Dinler birer inan\u00e7 sistemi olmakla birlikte \u00e7o\u011funlukla bir varl\u0131k alg\u0131s\u0131 ve bir ya\u015fam bi\u00e7imi olu\u015ftururlar. Bu nedenle ferdi hayat\u0131 ve sosyal hayat\u0131 derinden etkileyen yap\u0131lard\u0131r. Demokrasi de sosyal hayat\u0131n geli\u015fimiyle birlikte art\u0131k bir y\u00f6netim \u015fekli olmaktan \u00e7ok, bir hayat tarz\u0131 olarak alg\u0131lanmaya ba\u015fland\u0131. Daha \u00f6nce ifade etti\u011fi; \u201caraya temsili bir organ koymaks\u0131z\u0131n do\u011frudan halk\u0131n egemenli\u011fine dayanan (do\u011frudan demokrasi) veya temsili bir organ arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla ger\u00e7ekle\u015ftirilen (temsili demokrasi) siyasal rejim\u201d (Dictionairre Larousse, \u201cDemokrasi\u201d maddesi, s. 628.) gibi anlamlar art\u0131k insan\u0131n merkeze konmas\u0131, insan\u0131n \u00f6nemsenmesi, bireye de\u011fer verilmesi ve bunun sosyal hayat\u0131n her alan\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fmesi gibi anlamlara d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fc. Belki bu anlam benimsenip hayata ge\u00e7irildi\u011fi \u00f6l\u00e7\u00fcde y\u00f6netim \u015fekli olarak hedeflenen demokrasi de ideal anlam\u0131na yakla\u015facakt\u0131r. Y\u00f6netimde s\u00f6z sahibi olacak olan milleti te\u015fkil eden fertler, demokrasinin anlam\u0131n\u0131 hazmedip ya\u015fayabildikleri \u00f6l\u00e7\u00fcde bunu sa\u011flayabilirler. O halde, demokratik bir toplum hedefleniyorsa fertler demokratla\u015ft\u0131r\u0131lmal\u0131d\u0131r. Bu ise, demokrasinin ka\u011f\u0131t \u00fczerinde kalan bir kavram, kitaplarda anlat\u0131lan bir terim de\u011fil, hayat\u0131n bir par\u00e7as\u0131 olmas\u0131yla sa\u011flanabilir. Sa\u011flam bir demokratik toplumun temel yap\u0131 ta\u015f\u0131 (1) Sa\u011flam karakterli ve ki\u015filikli, (2) kendisi ve \u00e7evresi ile ilgili fertler olmal\u0131d\u0131r. Di\u011fer taraftan her bir ferdin donan\u0131ml\u0131 ve karizma sahibi oldu\u011fu, tek \u015fahs\u0131n karizmas\u0131 ve liderlik \u00f6zellikleri ile de\u011fil kurulan sistemlerin g\u00fcc\u00fc ve sa\u011flaml\u0131\u011f\u0131 ile y\u00fcr\u00fcyen yap\u0131lar olu\u015fturulmas\u0131 gere\u011fi d\u00fcnya genelinin ve \u00f6zellikle de \u0130slam co\u011frafyas\u0131 \u015feklinde tan\u0131mlanabilecek \u0130slam dininin yayg\u0131n oldu\u011fu topraklar\u0131n ve \u00fclkelerin temel ihtiyac\u0131 haline gelmi\u015ftir.<\/p>\n

Bu y\u00f6n\u00fcyle \u0130slami olup, olmad\u0131\u011f\u0131 konusunda pek \u00e7ok tart\u0131\u015fmalar yap\u0131lan demokrasi, asl\u0131nda semavi dinlerin hedeflendi\u011fi insan tipini olu\u015fturmaya y\u00f6nelmi\u015f bir rejim ya da bu fertlerden olu\u015fan bir zeminde ye\u015ferecek bir sistemdir. Bu noktada fazilet kavram\u0131 g\u00fcndeme gelmekte; demokratik bir toplumu olu\u015fturacak faz\u0131l cumhur olmaks\u0131z\u0131n, cumhuriyetin olu\u015fabilmesi m\u00fcmk\u00fcn g\u00f6z\u00fckmemektedir. Cumhuriyet ve fazilet bu a\u00e7\u0131dan birbirini tamamlayan iki \u00f6nemli sosyal olgu gibidir. Fazilet ise Hz. Adem\u2019e e\u015fyan\u0131n \u00f6\u011fretilmesi ile ba\u015flayan bir s\u00fcre\u00e7te vahyin, semavi kitaplar\u0131n ve n\u00fcb\u00fcvvetin insanl\u0131\u011fa kazand\u0131rd\u0131\u011f\u0131 bir \u00f6zelliktir. Demokrasi ve dinin, \u00f6zellikle de \u0130slam\u2019\u0131n kesi\u015fti\u011fi nokta bu \u00f6zellik olsa gerektir.<\/p>\n

Me\u015frutiyetin Kayna\u011f\u0131, Demokrasi ve \u0130nsanl\u0131k Kolektif \u015euuru<\/strong><\/p>\n

\u0130\u015fte me\u015frutiyeti veya demokrasiyi bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla alg\u0131lad\u0131\u011f\u0131 anla\u015f\u0131lan ve \u201c\u0130slamiyet\u2019in hakiki insaniyet oldu\u011fu\u201d tezinden hareketle, insanl\u0131k \u015fahs-\u0131 manevisinin insana en uygun oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclen bu \u00fcretimini, kendi toplumuna ve \u0130slam alemine ta\u015f\u0131ma gayreti ile Bedi\u00fczzaman, \u00f6zellikte ki\u015fi hakimiyetinin \u00f6n planda oldu\u011fu Do\u011fu toplumlar\u0131na demokrasi kavram\u0131n\u0131 anlatmak amac\u0131yla M\u00fcnazarat isimli eseri kaleme alm\u0131\u015ft\u0131r. Bedi\u00fczzaman me\u015frutiyetin kayna\u011f\u0131n\u0131, \u0130slamiyet olarak g\u00f6stermekte (Asar-\u0131 Bediiye (Osmanl\u0131ca), 1. bask\u0131, s. 372.) ve Hz. Adem\u2019den bu yana devam eden n\u00fcb\u00fcvvet silsilesinin bir meyvesi olarak g\u00f6rmektedir. Bu tezin kutsi kaynaklar\u0131n\u0131n; \u201cVe i\u015flerinde onlarla (Sahabeler) isti\u015fare et!\u201d (\u00c2l-i \u0130mran Suresi: 159) ve \u201cOnlar\u0131n aralar\u0131ndaki i\u015fleri isti\u015fare iledir\u201d (\u015eura Suresi: 38) gibi ayetler oldu\u011funu ifade etmektedir. Asl\u0131nda demokrasi varl\u0131k i\u00e7inde gizlenmi\u015f, ki\u015filerin arzu ve meyillerinin etkisi ile g\u00f6lgelenmi\u015f ilahi mesaj\u0131n kolektif \u015fuur ile daha rahat alg\u0131lanabilece\u011finin sosyolojik olarak ifadesidir. Varl\u0131kta aslolan, k\u00fclli iradedir. Lokal alanda, c\u00fczlerde yans\u0131yan iradelerde k\u00fclli irade benliklerle, \u015fahsiliklerle ve ferdiliklerle g\u00f6lgelenir. B\u00fct\u00fcnde, genelde ise bu durum azalaca\u011f\u0131 i\u00e7in k\u00fclli irade daha fazla netle\u015fir. Dolay\u0131s\u0131 ile k\u00e2inat kitab\u0131nda ifade edilen varl\u0131k i\u00e7inde gizlenmi\u015f ilahi k\u00fclli iradeyi anlayabilmek ve ona muhatap olabilmek i\u00e7in \u015fahs-\u0131 manevi, topluluk ya da millet halinde b\u00fct\u00fcnle\u015fmek daha sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir yol olmal\u0131d\u0131r. \u0130slami ya\u015fant\u0131da cemaatin te\u015fvik edilmesi, ibadetlerde bile ferdilik yerine cemaat ruhunun \u00f6zendirilmesi belki de bu y\u00fczdendir. Demokrasi \u00f6z\u00fcnde topluluk iradesine, kolektif \u015fuura, yani me\u015fveret ve \u015furaya sayg\u0131 ise bu da milletin iradesini y\u00f6netime yans\u0131tmak \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131k\u0131yorsa, \u00f6z\u00fcn\u00fc \u0130slam\u2019dan alm\u0131\u015f olmal\u0131d\u0131r. \u0130stibdat ve me\u015frutiyetin tariflerini yaparken Bedi\u00fczzaman \u015f\u00f6yle der: \u201c\u0130stibdat tahakk\u00fcmd\u00fcr, muamele-i keyfiyedir, kuvvete istinat ile cebirdir, rey-i vahiddir, suistimalata gayet m\u00fcsait bir zemindir, zulm\u00fcn temelidir, insaniyetin mah\u00eesidir. Sefalet derelerinin esfel-i safiline zillet ve sefalete d\u00fc\u015f\u00fcrtt\u00fcren ve a\u011fraz ve husumeti uyand\u0131ran ve \u0130slamiyet\u2019i zehirlendiren, hatta her \u015feye sirayetle zehrini atan, o derece ihtilaf\u0131 beyne\u2019l-\u0130slam ika edip, Mutezile, Cebriye, M\u00fcrcie gibi dalalet f\u0131rkalar\u0131n\u0131 tevlid eden, istibdatt\u0131r.<\/p>\n

