\u00c7ok de\u011fil y\u00fcz y\u0131l \u00f6ncesinin Ramazanlar\u0131n\u0131 \u00f6\u011frenince, insan bir ba\u015fka \u00e2lemin \u00f6rt\u00fcs\u00fcn\u00fc aralam\u0131\u015f\u00e7as\u0131na hayrette kal\u0131yor. Sanki o Ramazanlarda ya\u015fanan insanl\u0131\u011f\u0131n, anlay\u0131\u015f\u0131n ve kayna\u015fman\u0131n zevkini tadanlar ecdad\u0131m\u0131z de\u011fillermi\u015f gibi \u015fa\u015f\u0131p kal\u0131yoruz. Ve me\u011fer hakk\u0131yla ya\u015fand\u0131\u011f\u0131 zaman \u0130slami hayat, toplumu ne emsalsiz faziletlerle s\u00fcsl\u00fcyormu\u015f diye d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyoruz…<\/p>\n

\u0130slam’\u0131n da, insanl\u0131\u011f\u0131n da giderek unutuldu\u011fu g\u00fcn\u00fcm\u00fczde, Ramazan h\u00e2l\u00e2 bir huzur ay\u0131 olarak ya\u015fanmaktad\u0131r. H\u00e2l\u00e2, insanl\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ve M\u00fcsl\u00fcmanl\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 daha bir k\u00f6kl\u00fc \u015fekilde duyman\u0131n mutlulu\u011fu onun sayesinde kalplerimizi ferahlatmaktad\u0131r. Ve yine onun sayesinde, toplumumuz da bunalt\u0131c\u0131 raddelere gelen maddi – manevi anar\u015fiden bir par\u00e7ac\u0131k olsun kurtulabiliyor.<\/p>\n

Evet, her \u015feye ra\u011fmen Ramazan tatl\u0131 nesimini kat\u0131la\u015fm\u0131\u015f kalplere kadar ula\u015ft\u0131rabilmektedir… Bu durum, milletimizin bir inan\u00e7 i\u015fareti olarak sevindiricidir.<\/p>\n

Ya eski Ramazanlar… Ba\u015fl\u0131 ba\u015f\u0131na bir medeniyet, bir manevi \u015fehrayin olarak beldelerle birlikte, minarelerle birlikte, g\u00f6n\u00fclleri, ruhlar\u0131 apayd\u0131nl\u0131k eden Ramazanlar…<\/p>\n

Zenginlerle fakirler aras\u0131ndaki fark\u0131 iyice azaltan, her makam ve cinsten insan\u0131 camide bulu\u015fturan, kayna\u015ft\u0131ran, zaten var olan milli birli\u011fi iyice peki\u015ftiren Ramazanlar…<\/p>\n

Hasretle and\u0131\u011f\u0131m\u0131z o Ramazanlar, terk etti\u011fimiz medeniyetin bir ayr\u0131lmaz par\u00e7as\u0131 olarak ya\u015fanm\u0131\u015ft\u0131 mazide… Unutulan veya unutturulmak istenen medeniyetimizle birlikte kaybolmaya y\u00fcz tutan Ramazanlarday\u0131z \u015fimdi…<\/p>\n

Minarelerdeki mahyalarla, kandillerle birlikte, verilmeyen zek\u00e2tlarla, sadakalarla birlikte kaybolmaya y\u00fcz tutan Ramazan\u0131m\u0131z\u0131n medeniyetini ihya etmek, diriltmek zorunday\u0131z… Aksi halde, kendi y\u00fcr\u00fcy\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc de\u011fi\u015ftiren, ba\u015fkas\u0131n\u0131nkini de taklit edemeyen biri gibi, \u015fa\u015fk\u0131n ve karars\u0131z kalaca\u011f\u0131z. Bunalaca\u011f\u0131z yani; darbo\u011fazlar\u0131n \u00e7\u0131kmazlar\u0131nda, a\u00e7mazlar\u0131nda…<\/p>\n

Medeniyetimizin ihti\u015fam devirlerindeki Ramazanlar\u0131 bir tarafa b\u0131rakal\u0131m ama, son devirlerde ya\u015fanm\u0131\u015flar\u0131 bile, g\u0131pta edecek bir lezzetle toplumun a\u011fz\u0131n\u0131 tatland\u0131r\u0131yordu. \u015eimdi o g\u00fcnleri ya\u015fam\u0131\u015f “erbab-\u0131 kalem”den, birka\u00e7 \u00e7izgi ile Ramazan medeniyetimize yahut medeniyetimizin Ramazanlar\u0131na g\u00f6z gezdirelim.<\/p>\n

