6kten yery\u00fcz\u00fcne inmesini, Allah\u2019\u0131n hikmetinin bir gere\u011fi olarak g\u00f6rmekte ve Hz. \u0130sa\u2019n\u0131n herkes taraf\u0131ndan de\u011fil, ancak \u00e7ok yak\u0131nlar\u0131 taraf\u0131ndan iman nuru ile tan\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 belirtilmektedir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman Decc\u00e2l ve Hz. \u0130sa hakk\u0131ndaki g\u00f6r\u00fc\u015flerine paralel olarak Mehdin\u00een insan\u00fcst\u00fc vas\u0131flarla ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131n\u0131 ve herkes taraf\u0131ndan tan\u0131nmas\u0131n\u0131 makul bir d\u00fc\u015f\u00fcnce olarak g\u00f6rmez. Ona g\u00f6re genelde k\u0131yamet al\u00e2metleri ve \u00f6zelde Mehdi ile ilgili hadisler m\u00fcbhem bir karaktere sahiptir. Bu sebeple Mehdi ve s\u00fcfy\u00e2ni gibi \u00e2hir zamanda zuhur edecek olan kimseler erken d\u00f6nemlerde hatta tabiin d\u00f6neminde beklenmi\u015f daha da \u00f6tesi baz\u0131 kimseler bu \u015fah\u0131slar\u0131n ge\u00e7mi\u015fte zuhur etti\u011fini s\u00f6ylemi\u015flerdir. M\u00fcellife g\u00f6re s\u00f6z konusu \u015fah\u0131slar\u0131n ne zaman zuhur edece\u011finin bilinemeyi\u015finin sebebi, her as\u0131rdaki insanlar\u0131n, manev\u00eeyatlar\u0131n\u0131 g\u00fc\u00e7lendirmek ve \u00fcmitsizlikten kurtulmak i\u00e7in bir Mehdi inanc\u0131na ihtiya\u00e7 duymalar\u0131d\u0131r. Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n bu ifadelerinden anla\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131na g\u00f6re Mehdi tek bir \u015fah\u0131stan ibaret olmay\u0131p her asr\u0131n bir Mehdisi bulunmaktad\u0131r. Hadislerden gelecekte bir Mehdi gelecek havas\u0131n\u0131n olu\u015fmas\u0131n\u0131n sebebi Mehdi hakk\u0131ndaki riv\u00e2yetlerin birbirinden farkl\u0131 olmas\u0131 ve hadis sarihlerinin konuyla ilgili hadisleri kendi zamanlar\u0131yla ili\u015fkilendirmesinden kaynaklanm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n ifadelerinden Mehdin\u00een \u0130sl\u00e2m decc\u00e2li olan s\u00fcfy\u00e2niyi ger\u00e7ekte \u00f6ld\u00fcrmeyece\u011fi ortaya \u00e7\u0131kar. M\u00fcellife g\u00f6re \u00f6len ve \u00f6ld\u00fcr\u00fclen birer ki\u015fi de\u011fil, inan\u00e7 ve fikirlerdir. Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n Mehdi konusunda insan\u00fcst\u00fc niteliklere sahip bir \u015fah\u0131s beklentisi i\u00e7inde olmad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015flerinden anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. M\u00fcellif bu \u015fekilde sosyal kanunlara uygun hareket eden bir kimsenin ba\u015far\u0131l\u0131 olmas\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n kudreti a\u00e7\u0131s\u0131ndan m\u00fcmk\u00fcn g\u00f6rmektedir.<\/p>\n Netice olarak Bedi\u00fczzaman, bu konuda insan\u00fcst\u00fc niteliklerle zuhur ederek zul\u00fcmle dolmu\u015f olan d\u00fcnyay\u0131 \u0131slah edecek bir Mehdi beklentisi i\u00e7inde olmay\u0131 do\u011fru bulmamaktad\u0131r. Onun Mehdi konusundaki riv\u00e2yetlere yapt\u0131\u011f\u0131 te\u2019viller sosyal prensiplere uygunluk arzetmektedir. Fakat Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n yapt\u0131\u011f\u0131 bu te\u2019viller hi\u00e7 bir zaman bunlar\u0131n esas\u0131 olan riv\u00e2yetlerin y\u00fczde y\u00fcz sa\u011flam oldu\u011fu anlam\u0131na gelmemektedir<\/p>\n Bedi\u00fczzaman da di\u011fer Ehl-i S\u00fcnnet \u00e2limleri gibi Kur\u2019\u00e2n\u2019daki Ye\u2019c\u00fbc ve Me\u2019c\u00fbc\u2019\u00fc ve ayn\u0131 k\u0131ssada ge\u00e7en Z\u00fc\u2019l-Karneyn\u2019in seddin\u00een harap olmas\u0131n\u0131 (el-Kehf, 18\/ 83-110),<\/strong> k\u0131yamet al\u00e2metlerinden saym\u0131\u015ft\u0131r. Bedi\u00fczzaman, s\u00f6z konusu \u00e2yetlere eserlerinde temas ederek Z\u00fc\u2019l-Karneyn\u2019in, B\u00fcy\u00fck \u0130skender; seddin, \u00c7in \u015feddi; Ye\u2019c\u00fbc ve Me\u2019c\u00fbc\u00fcn, Man\u00e7ur ve Mo\u011follar olabilece\u011fine dair muhtelif g\u00f6r\u00fc\u015fler bulundu\u011funu zikreder. Bedi\u00fczzaman, Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n bu h\u00e2diseden bahsetmekle asl\u0131nda uzak bir hadiseyi kastetti\u011fini, buna bu \u015fekilde dikkat etmeyenlerin ise Z\u00fclkarneyn ve Ye\u2019c\u00fcc ve Me\u2019c\u00fcc h\u00e2diselerinin birbirine yak\u0131n oldu\u011fu sonucuna vard\u0131klar\u0131n\u0131 s\u00f6ylemektedir. Bedi\u00fczzaman\u2019 a g\u00f6re ise bu iki hadise farkl\u0131 zamanlarda olmu\u015ftur. Bedi\u00fczzaman, Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n seddin harap olmas\u0131ndan sonra k\u0131yametin kopaca\u011f\u0131n\u0131 haber vermesinin zaman a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir yak\u0131nl\u0131k olmad\u0131\u011f\u0131na da vurgu yapar.