\u0130nsandaki fitne ve bozgunculuk duygusunu Kur\u2019\u00e2n, \u201cyard\u0131mla\u015fma, iyilik ve takva \u00fczerinde olma\u201d kavramlar\u0131n\u0131 kullanarak e\u011fitir. Mesela: \u201c Ey inananlar!.. Bir topluma kar\u015f\u0131 besledi\u011finiz kin, sizi sald\u0131r\u0131ya sevk etmesin, iyilik ve takva \u00fczerinde yard\u0131mla\u015f\u0131n, g\u00fcnah ve d\u00fc\u015fmanl\u0131k \u00fczerinde yard\u0131mla\u015fmay\u0131n, Allah\u2019tan <\/strong>korkun. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah\u2019\u0131n azab\u0131 \u00e7etindir. \u201d (Maide, 5\/2)<\/strong> \u00c2yet-i ker\u00eeme, sadece duyulan bir kinden \u00f6t\u00fcr\u00fc M\u00fcsl\u00fcman toplumun ba\u015fka bir toplulu\u011fa sald\u0131ramayaca\u011f\u0131n\u0131 belirtiyor. Hatta M\u00fcsl\u00fcman toplum, me\u015fru bir m\u00fcdafaada bulundu\u011fu anda dahi kar\u015f\u0131 taraf bar\u0131\u015f\u0131 se\u00e7iyorsa, M\u00fcsl\u00fcman toplumun da bar\u0131\u015f\u0131 se\u00e7mekten ba\u015fka bir \u00e7aresinin olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 \u015fu \u00e2yet dile getiriyor: \u201c E\u011fer onlar bar\u0131\u015fa yana\u015f\u0131rlarsa sen de bar\u0131\u015fa yana\u015f ve Allah\u2019a dayan, \u00e7\u00fcnk\u00fc O, i\u015fitendir, bilendir. \u201d (Enfal, 8\/61)<\/strong> \u0130nsandaki nank\u00f6r karakteri ifade eden ve daha \u00f6nce bahsi ge\u00e7en Hac s\u00fbresindeki 66. \u00e2yet-i ker\u00eemeyi de tek ba\u015f\u0131na de\u011ferlendirmemiz m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah, insanlardaki bu menf\u00ee karakteri m\u00fcspet hale kanalize etmek i\u00e7in daha \u00f6nceden ayn\u0131 s\u00fbrenin 63. \u00e2yet-i ker\u00eemesinde ya\u011fmuru ya\u011fd\u0131ran\u0131n, yery\u00fcz\u00fcnde bitkiyi var edenin kendisi oldu\u011funu beyan ederek \u00e7ok l\u00fctufk\u00e2r oldu\u011funu ifade etmi\u015ftir. Bu l\u00fctuflar\u0131 da g\u00f6remeyenlere 64. \u00e2yet-i ker\u00eemede g\u00f6klerde ve yerde mevcut b\u00fct\u00fcn e\u015fyan\u0131n Allah\u2019\u0131n oldu\u011funu, her \u015feyin kendisine muhta\u00e7 ama kendisinin hi\u00e7bir \u015feye muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu sebeple ger\u00e7ek \u00f6vg\u00fcye lay\u0131k oldu\u011funu ifade etmi\u015ftir. Daha sonraki \u00e2yet-i ker\u00eemede de insanl\u0131\u011fa \u00f6zellikle karada ve denizde sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 imk\u00e2nlar\u0131, dolay\u0131s\u0131yla insanlara olan engin \u015fefkat ve merhametini hat\u0131rlatmaktad\u0131r.<\/p>\n