Semih M\u00fcmtaz \u015f\u00f6yle anlat\u0131yor o g\u00fcnleri :<\/p>\n

“Beklerlerdi. R\u00fc’yet-i Hilal vuku bulunca \u015eeyh\u00fclislam kap\u0131s\u0131na gelir haber verir ve ay\u0131n hafif\u00e7e g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc tevsik ederlerdi.<\/p>\n

Bundan sonra evvela Halife-i Ruy-i Zemin’e, yani Padi\u015fah’a arz-\u0131 hal ve ayn\u0131 zamanda da Ramazan\u0131 ilan ederlerdi.<\/p>\n

Camiler mahyalar\u0131n\u0131, kandillerini yakarlard\u0131. Bek\u00e7iler de davullar\u0131n\u0131 \u00e7alarlard\u0131. Teravih namaz\u0131 da o gece ba\u015flard\u0131. Bu namazdan sonra da camilerden \u00e7\u0131kan halk istedi\u011fini yapard\u0131…<\/p>\n

…G\u00fcnd\u00fczleri de ibadet ve taat ile me\u015fgul olunurdu. Resmi daireler de erken da\u011f\u0131l\u0131rd\u0131 ve aralar\u0131nda nev’ama n\u00f6bet yaparlard\u0131. Alenen oru\u00e7 bozmak yasakt\u0131.<\/p>\n

Oru\u00e7suzlar buna dikkat ederlerdi ve oru\u00e7lular\u0131n huzurunda yemezlerdi, i\u00e7mezlerdi. M\u00fcbalats\u0131zl\u0131klar g\u00f6sterenleri zab\u0131ta yakalard\u0131. Bab\u0131ali’de \u00e7al\u0131\u015fan H\u0131ristiyan memurlar bile, bu yasa\u011fa h\u00fcrmet ederlerdi. Canlar\u0131 bir su istese gizli i\u00e7erler, M\u00fcsl\u00fcman hademelere bu i\u015fi yapt\u0131rmazlard\u0131.<\/p>\n

Ceplerinde ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131 Mushaf-\u0131 \u015eerifle camilerde Kur’an-\u0131 Kerim okumak halk\u0131n bir\u00e7o\u011funda adetti. Ve yazma Mushaf’lar hakikaten enfesti.<\/p>\n

O devirlerde ve daha evvel de yazma Mushaf-\u0131 \u015eeriflere \u00e7ok h\u00fcrmet edildi\u011fi i\u00e7in m\u00fckemmel hattatlar yeti\u015fmi\u015fti ve yeti\u015firdi.<\/p>\n

Ramazan\u0131n herkese \u015famil bir hususiyeti daha g\u00f6ze \u00e7arpard\u0131. O da ortal\u0131\u011f\u0131 saran bereketti. Fakir-zengin herkesin karn\u0131 doyar, y\u00fcz\u00fc g\u00fclerdi. Bunda belki Ramazan\u0131n gelmesi ve gitmesiyle beraber verilen umumi maa\u015flar\u0131n da medhali vard\u0131r: \u00c7\u00fcnk\u00fc bu sayede bor\u00e7 varsa verilir, esnaftan yeni kredi temin edilir; Ramazana mahsus bir kiler temin olunur, bir\u00e7ok konaklardan da di\u015f kiras\u0131 al\u0131n\u0131rd\u0131.<\/p>\n

Bir\u00e7ok konakta da fukara sofralar\u0131 kurulurdu; her ak\u015fam iftar\u0131nda fukaraya yemekler verilirdi. Hatta baz\u0131 konaklar da bulunduklar\u0131 mahallenin fakir evlerine erzak verirdi.<\/p>\n

Do\u011frusunu s\u00f6ylemek laz\u0131m gelirse, e\u011flenceler mahdut, fakat e\u011flendirici \u015feyler n\u00e2mahduttu…”<\/p>\n

* * *<\/p>\n

Ramazan-Yenilenme Ay\u0131<\/strong><\/p>\n

\u0130brahim Alaeddin (G\u00f6vsa) ise, ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 eski Ramazanlarla g\u00fcn\u00fcm\u00fczdekileri ya da yar\u0131m as\u0131r \u00f6ncekileri \u015f\u00f6yle k\u0131yasl\u0131yor :<\/p>\n

“Gelen Ramazanla birlikte \u015fehrin her taraf\u0131nda bir de\u011fi\u015fiklik g\u00f6ze \u00e7arp\u0131yor.<\/p>\n

…Ama b\u00fct\u00fcn bu haz\u0131rl\u0131klar, bundan otuz k\u0131rk sene \u00f6nceki Ramazanlar\u0131n yan\u0131nda yine de s\u00f6n\u00fck kal\u0131yor…<\/p>\n

