G\u00fclen\u2019in Ekonomi Meselesine Genel Bak\u0131\u015f\u0131:<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; insan yarat\u0131c\u0131n\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 en de\u011ferli varl\u0131kt\u0131r. Evren \u00fczerindeki b\u00fct\u00fcn d\u00fczenlemeler esas olarak yarat\u0131c\u0131 taraf\u0131ndan insan merkezli olarak tasarlanm\u0131\u015f ve tasarlanmaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131n yarat\u0131l\u0131\u015ftan gelen bu \u00f6nemi ve \u00f6zelli\u011fi nedeniyle onun uygulayaca\u011f\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6ntemler de onun yarat\u0131l\u0131\u015f felsefesine uygun bir \u015fekilde olu\u015fturulmal\u0131d\u0131r. Di\u011fer bir deyi\u015fle G\u00fclen, yery\u00fcz\u00fcndeki en k\u0131ymetli varl\u0131k olan insan\u0131n da en k\u0131ymetli sistemlere uymas\u0131 gerekti\u011fini belirtmektedir (Albayrak, 2010:19-22). G\u00fclen, \u00e7ok defa insan\u0131n yarat\u0131l\u0131\u015ftan gelen \u00f6nemini kavramas\u0131na vurgu yapmakta ve ancak bu \u015fekilde hem kendi i\u00e7 d\u00fcnyas\u0131nda ve \u00f6zel alan\u0131nda hem de kamusal alanda ger\u00e7ek huzuru ve ba\u015far\u0131y\u0131 bulaca\u011f\u0131n\u0131 vurgulamaktad\u0131r (Weller, 2012:6-7). Kan\u0131mca, hem bireysel anlamda Fethullah G\u00fclen\u2019in hem de onun \u00f6nderli\u011finde kurulan G\u00fclen Hareketi\u2019nin ekonomik meselelere bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131n da temelinde bu g\u00f6r\u00fc\u015f bulunmaktad\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; yirminci y\u00fczy\u0131l\u0131n tamam\u0131 insan\u0131n yarat\u0131l\u0131\u015f\u0131ndan gelen e\u011filimlerin dikkate al\u0131nmadan yola \u00e7\u0131kan ve uygulanan sistemlerin \u00e7\u00f6kt\u00fc\u011f\u00fc \u00f6nemli tarihi anlarla doludur. Tarih sahnesinde \u00e7\u00f6ken, kullan\u0131lmaktan vazge\u00e7ilen ve de insanl\u0131\u011f\u0131n zarar\u0131na olan b\u00fct\u00fcn sistemler insan\u0131n b\u00fcy\u00fck \u00f6neminin kavranmamas\u0131ndan \u00f6t\u00fcr\u00fc ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f sistemlerdir. G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; insan yarat\u0131c\u0131n\u0131n ona verdi\u011fi bu \u00f6nemin fark\u0131nda olmal\u0131 ve ekonomik tercihlerini de buna g\u00f6re belirlemelidir (G\u00fclen, 2010:21-25).<\/p>\n

\u0130slam, G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; ya\u015fam\u0131n b\u00fct\u00fcn evrelerini i\u00e7eren, insana e\u015fsiz bir hayat nizam\u0131 sunan kalbi, akli, mant\u0131ki ve hissi bir m\u00fckemmellik i\u00e7eren bir dindir. Bu anlamda ekonomik meselelerde \u0130slam dini esas ve gereklilikleri uyar\u0131nca d\u00fczenlenmelidir. \u0130slam dini esaslar\u0131na uygun bir \u015fekilde ya\u015fat\u0131lacak ekonomik hayat ahlaki a\u00e7\u0131dan d\u00f6rt ana kayna\u011fa dayanmak zorundad\u0131r. Bu kaynaklar; \u0130slam dini kutsak kitab\u0131 Kur-an, \u0130slam dini peygamberinin beyanlar\u0131 olan hadisler ve s\u00fcnnetler, \u0130slam dini uygulamalar\u0131 i\u00e7erisinde \u0130slam bilginleri taraf\u0131ndan uygulanan icmalar ve son olarak on be\u015f y\u00fczy\u0131ld\u0131r uygulanan ve denemeler sonucunda olgunla\u015fan i\u00e7tihat kurallar\u0131d\u0131r (G\u00fclen, 2010:237). G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; bu kaynaklar \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda uygulanan bir ekonomik sistem di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemlerden \u00fcst\u00fcn olma durumuna ahlaki kaynaklar\u0131 sayesinde eri\u015fecektir. Ayn\u0131 zaman da G\u00fclen kendisine yak\u0131n olan ki\u015filerin ve Hareket mensuplar\u0131n\u0131n da ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131n\u0131n bu kaynaklara uygun oldu\u011funu belirtmekte, ekonomik sistemlerinin bir anlam\u0131yla yarat\u0131c\u0131n\u0131n emirlerine uygun oldu\u011funu s\u00f6ylemekte ve bu anlamda olduk\u00e7a g\u00fc\u00e7l\u00fc temellere dayand\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmektedir (G\u00fclen, 2010:238).<\/p>\n

G\u00fclen \u0130slam dini esaslar\u0131yla y\u00fcr\u00fct\u00fclen \u00e7a\u011fda\u015f ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131n\u0131n ne denli orijinal ve biricik bir yap\u0131ya sahip oldu\u011funun anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n di\u011fer ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131yla k\u0131yaslanmas\u0131na dayal\u0131 oldu\u011funu belirtmektedir. G\u00fclen yapt\u0131\u011f\u0131 k\u0131yaslama i\u00e7erisinde kendi ekonomik g\u00f6r\u00fc\u015fleri haricindeki sistemleri \u201cbat\u0131F sistemler olarak tan\u0131mlamakta ve onlar\u0131n temel eksikliklerinin yarat\u0131c\u0131 prensiplerinden yararlanmamak oldu\u011funu s\u00f6ylemektedir (G\u00fclen, 2010:197).<\/p>\n