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman, k\u0131yamet al\u00e2metlerinden biri olan D\u00e2bbet\u00fc\u2019l-arz hakk\u0131nda Kur\u2019\u00e2n\u2019da buna icm\u00e2li olarak i\u015faret edildi\u011fini, fakat onun m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda kesin bir kanaatinin bulunmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ifade eder. Ancak Bedi\u00fczzaman, nas\u0131l ki Firavun\u2019un kavmine \u00e7ekirge \u00e2feti ve bit bel\u00e2s\u0131, K\u00e2be\u2019yi y\u0131kmak i\u00e7in gelen Ebrehe\u2019nin ordusuna \u201cebabil ku\u015flar\u0131\u201d musallat edildiyse, s\u00fcfy\u00e2ni ve decc\u00e2llerin fitnesine bilerek kananlara ak\u0131llar\u0131n\u0131 ba\u015flar\u0131na getirmek i\u00e7in Ye\u2019c\u00fbc ve Me\u2019c\u00fbc, D\u00e2bbet\u00fc\u2019l-arz gibi hayat\u0131 alt\u00fcst eden musibetler g\u00f6sterilecektir demi\u015ftir. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re muhtemelen o \u201cd\u00e2bbe\u201d bir canl\u0131 t\u00fcr\u00fcd\u00fcr. Ve e\u011fe bir tane olsa verece\u011fi zarar da s\u0131n\u0131rl\u0131 olaca\u011f\u0131ndan say\u0131 ile ifade etmemek gerekir. Bedi\u00fczzaman bunun daha iyi anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in onun Kur\u2019\u00e2n\u2019da yer ald\u0131\u011f\u0131 \u00fczere Hz. S\u00fcleyman\u2019\u0131n de\u011fne\u011fini yiyerek \u00f6ld\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131 sa\u011flayan a\u011fa\u00e7 kurdu (es-Sebe, 34\/ 14)<\/strong> t\u00fcr\u00fcnden bir canl\u0131 olabilece\u011fini s\u00f6yler. Ona g\u00f6re o kurt, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn v\u00fccuduna da\u011f\u0131larak kemiklerini a\u011fa\u00e7 gibi kemirecek, M\u00fcminler ise bu beladan imanlar\u0131n\u0131n bereketi ve sefahate dalmamakla kurtulacakt\u0131r.<\/p>\n Said Nurs\u00ee\u2019ye g\u00f6re k\u00fc\u00e7\u00fck \u00e2lem olan insan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fc mukadder oldu\u011fu gibi b\u00fcy\u00fck \u00e2lem olan k\u00e2inat da bir g\u00fcn harap olacakt\u0131r. Ona g\u00f6re \u00e2lem kendisi i\u00e7in takdir edilen f\u0131tri \u00f6mr\u00fcn\u00fc bitirmeden \u00f6nce onun yarat\u0131c\u0131s\u0131 taraf\u0131ndan k\u0131yamete maruz b\u0131rak\u0131lmasa bile, mutlaka \u00f6mr\u00fcn\u00fc t\u00fcketecektir. Bedi\u00fczzaman Kur\u2019\u00e2n\u2019da yer alan g\u00fcne\u015fin katlan\u0131p d\u00fcr\u00fclmesi, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n karar\u0131p d\u00f6k\u00fclmesi, da\u011flar\u0131n sallan\u0131p y\u00fcr\u00fct\u00fclmesi, denizlerin kaynat\u0131lmas\u0131 (et-Tekvir, 81\/ 1-5)<\/strong> ve g\u00f6ky\u00fcz\u00fcn\u00fcn yar\u0131lmas\u0131 (el-\u0130nfitar, 82\/ 1)<\/strong> gibi h\u00e2diselerin birg\u00fcn mutlaka vuku bulaca\u011f\u0131na vurgu yaparak k\u0131yametin bu \u015fekilde olaca\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemi\u015ftir. Netice olarak Bedi\u00fczzaman k\u00e2inatta g\u00f6zlenen k\u00fc\u00e7\u00fck b\u00fcy\u00fck b\u00fct\u00fcn de\u011fi\u015fimleri k\u0131yametin kopaca\u011f\u0131na dair deliller olarak kabul etmi\u015ftir.<\/p>\n Ha\u015fir:<\/strong><\/p>\n Said Nurs\u00ee \u00f6ld\u00fckten sonra tekrar hayata kavu\u015fma anlam\u0131nda ha\u015fir, Ba\u2019s ve ne\u015fr kelimelerini kullanmakla beraber bunlardan daha \u00e7ok ha\u015fir kelimesini tercih etmektedir. O, kel\u00e2mc\u0131larda oldu\u011fu gibi tekrar diriltilmenin bedenen olaca\u011f\u0131n\u0131 benimsemekte ve bunun delili olarak \u00e2hiretin varl\u0131\u011f\u0131 konusunda zikretti\u011fi delilleri tekrarlamaktad\u0131r.