Sonra ise 66. \u00e2yet-i ker\u00eemede, Allah\u2019\u0131n en b\u00fcy\u00fck l\u00fctfu olan hayata, insan\u0131n \u00f6l\u00fcm ile birlikte, en temel korkusu olan yoklu\u011fa mahk\u00fbm etmeyip, kendisini yeniden kavu\u015fturaca\u011f\u0131 ikinci ve ebed\u00ee hayata i\u015faret etmektedir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00fct\u00fcn bu nimetlere kar\u015f\u0131 insan\u0131n nimetin kadir ve k\u0131ymetini bilir bir tav\u0131r almas\u0131, \u015f\u00fck\u00fcr hisleri ile dolmas\u0131 ve nimetlere kar\u015f\u0131 kadir\u015finas olmas\u0131 istenmektedir. Ancak Allah\u2019\u0131n insano\u011flunun \u015f\u00fckr\u00fcne ihtiyac\u0131 yoktur. \u015e\u00fckreden kendi nefsi lehine \u015f\u00fckretmekte, nank\u00f6rl\u00fck yapan da kendi nefsi aleyhine nank\u00f6rl\u00fck yapmaktad\u0131r. Zul\u00fcm yapmaktan korunabilmesi, z\u00e2lim s\u0131fat\u0131n\u0131 \u00fczerinden atabilmesi i\u00e7in insanlar\u0131n yapmalar\u0131 gerekeni ise Kur\u2019\u00e2n \u015f\u00f6yle a\u00e7\u0131klar: \u201c Allah\u2019\u0131n m\u00fck\u00e2fat\u0131 \u015fu kimseler i\u00e7indir ki; \u0130nan\u0131p Rab\u2019lerine dayan\u0131rlar, B\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan ve \u00e7irkin i\u015flerden ka\u00e7\u0131n\u0131rlar, K\u0131zd\u0131klar\u0131 zaman affederler, Rablerinin \u00e7a\u011fr\u0131s\u0131na gelirler, namaz\u0131 k\u0131larlar, \u0130\u015fleri aralar\u0131ndan dan\u0131\u015fma iledir, Kendilerine verdi\u011fimiz r\u0131z\u0131ktan infak ederler, Ancak bir zul\u00fcm ve sald\u0131r\u0131ya u\u011frad\u0131klar\u0131 zaman kendilerini savunurlar. \u201d (\u015eura, 42\/36-40)<\/strong> A\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc \u00fczere Kur\u2019\u00e2n, yukar\u0131da maddele\u015ftirdi\u011fimiz s\u0131fatlar\u0131 ta\u015f\u0131yanlar i\u00e7in m\u00fck\u00e2fat vaat etmektedir. Ancak zul\u00fcm ve sald\u0131rganl\u0131k s\u0131fat\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yanlara da ceza \u00f6ng\u00f6rmekte ve onlar\u0131n sak\u0131nmalar\u0131n\u0131 ama\u00e7lamaktad\u0131r. Yani Kur\u2019\u00e2n zulme ve zalime asla raz\u0131 ve taraftar de\u011fildir. \u201c Ancak \u015funlar aleyhine yol vard\u0131r ki, insanlara zulmederler ve yery\u00fcz\u00fcnde haks\u0131z yere sald\u0131r\u0131rlar. \u0130\u015fte bunlar k\u0131nan\u0131rlar ve b\u00f6ylelerine ac\u0131 bir azap vard\u0131r. \u201d (\u015eura, 42\/42.)<\/strong> G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi zul\u00fcm ve zalim k\u0131nanmaktad\u0131r, ama zulm\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131na Kur\u2019\u00e2n baz\u0131 m\u00fcspet hareketleri alternatif olarak getirmektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019in genelde zul\u00fcm olarak nitelendirdi\u011fi davran\u0131\u015flar \u015funlard\u0131r: \u2022 Mescidlerde Allah\u2019\u0131n an\u0131lmas\u0131n\u0131n yasaklanmas\u0131,121 \u2022 \u015eahitli\u011fin gizlenmesi,122 \u2022 Allah ad\u0131na yalan uydurulmas\u0131 veya O\u2019nun \u00e2yetlerinin yalanlanmas\u0131<\/em>,123
\n(121 Bkz. Bakara, 2\/114. 122 Bkz. Bakara, 2\/140. 123 Bkz. En\u2019\u00e2m, 6\/21.)<\/p>\n

\u2022 Allah\u2019\u0131n \u00e2yet-i ker\u00eemeleri okundu\u011funda y\u00fcz \u00e7evrilmesi<\/em>.124 Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019in z\u00e2lim karakter kar\u015f\u0131s\u0131nda koydu\u011fu m\u00fcspet karakter ise \u201cmuhsin\u201d olmal\u0131d\u0131r. Bu husus \u015f\u00f6yle belirtilir: \u201c Onlar\u0131n neslinde muhsin de var, a\u00e7\u0131k\u00e7a kendisine zulmeden de. \u201d (Saff\u00e2t, 37\/113)<\/strong> Ayr\u0131ca Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019deki \u015fu \u00e2yet-i ker\u00eeme de konumuz a\u00e7\u0131s\u0131ndan olduk\u00e7a ilgi \u00e7ekicidir: \u201c Sonra Kitab\u2019\u0131 kullar\u0131m\u0131z aras\u0131ndan se\u00e7tiklerimize miras verdik. Onlardan kimi nefsine zulmedendir, kimi orta gidendir, kimi de Allah\u2019\u0131n izniyle hay\u0131rlarda \u00f6ne ge\u00e7endir. \u0130\u015fte b\u00fcy\u00fck l\u00fctuf budur. \u201d (Fat\u0131r, 35\/32)<\/strong> G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi \u00e2yet-i ker\u00eeme, insanlar\u0131 \u201cnefsine zulmeden\u2019, \u201corta giden\u201d ve \u201chay\u0131rlarda \u00f6ne ge\u00e7en\u201d<\/strong> <\/em>diye \u00fc\u00e7 b\u00f6l\u00fcme ay\u0131rmaktad\u0131r. Demek ki \u201czul\u00fcm\u201d<\/strong> kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda insan i\u00e7in iki alternatif g\u00f6r\u00fcnmektedir. Vasat olma ve hay\u0131rlarda yar\u0131\u015fma. Di\u011fer yar\u0131\u015fmalar\u0131n ise \u015fahsiyet bozucu bir yan\u0131 var. Ma\u011flup olundu\u011funda hissedilen stres ve bunal\u0131m gibi duygular \u015fahsiyeti menf\u00ee manada etkiler. Bunun da sebebi bu t\u00fcr yar\u0131\u015flar\u0131n sun\u00ee olmas\u0131d\u0131r. Ama hay\u0131rda yar\u0131\u015f duygusu b\u00f6yle de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019\u00e2n, insanlar\u0131 f\u0131tr\u00ee bir yar\u0131\u015fa y\u00f6nlendiriyor ve karakteri d\u00fczeltici bir fonksiyon meydana getiriyor. Bu durumu basit bir misalle biraz daha a\u00e7mak istiyoruz. Mesel\u00e2, muhta\u00e7 ki\u015fi ya da kurulu\u015flara yard\u0131mda bulunma bir \u201chay\u0131r\u201d ifade eder. Yard\u0131m konusu bir cami yap\u0131m\u0131 i\u00e7inse, sadece bir tu\u011fla sat\u0131n alacak kadar madd\u00ee destekte bulunanla, en b\u00fcy\u00fck yard\u0131m\u0131 yapan ki\u015fi aras\u0131nda \u201cyard\u0131mda bulunmu\u015f olma\u201d duygusu ya da manev\u00ee y\u00f6nden rahatlama hisleri a\u00e7\u0131s\u0131ndan pek b\u00fcy\u00fck bir fark g\u00f6r\u00fclmez. \u0130\u015fte hay\u0131rda yar\u0131\u015fman\u0131n bu \u00f6zelli\u011fi di\u011fer yar\u0131\u015fma \u00e7e\u015fitlerinde g\u00f6r\u00fclmez. Bunun nedenini hemen herkes fark edebilir.(124 Bkz. Kehf, 18\/57.)<\/p>\n