G\u00fclen kendi ekonomik g\u00f6r\u00fc\u015fleri haricindeki ekonomik sistemleri iki ana gruba ay\u0131rarak tan\u0131mlam\u0131\u015ft\u0131r. Bu ba\u011flamda, bu gruplar kapitalizm ve kom\u00fcnizmdir. G\u00fclen bu iki ana grup haricinde liberalizm ve sosyalizmi de ekonomik sistem olarak tan\u0131mlam\u0131\u015f ancak onlara kar\u015f\u0131 herhangi bir arg\u00fcman geli\u015ftirmeyi ye\u011flememi\u015ftir. Bu ba\u011flamda, \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n \u00f6nceki b\u00f6l\u00fcmlerinde yer alan teorik \u00e7er\u00e7eve dahilinde de bir k\u0131yaslama yapmak gerekmektedir. \u00c7al\u0131\u015fman\u0131n birinci b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde yer verilen Ali \u015eeriati ile G\u00fclen\u2019in ekonomik sistemleri belirli kal\u0131plarla tan\u0131mlamas\u0131 b\u00fcy\u00fck oranda benzerlik g\u00f6stermektedir. Hat\u0131rlanaca\u011f\u0131 \u00fczere \u015eeriati\u2019de t\u0131pk\u0131 G\u00fclen gibi \u0130slam dini esaslar\u0131na dayal\u0131 ekonomik sistem haricindeki ekonomileri kapitalist ve kom\u00fcnist ekonomiler olarak tan\u0131mlam\u0131\u015ft\u0131r. Benzer bir \u015fekilde G\u00fclen ve \u015eeriati kendi d\u00fc\u015f\u00fcn d\u00fcnyalar\u0131 uyar\u0131nca olu\u015fan ekonomik sistem haricindeki sistemlere olumsuz \u00e7ok\u00e7a ele\u015ftiri getirmi\u015flerdir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; kapitalizm l\u00fcks ve sefahati te\u015fvik eden insandan daha \u00e7ok sermayeye dayal\u0131 bir sistemdir. Kapitalizmin kendine has bir d\u00fcnyas\u0131 ve g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc bulunmaktad\u0131r. Bir insan kapitalist bir ekonomik sistemde akt\u00f6r olmak isterse, G\u00fclen onun mutlaka kapitalist \u00f6\u011fretilere uygun bir ya\u015fam s\u00fcrmesi gerekti\u011fini de belirtmi\u015ftir (G\u00fclen, 2010:199). G\u00fclen, kapitalizm ile ilgili olduk\u00e7a basit ve temel de\u011ferlendirmeler yapmakta ve onu g\u00f6rece ele\u015ftirmektedir. Bu noktada, G\u00fclen\u2019in kapitalist sistemi g\u00f6rece ele\u015ftirmesinden kas\u0131t, onun d\u00fcnya \u00fczerinde h\u00e2kim bir ekonomik sistem oldu\u011funun hakk\u0131n\u0131 vermesi, g\u00fcnl\u00fck hayatta uygulanabilirli\u011finin di\u011fer ekonomik sistemlere oranla daha m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funun ve insan do\u011fas\u0131na en uygun sistem oldu\u011funu belirtmesinden \u00f6t\u00fcr\u00fcd\u00fcr.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in kapitalist ekonomik sistemi ele\u015ftirirken kulland\u0131\u011f\u0131 elle tutulur en \u00f6nemli arg\u00fcman ise, gelir adaletsizli\u011fi, di\u011fer bir deyi\u015fle emek sermaye \u00e7eli\u015fkisidir. Bu noktada G\u00fclen, baz\u0131 kapitalist uygulamalar\u0131n insani de\u011ferlerin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131karak \u00fccretli i\u015f\u00e7ilere olduk\u00e7a d\u00fc\u015f\u00fck de\u011ferler verdi\u011fini ve onlar\u0131n ya\u015famlar\u0131n\u0131 zora soktu\u011funu belirtmi\u015ftir (G\u00fclen, 2010:199-203). Buna kar\u015f\u0131n, yukar\u0131da da de\u011finildi\u011fi \u00fczere G\u00fclen kapitalizme do\u011frudan bir kar\u015f\u0131tl\u0131k beslememektedir ve onun bu g\u00fcne kadar ikame edilememesinin bundan sonrada ikamelerinin olu\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2ns\u0131z oldu\u011funu da \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 i\u00e7erisinde belirtmektedir (G\u00fclen, 2010: 201).<\/p>\n

G\u00fclen, kapitalizme nazaran kom\u00fcnizme daha sert ve daha fazla oranda kar\u015f\u0131 gelmektedir. Bu durum, G\u00fclen\u2019in \u015fahsi hayat\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnsel ya\u015fam\u0131 ve sosyalle\u015fme evreleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda olduk\u00e7a tabi bir durum olarak g\u00f6r\u00fclebilir. Onun kom\u00fcnizm tan\u0131mlamalar\u0131 da t\u0131pk\u0131 kapitalizm tan\u0131mlamalar\u0131 gibi olduk\u00e7a basit ve yal\u0131nd\u0131r. Buna kar\u015f\u0131n, G\u00fclen\u2019in kom\u00fcnizm tan\u0131mlamas\u0131 bir noktada kapitalizm ile yak\u0131ndan alakal\u0131d\u0131r. Ona g\u00f6re; kom\u00fcnizm kapitalizmin meydana getirdi\u011fi kimi sosyal, siyasal ve ekonomik sorunlar\u0131n sonucu olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Kom\u00fcnizm, esas olarak kapitalizmin meydana getirdi\u011fi olumsuz ko\u015fullar\u0131 ortadan kald\u0131rmak i\u00e7in sistemle\u015ftirilse de, kendisi G\u00fclen\u2019e g\u00f6re, daha b\u00fcy\u00fck sorunlar ortaya \u00e7\u0131karm\u0131\u015ft\u0131r (G\u00fclen, 2010:203-207). G\u00fclen\u2019in kom\u00fcnizmi ele\u015ftirirken kulland\u0131\u011f\u0131 en \u00f6nemli arg\u00fcman ise, insan do\u011fas\u0131 ile alakal\u0131d\u0131r. Yukar\u0131da da de\u011finildi\u011fi \u00fczere G\u00fclen, ekonomik sistemler \u00fczerine detayl\u0131 ve akademik bilgiler vermemektedir. Bu ba\u011flamda, kendisi kom\u00fcnizmin insan do\u011fas\u0131 i\u00e7in bir \u00fctopya oldu\u011funu, insan\u0131n do\u011fas\u0131 gere\u011fi mal ve m\u00fclk edinme ihtiyac\u0131n\u0131n bulundu\u011funu ve son olarak da insanl\u0131k i\u00e7in en \u00f6nemli \u00f6\u011freti olan \u0130slam dininin de bireyin \u00e7al\u0131\u015f\u0131p para kazanmas\u0131n\u0131 ve bundan sonrada m\u00fclk sahibi olmas\u0131n\u0131 belirtti\u011fini dile getirmektedir (G\u00fclen, 2010: 210-212).<\/p>\n

Sonu\u00e7 olarak<\/strong>, G\u00fclen orijinal olarak tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131 kendi ekonomik sistemlerini a\u00e7\u0131klamadan \u00f6nce, iki ana gruba ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131 di\u011fer ya da kendi tabiriyle bat\u0131l ekonomik sistemleri olduk\u00e7a basit bir \u015fekilde tan\u0131mlamakla yetinmi\u015ftir. Bu basit tan\u0131mlamalar sonras\u0131na ise, hat\u0131r\u0131 say\u0131l\u0131r bir \u015fekilde kom\u00fcnizme daha \u00e7ok ele\u015ftiri de bulunmu\u015f, kendi orijinal olarak tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131 ekonomik g\u00f6r\u00fc\u015fleri, \u0130slam dininin temel yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla hi\u00e7bir \u015fekilde uyamayaca\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir. Bu ba\u011flamda, G\u00fclen\u2019in kendi d\u00fc\u015f\u00fcn d\u00fcnyas\u0131nda, kendisinin kapitalizm olarak tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131, mevcut bu \u00e7al\u0131\u015fma i\u00e7erisinde ise neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistem olarak tan\u0131mlanan, \u00e7a\u011fda\u015f d\u00fcnyada h\u00e2kim olan ekonomik modele, di\u011fer modellere k\u0131yasla daha yak\u0131n oldu\u011funu s\u00f6ylemek olduk\u00e7a m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr.<\/p>\n

G\u00fclen, ekonomi meselesini insan\u0131n ki\u015fisel hayat\u0131n\u0131 ele alan, onun maddi refah\u0131n\u0131 hedefleyen bir bilim dal\u0131 olarak tan\u0131mlamaktad\u0131r. Bu tan\u0131mlaman\u0131n yan\u0131 s\u0131ra ona g\u00f6re ekonomi meselesi uygulamada iki ana arg\u00fcman i\u00e7ermek zorundad\u0131r. Bu arg\u00fcmanlardan birincisi; ekonomik faaliyetlerin \u0130slam dini esaslar\u0131na uygun olarak i\u015flemesi, ikincisi ise, \u00e7a\u011f\u0131n gereklilikleri oran\u0131nda kendisinin yenilemesidir. Bu iki arg\u00fcman\u0131 da i\u00e7eren bir ekonomik sistem ve anlay\u0131\u015f hem d\u00fcnya hayat\u0131nda ekonominin ara\u00e7sal olarak fayda getirmesini sa\u011flayacakt\u0131r hem de \u00f6l\u00fcm sonras\u0131 hayat i\u00e7inde normatif bir haz\u0131rl\u0131k g\u00f6revi g\u00f6recektir. (G\u00fclen, 2010:213-214).<\/p>\n