\u201cEvet taklidin pederi ve istibdad-\u0131 siyasinin veledi olan istibdad-\u0131 ilmidir ki Cebriye, Raf\u0131ziye ve mutezile gibi \u0130slamiyet\u2019i m\u00fc\u015fevve\u015f eden f\u0131rkalar\u0131 tevlit etmi\u015ftir.\u201d (Nursi, Bedi\u00fczzaman Said, M\u00fcnazarat)<\/strong><\/p>\n

Burada insaniyet ve \u0130slamiyet aras\u0131ndaki gizemli, ancak Bedi\u00fczzaman taraf\u0131ndan \u00f6nemle vurgulanan kuvvetli ba\u011f\u0131n i\u015faretlerini g\u00f6rmekteyiz. \u0130nsan\u0131 di\u011fer canl\u0131lardan ay\u0131ran en \u00f6nemli unsurlardan biri, ihtiyar sahibi olu\u015fudur diye d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyoruz. \u0130htiyar sahibi olmak bir tercih ortaya koyabilmek demektir. Yani bir fert olarak kendi \u00f6zellikleri ile ki\u015filerin kabullenilmesi sonras\u0131nda ger\u00e7ek insanl\u0131k konumlar\u0131n\u0131 elde etmi\u015f olabilirler. H\u00fcr iradelerde ve serbest tercihlerde bunlar\u0131n m\u00fcdahalesiz ve f\u0131tri bir ahenkle bir araya gelmesinde ilahi mesajlar gizli olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc, a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade edilmi\u015f olan ilahi mesajda isti\u015fare ve me\u015fveret emredilmektedir. K\u0131sacas\u0131 \u0130slamiyet\u2019in a\u00e7\u0131\u011fa \u00e7\u0131kmas\u0131 insaniyetin a\u00e7\u0131\u011fa \u00e7\u0131kmas\u0131 ise, Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n da i\u015faret etti\u011fi gibi, zulm\u00fcn temeli, suistimallere a\u00e7\u0131k, zor ve kuvvete dayanan ve tek ki\u015finin tercihi do\u011frultusunda \u015fekillenen istibdad\u0131n boyunduru\u011fundan kurtulmas\u0131 ile m\u00fcmk\u00fcn olacakt\u0131r. Zaten as\u0131rlard\u0131r devam eden bir s\u00fcrecin sonunda insanl\u0131k kolektif \u015fuurunun, d\u00fcnya toplumlar\u0131n\u0131n genel iradesinin geldi\u011fi nokta da bu olmu\u015ftur. Temennimiz, d\u00fc\u015f\u00fcncede gelinen bu noktan\u0131n pratik uygulamalara da yans\u0131d\u0131\u011f\u0131, insanl\u0131\u011f\u0131n kolektif ruhundan ortaya \u00e7\u0131kan \u0130slami g\u00fczelliklerin hayata aksettirildi\u011fi bir d\u00fcnyada ya\u015famakt\u0131r.<\/p>\n

\u0130nsaniyetin ve \u0130slamiyet ba\u011flant\u0131s\u0131 i\u00e7inde me\u015frutiyeti izah eden Bedi\u00fczzaman, ilgin\u00e7 bir yakla\u015f\u0131mla bu kavram\u0131n yukar\u0131da da bahsi ge\u00e7en \u201cVe i\u015flerde onlarla isti\u015fare et\u201d, \u201cOnlar\u0131n aralar\u0131ndaki i\u015fleri isti\u015fare iledir\u201d <\/strong>meallerindeki ayetlerin tecellisi oldu\u011funu ifade etmektedir. Yani me\u015fveretin ve me\u015frutiyetin kayna\u011f\u0131 \u015fer\u2019idir. Bug\u00fcn demokrasi kelimesi ile ifade edilen mana me\u015fveret ve me\u015frutiyetin insanl\u0131\u011f\u0131n kolektif \u015fuuru ile bulunmu\u015f \u015fekli olmal\u0131d\u0131r. Yani kolektif irade \u015fer\u2019i bir h\u00fckme f\u0131tr\u00ee seyri i\u00e7inde ula\u015fm\u0131\u015f ve kolektif ak\u0131l k\u00fclli akl\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc istibdad\u0131n s\u0131n\u0131rlamalar\u0131ndan s\u0131yr\u0131larak bulmu\u015ftur. Bu noktada insanl\u0131\u011fa yak\u0131n olman\u0131n Kur\u2019an\u2019a yak\u0131n olmak anlam\u0131na geldi\u011fini g\u00f6r\u00fcyoruz. Bu yakla\u015f\u0131mla me\u015frutiyetin ya da demokrasinin gelmesi ile \u015feriat\u0131n gelmesinin e\u015f anlaml\u0131 oldu\u011funu anl\u0131yoruz. Demokrasiye k\u00fcf\u00fcr rejimi diye kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kanlarla, \u015feriata demokrasi ad\u0131na kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kanlar\u0131n anlamalar\u0131 gereken ve bulu\u015facaklar\u0131 nokta bu olmal\u0131d\u0131r. Bu manay\u0131 yine me\u015frutiyet i\u00e7in, \u201cO v\u00fccud-u nuraninin kuvvete bedel, hayat\u0131 hakt\u0131r, kalbi marifettir, lisan\u0131 muhabbettir, akl\u0131 kanundur, \u015fah\u0131s de\u011fildir.\u201d (M\u00fcnazarat)<\/strong> ifadelerini kullanan Bedi\u00fczzaman\u2019da daha net g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: \u201cEvet, me\u015frutiyet hakimiyet-i millettir, siz dahi hakim oldunuz. Umum akvam\u0131n sebeb-i saadetidir. Siz de saadete gireceksiniz. B\u00fct\u00fcn e\u015fvak ve hissiyat-\u0131 \u00e2liyeyi uyand\u0131r\u0131r. Uyku bes! Siz de uyan\u0131n\u0131z. \u0130nsan\u0131 hayvanl\u0131ktan kurtar\u0131r, siz de tam insan olunuz. \u0130slamiyet\u2019in baht\u0131n\u0131, Asya\u2019n\u0131n talihini a\u00e7acakt\u0131r.\u201d (M\u00fcnazarat<\/strong>)<\/p>\n