<\/p>\n Said Nurs\u00ee\u2019ye g\u00f6re ha\u015fr\u0131n vuku bulmas\u0131na hi\u00e7bir mani yoktur. Olmas\u0131na sebep ise her \u015feydir. Ha\u015fri yaratmak Allah i\u00e7in \u201ck\u00fcn\u201d emri kadar kolay bir durumdur. Bedi\u00fczzaman d\u00fcnyan\u0131n bir tarla, mah\u015ferin ise harman, cennet ve cehennemin ise birer mahzen olduklar\u0131n\u0131, harmanda ba\u015faklar\u0131n d\u00f6v\u00fcl\u00fcp, tasviye neticesinde semerelere ayr\u0131l\u0131p, ayr\u0131 ayr\u0131 sakland\u0131\u011f\u0131 gibi, ha\u015fir meydan\u0131n\u0131n da k\u00e2inat\u0131n ba\u015fak ve semeresi olan insan\u0131n beklendi\u011fini belirtmi\u015ftir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman ha\u015fr\u0131n \u00e7e\u015fitli mertebeleri oldu\u011funu s\u00f6yleyerek, bunlardan bir k\u0131sm\u0131na iman etmenin farz oldu\u011funu s\u00f6yler. Bir k\u0131sm\u0131n\u0131n ise ruhani ve fikri y\u00fckselmelerin neticesine g\u00f6re bilinebilece\u011fini ifade etmi\u015ftir. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re inan\u0131lmas\u0131 farz olan ha\u015fir mertebesi, insanlar\u0131n \u00f6ld\u00fckten sonra ruhlar\u0131n\u0131n ba\u015fka makamlara gidip cesetlerinin \u00e7\u00fcr\u00fcd\u00fckten sonra insan\u0131n cesedinden bir \u00e7ekirdek h\u00fckm\u00fcnde olan \u201cacb\u00fc\u2019z-zeneb\u201d<\/strong> diye tabir edilen k\u00fc\u00e7\u00fck bir c\u00fcz\u2019\u00fcn b\u00e2k\u00ee kal\u0131p, Allah\u2019\u0131n ondan insan\u0131n cesedin\u00ee ha\u015firda tekrar yaratmas\u0131 ve ona ruhunu g\u00f6ndermesidir. Bu k\u0131sma inanmak farzd\u0131r, \u00e7\u00fcnk\u00fc Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re bu mertebenin ispat\u0131 o kadar kolayd\u0131r ki her baharda yery\u00fcz\u00fcnde milyonlarca misali g\u00f6r\u00fclmektedir. \u00d6te yandan Nursi t\u00fcm insanlar\u0131n yarat\u0131lmas\u0131 ve diriltilmesinin tek bir ki\u015finin yarat\u0131lmas\u0131 ve diriltilmesi gibi oldu\u011funu (el-Lokman, 31\/ 28)<\/strong> ifade eden \u00e2yeti s\u0131k s\u0131k tekrarlamakta, bunu duyular \u00e2leminden ald\u0131\u011f\u0131 pek \u00e7ok \u00f6rnekle detayland\u0131rmakta, b\u00f6ylece ikinci yarat\u0131l\u0131\u015f\u0131n Allah\u2019\u0131n sonsuz kudreti a\u00e7\u0131s\u0131ndan m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funu izah etmektedir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee ha\u015fir konusunda da di\u011fer baz\u0131 mevzularda oldu\u011fu gibi konuyu somutla\u015ft\u0131rmak i\u00e7in d\u00fcnyevi misaller verir. Bedi\u00fczzaman \u0130srafil\u2019in s\u00fbr\u2019a ikinci defa \u00fcflenmesinden sonra ruhlar\u0131n bedenleriyle beraber tekrar var edilip ha\u015fr\u0131n vuku bulmas\u0131n\u0131 istirahat i\u00e7in da\u011f\u0131lm\u0131\u015f bir ordunun bir boru sesiyle toplanmas\u0131na benzetir. Cesetlere tekrar hayat verilmesi konusunda ise elektrik \u00f6rne\u011fini sunar. Ona g\u00f6re tek bir santralden \u00e7\u0131kan elektrik ak\u0131m\u0131 b\u00fcy\u00fck bir \u015fehri bir anda nas\u0131l ayd\u0131nlatabiliyorsa, Allah\u2019ta \u201ck\u00fcn\u201d emriyle b\u00fct\u00fcn cesetlere bir anda tekrar hayat verecektir. Bedi\u00fczzaman, cesetlerin bir anda yeniden in\u015fa edilmesinin m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funu anlatmak i\u00e7in de bahar \u00f6rne\u011fini verir. Nurs\u00ee\u2019ye g\u00f6re k\u0131\u015ftan sonra bahar mevsiminde tabiatta meydana gelen de\u011fi\u015fimler ha\u015fr\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 konusunda en b\u00fcy\u00fck delili te\u015fkil eder. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re burada meydana gelen ha\u015firlar \u00e2hirette meydana gelecek olan b\u00fcy\u00fck ha\u015fr\u0131n baz\u0131 \u00f6rnekleri ve onu anlamay\u0131 sa\u011flayan unsurlard\u0131r.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman ha\u015fir meydan\u0131n\u0131n yeri konusunda da \u015f\u00f6yle demektedir: Allah\u2019\u0131n fiillerindeki hikmet \u015funu g\u00f6sterir ki yerk\u00fcrenin g\u00fcne\u015f etraf\u0131ndaki y\u00f6r\u00fcngede d\u00f6nmesi ama\u00e7s\u0131z de\u011fildir. Bu y\u00f6r\u00fcngenin ha\u015fir meydan\u0131n\u0131n s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 belirlemesi m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Buna g\u00f6re yerk\u00fcre bir tarla gibi bu meydan\u0131 dolduracak \u00fcr\u00fcnleri yeti\u015ftirmekte ve ha\u015fir meydan\u0131n\u0131n olu\u015fturulmas\u0131na bir esas te\u015fkil etmektedir.