Bu bak\u0131mdan G\u00fclen\u2019in orijinal, e\u015fsiz, ahlakl\u0131 ve kendi \u015fahs\u0131na \u00f6zel olarak tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131 ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n temel hedefi insanlar\u0131n mutlu olmas\u0131n\u0131 sa\u011flamakt\u0131r. \u0130nsanlar\u0131n bu ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131 alt\u0131nda gelir kaynaklar\u0131n\u0131 i\u015fletmesi, elde etti\u011fi \u00fcr\u00fcnleri belirli bir kar kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmas\u0131, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmalar uyar\u0131nca mallar aras\u0131nda m\u00fcbadele yap\u0131lmas\u0131, ticari faaliyetler sonras\u0131nda elde edilen gelirin d\u00fcnya \u00fczerinde harcanmas\u0131 ve belirli bir k\u0131sm\u0131n\u0131 yeniden ticaret i\u00e7in harcanmas\u0131 G\u00fclen\u2019e g\u00f6re insanlar\u0131n d\u00fcnya \u00fczerindeki mutluluklar\u0131n\u0131n kaynaklar\u0131ndan biri olmaktad\u0131r. Di\u011fer bir yandan ise, G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; bu ekonomik faaliyetlerin yarat\u0131c\u0131n\u0131n istek ve arzular\u0131 do\u011frultusunda yap\u0131lmas\u0131, \u0130slam dini esaslar\u0131na uygun olarak y\u00fcr\u00fct\u00fclmesi ve yap\u0131lan her faaliyetin yarat\u0131c\u0131ya ait olan mallarda, onun arac\u0131s\u0131 olarak yap\u0131lmas\u0131n\u0131n bilinci ise d\u00fcnya sonras\u0131 ya\u015fam i\u00e7in ciddi bir kazan\u00e7 ve mutluluk yoludur (G\u00fclen, 2010:220-221).<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131 hakk\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 bu a\u00e7\u0131klamalar, \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n \u00f6nceki b\u00f6l\u00fcmlerinde de aktar\u0131lan tarihi ve normatif bir ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131yla olduk\u00e7a b\u00fcy\u00fck bir benzerlik g\u00f6stermektedir. Bu ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131, Max Weber\u2019in tan\u0131mlamas\u0131 olan Protestan ahlak anlay\u0131\u015f\u0131 ve onun kapitalist ekonomiyle kurdu\u011fu ili\u015fkidir. Bu ba\u011flamda Weber\u2019de t\u0131pk\u0131 G\u00fclen\u2019in tarif etti\u011fi ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131 gibi ekonominin salt bu d\u00fcnya \u00f6zelinde bir kavram olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 vurgulamaktad\u0131r (Weber, 1997:52-56).<\/p>\n

Weber\u2019in kendi kuram\u0131nda rasyonalite ile kast etti\u011fi insan akl\u0131n\u0131n ekonomiyi \u00e7a\u011f\u0131n gereklerine uygun halde alg\u0131lanmas\u0131na ve y\u00fcr\u00fct\u00fclmesine yard\u0131mc\u0131 olmas\u0131 G\u00fclen\u2019de ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n her zaman \u00e7a\u011f\u0131n gerekliliklerine uygun olarak de\u011fi\u015fim g\u00f6stermesi ve d\u00fcnya \u00fczerinde mutlulu\u011fu yakalamak amac\u0131n\u0131 g\u00fctmesi ile \u00f6rt\u00fc\u015fmektedir. Bu benzerliklere kar\u015f\u0131n, G\u00fclen kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131n\u0131 \u0130slam dini \u00f6\u011fretileriyle ve kaynaklar\u0131yla s\u0131k\u0131 bir ba\u011flant\u0131 i\u00e7erisinde oldu\u011funu ve bu nedenle de di\u011fer hi\u00e7bir ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131 ile k\u0131yaslanmamas\u0131 gerekti\u011fini s\u0131kl\u0131kla vurgulam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n, Protestan ahlak ile olan t\u00fcm benzerli\u011fine kar\u015f\u0131n kendine has ve \u0130slam dini de\u011ferlerine ba\u011fl\u0131 k\u0131smi bir \u00f6zg\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc de mevcuttur. Bu ba\u011flamda onu m\u00fclkiyete bak\u0131\u015f\u0131, \u00fcretim anlay\u0131\u015f\u0131, gelir kaynaklar\u0131n\u0131n neler oldu\u011fu ve bunlar\u0131 ne \u015fekilde tasnif etti\u011fi, t\u00fcketim meselesine bak\u0131\u015f\u0131, emek sermaye olay\u0131nda kendisini hangi cenaha yak\u0131n hissetti\u011fi ve son olarak ticari faaliyetleri hangi ahlaki d\u00fczende alg\u0131lad\u0131\u011f\u0131 olduk\u00e7a \u00f6nemlidir. Bu hususlar\u0131n yan\u0131 s\u0131ra, G\u00fclen\u2019in bu konulardaki g\u00f6r\u00fc\u015fleri ve bu g\u00f6r\u00fc\u015flerin g\u00fcn\u00fcm\u00fcz h\u00e2kim ekonomik sistemi olan neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomiyle ili\u015fkileri kan\u0131mca \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n ana konusu uyar\u0131nca ayr\u0131 bir \u00f6neme sahiptir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in Ekonomi Anlay\u0131\u015f\u0131nda M\u00fclkiyet:<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; \u0130slam dini, mali ve iktisadi konular\u0131 da di\u011fer konular gibi tevhid inanc\u0131na g\u00f6re ele al\u0131p de\u011ferlendirmi\u015ftir (G\u00fclen, 2010:293). \u0130slam dini i\u00e7erisinde \u00f6nemli bir konumda bulunan tevhid inanc\u0131na g\u00f6re; yarat\u0131c\u0131 tektir, bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr ve kainat \u00fczerinde olan her \u015fey bir g\u00fcn yerinden olacak olmas\u0131na kar\u015f\u0131n o her daim baki kalacakt\u0131r (G\u00fclen, 2011:45). G\u00fclen\u2019in tarif etti\u011fi ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisindeki m\u00fclkiyet meselesi de esas olarak bu tevhid inanc\u0131 ile yak\u0131ndan alakal\u0131d\u0131r. K\u0131saca belirtmek gerekirse, klasik \u0130slam inanc\u0131na uygun bir \u015fekilde b\u00fct\u00fcn m\u00fclkiyetler G\u00fclen\u2019e g\u00f6re de yarat\u0131c\u0131ya aittir ve insanlar sadece o m\u00fclklerin belirli bir s\u00fcreli\u011fine ge\u00e7ici kullan\u0131c\u0131lar\u0131d\u0131rlar (G\u00fclen, 2010:279). G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; m\u00fclk sahibi olma, onu i\u015fletme ve m\u00fclk\u00fc daha iyi bir m\u00fclk ile de\u011fi\u015ftirme hisleri insan\u0131n do\u011fas\u0131nda bulunan ve yarat\u0131c\u0131 taraf\u0131ndan onun i\u00e7 d\u00fcnyas\u0131na sokulan hissiyatlardan birisidir (G\u00fclen, 2010:280).<\/p>\n

G\u00fclen bu durumu olduk\u00e7a \u00f6nemsemekte ve konuya ilahi olmaktan daha \u00e7ok d\u00fcnyevi bir boyutta yakla\u015fmaktad\u0131r. Ona g\u00f6re; \u00f6zel m\u00fclkiyet sahibi olmak sadece g\u00fcnl\u00fck hayat i\u00e7in gerekli olan mal ve m\u00fclklere sahip olmak anlam\u0131na gelmemektedir. Mal sahibi olma duygusu, mal\u0131n\u0131 koruma b\u00fcy\u00fctme duygusu ona g\u00f6re do\u011frudan d\u00fcnya medeniyetinin devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile alakal\u0131 bir konudur. Di\u011fer bir deyi\u015fle, G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; bu g\u00fcn bir d\u00fcnya miras\u0131ndan k\u00fclt\u00fcrel, sosyal, ekonomik ve politik olarak bahsedebiliyorsak bu durum insanlar\u0131n mal edinme ve onlar\u0131 koruma g\u00fcd\u00fclerinden dolay\u0131 ger\u00e7ekle\u015fmi\u015ftir. Di\u011fer bir noktada G\u00fclen, mal sahibi olman\u0131n \u0130slam dini esaslar\u0131nda da var oldu\u011funu belirtmekte ve insan\u0131n mal\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olan zek\u00e2t\u0131n\u0131 verdikten sonra istedi\u011fi kadar mal sahibi olabilece\u011fini de s\u00f6ylemektedir (G\u00fclen, 2010:294). M\u00fclkiyet edinme konusunda G\u00fclen\u2019in s\u00f6ylemi sermayeye dayal\u0131 olan neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistemin m\u00fclkiyet edinmedeki serbestlik mefhumuna olduk\u00e7a benzese de kendisi \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131nda bu konunun bu \u015fekilde a\u00e7\u0131klanmamas\u0131 gerekti\u011fini de belirtmektedir.<\/p>\n