 <\/p>\n

B\u00fct\u00fcn \u015fevklerin ve y\u00fcksek duygular\u0131n uyanmas\u0131n\u0131 me\u015frutiyete ba\u011flamak olduk\u00e7a ilgin\u00e7 bir yakla\u015f\u0131md\u0131r. Sonra \u0130sl\u00e2miyet\u2019in geli\u015fimini ve Asya\u2019n\u0131n gelece\u011fini me\u015frutiyete ba\u011flamak genel \u0130slam\u00ee alg\u0131lay\u0131\u015f i\u00e7inde ola\u011fan d\u0131\u015f\u0131 kar\u015f\u0131lanabilecek bir tezdir. \u00c7ok \u00e7arp\u0131c\u0131 bir yakla\u015f\u0131m ile me\u015frutiyetin ferdi plandaki geli\u015fimine zemin haz\u0131rlay\u0131c\u0131 y\u00f6n\u00fcn\u00fcn \u201c\u0130nsan\u0131 hayvanl\u0131ktan kurtar\u0131r; siz de tam insan olunuz.\u201d<\/strong> \u015feklinde izah\u0131 me\u015frutiyet, \u0130slamiyet ve insaniyet ili\u015fkilerinin \u00fczerine oturdu\u011fu temel bir yakla\u015f\u0131m olarak kabul edilebilir.<\/p>\n

E\u011fitim, Demokrasi ve Demokrat Ki\u015filik<\/strong><\/p>\n

\u0130slami ve insan\u00ee geli\u015fim bir anlamda beraber y\u00fcr\u00fcyen iki unsurdur. \u00c7\u00fcnk\u00fc her ikisinin de \u00f6z\u00fcn\u00fc fazilet te\u015fkil eder. Bu ise h\u00fcrriyeti gerekli k\u0131lar. Faziletler ancak h\u00fcr ortamlarda ger\u00e7ek anlamlar\u0131 ile ortaya \u00e7\u0131kabilirler. Mesela, kanun zoru ile h\u0131rs\u0131zl\u0131k, gasp, doland\u0131r\u0131c\u0131l\u0131k gibi su\u00e7lardan uzak durmak bir itaat \u00f6rne\u011fi olabilir, ama ger\u00e7ek anlam\u0131yla faziletin yans\u0131mas\u0131 olarak kabul edilemez. Bu y\u00fczden otoriter y\u00f6netimlerde potansiyel su\u00e7 patlamalar\u0131 hep mevcuttur. Bu potansiyel artt\u0131k\u00e7a bask\u0131s\u0131n\u0131n da artmas\u0131n\u0131 gerekli k\u0131lan bir k\u0131s\u0131r d\u00f6ng\u00fc i\u00e7inde hep gerilim hakimdir. Oysa bask\u0131lar\u0131 ortadan kald\u0131r\u0131p, ki\u015fi iradelerinin y\u00f6netime ve ya\u015fant\u0131ya yans\u0131t\u0131lmas\u0131n\u0131 hedefleyen demokraside temel yap\u0131ta\u015f\u0131 olarak faziletli insanlar \u015fartt\u0131r. Faziletli insanlar i\u00e7in ise demokratik bir ortam \u015fartt\u0131r. O halde, demokratikle\u015fme y\u00f6n\u00fcnde ilk ad\u0131mlar insana y\u00f6nelik olarak at\u0131lmal\u0131 ve f\u00e2z\u0131l olmayan insanlar\u0131n olu\u015fturdu\u011fu bir toplumda bu insanlara y\u00f6nelik fazilet e\u011fitimi ve terbiyesi yine demokratik zeminde yap\u0131lmal\u0131, ge\u00e7i\u015f d\u00f6neminin s\u0131k\u0131nt\u0131lar\u0131 da g\u00f6ze al\u0131nabilmelidir. B\u00f6yle bir giri\u015fimin ba\u015flang\u0131\u00e7 noktas\u0131 da ku\u015fkusuz e\u011fitim olmal\u0131d\u0131r. Bu konuda, Dr. Ben Levin\u2019in d\u00fc\u015f\u00fcnceleri dikkat \u00e7ekmektedir: \u201cE\u011fitim ve demokrasi tam anlam\u0131yla i\u00e7 i\u00e7e girmi\u015f fikirlerdir. Evrensel e\u011fitim 19. yy.\u2019da pe\u015f pe\u015fe gelen demokratik geli\u015fmelerle canland\u0131; Thomas Jefferson ve Benjamin Disraeli\u2019nin tavsiye etti\u011fi gibi, \u00e7o\u011fu insan e\u011fitimi, demokrasinin i\u015flemesinde temel bir element olarak g\u00f6rd\u00fc. Geni\u015f anlam\u0131yla ele al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda e\u011fitim demokrasi ili\u015fkisi d\u00fcnyan\u0131n her yerinde ayn\u0131d\u0131r. E\u011fitimin g\u00fc\u00e7l\u00fc oldu\u011fu yerde demokrasi; demokrasinin de g\u00fc\u00e7l\u00fc oldu\u011fu yerde e\u011fitim g\u00fc\u00e7l\u00fcd\u00fcr.<\/p>\n

\u201cE\u011fitim ve demokrasi, ayr\u0131ca insanlar\u0131n yo\u011fun olarak ilgi duyduklar\u0131 kavramlard\u0131r. Bunlar toplumumuzun en \u00e7ok gururland\u0131\u011f\u0131 ve en \u00e7ok inand\u0131\u011f\u0131 de\u011ferler i\u00e7inde yer al\u0131r. Her iki terim de teori ve pratikte olduk\u00e7a geni\u015f bir alanda uygulanabilir.<\/p>\n

\u201cPearson\u2019\u0131n Gutmann\u2019dan aktard\u0131\u011f\u0131 tan\u0131ma g\u00f6re: \u2018Demokratik bir toplum ya da kat\u0131l\u0131mc\u0131 bir demokrasi… \u00f6yle bir \u015feydir ki, bu sayede toplumun \u00fcyeleri kendileri ve toplumu ilgilendiren politikalara ili\u015fkin karar vermeleri konusunda yetkilendirilir. Ama bu kararlar bask\u0131dan ve ay\u0131r\u0131mc\u0131l\u0131ktan uzak ilkeler do\u011frultusunda olmal\u0131d\u0131r.\u2019<\/p>\n

\u201cHaller ve Strike demokrasiyi, i\u00e7inde her ferdin isteklerinin dikkate al\u0131nd\u0131\u011f\u0131 ve her ferdin kendi tercihlerinde etkin oldu\u011fu ortak kararlar\u0131n bir s\u00fcreci olarak tan\u0131mlamaktad\u0131r. Held ve Barber gibi bir\u00e7ok ba\u015fka yazarlar ise, dar anlamda politik bir demokrasi fenomeninden \u00f6te sosyal bir demokrasi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcne destek verdiler. Bu tan\u0131mlar, \u00e7o\u011funluk ve az\u0131nl\u0131k haklar\u0131ndan neyin kastedildi\u011fi, karar verme ve kat\u0131l\u0131mc\u0131l\u0131\u011f\u0131n ne anlama geldi\u011fi gibi kompleks meselelerin anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131 kolayla\u015ft\u0131r\u0131r.\u201d (Levin, Ben, Okulda Demokrasi, )<\/p>\n