Bir spor yar\u0131\u015fmas\u0131nda birincilerin sevin\u00e7ten, kazanamayanlar\u0131n da \u00fcz\u00fcnt\u00fcden a\u011flad\u0131klar\u0131 \u00e7o\u011fu kez m\u00fc\u015fahede edilen vakalardand\u0131r. S\u00f6z konusu \u00e2yet-i ker\u00eeme ile ilgili Kurtubi\u2019den \u015fu nakilleri yapmakta fayda m\u00fclahaza ediyoruz: \u201cNehhas\u2019a g\u00f6re \u201cnefsine zulmeden\u201dden maksat inan\u00e7s\u0131z ki\u015fidir. \u0130bni Abbas da bu \u00e2yet-i ker\u00eemeye g\u00f6re kurtulan iki k\u0131s\u0131m insand\u0131r diyor. O zaman c\u00fcmlenin Arap\u00e7a takdiri \u015f\u00f6yle olmaktad\u0131r: \u201cKullar\u0131m\u0131zdan bir k\u0131sm\u0131 yani k\u00e2fir olanlar nefislerine zulmedenlerdir.\u201d Hasan\u2019a g\u00f6re ise, bir sonraki \u00e2yette \u201ccennete girerler\u201d c\u00fcmlesinde bulunan zamir, muktesit ve sab\u0131k bi\u2019l-hayr\u00e2t i\u00e7in ge\u00e7erli olup, z\u00e2lim ki\u015fi bu zamire d\u00e2hil olmamaktad\u0131r. \u0130krime, Katade, Dahhak ve Ferr\u00e2\u2019dan gelen bir g\u00f6r\u00fc\u015fte ise muktesid, asi m\u00fcmin; sab\u0131k ise mutlak manada m\u00fcttaki ki\u015fidir.<\/p>\n

Bu \u00e2yet-i ker\u00eeme V\u00e2k\u0131a s\u00fbresindeki \u015fu \u00e2yet-i ker\u00eemelere benzemektedir. \u201c Ve sizler \u00fc\u00e7 s\u0131n\u0131f oldu\u011funuz zaman; sa\u011f\u0131n adamlar\u0131, ne u\u011furlulard\u0131r onlar! Solun adamlar\u0131, ne u\u011fursuzlard\u0131r onlar! Ve o sab\u0131klar, (inan\u00e7ta ve amelde duraksamadan) ileri ge\u00e7enler! \u201d (Vak\u0131a, 56\/7-10) Ayr\u0131ca \u00c2yet-i ker\u00eemede \u201cse\u00e7tiklerimiz\u201d ibaresi var ki zalim ki\u015finin bu z\u00fcmreye d\u00e2hil olmas\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemez. M\u00fccahid, nefsine zulmedeni solun adam\u0131, muktesidi sa\u011f\u0131n adam\u0131, s\u00e2b\u0131k\u0131 da b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131 hay\u0131r konusunda ge\u00e7en ki\u015filer olarak yorumlamaktad\u0131r. Baz\u0131lar\u0131 da \u201ccennete girerler\u201d<\/strong> kelimesindeki zamirin, \u00e2yet-i ker\u00eemede belirtilen z\u00e2limin k\u00e2fir ya da f\u00e2s\u0131k olmamas\u0131 \u015fart\u0131yla b\u00fct\u00fcn \u00fc\u00e7 s\u0131n\u0131fa \u015famil oldu\u011funu belirtmektedirler. Bu takdirde mana \u015f\u00f6yle olmaktad\u0131r: Nefsine kar\u015f\u0131 z\u00e2lim olanlar k\u00fc\u00e7\u00fck ve de\u011feri az amelde bulunanlard\u0131r. Muktesid ise d\u00fcnya ve ahirete hakk\u0131n\u0131 verendir. \u00dcs\u00e2me b. Zeyd, Hz. Peygamberin bu \u00e2yet-i ker\u00eemeleri okuduktan sonra \u201chepsi de cennettedir\u201d dedi\u011fini nakleder.<\/p>\n