Bu nokta G\u00fclen e\u015fi ve benzeri bulunmayan ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131nda m\u00fclk edinme serbestli\u011fi olmas\u0131na kar\u015f\u0131n di\u011fer ekonomik modellerde oldu\u011fu gibi kendilerinin insanlar\u0131 m\u00fclklerine g\u00f6re ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131p de\u011ferlendirmediklerini belirtmektedir. G\u00fclen\u2019e g\u00f6re bu nokta kendilerinin e\u015fsizli\u011fini ortaya koymakta ve ahlaki a\u00e7\u0131dan \u0130slam dinin e\u015fitlik ilkesine dayanmaktad\u0131r (G\u00fclen, 2010:294). G\u00fclen kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131nda \u00f6zel m\u00fclkiyetin \u00f6nemli oldu\u011funu vurgulamakla birlikte \u00f6zellikle neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistemde oldu\u011fu gibi ilahla\u015ft\u0131r\u0131lmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 sadece hem d\u00fcnya huzuru hem de yarat\u0131c\u0131n\u0131n sahip oldu\u011fu \u015feyleri kollamak ad\u0131na olduk\u00e7a \u00f6nemli oldu\u011funu vurgulamaktad\u0131r (G\u00fclen, 2010:297). Bu noktada kan\u0131mca \u015fu noktaya de\u011finmek gerekmektedir; G\u00fclen\u2019in ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131nda m\u00fclkiyete bak\u0131\u015f\u0131 bir yan\u0131 ile ki bu \u0130slam dini i\u00e7erisindeki tevhid anlay\u0131\u015f\u0131ndan kaynaklanmaktad\u0131r, klasik \u0130slam ekonomisi ile b\u00fcy\u00fck bir benzerlik g\u00f6stermektedir. Buna kar\u015f\u0131n, G\u00fclen bireysel m\u00fclk edinmenin de olduk\u00e7a \u00f6nemli oldu\u011funu yukar\u0131da de\u011finildi\u011fi \u00fczere s\u0131k\u00e7a belirtmi\u015f ve buna herhangi bir s\u0131n\u0131r koymam\u0131\u015ft\u0131r. Bu nokta ise, onun t\u0131pk\u0131 neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistemde oldu\u011fu gibi s\u0131n\u0131rs\u0131z m\u00fclk edinmeyi d\u0131\u015flamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 bizlere g\u00f6stermektedir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in Ekonomi Anlay\u0131\u015f\u0131nda \u00dcretim:<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; t\u0131pk\u0131 b\u00fct\u00fcn ekonomik sistemlerde oldu\u011fu gibi kendi ekonomik sistemlerinde de \u00fcretim olduk\u00e7a \u00f6nemli bir yer tutmaktad\u0131r. Bu ba\u011flamda, G\u00fclen \u00fcretim meselesini \u00fc\u00e7 ana esasa dayand\u0131rm\u0131\u015ft\u0131r. Bu esaslardan birincisi, yukar\u0131da de\u011finilen m\u00fclkiyet ve \u00f6zel m\u00fclkiyet edinme ile ilgili konulard\u0131r. \u00dcretim ile ilgili ikinci \u00f6nemli esas ise, mal\u0131n aktif olmas\u0131 olarak tan\u0131mlanm\u0131\u015ft\u0131r. Temel olarak bu ikinci esasa i\u00e7erisinde G\u00fclen kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131nda kazan\u0131lan ya da \u0130slam dinin kurallar\u0131na uygun bir \u015fekilde elde edilen bir mal\u0131n herhangi bir i\u015fleme tutulmadan bekletilmesinin bulunmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmektedir. Ona g\u00f6re; bir mal\u0131 bekletmek, o maldan y\u00fcksek miktarda verim almamak \u0130slam dinin temel esaslar\u0131ndan olan \u00e7al\u0131\u015fma prensibine kar\u015f\u0131 bir hadisedir. Ona g\u00f6re; \u0130slam dini esaslar\u0131na uygun bir \u015fekilde \u015fekillenen ekonomik modelleri malda hareketlilik politikas\u0131 i\u00e7ermekte ve bu hareketlili\u011fin devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in di\u011fer ekonomik modellerden olduk\u00e7a farkl\u0131 \u00f6nlemleri sunmaktad\u0131r (G\u00fclen: 2010:303).<\/p>\n

Bu noktada, G\u00fclen\u2019in mal\u0131n aktif olmas\u0131 fikri ile neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistemin mal\u0131n piyasa i\u00e7erisinde her daim hareket etme prensibinin \u00f6rt\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcne dikkat \u00e7ekmek gerekmektedir. Buna kar\u015f\u0131n, G\u00fclen \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc esas olarak dengeli kalk\u0131nman\u0131n kendi ekonomik sistemleri i\u00e7in olduk\u00e7a \u00f6nemli oldu\u011funa da de\u011finmektedir. Ona g\u00f6re; ekonomik faaliyet i\u00e7erisinde olan bireyler kar hedeflerine ula\u015fmada ak\u0131lc\u0131 davranmal\u0131lar, karar verme ve faaliyete ge\u00e7me zamanlar\u0131n\u0131 iyi ayarlamal\u0131lar. Bu ba\u011flamda G\u00fclen; h\u0131zl\u0131 b\u00fcy\u00fcmenin hem insana hem de topluma zarar verece\u011fini belirtmi\u015f bunun aksi olan ekonomik olarak yava\u015f b\u00fcy\u00fcmenin de ayn\u0131 oranda zararl\u0131 olaca\u011f\u0131n\u0131, kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131n\u0131n ikisini de tasvip etmedi\u011fini belirtmi\u015ftir (G\u00fclen, 2010:303-306).<\/p>\n

Bu noktada, kan\u0131mca \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n ilk b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde yer alan Seyyid Kutup ile G\u00fclen\u2019in normatif benzerli\u011fini ortaya koymak gerekmektedir. Ahlaki a\u00e7\u0131dan Kutup\u2019da t\u0131pl\u0131 G\u00fclen gibi \u0130slam dini mensuplar\u0131n\u0131n giri\u015fimci olmalar\u0131n\u0131, mallar\u0131n\u0131 bekletmek yerine i\u015fletmeleri gerekti\u011fini ve bu i\u015fletmenin \u0130slam dini ahlaki kurallar\u0131na uygun bir \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131 zorunlulu\u011funu vurgulam\u0131\u015ft\u0131r. Bu noktada, G\u00fclen\u2019in \u0130slam dini \u00fczerinden m\u00fclkiyet meselesini yorumlamas\u0131, Kutup ile b\u00fcy\u00fck oranda \u00f6rt\u00fc\u015fmektedir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in Ekonomi Anlay\u0131\u015f\u0131nda Gelir Kaynaklar\u0131 ve Ticaret:<\/strong><\/p>\n