<\/p>\n M\u00fcellif her ne kadar a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde ifade etmese bile onun s\u00f6z konusu d\u00fc\u015f\u00fcncesinden k\u0131yamet ve tekrar yarat\u0131lman\u0131n k\u00e2inat\u0131n tamam\u0131nda de\u011fil, sadece g\u00fcne\u015f sistemi \u00e7er\u00e7evesinde meydana gelece\u011fi izlenimi do\u011fmaktad\u0131r. Ha\u015fir meydan\u0131nda toplanan insanlar\u0131n elbiseleri konusunda ise m\u00fcellif \u015f\u00f6yle der: Allah\u2019\u0131n insandan ba\u015fka canl\u0131 varl\u0131klar\u0131 fitr\u00ee bir elbise ile yaratt\u0131\u011f\u0131 gibi ha\u015fir yerinde insanlara sun\u00ee bir elbise de\u011fil fakat fitr\u00ee bir elbise giydirmesi O\u2019nun hikmetinin gere\u011fidir. Asl\u0131nda insanlar\u0131n sun\u00ee bir elbise giymesinin hikmeti sadece s\u0131cak ve so\u011fuktan korunmak, zinet olarak yararlanmak ve mahrem yerlerini \u00f6rtmek de\u011fil, onlar\u0131n di\u011fer varl\u0131klar \u00fczerinde tasarruf edebilme yetene\u011fine sahip olmas\u0131d\u0131r. Ha\u015fir meydan\u0131nda ise b\u00f6yle bir hikmet s\u00f6z konusu olmamas\u0131 sebebiyle insanlar\u0131n d\u00fcnyada giydikleri k\u0131yafet t\u00fcr\u00fcnden bir elbise giymelerine l\u00fczum bulunmamas\u0131 gerekir.<\/p>\n Hesap:<\/strong><\/p>\n Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n eserlerinde \u00e2hiret halleri i\u00e7erisinde incelenen amel defteri, amellerin tart\u0131lmas\u0131 gibi mevzular hesap ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda incelenmi\u015ftir. Said Nursi eserlerinde klasik kel\u00e2m ilm\u00eende tart\u0131\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 tarzda bu konular\u0131 ele almam\u0131\u015ft\u0131r. O bu konularda daha \u00e7ok ki\u015finin sorumlulu\u011funa dikkat \u00e7ekerek amellerin kaydedildi\u011fini ve bunun \u00e2hiretteki hesap i\u00e7in oldu\u011funu baz\u0131 \u00f6rnek ve hik\u00e2yelerle izah eder. Bedi\u00fczzaman amellerin kaydedilmesini Allah\u2019\u0131n hafiz ve rakib isimlerinin tecellisi olarak ele al\u0131r. Bedi\u00fczzaman k\u00e2inat\u0131n bir nizam ve \u00f6l\u00e7\u00fc i\u00e7inde yarat\u0131lmas\u0131n\u0131 ve varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 devam ettirilmesini, varl\u0131k \u00fczerinde tasarruf edebilme yetene\u011fine sahip olan insan\u0131n amellerinin de bir hesap i\u00e7in muhafaza edildi\u011fine delil te\u015fkil etti\u011fini s\u00f6ylemi\u015ftir. Bedi\u00fczzaman k\u00e2inatta olup biten her \u015feyin \u201clevh-i mahfuz\u201d<\/strong> da kaydedilmekte oldu\u011funu bunun delilinin ise insan\u0131n haf\u0131zas\u0131 ve bitkilerin meydana gelmesine esas te\u015fkil eden ve onlar\u0131n bir \u00e7e\u015fit program\u0131 olan tohumlar oldu\u011funu s\u00f6yler. M\u00fcellife g\u00f6re s\u00f6z konusu unsurlar ayr\u0131 ayr\u0131 n\u00fcfus c\u00fczdanlar\u0131n\u0131n bir n\u00fcfus k\u00fct\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn varl\u0131\u011f\u0131na delil olu\u015fu gibi her \u015feyin kaydedildi\u011fi levh-i mahfuzun varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir der. \u0130\u015fte bu y\u00fczden Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re amellerin kaydedilmesi sadece d\u00fcnyevi bir i\u015f de\u011fil, \u00e2hirette b\u00fcy\u00fck bir mahkemenin kurulaca\u011f\u0131na ve hesab\u0131n g\u00f6r\u00fclece\u011fine delil te\u015fkil eden bir durumdur.<\/p>\n Cehennem:<\/strong><\/p>\n Said Nurs\u00ee\u2019nin eserlerinde cehennemle ilgili izahlar cennet konusundaki a\u00e7\u0131klamalar kadar bir hacme sahip de\u011fildir. Nur Risaleleri\u2019nin muhtelif yerlerinde serpi\u015ftirilm\u00ee\u015f bir \u015fekilde yer alan bu izahlarda cehennemin var olu\u015f sebebine, halen mevcut olup olmad\u0131\u011f\u0131 konusuna ve ebedili\u011fine temas edilmektedir. Eserlerde cehennemin varl\u0131\u011f\u0131 konusunda insandaki ad\u00e2let duygusuna ve m\u00fceyyide anlay\u0131\u015f\u0131na temas edilerek bunlar\u0131n \u00e2hiret hayat\u0131ndaki ceza ve m\u00fck\u00e2fat\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 gerektirdi\u011fi vurgulanmaktad\u0131r. Ayr\u0131ca Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n eserlerinde ad\u00e2let unsuruna ba\u011fl\u0131 olarak Allah\u2019a kulluk edene cennetin, O\u2019na kulluk etmeyen, ink\u00e2r ve \u015firk i\u00e7inde olanlara ise cehennemin haz\u0131rland\u0131\u011f\u0131 ifade edilmektedir. Ona g\u00f6re cehennem bir zul\u00fcm yeri de\u011fil, ger\u00e7ek ad\u00e2letin tecellisinden sonra hak edilm\u00ee\u015f bir ceza ve ar\u0131nma yeridir.