<\/a><\/p>\n

Asl\u0131nda, 20. y\u00fczy\u0131l\u0131n sonlar\u0131nda ortaya konmu\u015f bu tan\u0131mlar\u0131, ayn\u0131 y\u00fczy\u0131l\u0131n ba\u015f\u0131nda Bedi\u00fczzaman\u2019\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fcmledi\u011fi, M\u00fcnazarat isimli eserinde g\u00f6zlenmektedir. Demokrasinin bir hayat tarz\u0131 oldu\u011fu ve hayat tarz\u0131n\u0131n anlat\u0131mdan ziyade ya\u015fanarak ve ya\u015fat\u0131larak \u00f6\u011fretilebilece\u011fi bu eserde ortaya konmaktad\u0131r. Eserin en ba\u015fta gelen farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131 bir e\u011fitim y\u00f6ntemi olan soru-cevap tarz\u0131n\u0131n tercih edilmesidir. Bunu Bedi\u00fczzaman \u015f\u00f6yle izah eder: \u201c..K\u00fcrtlerin tabiat-\u0131 me\u015frutiyetperveranelerine binaen, dersi m\u00fcnazara ve m\u00fcnaka\u015fa suretinde okuyorlar. Onun i\u00e7indir ki, medreseleri k\u00fc\u00e7\u00fck bir meclis-i mebusan-\u0131 ilmiyeyi and\u0131r\u0131yor. \u0130\u015fte, ta\u2019mimen lil-faide, suallerini cevaplar\u0131mla musafaha ettirerek \u015fu kitab\u0131 yazd\u0131m, ta birbirine muavenette bulunsun. Hem de g\u00f6rmedi\u011fim Ekrat ve emsaline \u015fu kitap, bana bilvek\u00e2le onlarla konu\u015farak cevap versin; hem de lisanlar\u0131 kalplerine terc\u00fcmanl\u0131k edemeyenlere bedelen sual etsin. Elhas\u0131l, \u015fu kitap, taraf\u0131mdan cevap, onlar\u0131n canibinden sual etmek vazifesiyle m\u00fckelleftir.\u201d (M\u00fcnazarat)<\/strong><\/p>\n

Burada me\u015frutiyetin soru ve cevap \u015feklinde ders verilmesi dikkat \u00e7ekicidir. Me\u015frutiyetin g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ifade edili\u015f \u015feklini demokrasi olarak ele al\u0131rsak, demokrat bir toplumun sorgulay\u0131c\u0131 olmas\u0131 gerekti\u011fi bizzat b\u00f6yle bir uygulama ile ortaya konmaktad\u0131r. Toplum sorgulamal\u0131, muhataplar cevapland\u0131rmal\u0131d\u0131r. Demokrat ki\u015filik yap\u0131s\u0131, sorgulayan ki\u015filik yap\u0131s\u0131d\u0131r; demokrat konu\u015fmac\u0131 ya da idareci sorulara cevap verme ve muhatab\u0131n\u0131 ikna etme mecburiyetini hissetmelidirler. Yine, bu b\u00f6l\u00fcmde ge\u00e7en \u201ci\u015fte te\u015fhis-i maraz i\u00e7in miftah-\u0131 kelam\u0131 onlara verdim\u201d<\/strong> c\u00fcmlesi \u00e7ok ilgin\u00e7tir. \u00d6zellikle psikiyatrik muayenede \u00f6nemli kabul edilen bir yakla\u015f\u0131m \u015feklidir. Hastan\u0131n problemini anlayabilmek ve do\u011fru te\u015fhis koyabilmek i\u00e7in a\u00e7\u0131k u\u00e7lu sorular sorulmal\u0131 ve hasta sorularla y\u00f6nlendirilmemelidir. Ancak bu \u015fekilde hasta kendi aleminin kap\u0131lar\u0131n\u0131 size a\u00e7abilir. Bu durumda c\u00fcmleler, mimikler, tav\u0131rlar adeta bir anahtar gibidir. Bu da idareciler veya sorumlular a\u00e7\u0131s\u0131ndan demokratik anlay\u0131\u015f\u0131n kar\u015f\u0131 taraf\u0131n kendini h\u00fcr ve serbest ifade etmesine izin vermek, y\u00f6nlendirici olmamak \u015feklinde bir yol izlemesi gerekti\u011fini ortaya koymaktad\u0131r. Hemen takip eden c\u00fcmlede bu durum daha net ifade edilmektedir. \u201cEy ehl-i hamiyet, anlay\u0131n\u0131z! K\u00fcrt ve emsali, fikren me\u015frutiyetperver olmu\u015f ve oluyorlar. Lakin, baz\u0131 memurun fiilen me\u015frutiyetperver olmas\u0131 m\u00fc\u015fk\u00fcld\u00fcr. Halbuki, ak\u0131llar\u0131 g\u00f6zlerinde olan avama ders veren fiildir.\u201d (M\u00fcnazarat)<\/strong><\/p>\n

Yani demokrasi ya\u015fanan bir olgudur. Ailede, okulda, i\u015f yerinde, \u00fclkede ve d\u00fcnyada… insanla alakal\u0131 her ortamda ya\u015fanmal\u0131d\u0131r. Yine me\u015frutiyet dersinin me\u015frutiyet prensipleri ile verilmesi gerekti\u011fini, yani demokrasinin ya\u015fanarak \u00f6\u011frenilebilece\u011fini M\u00fcnazarat\u2019ta adeta g\u00fcn\u00fcm\u00fcz toplumunun kontrols\u00fcz, organize olmam\u0131\u015f, tek tek \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in g\u00fcr\u00fclt\u00fcye d\u00f6n\u00fc\u015fen sorgulama \u015feklini ifade eden \u015fu b\u00f6l\u00fcmden sonraki ifadelerde buluyoruz:<\/p>\n

\u201cSual: \u0130stibdat nedir? Me\u015frutiyet nedir?<\/strong><\/p>\n

\u201cDi\u011feri: Ermeniler a\u011fa oldular. Biz sefil kald\u0131k.<\/strong><\/p>\n

\u201cBa\u015fkas\u0131: Dinimize zarar yok mu?<\/strong><\/p>\n

\u201cDaha ba\u015fkas\u0131: J\u00f6n T\u00fcrkler \u015f\u00f6yledirler, b\u00f6yledirler, bizi de zarardide edecekler?<\/strong><\/p>\n

\u201cDi\u011feri: Gayrim\u00fcslim, nas\u0131l asker olacak? ila ahir…\u201d (M\u00fcnazarat)<\/strong><\/p>\n

Farkl\u0131 endi\u015feler, farkl\u0131 beklentiler ve bunlar\u0131n organize olmam\u0131\u015f, netle\u015fmemi\u015f ve birbirine kar\u0131\u015f\u0131r tarzda dile getirilmesi, geli\u015fmemi\u015f toplumlar\u0131n belki de en temel problemi. Bu durumun \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fc de yine bir hayat tarz\u0131 ya da g\u00fcnl\u00fck uygulama \u015feklinde \u015f\u00f6yle ders verilmektedir:<\/p>\n

\u201cCevap: Yahu, \u015fu g\u00fcr\u00fclt\u00fcl\u00fc, karma kar\u0131\u015f\u0131k sizin gibi intizams\u0131z suallerinize nas\u0131l cevap verece\u011fim?\u2019<\/strong><\/p>\n

\u201cSual: Kaide: suali sen g\u00f6ster?<\/strong><\/p>\n

\u201cCevap: Me\u015frutiyet kanunuyla sual ediniz. Yani i\u00e7inizden bir iki zekiadam\u0131 intihap ediniz, ta size vekil olarak m\u00fc\u015fteri olup sual etsin. Siz de dinleyiniz.\u201d (M\u00fcnazarat)<\/strong><\/p>\n