G\u00fclen, kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131 i\u00e7erisinde gelir kaynaklar\u0131n\u0131 da belirli gruplara ay\u0131rm\u0131\u015f ve kendisini destekleyen taraftarlar\u0131n\u0131n ya da Hareket\u2019in mensuplar\u0131n\u0131n bu da\u011f\u0131lama dikkat etmelerini istemi\u015ftir. G\u00fclen\u2019in ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde m\u00fclkiyet meselesine bak\u0131\u015f\u0131n ve \u00fcretim meselesini a\u00e7\u0131klay\u0131\u015f\u0131 ile k\u0131yasland\u0131\u011f\u0131nda gelir kaynaklar\u0131 do\u011frudan \u0130slam dini esaslar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlenmi\u015ftir. Yukar\u0131da m\u00fclkiyet ve \u00fcretim konular\u0131 neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist sistem ile belirli bir paralellik g\u00f6sterdi\u011fi vurgulanm\u0131\u015ft\u0131r. Buna kar\u015f\u0131n, G\u00fclen\u2019in ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131nda gelir kaynaklar\u0131 hemen hemen \u0130slam dinine dayal\u0131 olan ve \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n ilk b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde de \u00f6rneklerine yer verilen ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131yla b\u00fcy\u00fck oranda bir benzerlik g\u00f6stermektedir. Bu ba\u011flamda G\u00fclen, \u0130slam dinin me\u015fru kabul etti\u011fi gelir kaynaklar\u0131n\u0131n helal oldu\u011funu ve insanlar\u0131nda bu kaynaklar\u0131 kullanarak gelir elde etmeleri gerekti\u011fini vurgulam\u0131\u015ft\u0131r (G\u00fclen, 2010:311).<\/p>\n

G\u00fclen \u0130slam dini i\u00e7erisinde me\u015fru kabul edilen gelir kaynaklar\u0131n\u0131 \u015fu \u015fekilde s\u0131ralam\u0131\u015ft\u0131r; avlanmak, madenlerden ve yeralt\u0131 zenginliklerinden yararlanmak, ticaret, el sanatlar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla gelir elde etmek, ganimet, her t\u00fcrl\u00fc i\u015f\u00e7ilik, zek\u00e2t ve sadaka gelirler (G\u00fclen, 2010:313-336). Bu gelir kaynaklar\u0131 i\u00e7erisinde kan\u0131mca ticaret vas\u0131tas\u0131 ile kazan\u0131lan kazan\u00e7 hem di\u011ferleri ile k\u0131yasland\u0131\u011f\u0131nda daha \u00e7a\u011fda\u015f bir konumda bulunmakta hem de mevcut bu \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n ana konusu ile belirli bir paralellik g\u00f6stermektedir. Ticaret konusu ile ilgili detayl\u0131 bir bilgilendirmeye ge\u00e7meden G\u00fclen\u2019in t\u0131pk\u0131 helal gelir elde etme yollar\u0131nda oldu\u011fu gibi do\u011frudan \u0130slam dini kaynaklar\u0131na dayanarak tasnif etti\u011fi haram kazan\u00e7 yollar\u0131na da de\u011finmek gerekmektedir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; sadece Hareket\u2019e ba\u011fl\u0131 olmak kural\u0131 ile s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamayacak \u015fekilde b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n kazan\u00e7 elde etmek i\u00e7in asla bulunmamas\u0131 gereken faaliyet alanlar\u0131 \u015funlard\u0131r; faiz, kumar, hile, karaborsac\u0131l\u0131k ve tefeciliktir (G\u00fclen, 2010:338-344). Bu noktada da \u015funu belirtmek kan\u0131mca yerinde olacakt\u0131r. G\u00fclen her ne kadar modern bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr ve aktivist olsa da gelir kaynaklar\u0131n\u0131n neler olmas\u0131 konusunda klasik \u0130slam d\u00fc\u015f\u00fcncesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. G\u00fclen, t\u0131pk\u0131 \u0130slam dini kaynaklar\u0131 ve di\u011fer \u0130slam d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrleri gibi faiz, kumar, karaborsa ve benzeri noktalar\u0131 Hareket mensuplar\u0131 i\u00e7in yasaklam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen, hadis ve Kur-an ayetlerine dayanarak \u0130slam dininin, kendi mensuplar\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131ktan a\u00e7\u0131\u011fa ticarete te\u015fvik etti\u011fini belirtmektedir. Ona g\u00f6re; bu durum \u0130slam dinin zaman ve mek\u00e2n a\u015fan engin \u00f6zelli\u011finden kaynaklanmaktad\u0131r. G\u00fclen, ticaret yapma faaliyetinin hem \u0130slam dinin yery\u00fcz\u00fcnde ya\u015fanmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemlerde hem g\u00fcn\u00fcm\u00fczde hem de gelecekte de var olaca\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (G\u00fclen, 2010:319). G\u00fclen, ticaret ile ilgili de\u011ferlendirmelerinde di\u011fer ekonomik meseleleri ele al\u0131\u015f\u0131ndan daha farkl\u0131 bir y\u00f6ntem izlemi\u015ftir. A\u00e7\u0131klamalar\u0131n\u0131n sat\u0131r aralar\u0131nda ticaretin \u00f6nemini vurgulayan G\u00fclen T\u00fcrk-\u0130slam d\u00fcnyas\u0131n\u0131n ge\u00e7mi\u015f zamanlarda ticaret konusunda d\u00fcnyan\u0131n di\u011fer toplumlar\u0131ndan olduk\u00e7a \u00fcst\u00fcn oldu\u011funu ancak bu \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn son \u00fc\u00e7 y\u00fcz y\u0131ld\u0131r kayboldu\u011funu belirtmi\u015ftir.<\/p>\n

Bu noktada G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; ekonomi konusunda temel hedef T\u00fcrk-\u0130slam d\u00fcnyas\u0131n\u0131n eski ticari ba\u015far\u0131lar\u0131n\u0131 yakalamas\u0131d\u0131r. Ona g\u00f6re; \u0130slam\u2019\u0131n me\u015fru g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc hatta te\u015fvik etti\u011fi bu kanal g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de tam olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu de\u011ferlendirme sadece yurt i\u00e7i s\u0131n\u0131rlar\u0131nda kalmamal\u0131 ayn\u0131 zamanda da d\u0131\u015fa a\u00e7\u0131lmal\u0131 ve d\u0131\u015f piyasalar i\u00e7erisinde de ticari faaliyetlerde bulunulmal\u0131d\u0131r. G\u00fclen\u2019e g\u00f6re ancak bu \u015fekilde T\u00fcrk-\u0130slam d\u00fcnyas\u0131 etkin ve etkili bir konuma ula\u015fabilir (G\u00fclen, 2010:322). Kan\u0131mca bu noktada \u015funu belirtmek gerekmektedir; G\u00fclen temel olarak, \u0130slam dini \u00f6\u011fretilerine dayand\u0131rd\u0131\u011f\u0131 ticaret yapma faaliyetini belirli bir g\u00fc\u00e7 noktas\u0131 olarak g\u00f6rmektedir. Bu ba\u011flamda, hem kendi co\u011frafyas\u0131nda hem de d\u00fcnyada neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonominin kurallar\u0131n\u0131n h\u00e2kim oldu\u011fu \u015fekilde ticaret yapman\u0131n olumlu oldu\u011funu vurgulamaktad\u0131r. Bu noktada, G\u00fclen\u2019in \u015fahs\u0131nda ve Hareket\u2019in b\u00fcnyesinde en az\u0131ndan d\u00fc\u015f\u00fcnsel olarak d\u00fcnya h\u00e2kim ekonomik sistemiyle bir eklemlenme iste\u011fi oldu\u011funu s\u00f6ylemek ve bunu hem b\u00f6lgesel hem de k\u00fcresel bir g\u00fc\u00e7 olman\u0131n ana ko\u015fullar\u0131ndan biri olarak g\u00f6rmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in kendi ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ve hitap etti\u011fi co\u011frafya d\u0131\u015f\u0131nda, ticaret ile ilgili g\u00f6r\u00fc\u015flerine salt normatif a\u00e7\u0131dan bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda, Ali \u015eeriati ile s\u00f6ylemsel anlamda bir benzerlik oldu\u011fu dikkate de\u011ferdir. G\u00fclen\u2019de t\u0131pk\u0131 \u015eeriati gibi \u0130slam dini peygamberi Muhammed\u2019i ve onun yak\u0131n \u00e7evresini referans alarak \u0130slam dini mensuplar\u0131n\u0131n, kendi dinlerine uygun bir \u015fekilde ticaret yapmalar\u0131 gerekti\u011fini vurgulam\u0131\u015ft\u0131r. Bu noktada, Seriati ve G\u00fclen\u2019in di\u011fer bir benzerli\u011fi de ticaret sonras\u0131 kazan\u0131lan gelirin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn yeniden ticarete aktar\u0131lmas\u0131 ve kalan k\u0131sm\u0131n\u0131n \u0130slam dini mensuplar\u0131n\u0131n \u201chayr\u0131na\u201d kullanmalar\u0131n\u0131 \u00f6\u011f\u00fctlemeleridir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in Ekonomi Anlay\u0131\u015f\u0131nda T\u00fcketim:<\/strong><\/p>\n