\u00d6mer b. Hatt\u00e2b da bu \u00e2yet-i ker\u00eemeleri okumu\u015f ve bu \u00e2yet-i ker\u00eemeler konusunda Hz. Peygamberin \u015f\u00f6yle dedi\u011fini nakletmi\u015ftir: \u201cGe\u00e7enlerimiz ge\u00e7mi\u015ftir. Muktesidimiz kurtulmu\u015ftur. Nefsine zulmedenimiz de affolunmu\u015ftur.\u201d<\/em>125 Bu \u00e2yet-i ker\u00eeme ile ilgili olarak \u0130sl\u00e2m bilginlerinin g\u00f6r\u00fc\u015fleri g\u00f6kku\u015fa\u011f\u0131 renkleri gibi \u00e7e\u015fitlidir. Biz b\u00fct\u00fcn bu g\u00f6r\u00fc\u015fleri eserinde s\u0131ralam\u0131\u015f olmas\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan yine Kurtub\u00ee\u2019den nakletmeyi uygun g\u00f6r\u00fcyoruz: \u201c\u0130sl\u00e2m bilginlerinin z\u00e2lim, muktesid ve s\u00e2b\u0131k hakk\u0131ndaki g\u00f6r\u00fc\u015fleri farkl\u0131l\u0131k arz etmektedir. \u00c2yet-i ker\u00eeme her \u015feyden \u00f6nce Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) \u00fcmmeti hakk\u0131ndad\u0131r. Sehl b. Abdillah\u2019a g\u00f6re s\u00e2b\u0131k \u00e2lim; muktesid, m\u00fcteallim; z\u00e2lim ise c\u00e2hildir. Z\u00fcnn\u00fbn-i M\u0131sr\u00ee\u2019ye g\u00f6re z\u00e2lim, Allah\u2019\u0131 sadece dili ile zikreden, muktesid kalbi ile, s\u00e2b\u0131k da O\u2019nu hi\u00e7 unutmayand\u0131r. Ant\u00e2k\u00ee\u2019ye g\u00f6re z\u00e2lim, s\u00e2hib-i ahv\u00e2ldir. \u0130bn At\u00e2\u2019ya g\u00f6re z\u00e2lim, Allah\u2019\u0131 d\u00fcnya i\u00e7in seven, muktesid ukb\u00e2 i\u00e7in seven, s\u00e2b\u0131k da sadece Hakk\u2019\u0131 dileyendir. Ayr\u0131ca \u015f\u00f6yle de denilmi\u015ftir: Z\u00e2lim cehennem korkusuyla, muktesid cennet umuduyla, s\u00e2b\u0131k da s\u0131rf r\u0131z\u00e2s\u0131 i\u00e7in Allah\u2019a ibadette bulunand\u0131r. Bir ba\u015fka g\u00f6r\u00fc\u015fte ise z\u00e2lim, d\u00fcnyada z\u00fchd i\u00e7erisinde ya\u015famaya \u00e7al\u0131\u015fand\u0131r.<\/p>\n

\u00c7\u00fcnk\u00fc z\u00e2hid ki\u015fi z\u00fchd gayretiyle nefsine zulmetmekte dolay\u0131s\u0131yla z\u00e2lim olmaktad\u0131r. Yine, z\u00e2lim bel\u00e2 an\u0131nda s\u0131zlanan, muktesid bel\u00e2lara sabreden, sab\u0131k da belalardan lezzet alan olarak tarif edilmi\u015ftir. Yine, z\u00e2lim, Allah\u2019a gaflet i\u00e7erisinde ve gelenek \u015feklinde ibadet eden, muktesid ise O\u2019na korku ve \u00fcmit i\u00e7erisinde ib\u00e2det eden, s\u00e2b\u0131k da O\u2019na meh\u00e2betinden dolay\u0131 ibadet edendir. Yine, z\u00e2lim, eline mal ge\u00e7ti\u011finde infak etmeyip cimrilik eden, muktesid ise kendisine verildi\u011finde sa\u00e7an, sab\u0131k ise verilmedi\u011fi halde \u015f\u00fck\u00fcr ve \u00eesarda bulunand\u0131r. (125 Kurtubi, a.g.e. , 14\/346.)<\/p>\n