Y\u00f6netilenler, himaye edilenler ve y\u00f6nlendirilenler a\u00e7\u0131s\u0131ndan kat\u0131l\u0131mc\u0131l\u0131k, sorumluluk duygusu, sa\u011flam ki\u015filik yap\u0131s\u0131 \u00f6nem kazanmakta; y\u00f6netenler, himaye edenler ve y\u00f6nlendirenler a\u00e7\u0131s\u0131ndan tek tek fertlerin ve sonu\u00e7ta toplumun fikirlerine \u00f6nem verme, kendini toplumun \u00fcst\u00fcnde g\u00f6rmeme, bulundu\u011fu makam\u0131 bir hizmet yeri olarak g\u00f6rme, muhataplar\u0131n\u0131 anlamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131p, onlar\u0131 ikna y\u00f6ntemiyle y\u00f6nlendirme gibi hasletler \u00f6nplana \u00e7\u0131kmaktad\u0131r.<\/p>\n

Ancak g\u00fcnl\u00fck ya\u015fant\u0131da durumun biraz farkl\u0131 oldu\u011fu, insanlar\u0131n ya kurt ya da koyun olduklar\u0131 Erich Fromm taraf\u0131ndan ifade edilmektedir: \u201cKurtlar \u00f6ld\u00fcrmek, koyunlar birisinin pe\u015finden gitmek istiyorlar, cinayet i\u015fletiyor, insan bo\u011fazlat\u0131yorlar; koyunlar da ho\u015fland\u0131klar\u0131ndan de\u011fil, yaln\u0131zca birisinin pe\u015finden gitmek istedikleri i\u00e7in boyun e\u011fiyorlar buna. Gene de katiller, yapt\u0131klar\u0131n\u0131n soylu bir \u015fey oldu\u011funu kan\u0131tlamak i\u00e7in masallar uydurmak zorunda kal\u0131yorlar. Koyunlar\u0131n \u00e7o\u011funun kendileri gibi davranmalar\u0131n\u0131 sa\u011flamak i\u00e7in kurtlar, \u00f6zg\u00fcrl\u00fcklerinin tehdit edildi\u011fini, s\u00fcng\u00fclenen \u00e7ocuklar\u0131n, \u0131rzlar\u0131na ge\u00e7ilen kad\u0131nlar\u0131n, \u00e7i\u011fnenen onurlar\u0131n \u00f6c\u00fcn\u00fc ald\u0131klar\u0131n\u0131 s\u00f6yl\u00fcyorlar. Yan\u0131t akla uygun g\u00f6r\u00fcn\u00fcyor, gene de baz\u0131 ku\u015fkular var. Bu yan\u0131tla iki ayr\u0131 insan \u0131rk\u0131n\u0131n -kurtlar\u0131n ve koyunlar\u0131n- bulundu\u011fu mu s\u00f6ylenmek isteniyor? Dahas\u0131, yarat\u0131l\u0131\u015ftan \u00f6yle olmad\u0131klar\u0131na g\u00f6re, nas\u0131l oluyor da koyunlar, \u015fiddet kendilerine kutsal bir g\u00f6rev olarak da sunulsa, kurtlar gibi davranmaya raz\u0131 edilebiliyorlar. Kurtlar ve koyunlarla ilgili varsay\u0131m\u0131m\u0131z akla yatk\u0131n de\u011fildir; bu durumda kurtlar\u0131n, insan yarad\u0131l\u0131\u015f\u0131n\u0131n temel niteli\u011fini g\u00f6sterdi\u011fi, do\u011fru olmas\u0131n sak\u0131n? B\u00fct\u00fcn bunlardan sonra, bu iki yanl\u0131 olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fcyle yanl\u0131\u015f oldu\u011funu da d\u00fc\u015f\u00fcnebiliriz. Belki insan hem kurttur, hem koyun ya da ne kurttur, ne de koyun\u201d (Fromm, Erich, Sevginin ve \u015eiddetin Kayna\u011f\u0131<\/p>\n

Deveye: \u201c\u0130ni\u015fi mi seversin, yoku\u015fu mu?\u201d diye soruldu\u011funda: \u201cBunun d\u00fcz\u00fc yok mu?\u201d demi\u015f. \u0130nsan\u0131n kurt mu, kuzu mu oldu\u011fu konusu da buna benzer bir \u015fey olmal\u0131. Evet, insanl\u0131\u011f\u0131n da bir d\u00fcz\u00fc olmal\u0131, bu da \u201cvasat\u201d olsa gerek.<\/p>\n

\u201c\u0130nsandaki kuvvelere \u015feriat\u00e7a bir had ve nihayet tayin edilmi\u015f ise de, f\u0131traten tayin edilmemi\u015f oldu\u011fundan bu kuvvelerin her birisi, \u2018tefrit\u2019, \u2018ifrat\u2019, \u2018vasat\u2019 nam\u0131yla \u00fc\u00e7 mertebeye ayr\u0131l\u0131rlar.\u201d (Nursi, Bedi\u00fczzaman Said, \u0130\u015farat\u00fc\u2019l-\u0130\u2019caz<\/strong>)<\/p>\n

\u201cVasattan ifrat ve tefrit b\u00f6lgelerine ge\u00e7ildik\u00e7e kurtlar ve kuzulara rastlan\u0131r. Burada dikkatimizi \u00e7eken \u00f6nemli bir nokta insandaki kuvvelere \u015feriat\u00e7a bir nihayet tayin edilmemi\u015f olmas\u0131d\u0131r. Yani her insan potansiyel bir kurt ya da potansiyel bir kuzudur. Bu potansiyel \u00f6zelliklerinin ne kurt ne kuzu ya da insan \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kabilmesi i\u00e7in hadleri ve nihayetleri belirleyici \u015feriat \u00f6n plana \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Bu noktada \u2018\u015feriat\u2019 kavram\u0131n\u0131 genelle\u015ftirip insanl\u0131\u011f\u0131n genel olarak sahiplendi\u011fi ahl\u00e2k\u00ee de\u011ferleri, toplumda k\u00fclt\u00fcr ve \u00e7evresel fakt\u00f6rlerin ortaya \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 \u00f6rf, adet gibi unsurlar\u0131 da i\u00e7ine dahil edebiliriz.\u201d (Yalman, Hakan, Cumhuriyet \u0130nsan\u0131, K\u00f6pr\u00fc, G\u00fcz\/1998, No: 64, s. 35) Belki, bunlara hukuk kurallar\u0131n\u0131 da eklememiz laz\u0131m. B\u00fct\u00fcn bu kurallar\u0131n toplam\u0131ndan ortaya \u00e7\u0131kan sonu\u00e7, s\u0131n\u0131rs\u0131z arzular ve meyiller i\u00e7inde kuvve-i \u015feheviye, kuvve-i gadabiye ve kuvve-i akliyenin \u00a0vasat\u0131n\u0131 ortalar\u0131ndan ge\u00e7en bir yol belirleyecektir. Bu do\u011frultuda giden yolda, kurt ve koyun ki\u015filikli insanlar de\u011fil, vasatta ve istikamette giden; kimseyi ezmeyen, ancak kendini de kimseye ezdirmeyen sa\u011flam ki\u015filikli fertler ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Bunun temel \u015fart\u0131 ise kendinden emin ve ayn\u0131 zamanda kendini tan\u0131yan bireylerin toplumu olu\u015fturmas\u0131d\u0131r. Kendinden eminlik, kendine mana-i harfi ile bakmaktan kaynaklanacak, bu bak\u0131\u015f\u0131n sonucunda kendinin zannetti\u011fi g\u00fc\u00e7, kuvvet ve ilim gibi \u015feylerin as\u0131l kayna\u011f\u0131n\u0131n ilahi oldu\u011funu g\u00f6rmekle, sahip olduklar\u0131na Allah nam\u0131na sahiplenecek ve ba\u015fkalar\u0131na bask\u0131 unsuru olarak kullanmayacakt\u0131r. Ba\u015fkalar\u0131nda g\u00f6zledi\u011fi g\u00fc\u00e7, iktidar ve idareyi de ayn\u0131 bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 ile de\u011ferlendirece\u011fi i\u00e7in bunlar\u0131n alt\u0131nda ezilmeyecek ve haks\u0131zl\u0131klara boyun e\u011fmeyip, hukukunu muhafaza i\u00e7in can\u0131n\u0131 dahi feda edebilecektir. Bu psikolojik yap\u0131 \u00fczerindeki sa\u011flam ki\u015fili\u011fin manevi temellerini Bedi\u00fczzaman, \u201chamiyet-i milliyenin mi, yoksa hamiyet-i \u0130slamiyenin mi daha gerekli oldu\u011fu\u201d<\/strong> sorusuna verdi\u011fi cevapta \u015f\u00f6yle ifade eder: \u201cBirden, \u015fimendiferimiz t\u00fcnelden \u00e7\u0131kt\u0131. Biz de ba\u015f\u0131m\u0131z\u0131 \u00e7\u0131kard\u0131k, pencereden bakt\u0131k. Alt\u0131 ya\u015f\u0131na girmemi\u015f bir \u00e7ocu\u011fu, \u015fimendiferin tam ge\u00e7ece\u011fi yolun yan\u0131nda durmu\u015f g\u00f6rd\u00fck. O iki muallim arkada\u015flar\u0131ma dedim: \u0130\u015fte bu \u00e7ocuk lisan-\u0131 haliyle sualimize tam cevap veriyor. Benim bedelime o masum \u00e7ocuk, bu seyyar medresemizde \u00fcstad\u0131m\u0131z olsun. \u0130\u015fte lisan-\u0131 hali bu gelecek hakikati der:<\/strong><\/p>\n