Fethullah G\u00fclen, kendi yap\u0131lanmas\u0131 i\u00e7in detaylar\u0131n\u0131 \u00e7e\u015fitli kaynaklarda ve konu\u015fmalar\u0131nda aktard\u0131\u011f\u0131 ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde t\u00fcketim meselesine de ayr\u0131 bir \u00f6nem atfetmi\u015f, t\u00fcketimin nas\u0131l olmas\u0131 gerekti\u011fini, hangi durumlarda insanlar\u0131n ne \u015fekilde bir t\u00fcketim faaliyetine girece\u011fini belirtmi\u015ftir. G\u00fclen\u2019in t\u00fcketimle ilgili g\u00f6r\u00fc\u015flerine de\u011finmeden \u00f6nce onun t\u00fcketim yerine kulland\u0131\u011f\u0131, t\u00fcketim kelimesinin anlam\u0131na oranla ona g\u00f6re daha kapsay\u0131c\u0131 bir anlam i\u00e7eren istihlak <\/strong>kelimesini k\u0131saca a\u00e7\u0131klamak yerinde olacakt\u0131r. G\u00fclen, aslen Arap\u00e7a k\u00f6kenli olan istihlak kavram\u0131n\u0131 \u015fu \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r; \u201c istihlak bir insan\u0131n yemesi, i\u00e7mesi, giymesi ve elindeki b\u00fct\u00fcn maddi ve manevi mallar\u0131 de\u011ferleri belirli bir g\u00f6r\u00fc\u015f i\u00e7erisinde t\u00fcketmesi ya da a\u015f\u0131nd\u0131rmas\u0131d\u0131r\u201d<\/strong> (G\u00fclen, 2010:357).<\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; istihlak durumu do\u011frudan ruh ve ruhun iste\u011fi ile alakal\u0131 bir durumdur. Buna kar\u015f\u0131n, G\u00fclen g\u00fcn\u00fcm\u00fczde istihlak kelimesinin anlam\u0131n\u0131n daralt\u0131l\u0131p, yozla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p tamamen materyalist bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 ile kullan\u0131lmas\u0131na ve insan\u0131n \u201cekonomik bir hayvan\u201d (homoeconomicus) olarak g\u00f6r\u00fclmesine tamamen kar\u015f\u0131d\u0131r. Ona g\u00f6re; bu tarzda bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 yarat\u0131c\u0131n\u0131n insan\u0131 konumland\u0131rd\u0131\u011f\u0131 \u00fcst\u00fcn konumdan daha da d\u00fc\u015f\u00fck seviyelere \u00e7ekmektedir. Bu \u015fekilde bir alg\u0131lama, insan\u0131 bir fabrikadan, bir e\u015fyadan ya da bir makineden farks\u0131z konuma sokmaktad\u0131r (G\u00fclen, 2010:358). G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 bir anlamda insan\u0131n kendisini kontrol etmeden t\u00fcketmesine ve \u0130slam dinin emirlerine ayk\u0131r\u0131 bir \u015fekilde israf eylemine kalk\u0131\u015fmas\u0131na neden olmaktad\u0131r (G\u00fclen, 2010:360).<\/p>\n

G\u00fclen, kendi ekonomik g\u00f6r\u00fc\u015fleri i\u00e7erisinde t\u00fcketim anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n \u0130slam dini \u00f6\u011fretileriyle do\u011frudan bir paralellik i\u00e7erdi\u011fini belirtmektedir. G\u00fclen, \u0130slam dini i\u00e7erisinde ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131nda her \u015feyden \u00f6nce t\u00fcketimin temiz ve helal maddeler \u00fczerinde olmas\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc bildirmi\u015ftir. G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; herhangi bir mal, \u0130slam dini mensuplar\u0131 taraf\u0131ndan t\u00fcketilecekse belirli \u015fartlar\u0131 i\u00e7ermesi gerekmektedir. Bu \u015fartlar o mal\u0131n \u0130slam dini esaslar\u0131na g\u00f6re temiz olmas\u0131, yasaklanan herhangi bir madde ile yap\u0131lmam\u0131\u015f olmas\u0131, emek sarf ederek kazan\u0131lm\u0131\u015f olmas\u0131, mutlaka l\u00fcks ya da gereksiz bir t\u00fcketimden daha \u00e7ok \u00f6ncelik mefhumu i\u00e7ermesi ve son olarak G\u00fclen\u2019in de \u00fczerinde \u00e7ok\u00e7a durdu\u011fu \u015fekilde israf eylemi i\u00e7erisinde t\u00fcketilmemesi gerekmektedir (G\u00fclen, 2010: 365-374).<\/p>\n

G\u00fclen israf ile ilgili \u00e7e\u015fitli \u0130slam dini referansl\u0131 a\u00e7\u0131klamalar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda israf\u0131n do\u011frudan gereksiz l\u00fcks t\u00fcketimle alakal\u0131 oldu\u011funu da vurgulamaktad\u0131r. Bu ba\u011flamda, kendi takip\u00e7ilerine l\u00fcksten ka\u00e7\u0131nmalar\u0131n\u0131, \u00fcretimleri sonucundaki kazan\u00e7lar\u0131yla paralel olarak d\u00fcnyevi hay\u0131r ve ilahi sevap i\u015flemelerini \u00f6\u011f\u00fctlemektedir. Ona g\u00f6re; israftan ka\u00e7\u0131nan \u0130slam dini mensuplar\u0131 hem bu d\u00fcnyada hem de ilahi d\u00fcnyada mutlak \u201czafere\u201d ula\u015facaklard\u0131r (G\u00fclen, 2010:384-386).<\/p>\n