Yine z\u00e2lim, mal\u0131 ile kendini m\u00fcsta\u011fn\u00ee g\u00f6ren, muktesid kendini din\u00ee ile m\u00fcsta\u011fn\u00ee g\u00f6ren, s\u00e2b\u0131k da kendini Rabb\u2019i ile m\u00fcsta\u011fni g\u00f6rendir. Yine z\u00e2lim, Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131 okuyan ama onunla amel etmeyen; muktesid, Kur’an’\u0131 hem okuyup hem de onunla amel eden; sab\u0131k da Kur’an’\u0131 okuyan, onunla amel eden ve bilgilenen ki\u015fidir. S\u00e2b\u0131k mescide m\u00fcezzinin ezan\u0131ndan \u00f6nce giren, muktesid mescide girdi\u011finde ezan okunan, z\u00e2lim ise mescide girdi\u011finde ezan okunmu\u015f olan ki\u015fidir. Baz\u0131 ehl-i ilim ise \u015f\u00f6yle demi\u015flerdir. Sab\u0131k, vakti ve cemaati ka\u00e7\u0131rmayarak iki fazileti birden elde eden; zalim, namazdan gafil olup da hem cemaat\u0131 hem de vakti ka\u00e7\u0131ran ki\u015fidir.<\/p>\n

Yine, zalim nefsini seven, muktesid dinini seven, sab\u0131k da Rabb\u2019ini sevendir. Ai\u015fe rad\u0131yall\u00e2hu anh\u00e2 da diyor ki: S\u00e2b\u0131k, hicretten \u00f6nce M\u00fcsl\u00fcman olan, muktesid hicretten sonra, zalim de ancak k\u0131l\u0131\u00e7 zoruyla M\u00fcsl\u00fcman oland\u0131r.\u201d126 \u0130nsan\u0131n cehalet vasf\u0131 da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de bir\u00e7ok yollarla e\u011fitilir. Bunlardan birisi ilmin ve \u00e2limin y\u00fcce tutulmas\u0131, insanlar\u0131n ilme te\u015fvik edilmesidir. Mesela: \u201c De ki: Hi\u00e7 bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? \u201d (Z\u00fcmer, 39\/9) \u201c Rabbim benim ilmimi art\u0131r de. \u201d (T\u00e2h\u00e2, 20\/114) ve \u201c Yaratan Rabbinin ad\u0131yla oku. O, insan\u0131 bir kan p\u0131ht\u0131s\u0131ndan yaratt\u0131. Oku ve \u00f6\u011fren! \u0130nsana bilmediklerini \u00f6\u011freten ve kalemle yazd\u0131ran Rabb\u2019in Ekrem\u2019dir (en c\u00f6merttir). \u201d (Alak, 96\/1-5)<\/strong> gibi \u00e2yet-i kerimeler ilim ve ona te\u015fvik konusunda Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de \u00e7ok a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde beyan edilen \u00e2yet-i ker\u00eemelerdir. \u00dcstelik Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de insan\u0131 tefekk\u00fcr, teakkul, tedebb\u00fcr ve bunlara m\u00fcteradif manalardaki hasletlere yani ilme ve bilgiye \u00e7a\u011f\u0131ran di\u011fer Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem \u00e2yetleri -ki bunlar\u0131n say\u0131s\u0131 yedi y\u00fcz\u00fc ge\u00e7mektedir- konumuza ba\u015fka bir misal te\u015fkil eder.(126 Kurtubi, a.g.e. , 14\/348-349.)<\/p>\n

Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de dikkati \u00e7ekecek \u00e7o\u011funlukta gelen ve mukayese belirten \u201cse-ve-ye\u201d<\/strong> k\u00f6k\u00fcnden kelimelerin bulundu\u011fu \u00e2yet-i ker\u00eemeler ilmi az\u00eez, cehli de zel\u00eel g\u00f6stermekte, insan\u0131n cehalet karakterini ilim ve bilgi noktas\u0131na kanalize etmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.127<\/em> Mesel\u00e2 \u201c Bil ki, Allah\u2019tan ba\u015fka ilah yoktur. \u201d (Muhammed, 47\/19)<\/strong> \u00e2yet-i ker\u00eemesi bize ilmin s\u00f6z ve fiilden daha \u00f6nce geldi\u011fini ima etmektedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u201cbilme\u201d fonksiyonu \u00f6ne al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r. \u015e\u00fck\u00fcr ise \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc bir ibadettir. \u0130nsan\u0131n nank\u00f6r de\u011fil de \u201c\u015fek\u00fbr\u201d yani \u00e7okca \u015f\u00fckreden ve m\u00fcmin olmas\u0131 bile Allah\u2019\u0131n azab\u0131na b\u00fcy\u00fck bir perdedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de bu husus; \u201c \u015eayet inan\u0131r ve \u015f\u00fckrederseniz Allah size neden azap etsin? \u201d (Nis\u00e2, 4\/147)<\/strong> \u015feklinde belirtilmektedir.<\/p>\n