\u201cBak\u0131n\u0131z, bu dabbet\u00fc\u2019l-arz, deh\u015fetli h\u00fccum ve g\u00fcr\u00fclt\u00fcs\u00fc ve ba\u011f\u0131rmas\u0131yla ve t\u00fcnel deli\u011finden \u00e7\u0131k\u0131p h\u00fccum etti\u011fi dakikada, ge\u00e7ece\u011fi yolda bir metre yak\u0131nl\u0131kta o \u00e7ocuk duruyor. O dabbet\u00fc\u2019l-arz tehdidiyle ve h\u00fccumunun tahakk\u00fcm\u00fcyle ba\u011f\u0131rarak tehdit ediyor. \u2018Bana rast gelenlerin vay haline!\u2019 dedi\u011fi halde, o masum yolunda duruyor. M\u00fckemmel bir h\u00fcrriyet ve harika bir cesaret ve kahramanl\u0131kla be\u015f para onun tehdidine ehemmiyet vermiyor. Bu dabbet\u00fc\u2019l-arz\u0131n h\u00fccumunu istihfaf ediyor ve kahramanl\u0131\u011f\u0131yla diyor: \u2018Ey \u015fimendifer! Sen ra\u2019d ve g\u00f6k g\u00fcr\u00fclt\u00fcs\u00fc gibi ba\u011f\u0131rmanla beni korkutamazs\u0131n.\u2019\u201d (Nursi, Bedi\u00fczzaman Said, Hutbe-i \u015eamiye)<\/strong><\/p>\n

Burada e\u011fitim ve demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan \u00e7ok \u00f6nemli bir nokta ortaya konmaktad\u0131r. Demokrasi, h\u00fcr insanlar\u0131n ya\u015fayabilece\u011fi bir sistemdir. H\u00fcrriyetin en temel ba\u015flang\u0131\u00e7 yeri ise \u201cben\u201d ve \u201ctabiat\u201d ya da \u201cvarl\u0131klar\u201d<\/strong>d\u0131r. Varl\u0131klar\u0131n ya da benliklerin \u015feriat-\u0131 f\u0131triye do\u011frultusunda ve ilahi kontrolle hareket ettiklerini bilen bir fert onlarla ilgili farkl\u0131 korkulara ve endi\u015felere kap\u0131lmayacak ve bunlar\u0131n esiri olmayacakt\u0131r. \u00d6rnekteki \u00e7ocu\u011fun raylar\u0131n \u00fcst\u00fcne \u00e7\u0131kmamas\u0131 gerekti\u011fi gibi, varl\u0131\u011f\u0131n i\u015fleyi\u015f mekanizmalar\u0131na uygun hareket eden, bir anlamda fiili dualar\u0131n\u0131 yerine getiren, ancak her \u015feyin kontrol alt\u0131da oldu\u011funu bilen bir fert, kendini Yarat\u0131c\u0131 d\u0131\u015f\u0131ndaki unsurlara kar\u015f\u0131 tam bir serbestiyet ve m\u00fckemmel bir h\u00fcrriyet i\u00e7inde hissedecektir. Ki\u015filikli olman\u0131n, hukukunu muhafazan\u0131n, diktat\u00f6rler ve otoriteler kar\u015f\u0131s\u0131nda ezilmemenin, hukuku \u00fcst\u00fcn tutman\u0131n en temel \u015fart\u0131 da bu olmal\u0131d\u0131r. Bu anlay\u0131\u015ftaki fertlerin olu\u015fturdu\u011fu topluluklarda kuzulara ve kurtlara rastlanmayacakt\u0131r. Bu ise, ger\u00e7ek demokrasinin sars\u0131lmaz temeller \u00fczerine oturtulabilmesinin, e\u011fitimin manevi temelleri ile \u00e7ok yak\u0131ndan alakadar oldu\u011funu ortaya koyar. Sultan-\u0131 K\u00e2inat\u2019a kul olmak, masivas\u0131na ya da onun d\u0131\u015f\u0131ndakilere kar\u015f\u0131 tam bir serbestiyet kazanmak zulm\u00fcn topu, g\u00fcllesi, kal\u2019as\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131nda sinmeyen, ezilmeyen, e\u011filmeyen bir h\u00fcrriyetle sa\u011flan\u0131r.<\/p>\n

M\u00fcsl\u00fcman kimli\u011finin demokrasi ile en \u00e7ok uyumlu oldu\u011fu noktalardan biri buras\u0131 olmal\u0131d\u0131r. \u015eah\u0131slar\u0131n ilmi ya da siyasi otoritesi kar\u015f\u0131s\u0131nda e\u011filmeyen Kur\u2019an\u2019\u0131n temel de\u011ferleri olan hak ve adalet ile olu\u015fan varl\u0131k alg\u0131s\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde herkese ve her \u015feye de\u011fer verdi\u011fi gibi i\u00e7 d\u00fcnyas\u0131nda korkulacak otoriteler ve \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fcz kutsiyetler atfetmeyen bir noktada durmak da bu kimli\u011fin \u00f6nemli bir \u00f6zelli\u011fidir. Hakiki ya da tahkiki iman, meselenin merkez noktas\u0131n\u0131 olu\u015fturmaktad\u0131r. K\u00e2inata meydan okuyabilecek bir ruh halini hakiki imanla -\u00f6rnekteki \u00e7ocuk misali- kazanan bir insan boyun e\u011fmeyen, boyun e\u011fdirmeyen ve tahakk\u00fcm etmeyen insan olacakt\u0131r. Bu konuyu daha \u00f6nce \u201cCumhuriyet \u0130nsan\u0131\u201d (Yalman, Hakan, Cumhuriyet \u0130nsan\u0131, K\u00f6pr\u00fc, G\u00fcz\/1998, No: 64) isimli makalemizde, yine trenin yan\u0131nda korkmadan duran \u00e7ocuk misalinden hareketle \u015f\u00f6yle \u00f6zetlemi\u015ftik:<\/p>\n