Kan\u0131mca, Fethullah G\u00fclen\u2019in ekonomi meseleleri i\u00e7erisinde ticaret ve t\u00fcketimle ilgili g\u00f6r\u00fc\u015fleri ayn\u0131 zamanda d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmeli ve buna g\u00f6re bir yoruma gidilmelidir. Yukar\u0131da da de\u011finildi\u011fi \u00fczere G\u00fclen \u0130slam dini kaynaklar\u0131n\u0131 referans g\u00f6stererek insanlar\u0131n \u00fcretmesi, mallar\u0131n\u0131 bo\u015fa bekletmek yerine de\u011ferlendirmelerini ve ticaretle u\u011fra\u015fmalar\u0131n\u0131 \u00f6\u011f\u00fctlemektedir. G\u00fclen, bu \u00f6\u011f\u00fctle birlikte genel olarak insanlar\u0131n sadece kendi zorunlu ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in t\u00fcketimde bulunmalar\u0131, t\u00fcketimleri boyunca da gereklilik d\u0131\u015f\u0131nda kalan l\u00fcks harcamalardan ka\u00e7\u0131nmalar\u0131 gerekti\u011fini vurgulanmaktad\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in bu g\u00f6r\u00fc\u015fleri de\u011ferlendirildi\u011finde, yukar\u0131da da de\u011finildi\u011fi \u00fczere Weber\u2019in kapitalist ekonomi i\u00e7erisindeki Protestan ahlakla ilgili d\u00fc\u015f\u00fcnceleriyle normatif anlamda bir paralellik g\u00f6rmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Di\u011fer bir deyi\u015fle, G\u00fclen\u2019de t\u0131pk\u0131 Protestan ahlak i\u00e7erisinde oldu\u011fu gibi \u00e7al\u0131\u015fmay\u0131, \u00fcretmeyi ve ticari faaliyetleri olumlu bir ahlaki eylem olarak g\u00f6rmekte ve bu durumu \u0130slam dini \u00f6\u011fretileriyle me\u015frula\u015ft\u0131rmaktad\u0131r. Bu duruma paralel olarak G\u00fclen kazan\u00e7 sa\u011flayan \u0130slam dini mensubunun da yeniden \u00fcretim faaliyetine d\u00f6nmesini hem bu d\u00fcnyada hem de ilahi d\u00fcnyada katma de\u011fer yaratmas\u0131n\u0131 t\u00fcketim faaliyetlerini a\u00e7\u0131klamas\u0131yla belirtmektedir.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019in Ekonomi Anlay\u0131\u015f\u0131nda Emek-Sermaye:<\/strong><\/p>\n

\u00c7a\u011fda\u015f d\u00fcnya i\u00e7erisinde neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonominin hakim ekonomik uygulama haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi, k\u00fcreselle\u015fmenin zaman i\u00e7erisinde d\u00fcnya \u00fczerinde hakimiyetinin artmas\u0131 ve d\u00fcnya piyasalar\u0131n\u0131n \u00fccretlendirme, kar ve zarar noktalar\u0131nda birbirine ba\u011flanmas\u0131 emek sermaye ili\u015fkisinin \u00f6ncesinden daha yo\u011fun bir \u015fekilde tart\u0131\u015f\u0131lmas\u0131na ve g\u00fcndem de kalmas\u0131na sebep olmaktad\u0131r (Mclellan, 2005:53). G\u00fclen Hareketi\u2019nin kurucu lideri ve d\u00fc\u015f\u00fcnsel \u00f6nderi Fethullah G\u00fclen de bu mesele \u00fczerinde durmu\u015f, t\u0131pk\u0131 di\u011fer b\u00fct\u00fcn ekonomik konularda oldu\u011fu gibi bu konuda da \u0130slam \u00f6\u011fretileriyle kendi g\u00f6r\u00fc\u015flerini bir sentez halinde ortaya koymu\u015ftur.<\/p>\n

Bu ba\u011flamda, G\u00fclen emek ve sermaye ili\u015fkisinde bir s\u0131ralama yapmakta, fakat iki olgu aras\u0131nda kesin bir hiyerar\u015fiden bahsetmemektedir. Ona g\u00f6re; emek ve sermaye \u00e7eli\u015fki halinde g\u00f6sterilse de kendi i\u00e7lerinde bir b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011fe sahiptir. Bu noktada, G\u00fclen eme\u011fin sermayenin alt\u0131nda bir destek unsuru olarak bulundu\u011funu ve onu destekleyen bir g\u00f6revi oldu\u011funu belirtmektedir. Bu arg\u00fcman\u0131n yan\u0131 s\u0131ra G\u00fclen eme\u011fin ve sermayenin birbirine tabi oldu\u011funu ve bir arada olduklar\u0131 s\u00fcre i\u00e7erisinde ekonomik b\u00fcy\u00fcmenin m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funu belirtir. G\u00fclen, kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131 i\u00e7erisinde ne sermayeyi ne de eme\u011fi putla\u015ft\u0131rma anlay\u0131\u015f\u0131 bulunmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 da belirtmektedir (G\u00fclen, 2010:396). Ona g\u00f6re; emek ve sermayeyi b\u00fct\u00fcnc\u00fcl g\u00f6ren \u0130slam dini temelli bu anlay\u0131\u015f alan\u0131 i\u00e7erisinde bir e\u015fsizlik \u00f6zelli\u011fine sahiptir. Bu anlamda, bir ekonomi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc sermayeyi savunan neo- liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomiden ayr\u0131lmakta ve ayn\u0131 zamanda da eme\u011fi gere\u011finden fazla y\u00fccelten kimi d\u00fc\u015f\u00fcncelerden de ayr\u0131lmaktad\u0131r (G\u00fclen, 2010:399-400).<\/p>\n

G\u00fclen, emek sermaye meselesi i\u00e7erisinde iki \u00f6nemli konuya daha de\u011finmektedir. Bu konulardan birincisi, i\u015f\u00e7iye eme\u011finin verilmesi ile ilgili konudur. Bu noktada, yukar\u0131da da de\u011finilen emek sermeye b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc konusuyla paralel bir \u015fekilde G\u00fclen, hem ekonominin d\u00fczg\u00fcn bir \u015fekilde i\u015flemesi hem de bunun yan\u0131 s\u0131ra \u0130slam dini i\u00e7erisindeki hakkaniyet unsurundan kaynakl\u0131 olarak emek sahiplerine gereken de\u011ferin verilmesi gerekti\u011fini vurgulamaktad\u0131r. Ona g\u00f6re; emek sahibine gerekli de\u011ferin verilmemesi hem ekonomik i\u015fleyi\u015fi bozacakt\u0131r hem de bundan daha da \u00f6nemli bir \u015fekilde \u0130slam dini i\u00e7erisinde tasvip edilmeyen bir davran\u0131\u015f olarak insana gereken de\u011ferin ve \u00f6nemin verilmemesi durumunu do\u011furacakt\u0131r.<\/p>\n

G\u00fclen\u2019e g\u00f6re; ne neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist sistemde ne de kom\u00fcnist sistemde arad\u0131\u011f\u0131 huzuru ve refah\u0131 bulamayan i\u015f\u00e7i \u0130slam dini esaslar\u0131na dayal\u0131 olan kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131nda kendi de\u011ferini hissedecektir. Bu durum, hem ekonominin i\u015flemesine olumlu, hem \u0130slam ile uyumlu bir d\u00fczenin yan\u0131 s\u0131ra toplumun huzur i\u00e7erisinde ya\u015famas\u0131na da katk\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r (G\u00fclen, 2010:411-414). Fethullah G\u00fclen\u2019in d\u00fc\u015f\u00fcnceleri i\u00e7erisinde \u00fccretle ilgili olan bu a\u00e7\u0131klamalar i\u00e7in \u015fu yorumu yapmak yerinde olacakt\u0131r; G\u00fclen \u00fccret meselesini kendi i\u00e7erisinde din temelli olarak a\u00e7\u0131klasa da bu meseleyi bir boyutuyla toplumsal d\u00fczenin sa\u011flanmas\u0131 olarak da g\u00f6rmektedir. Ona g\u00f6re; \u00fccret bak\u0131m\u0131ndan tatmin olan i\u015f\u00e7i toplumsal hayat\u0131n di\u011fer \u00f6\u011feleriyle de uyum i\u00e7erisinde bir hayat s\u00fcrd\u00fcrecektir.<\/p>\n

Fethullah G\u00fclen\u2019in emek sermaye ili\u015fkisi i\u00e7erisinde ikinci olarak de\u011findi\u011fi husus ise sermaye birikimi ile ilgilidir. G\u00fclen, \u0130slam dini i\u00e7erisinde bir s\u0131n\u0131f\u0131n olduk\u00e7a fazla zenginken di\u011fer kesimlerin ona g\u00f6re \u00e7ok daha d\u00fc\u015f\u00fck seviyede bir ekonomi i\u00e7erisinde olmas\u0131n\u0131 kabul edilemedi\u011fini belirtmektedir (G\u00fclen, 2010:405). Ona g\u00f6re; bu ve benzeri e\u015fitsiz durumlar\u0131n \u00f6n\u00fcne ge\u00e7mek i\u00e7in, neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistemin ve kom\u00fcnizmin haricinde \u00e7e\u015fitli alternatif yollar sunmak hem \u0130slam dininin hem de o dini takip edenlerin bir zorunlulu\u011fudur. G\u00fclen, \u0130slam dinine dayal\u0131 olan kendi ekonomi anlay\u0131\u015flar\u0131 i\u00e7erisinde sermaye birikimi konusunu \u00fc\u00e7 ana madde ile a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.<\/p>\n