<\/p>\n \u00c2hiret hallerinden cennet ve cehennemin varl\u0131\u011f\u0131 ve mahiyeti ile ilgili hususlar duyu organlar\u0131yla idrak edilemeyen konular olmas\u0131 sebebiyle Bedi\u00fczzaman, bu konularda hareket noktas\u0131 olarak ilgili \u00e2yetleri temel al\u0131r. Bu \u00e2yetlere binaen de eserlerinde, cennet ve cehennemin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n aklen m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funa, hikmetine ve oradaki hayat\u0131n keyfiyetine de\u011finir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman cehennemin yarat\u0131lmas\u0131 ve g\u00fcnahk\u00e2rlar\u0131n orada cezaland\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n k\u00f6t\u00fc bir durum olmay\u0131p, ad\u00e2letin yerine gelmesi a\u00e7\u0131s\u0131ndan iyi olaca\u011f\u0131n\u0131 beyan etmi\u015ftir. \u00c7\u00fcnk\u00fc m\u00fcellife g\u00f6re nas\u0131l ki su\u00e7 i\u015fledi\u011fi sabit olan bir kimsenin, bulundu\u011fu memlekette hapishane olmasa bile bir hapishane yap\u0131larak cezaland\u0131r\u0131lmas\u0131 ad\u00e2lettir, bu sebeple su\u00e7un hapishanenin yap\u0131lmas\u0131n\u0131n sebebi oldu\u011fu gibi g\u00fcnah ve k\u00fcf\u00fcr de cehennemin yarat\u0131lmas\u0131na sebep olmaktad\u0131r.<\/p>\n \u0130sl\u00e2m bilginlerinin \u00e7o\u011fu cennet ile cehennemin h\u00e2len mevcut oldu\u011funu kabul ederken Said Nursi\u2019de genelde Ehl-i S\u00fcnnet bilginlerinin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc benimsemekle beraber, cehennemin yerinin arz\u0131n y\u00f6r\u00fcngesinin i\u00e7inde olmas\u0131 gerekti\u011fini s\u00f6yler. Cehennemin g\u00f6r\u00fcnmemesini ise perdeli ve \u0131\u015f\u0131mayan bir nitelikte olmas\u0131na ba\u011flar. Ona g\u00f6re k\u00fc\u00e7\u00fck ve b\u00fcy\u00fck olmak \u00fczere iki cehennem bulunmaktad\u0131r. K\u00fc\u00e7\u00fck olan\u0131n, bir \u00e7ekirdek veya tohum niteli\u011fine sahip bulunan ve \u00e2hirette b\u00fcy\u00fck cehenneme d\u00f6n\u00fc\u015fecek olan arz\u0131n merkezi olmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. \u00c7\u00fcnk\u00fc yerk\u00fcrenin her otuz \u00fc\u00e7 metre derinine indik\u00e7e s\u0131cakl\u0131k yakla\u015f\u0131k bir derece artmakta ve yar\u0131\u00e7ap\u0131 alt\u0131 bin k\u00fcsur kilometre olan yerk\u00fcrenin merkezindeki s\u0131cakl\u0131k bu hesaba g\u00f6re iki y\u00fcz bin dereceye kadar ula\u015fmaktad\u0131r. Ayr\u0131ca O baz\u0131 hadislerde cehennem ate\u015finin d\u00fcnya ate\u015finden iki y\u00fcz kat \u015fiddetli oldu\u011funun ifade edildi\u011fini s\u00f6yleyerek s\u00f6z konusu yakla\u015f\u0131m\u0131n\u0131 b\u00f6yle delillendirmektedir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee cehennem azab\u0131n\u0131n bir \u00e7e\u015fidi ve unsuru olan ate\u015fin muhtelif \u00e7e\u015fitlerinin bulundu\u011funu s\u00f6yler. Ona g\u00f6re \u0131s\u0131s\u0131 ile yakan ate\u015fin yan\u0131nda so\u011fu\u011fu ile yakan bir t\u00fcr ate\u015f de bulunmaktad\u0131r ki, m\u00fcellif buna eserlerinde \u201czemherir\u201d<\/strong> ad\u0131n\u0131 verir. Bedi\u00fczzaman ate\u015fin bir \u00e7e\u015fidi olan beyaz ate\u015fin \u0131s\u0131s\u0131n\u0131 etrafa yaymay\u0131p aksine etrafta bulunan \u0131s\u0131y\u0131 kendine \u00e7ekip dondurucu bir so\u011fuk te\u015fkil etti\u011fine de\u011finir. M\u00fcellife g\u00f6re ate\u015f \u00e7e\u015fitlerini i\u00e7inde bar\u0131nd\u0131ran cehennemde b\u00f6yle bir ate\u015fin yani zemheririn bulunmas\u0131 gereklidir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee k\u00fcf\u00fcr \u00fczere \u00f6lenlerin ve m\u00fcnaf\u0131klar\u0131n cehennemde ebedi kalacaklar\u0131n\u0131 belirtir. M\u00fcellif, k\u00fcf\u00fcr \u00fczere de olsa s\u0131n\u0131rl\u0131 bir hayat\u0131 ya\u015fayan\u0131n ebedi olarak cehennemde kalmas\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n hikmet ve ad\u00e2letine uygun oldu\u011funu s\u00f6yler. \u00c7\u00fcnk\u00fc Bedi\u00fczzaman, k\u00fcf\u00fcr \u00fczere \u00f6len kimse sonsuza kadar ya\u015fayacak bile olsa b\u00fct\u00fcn \u00f6mr\u00fcn\u00fc ayn\u0131 hal ile ge\u00e7irece\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Zira k\u00e2firin f\u0131tr\u00ee yap\u0131s\u0131 bozulmu\u015f oldu\u011fundan g\u00fcnah i\u015fleme kabiliyeti devam etmekte ve bu