Bu misalde imanla gelen bar\u0131\u015f\u0131n, bu durumun sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 \u00e7evre, toplum ve varl\u0131klarla bar\u0131\u015f\u0131kl\u0131k halinin ve Do\u011fan C\u00fccelo\u011flu\u2019nun deyimiyle \u201cBiz Bilinci\u201dnin m\u00fc\u015fahhas bir \u015fekilde g\u00f6z\u00fcm\u00fcz \u00f6n\u00fcne kondu\u011funa tan\u0131k oluyoruz. En k\u00fc\u00e7\u00fck zerreden kuyruklu y\u0131ld\u0131zlara kadar b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar\u0131n kendilerine tayin edilen yolda ve kendileri ile ilgili kanunlar \u00e7er\u00e7evesinde hareket etti\u011fini bilen insan, karanl\u0131kta ak\u0131l fenerinin verdi\u011fi \u0131\u015f\u0131kla canavarlar, hayaletler ill\u00fczyonundan iman \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 ile kurtuluyor ve hepsi kendi yarar\u0131na olan e\u015fyalarla dolu bir odada bulundu\u011funu anl\u0131yor. Ruh ve beden sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in gerekli olan bu kendi ve \u00e7evresi ile bar\u0131\u015f\u0131kl\u0131k hali bilmenin ve inanc\u0131n sonucu olarak ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Demir yolunun hemen yan\u0131 ba\u015f\u0131nda durup \u00fczerine do\u011fru gelen trenden korkmayan \u00e7ocuk, onun ray\u0131nda gidece\u011fini bilmekte ve buna teredd\u00fcts\u00fcz inanmaktad\u0131r. Kendisine, \u00e7evresine ve topluma, daha da \u00f6tesi k\u00e2inattaki bu i\u015fleyi\u015fe inanc\u0131n eksikli\u011fi \u201ckurtlar ve kuzular\u201d do\u011furmaktad\u0131r. Lem\u2019alar adl\u0131 eserinin 17. Lem\u2019as\u0131nda Bedi\u00fczzaman Said Nurs\u00ee insanlar\u0131 Avrupa fen ve medeniyeti ad\u0131 alt\u0131nda dal\u00e2let ve sefahete s\u00fcr\u00fckleyen anlay\u0131\u015f ile ideal manada olmas\u0131 gereken ancak, numuneleri pek fazla olmayan \u0130sl\u00e2m ve Kur\u2019an \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda olu\u015fan medeniyetin mukayesesini yaparken \u201ckurtlar ve kuzular\u201d toplulu\u011funun \u201ck\u00fcf\u00fcr ve k\u00fcfran\u0131 da\u011f\u0131t\u0131p ne\u015freden bedbaht ruh\u201d\u2019un bir mahsul\u00fc oldu\u011funu ortaya koyuyor; \u201cSenin karanl\u0131kl\u0131 deh\u00e2n, nev-i be\u015ferin g\u00fcnd\u00fcz\u00fcn\u00fc geceye kalbetmi\u015f. Yaln\u0131z o s\u0131k\u0131nt\u0131l\u0131, zul\u00fcml\u00fc ve zulmetli geceye \u0131s\u0131nd\u0131rmak i\u00e7in, yalanc\u0131 muvakkat lambalarla tenvir ettin. O lambalar s\u00fcrur ile be\u015ferin y\u00fcz\u00fcne tebess\u00fcm etmiyorlar. Belki be\u015ferin a\u011flanacak ac\u0131 hallerindeki ebleh\u00e2ne g\u00fclmesine o \u0131\u015f\u0131klar m\u00fcstehziy\u00e2ne g\u00fcl\u00fcp e\u011fleniyor.<\/p>\n

\u201cHer bir zihayat, senin \u015fakirtlerin nazar\u0131nda, z\u00e2limlerin h\u00fccumuna m\u00e2ruz, miskin birer musibetzededirler. D\u00fcnya bir m\u00e2temhane-i umumiyedir. D\u00fcnyadaki sad\u00e2lar \u00f6l\u00fcmlerden, elemlerden gelen vaveylalard\u0131r. Senden tam ders alan \u015fakirdin, bir firavun olur. Fakat en hasis \u015feye ibadet eden ve menfaat g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc her \u015feyi kendine Rab telakki eden bir firavun-u zelildir. Hem senin \u015fakirdin m\u00fctemerriddir. Fakat bir lezzeti i\u00e7in nihayet zilleti kabul eden miskin bir m\u00fctemerriddir. Hasis bir menfaat i\u00e7in \u015feytan\u0131n aya\u011f\u0131n\u0131 \u00f6per derecede al\u00e7akl\u0131k g\u00f6sterir. Hem cebbard\u0131r. Fakat kalbinde bir nokta-i istinad bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in, zat\u0131nda gayet \u00e2ciz bir cebbar-\u0131 hodf\u00fcru\u015ftur. O \u015fakirdin gaye-i himmeti heves\u00e2t-\u0131 nefsaniyeyi tatmin ve hamiyet ve fedak\u00e2rl\u0131k perdesi alt\u0131nda kendi menfaat-i nefsini arayan ve h\u0131rs ve gururunu teskin etmeye \u00e7al\u0131\u015fan bir dessast\u0131r. Nefsinden ba\u015fka ciddi olarak hi\u00e7bir \u015feyi sevmiyor; her \u015feyi nefsine feda ediyor. (Do\u011fan C\u00fccelo\u011flu\u2019nun Ben Sen Bilinci \u015feklinde tarif etti\u011fi durum bu olsa gerek.)<\/p>\n

\u201cAmma Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131n halis ve tam \u015fakirdi ise bir abddir. Fakat \u00e2zam-\u0131 mahlukata kar\u015f\u0131 da ubudiyete tenezz\u00fcl etmez ve Cennet gibi en b\u00fcy\u00fck ve \u00e2zam bir menfaati gaye-yi ubudiyet yapmaz bir abd-i azizdir. Hem halim selimdir. Fakat F\u00e2t\u0131r-\u0131 Z\u00fclcel\u00e2linden ba\u015fkas\u0131na izni ve emri olmadan tezell\u00fcle tenezz\u00fcl etmez bir halim-i \u00e2lihimmettir. Hem fakirdir. Fakat onun M\u00e2lik-i Kerimi ona ileride iddihar etti\u011fi m\u00fck\u00e2fat ile bir fakir-i m\u00fcsta\u011fnidir. Hem zaiftir. Fakat kudreti nihayetsiz olan Seyyidinin kuvvetine istinad eden bir zaif-i kavidir ki, Kur\u2019\u00e2n hakiki bir \u015fakirdine Cennet-i ebediyeyi gaye-i maksat yapt\u0131rmad\u0131\u011f\u0131 halde, bu zail, fani d\u00fcnyay\u0131 ona gaye-i maksat hi\u00e7 yapar m\u0131? \u0130\u015fte iki \u015fakirdin himmetlerinin ne derece birbirinden farkl\u0131 oldu\u011funu anla!\u201d<\/p>\n