\u015e\u00fck\u00fcr ise nimetlerin artmas\u0131na sebeptir.128<\/em> \u015e\u00fckreden kendi nefsi i\u00e7in \u015f\u00fckretmi\u015f olmakta, nank\u00f6r olan da sadece kendi aleyhine nank\u00f6rl\u00fck etmi\u015f olmaktad\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah (celle cel\u00e2luh\u00fb), \u015f\u00fckredenin \u015f\u00fckr\u00fcyle, nank\u00f6r\u00fcn de k\u00fcfr\u00fcyle ziyadele\u015fmemekte ya da noksanla\u015fmamaktad\u0131r. O, Kur\u2019\u00e2n ifadesiyle \u201c\u011eaniy\u201d ve \u201cHamid\u201d<\/strong>dir.129<\/em> \u0130brahim peygamber nimetlere kar\u015f\u0131 \u00e7ok\u00e7a \u015f\u00fckreden bir kul oldu\u011fundan dolay\u0131d\u0131r ki Allah taraf\u0131ndan el\u00e7ilik vazifesi verilmi\u015f, do\u011fru yola iletilmi\u015ftir.130<\/em> Kur\u2019\u00e2n, insan\u0131n i\u00e7ine d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f oldu\u011fu zor durum ve s\u0131k\u0131nt\u0131lardan dolay\u0131 \u00fcmitsizli\u011fe d\u00fc\u015fmesini ho\u015f g\u00f6rmemi\u015f, insandaki bu menf\u00ee karakter \u00f6\u011fesini \u201c\u00fcmitli olma\u201d y\u00f6n\u00fcne kanalize ederek e\u011fitmeyi hedeflemi\u015ftir. Mesela Yakup peygamber, o\u011fullar\u0131na \u015f\u00f6yle bir \u00f6\u011fretide bulunuyordu: \u201c Ey o\u011fullar\u0131m! Allah\u2019\u0131n rahmetinden \u00fcmit kesmeyin; zira inan\u00e7s\u0131z toplumdan ba\u015fkas\u0131 Allah\u2019\u0131n rahmetinden \u00fcmit kesmez. \u201d (Yusuf, 12\/87)<\/strong>(127 Bu konudaki \u00e2yet-i ker\u00eemeler i\u00e7in bkz.: Secde, 32\/18; Maide, 5\/100; En\u2019\u00e2m, 6\/50; Rad, 13\/16; Nahl, 16\/76; Fat\u0131r, 35\/19; Z\u00fcmer, 39\/9; \u011e\u00e2fir, 40\/58. 128 Bkz. \u0130brahim, 14\/7. 129 Bkz. Lokman, 31\/12. 130 Bkz. Nahl, 16\/121.)<\/p>\n

Melekler \u0130brahim peygambere bir \u00e7ocu\u011fu olaca\u011f\u0131n\u0131 m\u00fcjdeledikleri zaman o buna \u015fa\u015f\u0131rm\u0131\u015f ve \u201cbana ihtiyarl\u0131k dokunmu\u015fken mi beni m\u00fcjdelediniz\u201d demi\u015f, melekler de; \u201cSana ger\u00e7e\u011fi m\u00fcjdeledik \u00fcmit kesenlerden olma!\u201d demi\u015flerdi. \u0130brahim peygamber de kar\u015f\u0131l\u0131k olarak; \u201c Sap\u0131klardan ba\u015fka kim Rabb\u2019inin rahmetinden \u00fcmit keser. \u201d (Hicr, 15\/53-55)<\/strong> demi\u015fti. Demek ki b\u0131rak\u0131n\u0131z en zor anlar\u0131, vukuu bize imk\u00e2ns\u0131z gibi g\u00f6r\u00fcnen anlarda dahi \u00fcmitli olma ve ye\u2019se d\u00fc\u015fmeme zorunday\u0131z. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k verilen nimetler kar\u015f\u0131s\u0131nda b\u00f6b\u00fcrlenmeme de \u00f6nemli bir \u00f6zelliktir. Kur\u2019\u00e2n, b\u00f6b\u00fcrlenip \u015f\u0131maranlar\u0131n sonunun genelde hel\u00e2ket oldu\u011funu bildirmekte, \u00fcstelik Allah\u2019\u0131n, kurumlu ve b\u00f6b\u00fcrlenen insanlar\u0131 sevmedi\u011fi baz\u0131 \u00e2yet-i ker\u00eemelerde belirtilmektedir.131<\/em><\/p>\n