nedenle sonsuz bir \u015fekilde cezaland\u0131r\u0131lmas\u0131 ad\u00e2lete ters d\u00fc\u015fmemektedir. Ayr\u0131ca k\u00fcf\u00fcr, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n varl\u0131\u011f\u0131na ve birli\u011fine olan del\u00e2letini ink\u00e2r etmek, O\u2019nun isimlerinin tecellilerini yalanlamak ve ihsan etti\u011fi nimetlere nank\u00f6rl\u00fck etmek anlam\u0131na geldi\u011finden b\u00fcy\u00fck bir su\u00e7tur ve bu su\u00e7un kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olarak k\u00e2firin cehennemde ebed\u00ee olarak kalmas\u0131 ad\u00e2letin yerine gelmesi a\u00e7\u0131s\u0131ndan gereklidir demi\u015ftir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee yukar\u0131da zikretti\u011fi sebeplerden dolay\u0131 k\u00e2firin cehennemde ebed\u00ee olarak kalmas\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n hikmet ve ad\u00e2leti a\u00e7\u0131s\u0131ndan gerekli oldu\u011funu s\u00f6ylemekte; fakat konuya Allah\u2019\u0131n rahmet ve \u015fefkati a\u00e7\u0131s\u0131ndan bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda ise k\u00e2fir hakk\u0131nda iki ihtimalin oldu\u011funu dile getirmektedir. Ona g\u00f6re k\u00e2fir ya tamamen yok olup gidecek, ya da s\u00fcrekli bir azap i\u00e7inde de olsa varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 devam ettirecektir. M\u00fcellife g\u00f6re varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 cehennemde bile olsa devam ettirmek tamamen yok olmaktan daha hay\u0131rl\u0131 bir sonu\u00e7tur. \u00c7\u00fcnk\u00fc Bedi\u00fczzaman yoklu\u011fu ger\u00e7ek \u015fer, varl\u0131\u011f\u0131 ise ger\u00e7ek hay\u0131r olarak adland\u0131rm\u0131\u015ft\u0131r. Ayr\u0131ca Said Nurs\u00ee k\u00e2firin kendi ameliyle cehennemi hak etti\u011fini ve amelinin kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olan cezay\u0131 \u00e7ektikten sonra ate\u015fe al\u0131\u015farak azab\u0131n\u0131n hafifleyece\u011fini ifade eder. Ona g\u00f6re azab\u0131n hafiflemesi baz\u0131 hadislerde i\u015faret edilen, k\u00e2firin d\u00fcnya hayat\u0131nda i\u015fledi\u011fi iyi amellerinin m\u00fck\u00e2fat\u0131.<\/p>\n Cennet:<\/strong><\/p>\n Said Nurs\u00ee cennete dair telif etti\u011fi Yirmi Sekizinci S\u00f6zde ve konuyla ilgili \u00e2yetlerin tefsirini yapt\u0131\u011f\u0131 \u0130\u015f\u00e2r\u00e2t\u00fc\u2019l-i\u2019caz da cennet nimetlerine soru-cevap tarz\u0131nda temas etti\u011fi g\u00f6r\u00fclmektedir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman d\u00fcnyadan ge\u00e7ip giden insan\u0131n, ald\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc lezzetin kaybolmas\u0131ndan dolay\u0131 elem \u00e7ekmemesi i\u00e7in ebedi bir mek\u00e2n\u0131n beklemekte oldu\u011funu, ayr\u0131ca Allah\u2019\u0131n b\u00fct\u00fcn isimlerin de cenneti ve ebediyeti istemekte oldu\u011funu s\u00f6yler. Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re cennet Allah\u2019\u0131n fazl ve kereminden bir hediye olup insan\u0131n amelinin \u00fccreti kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda vacib bir hak de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc iyiliklere insan\u0131n kesbi illet de\u011fildir. K\u00f6t\u00fcl\u00fcklere sebep ise nefistir. Bu sebeple Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re insan Allah\u2019a kar\u015f\u0131 \u201cm\u00fck\u00e2fat\u0131m\u0131 isterim\u201d diyemez, \u201cfazl\u0131n\u0131 beklerim\u201d<\/strong> diyebilir.<\/p>\n \u0130yi bir meskenin, yemek ve evlili\u011fin bu d\u00fcnyada ki\u015fiye lezzet ve mutluluk verdi\u011fini ve bu t\u00fcr lezzetlerin cennette daha m\u00fckemmel bir \u015fekilde vuku bulaca\u011f\u0131n\u0131 ifade eder.O bedeni lezzetlerin varl\u0131\u011f\u0131ndan bahsetmesine ra\u011fmen, sonsuzlu\u011fa elveri\u015fli yarat\u0131lan insan\u0131n ger\u00e7ek lezzet ve mutlulu\u011funun ancak marifetullah, muhabbetullah ve ilim ile ger\u00e7ekle\u015fece\u011fi kanaatinde olmu\u015ftur.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman eserlerinde cennet nimeti olarak erkeklere pek \u00e7ok huri verilece\u011fini ifade eder. Yine bununla beraber d\u00fcnyadaki evliliklerin cennette de devam etmesinin m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funu, d\u00fcnya kad\u0131nlar\u0131n\u0131n cennete girdikleri zaman hurilerden daha g\u00fczel olacaklar\u0131n\u0131 s\u00f6ylemi\u015ftir.