Bu ba\u011flamda, birinci madde; ilerideki \u00fcretimi artt\u0131rmak i\u00e7in bug\u00fcnk\u00fc t\u00fcketimden olabildi\u011fince k\u0131smak, ikinci madde; faiz, tefecilik ve karaborsa gibi \u0130slam dininin kesinlikle yasaklad\u0131\u011f\u0131 yollar haricinde ekonomik kalk\u0131nma ve sermaye birikimi i\u00e7in kar\u0131 \u00f6zendirici bir unsur olarak kullanmak ve son olarak da servetin tek ba\u015f\u0131na s\u0131n\u0131rl\u0131 say\u0131da insan\u0131n elinde toplanmas\u0131n\u0131 engellemektir (G\u00fclen, 2010:406-408). K\u0131sacas\u0131 bu noktada da \u015funu s\u00f6ylemek olduk\u00e7a m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr; G\u00fclen neo-liberal serbest piyasaya dayal\u0131 kapitalist ekonomik sistem ve kom\u00fcnizm haricinde sermaye birikiminde y\u00fcksek oranda tasarruf ve bu tasarruflar\u0131 yeniden yat\u0131r\u0131ma d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmeyi destekleyen bir y\u00f6ntemi kendisini takip eden Hareket mensuplar\u0131na anlatmaya \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Sonu\u00e7 olarak<\/strong>, \u0130slam dini \u00f6\u011fretilerine dayal\u0131, sivil bir \u00f6rg\u00fctlenme olan G\u00fclen Hareketi\u2019nin lideri ve fikirsel kurucusu Fethullah G\u00fclen ekonomi meselelerinde \u00e7o\u011funlukla \u0130slam dini temel kaynaklar\u0131na paralel bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamalarda bulunmu\u015ftur. Buna kar\u015f\u0131n kendi a\u00e7\u0131klamalar\u0131 i\u00e7erisinde verdi\u011fi \u00f6rnekler, konu se\u00e7imleri ve de\u011findi\u011fi temel noktalar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011fu, yukar\u0131da da de\u011finildi\u011fi \u00fczere Weber\u2019in kapitalizmin Protestan ahlak\u0131 olarak nitelendirdi\u011fi g\u00f6r\u00fc\u015fle belirli bir paralellik i\u00e7ermektedir. Buna kar\u015f\u0131n, bu noktadan hareketle G\u00fclen Hareketi\u2019nin do\u011frudan Protestan bir ahlakla ekonomik meselelere bakmaktad\u0131r tarz\u0131nda bir yakla\u015f\u0131m yapmak kan\u0131mca m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Bu m\u00fcmk\u00fcn olmama durumu temel olarak iki ana neden dayanmaktad\u0131r.<\/p>\n

Bu nedenlerden birincisi \u0130slam dini temelli bir hareketin kendi temel de\u011ferleriyle uyu\u015fmayan, zamansal ve mek\u00e2nsal bir farkl\u0131l\u0131k g\u00f6steren, farkl\u0131 bir dini \u00f6\u011fretiden esinlenerek hem kurama hem de reele ge\u00e7mi\u015f bir uygulama ile kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n yap\u0131sal olarak m\u00fcmk\u00fcn olmamas\u0131ndan kaynakl\u0131d\u0131r. \u0130kinci durum ise G\u00fclen Hareketi\u2019nin ekonomik alandaki faaliyetlerinin tamam\u0131n\u0131n G\u00fclen\u2019in tamamen normatif tan\u0131mlama ve a\u00e7\u0131klamalar\u0131 ile kategorize etmenin zorlu\u011fudur. Di\u011fer bir deyi\u015fle pop\u00fcl\u00e2syonu olduk\u00e7a fazla olan Hareket\u2019in yekpare bir ekonomik prensibi oldu\u011funu s\u00f6ylemek ve b\u00fct\u00fcn uygulamalar\u0131 da bu prensip \u00fczerinde idame etti\u011fini belirtmek konu \u00fczerindeki rasyonalite durumunu ortadan kald\u0131rmaktad\u0131r. Son kertede G\u00fclen Hareketi, Fethullah G\u00fclen\u2019in de belirtti\u011fi \u00fczere di\u011fer ekonomik sistemlerle belirli noktalarda farkl\u0131l\u0131k g\u00f6steren, \u00e7a\u011fda\u015f ve hepsinden de \u00f6nemlisi \u0130slam dininin temel \u00f6\u011fretileriyle uyumlu yap\u0131s\u0131na, mek\u00e2n\u0131na ve dinen kendine m\u00fcnhas\u0131r bir ekonomi anlay\u0131\u015f\u0131na bu noktada en az\u0131ndan normatif olarak sahiptir.<\/p>\n

Ahmet Erdi \u00d6zt\u00fcrk, \u201dT\u00fcrkiye\u2019de \u0130slam-Kapitalizm \u0130li\u015fkisinde G\u00fclen Hareketi\u2019nin Konumu\u201d Hacettepe \u00dcniversitesi, Y\u00fcksek Lisans Tezi\u2019nden al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/strong><\/p>\n

Kaynak\u00e7a:<\/p>\n

Albayrak, \u0130smail, \u201cFethullah G\u00fclen Hocaefendi\u2019nin Tefsir Anlay\u0131\u015f\u0131,\u201d (\u0130stanbul: Nil Yay\u0131nlar\u0131, 2010)<\/p>\n

Weller, Paul, \u201cDialogical and Transformative Resources: Perspectives from Fethullah G\u00fclen on Religion and Public Life\u201d i\u00e7in., European Muslims, Civility and Public Life: Perspectives On and From the G\u00fclen Movement, der., Paul Weller, \u0130hsan Y\u0131lmaz, (Continuum International Publishing Group, 2012).<\/p>\n

G\u00fclen, Fethullah, \u201cEnginli\u011fiyle Bizim D\u00fcnyam\u0131z: \u0130ktisadi M\u00fclahazalar\u201d (\u0130zmir: Nil Yay\u0131nlar\u0131, 2010)<\/p>\n

Weber, Max, \u201cProtestan Ahlak\u0131 ve Kapitalizmin Ruhu, \u00e7ev., Zeynep Aruoba, (\u0130zmir: Hil Yay\u0131nlar\u0131, 1997)<\/p>\n

Mclellan, David, \u0130deoloji, \u00e7ev., Bar\u0131\u015f Y\u0131ld\u0131r\u0131m, (\u0130stanbul: \u0130stanbul Bilgi \u00dcniversitesi Yay\u0131nlar\u0131, 2005).<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Din temelli bir yap\u0131lanma olan G\u00fclen Hareketi\u2019nin bir anlamda sivil toplum i\u00e7erisinde var olmas\u0131, \u00fcye yap\u0131s\u0131n\u0131n herhangi bir say\u0131sal ve istatistik\u00ee kesinli\u011fe kavu\u015famamas\u0131 durumunu da beraberinde getirmektedir. Mevcut bu durumun do\u011fal bir sonucu olarak da, kimi konularda Hareket\u2019in ne \u015fekilde ve nas\u0131l d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fc tam olarak tan\u0131mlanamamaktad\u0131r. Hareketin baz\u0131 olgu ve olaylarda kitlesel anlamda hareket edip …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":3002,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,122],"tags":[1073,469,1074,23,1079,573,1081,1080,1083,1071,1072,1075,1082,1078,1076,1077],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3001"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=3001"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3001\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":3003,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3001\/revisions\/3003"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/3002"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=3001"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=3001"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=3001"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}