Karun\u2019a b\u00fcy\u00fck bir zenginlik verilmi\u015fti. O, bu zenginli\u011fine bak\u0131p b\u00f6b\u00fcrlenince kavmi ona: \u201c \u015e\u0131marma, Allah \u015f\u0131maranlar\u0131 sevmez. \u201d (Kasas, 28\/76)<\/strong> demi\u015fti. Ancak o, s\u00fcs\u00fcne ve debdebesine bak\u0131p ma\u011frur oldu. Baz\u0131lar\u0131 da onun ihti\u015fam\u0131na bak\u0131p yerinde olmay\u0131 arzu etmi\u015flerdir. Allah, onu da evini de yere bat\u0131r\u0131nca d\u00fcn onun yerinde olmay\u0131 isteyenler \u201c demek inan\u00e7s\u0131zlar ger\u00e7ekten iflah olmazlar. \u201d (Kasas, 28\/82) deme\u011fe ba\u015flad\u0131lar. Kur\u2019\u00e2n, ahiret yurdunun, yery\u00fcz\u00fcnde b\u00f6b\u00fcrlenmeyenlere verilece\u011fini belirtiyor.132<\/em> \u00d6yleyse Allah\u2019\u0131n rahmetinden \u00fcmit kesmemek ne derece \u00f6nemliyse, verilen nimetler kar\u015f\u0131s\u0131nda da a\u015f\u0131r\u0131 bir \u015fekilde ve as\u0131l vereni unutacak bir tarzda b\u00f6b\u00fcrlenip \u015f\u0131marmamak da o derece \u00f6nem arz etmektedir. Ki\u015fi, her hadisede vasat\u0131 tercih etmeli, ifrat ve tefritten uzak ya\u015famal\u0131d\u0131r. \u0130nsandaki acelecilik vasf\u0131 da sab\u0131rla e\u011fitilir.(131 Bu \u00e2yet-i ker\u00eemeler i\u00e7in bkz.: Nisa, 4\/36; Lokman, 31\/18; Hadid, 57\/23. 132 Bkz. Kasas, 28\/83)<\/p>\n

Kur\u2019\u00e2n Hz. Peygambere ve M\u00fcsl\u00fcmanlara sabr\u0131 tavsiye etmi\u015ftir. \u201c O halde sen de, peygamberlerden azim ve irade sahiplerinin sabrettikleri gibi sabret, onlar i\u00e7in acele etme. \u201d (Rad, 13\/24; M\u00fcminun, 23\/111)<\/strong> \u00e2yet-i ker\u00eemesi, acelecili\u011fin velev din\u00ee duygu ve d\u00fc\u015f\u00fcnceyle meydana gelmi\u015f olmas\u0131n\u0131 dahi ho\u015f g\u00f6rm\u00fcyor. \u0130nsanlara hakikatleri anlatma, duyurma gibi \u00e7ok temiz, masum hareketlerde acele edilmesi g\u00fczel kar\u015f\u0131lanm\u0131yorsa d\u00fcnyev\u00ee herhangi bir konuda da aceleden kararlar vermek hi\u00e7 ho\u015f olmasa gerektir. \u00d6yleyse sab\u0131r \u00f6nemli bir vas\u0131ft\u0131r. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de sabredenler \u00f6v\u00fclm\u00fc\u015f, Allah sabredenlerle beraber oldu\u011funu bir\u00e7ok \u00e2yette dile getirmi\u015ftir. Zaten insanlar ahiret m\u00fck\u00e2fat\u0131na da ancak sab\u0131r sayesinde ula\u015fabileceklerdir.133<\/em> Bu nedenle Kur\u2019\u00e2n d\u00fcnyay\u0131 \u201cel-\u00e2cile\u201d olarak adland\u0131r\u0131r134<\/em> ve bu d\u00fcnyay\u0131 isteyenlere, Kendisinin diledi\u011fi ki\u015filerle s\u0131n\u0131rl\u0131 olmak \u00fczere verece\u011fini beyan eder. Sab\u0131r, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de genelde salih amel, Allah\u2019\u0131n r\u0131zas\u0131n\u0131 umma, namaz ve tevekk\u00fcl gibi kavramlarla beraber kullan\u0131lmaktad\u0131r. Bu da bize sabr\u0131n asl\u0131nda bizatihi zor ve g\u00fc\u00e7 oldu\u011funu, dolay\u0131s\u0131yla salih amel, tevekk\u00fcl, namaz vb. manev\u00ee dinamiklere muhta\u00e7 oldu\u011funu hissettirmektedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc ba\u015fa gelen herhangi bir darl\u0131k, s\u0131k\u0131nt\u0131, musibet vb. \u015feylerden \u00f6t\u00fcr\u00fc insan acele ile reaksiyonlarda bulunur. \u0130\u015fte sab\u0131r, insana bir ba\u015fka bir felaketi getirmesi muhtemel bulunan acelecili\u011fe kar\u015f\u0131 al\u0131nm\u0131\u015f bir \u00f6nlemdir ve yine Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019in ifadesiyle ba\u015fa gelen musibetlerden dolay\u0131 sabretmek b\u00fcy\u00fck irade isteyen bir fonksiyondur.135<\/em> Dolay\u0131s\u0131yla daha \u00f6nce de belirtti\u011fimiz gibi sab\u0131r manev\u00ee dinamiklere ihtiya\u00e7 duyar. Asl\u0131nda insandaki duygular a\u015f\u0131r\u0131l\u0131\u011fa meyillidir.(133 Bkz. \u0130sra, 17\/18. 134 Bkz. Rum, 30\/54. 135 Bkz. Lokman, 31\/17.)<\/p>\n