<\/p>\n M\u00fcellif cennet yiyeceklerinin sindirildikten sonra posas\u0131n\u0131n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n hadiste v\u00e2rid oldu\u011funu (Buhari, \u201cBed\u2019\u00fc\u20191-halk\u201d, 8; M\u00fcslim, \u201cCennet\u201d, 17-19)<\/strong> ifade ederek, bunun m\u00fcmk\u00fcn olu\u015funa a\u011fa\u00e7lar\u0131 \u00f6rnek g\u00f6sterir. Said Nurs\u00ee\u2019ye g\u00f6re en basit hayat tabakas\u0131na ait olan a\u011fa\u00e7lar bile \u00e7ok g\u0131da ald\u0131klar\u0131 halde art\u0131klar\u0131 bulunmamaktad\u0131r.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman, \u201cCennette ki\u015fi sevdi\u011fi ile beraber bulunacakt\u0131r\u201d (Buhari, \u201cEdep\u201d, 96)<\/strong> hadisi ile ilgili olarak, sadece k\u0131sa bir zaman aral\u0131\u011f\u0131nda Hz. Peygamber\u2019i g\u00f6rme imk\u00e2n\u0131 bulmu\u015f basit bir bedevinin cennette Hz. Peygamber\u2019in yan\u0131nda bulunmas\u0131 nas\u0131l m\u00fcmk\u00fcn olabilir sorusuna: Makam\u0131 y\u00fcksek bir kimse g\u00fczel bir bah\u00e7ede ziyafet verse ve oray\u0131 insan\u0131n madd\u00ee ve manev\u00ee b\u00fct\u00fcn duyular\u0131n\u0131 tatmin edecek bir \u015fekilde haz\u0131rlasa, toplumun her kesiminden gelen davetlilerin ayn\u0131 mek\u00e2nda bulunmakla beraber buradaki g\u00fczelliklerden ayn\u0131 lezzeti ald\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemek m\u00fcmk\u00fcn olmaz deyip, herkesin kendi kabiliyetince hatta k\u00fclt\u00fcr seviyesine g\u00f6re buradaki g\u00fczelliklerden faydalanaca\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yleyerek cevap verie. Bu \u00f6rne\u011fe paralel olarak insanlar cennette ayn\u0131 mek\u00e2nda bulunsalar bile ald\u0131klar\u0131 lezzet ve mutluluk kabiliyetlerine g\u00f6re farkl\u0131 olacakt\u0131r. Ayr\u0131ca bulunduklar\u0131 cennetlerin ayr\u0131 ayr\u0131 olmas\u0131 onlar\u0131n beraber olmalar\u0131na engel olu\u015fturmayacakt\u0131r der.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman cennetin sekiz tabaka olup, her bir tabakas\u0131n\u0131n birbirinden y\u00fcksek oldu\u011fu halde bunlar\u0131n tamam\u0131n\u0131n \u00e7at\u0131s\u0131n\u0131n Ar\u015f-\u0131 a\u2019zam (Buhari, \u201cTevhid\u201d, 22, \u201cCihad\u201d, 4)<\/strong> oldu\u011fu hadislerde zikredilm\u00ee\u015ftir der. Said Nurs\u00ee bu gibi hadisleri daha somut bir \u015fekilde izah etmek i\u00e7in, huni \u015feklinde bir da\u011f\u0131 temsil olarak verir. Bu temsile g\u00f6re bu da\u011f\u0131n etraf\u0131nda a\u015fa\u011f\u0131dan yukar\u0131 do\u011fru birbiri i\u00e7inde ve birbirinden y\u00fcksek sur \u015feklinde daireler ve bu dairelerin i\u00e7inde de insanlar bulunur, bu dairelerin \u00fcst \u00fcste olmas\u0131 i\u00e7indeki insanlar\u0131n tamam\u0131n\u0131n g\u00fcne\u015fi g\u00f6rmesine engel de te\u015fkil etmez. Said Nurs\u00ee\u2019nin bu temsilinde ki insanlar, ayn\u0131 zamanda birbirini g\u00f6rebildi\u011fi gibi, surlar aras\u0131nda birinden di\u011ferine ge\u00e7mek orda bulunan insanlar i\u00e7in m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nursi, muhtelif hadislerde cennetlerin buna benzer bir \u015fekilde tasvir edildi\u011fini beyan ederek, bu temsile binaen m\u00fcminlerin bulunduklar\u0131 cennetlerin ayr\u0131 ayr\u0131 olmas\u0131 onlar\u0131n beraber olmalar\u0131na engel te\u015fkil etmez demektedir.<\/p>\n Hadislerde cennet ehline i\u00e7inde pek \u00e7ok saray ve huri bulunan hacim olarak d\u00fcnya kadar bir yerin verilece\u011finin beyan edildi\u011fini (Tirmizi,\u201dCennet\u201d, 17)<\/strong> s\u00f6yleyen Said Nurs\u00ee bu kadar \u015feye bir insan\u0131n ihtiya\u00e7 duyup duymayaca\u011f\u0131 konusunda da \u015f\u00f6yle demektedir: insan basit bir canl\u0131 olsayd\u0131 bu kadar \u015feye l\u00e2y\u0131k olmazd\u0131. Fakat insan sonsuz duygulara sahip bir nitelikte var edilm\u00ee\u015ftir. Mesel\u00e2 bir insana b\u00fct\u00fcn d\u00fcnyan\u0131n h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 verilse bile ondaki h\u0131rs\u0131 tatmin edememektedir. Bu y\u00fczden ebed\u00ee bir hayatta sonsuz kabiliyetlere sahip olan insana hadiste zikredilenlerin verilmesi makul olmaktad\u0131r .