Bu ikinci paragraftaki tarif bir anlamda cumhuriyet insan\u0131n\u0131n ve faz\u0131l cumhuru te\u015fkil edecek bireylerin tarifidir. Allah\u2019a kul olmadan h\u00fcr olmak m\u00fcmk\u00fcn olmayaca\u011f\u0131na ve en alt d\u00fczeyde sebeplerin esiri olmaktan kurtulunamayaca\u011f\u0131na g\u00f6re ger\u00e7ek anlamda fazilet olan h\u00fcrriyet b\u00fct\u00fcn varl\u0131klara ve her sebebe h\u00fckm\u00fc ge\u00e7en Zat\u2019a kulluktur. Bu kul; paran\u0131n, makam\u0131n, \u015f\u00f6hretin, benli\u011finin ve korkunun esiri olmayacakt\u0131r. \u201cKim var?\u201d denildi\u011finde sa\u011f\u0131na soluna bakmayacak kadar kendine g\u00fcvenli ve kendi ile bar\u0131\u015f\u0131k, haks\u0131zl\u0131k kar\u015f\u0131s\u0131nda susman\u0131n \u201cdilsiz \u015feytanl\u0131k\u201d oldu\u011funun idrakinde, padi\u015fah da olsa Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc alt\u0131na girmedi\u011finde hain olaca\u011f\u0131n\u0131n \u015fuurunda olacak bir insan. Bu insan rejimin \u015fekli ne olursa olsun, hangi \u015fartlar alt\u0131nda bulunursa bulunsun en az\u0131ndan halifesi oldu\u011fu i\u00e7 aleminde, ailesinde ve yak\u0131n \u00e7evresinde cumhuriyetin ve demokrasinin hedefledi\u011fi faziletleri ya\u015fayacak, ya\u015fatacak en az\u0131ndan ya\u015fanmas\u0131ndan rahats\u0131z olmayacakt\u0131r. Bu anlamda imana yap\u0131lan hizmet cumhuriyete yap\u0131lan hizmettir. Ancak b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar\u0131, atomlar\u0131 ve galaksileri tasarrufu alt\u0131nda bulunduran, amirlerin, hakimlerin ve firavunlar\u0131n Terbiye Edicisine, H\u00e2kim\u2019ine k\u00f6le olan insan bunlar\u0131n bask\u0131, zul\u00fcm ve tazyiklerinden kurtulup ger\u00e7ek anlamda h\u00fcr olabilir. Bu insanlar ne kurt, ne kuzu; iffet, \u015fecaat ve hikmetin \u00e7izdi\u011fi do\u011fru yolda ve ikisinin ortas\u0131ndaki insanl\u0131k noktas\u0131ndad\u0131r. Bu insanlar atomlar\u0131 bile \u201cBiz\u201d kavram\u0131 i\u00e7ine dahil edecek kadar geni\u015f bir \u201cBiz Bilinci\u201dne sahiptir. Ancak bu t\u00fcrden insanlar\u0131n te\u015fkil etti\u011fi topluluk \u2018cumhur\u2019 olabilir.<\/p>\n

Sonu\u00e7<\/strong><\/p>\n

Sonu\u00e7ta \u015funu s\u00f6yleyebiliriz; \u015feriat-\u0131 f\u0131triyenin, yani kitab-\u0131 k\u00e2inat verilerinin, ba\u015fka bir ifade ile hakk\u0131n aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7inde, do\u011frunun pe\u015finde olan sosyoloji, siyaset, hukuk, psikoloji gibi bilimlerin ortaya koydu\u011fu h\u00fck\u00fcmlerin \u015feriat-\u0131 kelamiye, yani semavi kitaplar\u0131n verileriyle birlikte ele al\u0131nmas\u0131 ve birlikte de\u011ferlendirilmesi \u015fartt\u0131r. Bu de\u011ferlendirmeler tarafgirlikler, hisler, \u00e7\u0131karlar, k\u0131s\u0131r \u00e7eki\u015fmeler bir tarafa b\u0131rak\u0131larak yap\u0131l\u0131rsa, sosyal ya\u015fant\u0131 \u015fekli ve idare \u015fekli olarak ula\u015f\u0131lacak kesi\u015fim noktas\u0131 demokrasi \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Kur\u2019an\u2019a k\u00e2inat kitab\u0131n\u0131 okuttu\u011funuzda h\u00fcr ya\u015fant\u0131, me\u015fveret ve milletin \u015fahs-\u0131 manevisine h\u00fcrmet gerekti\u011fini i\u015fitirsiniz. Kim bilir? Belki de \u00f6n\u00fcm\u00fczdeki d\u00f6nemde insanl\u0131k bu ortak paydada b\u00fct\u00fcnle\u015fecek ve Kur\u2019an\u2019\u0131n, varl\u0131\u011f\u0131 ayd\u0131nlatacak ve kalpleri \u0131s\u0131tacak \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 demokratikle\u015fme penceresinden girip, insanl\u0131k zemininde geli\u015fecektir.<\/p>\n

Bundan sonraki s\u00fcre\u00e7te M\u00fcsl\u00fcman toplumlara ve M\u00fcsl\u00fcmanla\u015facak d\u00fcnyaya laz\u0131m olan, karizmatik liderlerin zuhuruna zemin haz\u0131rlayan sosyal s\u00fcre\u00e7lerden ziyade, sa\u011fl\u0131kl\u0131 ve sa\u011flam sistemlerin kuruldu\u011fu e\u011fitim modelleri ve sosyal yap\u0131lar olu\u015fturmakt\u0131r. Liderli\u011fin ve karizman\u0131n fertlerden \u00e7ok kurumlar ve \u015fahs-\u0131 manevilerce \u00fcstlenildi\u011fi toplum d\u00fczeni sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir M\u00fcsl\u00fcman toplumun ve ger\u00e7ek M\u00fcsl\u00fcman kimli\u011finin \u015fu as\u0131rda ortaya \u00e7\u0131kabilmesinin temel \u015fart\u0131 haline gelmi\u015f gibidir. Bundan sonraki s\u00fcre\u00e7te etkili hocalar ve karizmatik liderlerin yerine sa\u011flam kurumlar\u0131n her \u015fahs\u0131n karizmas\u0131n\u0131n g\u00fc\u00e7lenmesi M\u00fcsl\u00fcman topluluklar\u0131n \u00f6zellikle de T\u00fcrk toplumunun en sa\u011fl\u0131kl\u0131 \u00e7\u0131k\u0131\u015f yolu olacak gibidir.<\/p>\n

\u00d6zet<\/p>\n

Bir varl\u0131k alg\u0131s\u0131 ve bir ya\u015fam bi\u00e7imi olu\u015fturan dinler ferdi ve sosyal hayat\u0131 derinden etkileyen yap\u0131lard\u0131r. Demokrasinin son y\u0131llarda bir y\u00f6netim \u015fekli olmaktan \u00e7ok, bir hayat tarz\u0131 olarak alg\u0131lanmaya ba\u015flanmas\u0131 din ve demokrasi aras\u0131ndaki ili\u015fkiyi tekrar g\u00fcndeme getirdi. \u0130slami olup, olmad\u0131\u011f\u0131 konusunda bug\u00fcne kadar hakk\u0131nda pek \u00e7ok tart\u0131\u015fmalar yap\u0131lan demokrasi, asl\u0131nda semavi dinlerin hedeflendi\u011fi insan tipini olu\u015fturmaya y\u00f6nelmi\u015f bir rejim ya da bu fertlerden olu\u015fan bir zeminde ye\u015ferecek bir sistem olarak bug\u00fcn kar\u015f\u0131m\u0131zdad\u0131r. Bu yaz\u0131 buradan hareketle demokrasinin \u0130slam ile kesi\u015fti\u011fi noktalar\u0131 ele almay\u0131 hedeflemekte M\u00fcsl\u00fcman tipinin demokrat kimli\u011fi ile ili\u015fkisini irdelemektedir.<\/p>\n

K\u00f6pr\u00fc Dergisi K\u0131\u015f 2014 125.Say\u0131<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Dinler birer inan\u00e7 sistemi olmakla birlikte \u00e7o\u011funlukla bir varl\u0131k alg\u0131s\u0131 ve bir ya\u015fam bi\u00e7imi olu\u015ftururlar. Bu nedenle ferdi hayat\u0131 ve sosyal hayat\u0131 derinden etkileyen yap\u0131lard\u0131r. Demokrasi de sosyal hayat\u0131n geli\u015fimiyle birlikte art\u0131k bir y\u00f6netim \u015fekli olmaktan \u00e7ok, bir hayat tarz\u0131 olarak alg\u0131lanmaya ba\u015fland\u0131. Daha \u00f6nce ifade etti\u011fi; \u201caraya temsili bir organ koymaks\u0131z\u0131n do\u011frudan halk\u0131n egemenli\u011fine …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":3656,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,410],"tags":[963,849,1320,396,268,217],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3655"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=3655"}],"version-history":[{"count":4,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3655\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":3661,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3655\/revisions\/3661"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/3656"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=3655"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=3655"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=3655"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}