Bu duygular ister manev\u00ee isterse madd\u00ee alanda bulunsunlar, vasat\u0131 edinmedik\u00e7e daima a\u015f\u0131r\u0131l\u0131\u011fa y\u00f6nelirler. \u0130\u015fte insan, bu negatif u\u00e7lardan pozitife yani vasata do\u011fru \u00e7ekilmedi\u011fi m\u00fcddet\u00e7e, mesela namaz k\u0131lan kendisini \u00e7ok\u00e7a namaza verebilme ya maksad\u0131yla gerekirse dire\u011fe ba\u011flayacakt\u0131r. Oru\u00e7 tutan ki\u015fi de her g\u00fcn oru\u00e7 tutmak isteyebilecektir. Bir de a\u015f\u0131r\u0131l\u0131klar\u0131n d\u00fcnyev\u00ee olanlar\u0131na bakal\u0131m. Zengin olmak isteyen daha b\u00fcy\u00fck bir h\u0131rsla ba\u015fkalar\u0131n\u0131n elindekine g\u00f6z dikecek, ba\u015far\u0131 h\u0131rs\u0131 ile dolu olan etraf\u0131ndaki ki\u015filerin daima zevalini arzu edecek, ba\u015fkalar\u0131na zerre iyilik dokunmas\u0131ndan bile rahats\u0131z olacakt\u0131r. Bir \u00f6rnekle konuyu m\u00fc\u015fahhas hale getirmek istersek \u201c\u00fcmitsizlik\u201d kavram\u0131n\u0131 ele alabiliriz.<\/p>\n

Fert, hayattan ya da inan\u00e7lar\u0131ndan \u00fcmidini tam anlam\u0131yla kesme noktas\u0131na geldi\u011fi anda ya\u015fama m\u00fccadelesini de kaybetme noktas\u0131na gelmi\u015ftir. Yani, \u00fcmitsizlik, insan\u0131 hel\u00e2ke g\u00f6t\u00fcren bir hastal\u0131kt\u0131r. Kur’\u00e2n ise hangi safhada olursa olsun \u00fcmitsizli\u011fi yermekte ve insanlar\u0131 \u00fcmitli olmaya davet etmektedir. \u0130\u015fte bu \u00e7a\u011fr\u0131, a\u015f\u0131r\u0131 noktada bulunan \u00fcmitsizli\u011fi vasata do\u011fru \u00e7ekmekte, korku-\u00fcmit aras\u0131 bir tutumu tavsiye etmekte, dolay\u0131s\u0131yla insan\u0131 hayata d\u00f6nd\u00fcrmektedir. Bu vasata \u00e7a\u011fr\u0131, insan karakterleri itibar\u0131 ile b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, ki\u015filerin manev\u00ee psikolojik d\u00fcnyas\u0131nda da kendisini hayat veren nefesi ile hissettirmektedir. Kur\u2019\u00e2n, b\u00fct\u00fcn bu duygular\u0131 ve burada yer almam\u0131\u015f olan di\u011ferlerini hep bir seviyede tutmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. B\u00f6yle bir dengeleme hedeflenmeseydi M\u00fcsl\u00fcman \u015fahsiyetler dahi inan\u00e7s\u0131z fertler gibi d\u00fc\u015f\u00fcnce ve aksiyonda icab\u0131nda b\u00fcy\u00fck kitleleri dahi pe\u015finden s\u00fcr\u00fckleyebilece\u011fi yanl\u0131\u015f ideoloji ve saplant\u0131lara maruz kalabileceklerdi.
\nBu yaz\u0131, Kur’an’da Karakter E\u011fitimi adl\u0131\u00a0 (I\u015f\u0131k Akademi Yay\u0131nlar\u0131, 2009)kitaptan al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

\u0130nsandaki fitne ve bozgunculuk duygusunu Kur\u2019\u00e2n, \u201cyard\u0131mla\u015fma, iyilik ve takva \u00fczerinde olma\u201d kavramlar\u0131n\u0131 kullanarak e\u011fitir. Mesela: \u201c Ey inananlar!.. Bir topluma kar\u015f\u0131 besledi\u011finiz kin, sizi sald\u0131r\u0131ya sevk etmesin, iyilik ve takva \u00fczerinde yard\u0131mla\u015f\u0131n, g\u00fcnah ve d\u00fc\u015fmanl\u0131k \u00fczerinde yard\u0131mla\u015fmay\u0131n, Allah\u2019tan korkun. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah\u2019\u0131n azab\u0131 \u00e7etindir. \u201d (Maide, 5\/2) \u00c2yet-i ker\u00eeme, sadece duyulan bir kinden \u00f6t\u00fcr\u00fc M\u00fcsl\u00fcman …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":4290,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,410],"tags":[1525,268,477,312,132,1524],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4289"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=4289"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4289\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":4291,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4289\/revisions\/4291"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/4290"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=4289"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=4289"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.kocar.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=4289"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}