<\/p>\n Said Nurs\u00ee, ad\u0131n\u0131 zikretmedi\u011fi baz\u0131 tefsircilerin b\u00fct\u00fcn herkesi cennette otuz \u00fc\u00e7 ya\u015f\u0131nda olaca\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylediklerini, oysaki Vak\u0131a suresinde ge\u00e7en \u201cvild\u00e2n\u201d (el-Vak\u0131a, 59\/ 17) <\/strong>kelimesinin \u00e7ocuk anlam\u0131nda olup, dolay\u0131s\u0131yla \u00e7ocuklar\u0131n bulu\u011f \u00e7a\u011f\u0131na gelmeden \u00f6nce \u00f6lmeleri durumunda cennete \u00e7ocuk olarak gireceklerini ifade etti\u011fini belirtir. Bedi\u00fczzaman b\u00fclu\u011f \u00e7a\u011f\u0131na gelmeden \u00f6nce \u00fczerlerine farz olmad\u0131\u011f\u0131 halde namaz ve oru\u00e7 gibi ibadetleri yapmalar\u0131 durumunda \u00e7ocuklar da bir m\u00fck\u00e2fat olmak \u00fczere yeti\u015fkinler gibi otuz \u00fc\u00e7 ya\u015f\u0131nda olacaklard\u0131r der. M\u00fcellife g\u00f6re s\u00f6z konusu tefsirler bu farka temas etmemi\u015ftir.<\/p>\n Said Nurs\u00ee cennet ehlinin \u201ckar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 koltuklara oturup\u201d (es-Saffet, 37\/ 44)<\/strong> d\u00fcnya maceralar\u0131n\u0131 konu\u015facaklar\u0131n\u0131 ve bu sebeple d\u00fcnya hadiselerinin onlara g\u00f6sterilmek \u00fczere kaydedildi\u011fini ifade ederek buna, insanlar\u0131n, de\u011fer verdikleri anlar\u0131 ebedile\u015ftirmek ve sonra onlara tekrar bakmak i\u00e7in sinema ve benzeri \u015feylerle kaydetmelerini \u00f6rnek g\u00f6sterir.<\/p>\n Bedi\u00fczzaman Cehennem amelin kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 oldu\u011fu halde cennet Allah\u2019\u0131n bir lutfu ve ikram\u0131d\u0131r der. \u00c7\u00fcnk\u00fc m\u00fcellife g\u00f6re cehennemi hak edecek amelleri, Allah\u2019\u0131n nzas\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131 halde kendi iradesiyle i\u015fleyen insand\u0131r. Halbu ki insan\u0131n yapt\u0131\u011f\u0131 iyiliklerde kendi katk\u0131s\u0131 \u00e7ok azd\u0131r. Zira iyili\u011fi isteyen ve onu yaratan Allah\u2019t\u0131r, insan ise ona sadece iman, arzu ve niyet ile sahip olabilir. Allah\u2019\u0131n vaadi ile verilecek olan cennet g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fte bir m\u00fck\u00e2fat ise de ger\u00e7ekte bir ikramd\u0131r. Aynca kulluk cennet nimetlerini d\u00fc\u015f\u00fcnerek de\u011fil, Allah\u2019\u0131n r\u0131zas\u0131n\u0131 kazanmak i\u00e7in yap\u0131lmal\u0131d\u0131r.<\/p>\n Said Nurs\u00ee Ehl-i S\u00fcnnet \u00e2limleri gibi cennet ehlinin Allah\u2019\u0131 g\u00f6receklerini s\u00f6ylemekle beraber bunun keyfiyetine temas etmemektedir. Ona g\u00f6re Allah\u2019\u0131n ihsan etti\u011fi en b\u00fcy\u00fck mutluluk cennet ehlinin O\u2019nu g\u00f6rmesidir. Hatta bu mutluluk Bedi\u00fczzaman\u2019a g\u00f6re cennet nimetlerinden \u00e7ok daha b\u00fcy\u00fck olacakt\u0131r.<\/p>\n Engin Y\u0131lmaz, \u201cSaid Nursi Ve Elmal\u0131l\u0131 Hamdi Yaz\u0131r\u2019\u0131n \u00c2hiret Anlay\u0131\u015f\u0131\u201d adl\u0131 \u00a0Y\u00fcksek Lisans Tezinden al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" Bedi\u00fczzaman eserlerinde genel olarak \u00e2hiretin b\u00fct\u00fcn konular\u0131na temas etmekle beraber, \u00e2hiretle ilgili izahlar kel\u00e2m kitaplar\u0131nda oldu\u011fu gibi geni\u015f bir hacme sahip de\u011fildir. \u00c2hiretle ilgili bilgiler onun eserlerinin tamam\u0131nda serpi\u015ftirilm\u00ee\u015f bir \u015fekilde yer almakla birlikte, konuyla ilgili m\u00fcstakil b\u00f6l\u00fcmlere de birka\u00e7 eserinde rastlamak m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. M\u00fcellifin \u00e2hirete dair ilk g\u00f6r\u00fc\u015flerine \u00f6zet olarak eserlerinden I\u015f\u00e2rat\u00fc’l-i\u2019c\u00e2z, Mesnevi ve Muh\u00e2kem\u00e2tta …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":2920,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,123],"tags":[278,85,133,14,650,1021,1020,765,911,411,782,223,539,1019],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2919"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2919"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2919\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2921,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2919\/revisions\/2921"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2920"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2919"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2919"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2919"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}