…Bu Ramazanda \u00e7ifte minareli camiler, yine eskisi gibi “Merhaba, Ho\u015f Geldin, Ey Oniki Ay\u0131n Sultan\u0131…” \u00e7e\u015fidinden g\u00fczel ve ustal\u0131kl\u0131 yaz\u0131larla bu m\u00fcbarek aya kar\u015f\u0131 olan sayg\u0131lar\u0131n\u0131 yerine getirdiler.<\/p>\n

Yine \u015fekerciler beyaz patiskalarla s\u00fcsledikleri bak\u0131r re\u00e7el kavanozlar\u0131n\u0131 d\u00fckk\u00e2nlar\u0131n \u00f6n\u00fcne dizdiler. Pideciler ve simit\u00e7iler, eskiden yapt\u0131klar\u0131 gibi, Ramazan g\u00fclleri mis kokulu, sesleri ile ortal\u0131\u011f\u0131 \u00e7\u0131nlat\u0131yorlar. Fakat nedense i\u00e7imizde yine de o eski Ramazanlar\u0131n hasreti var…<\/p>\n

* * *<\/p>\n

Eski Ramazanlar\u0131 ve eski zamanlar\u0131 hat\u0131rlamamak m\u00fcmk\u00fcn m\u00fc? Ramazan geldi mi, herkeste -ger\u00e7i \u015fimdi de \u00f6yle ya- bir de\u011fi\u015fiklik ba\u015flar, yeni ve hareketli bir davran\u0131\u015f g\u00f6ze \u00e7arpard\u0131. Bakkallar d\u00fckk\u00e2nlar\u0131n\u0131, renk renk k\u00e2\u011f\u0131tlara sard\u0131klar\u0131 Kayseri past\u0131rmalar\u0131 ile s\u00fcslerler; tekerlek tekerlek ka\u015far peynirleri getirtirler; gazevilerle (\u00f6zel \u00e7uval) M\u0131s\u0131r pirin\u00e7lerini raflara dizerler.<\/p>\n

Haleb’in Hadidi ya\u011f\u0131n\u0131 birbirleriyle rekabet yaparak satarlard\u0131. Makarna fabrikalar\u0131, Ramazana mahsus olmak \u00fczere, cins cins ve \u015fekil \u015fekil yeni makarnalar imal ederler; yer yer g\u00fclla\u00e7 imalathaneleri a\u00e7\u0131l\u0131r; tesbih\u00e7iler, hac\u0131ya\u011fc\u0131lar yeni faaliyetlere ba\u015flarlard\u0131.<\/p>\n

Aileler, daha bir hafta \u00f6nceden, Ramazan temizli\u011fine koyulurlard\u0131.<\/p>\n

Ortal\u0131k silinip s\u00fcp\u00fcr\u00fcl\u00fcr, yeni \u00e7ama\u015f\u0131rlar haz\u0131rlan\u0131r, kaplar kalaylan\u0131r, k\u0131r\u0131k d\u00f6k\u00fck tabaklar yenile\u015ftirilir; yeni sofra, \u015ferbet, re\u00e7el tak\u0131mlar\u0131 al\u0131n\u0131r ve bu arada bir ayl\u0131k erzak birden d\u00fcz\u00fcl\u00fcrd\u00fc. \u00c7ocuklar\u0131n har\u00e7l\u0131klar\u0131 bile art\u0131r\u0131l\u0131rd\u0131. H\u00e2s\u0131l\u0131 bir sene i\u00e7inde Ramazan i\u00e7in biriktirilen para, birka\u00e7 g\u00fcn i\u00e7inde yerlerine harcan\u0131rd\u0131.<\/p>\n

\u015eimdilerde Ramazan -\u00e7ocuklar\u0131n, Ramazan\u0131n geldi\u011fini ilan eden bek\u00e7inin arkas\u0131ndan ko\u015farken s\u00f6yledikleri gibi- yine de ho\u015f geliyor ama sadece baklava tepsisi de\u011fil, eli de bo\u015f geliyor.<\/p>\n

Dilimizde ve ruhumuzda eski tatlar\u0131n\u0131 bulam\u0131yoruz. Bunun sebebinin ne oldu\u011funu da bilemiyoruz.<\/p>\n

Acaba zevk ve e\u011flence duygular\u0131m\u0131z\u0131 k\u00f6relten sebepler, arka arkaya gelen harplerden yorgun \u00e7\u0131km\u0131\u015f olmam\u0131z m\u0131d\u0131r?<\/p>\n

Oysaki Balkan Sava\u015f\u0131 da, Birinci D\u00fcnya Sava\u015f\u0131 da, Kurtulu\u015f M\u00fccadelesi de arkada kalal\u0131 y\u0131llar olmas\u0131na ra\u011fmen, dilimizde ve ruhumuzda o eski tat hala yok. Dileriz ki, bu yoklu\u011fu bari duyabilen idrakten mahrum kalmayal\u0131m.”<\/p>\n

Dr. Veli S\u0131r\u0131m<\/strong><\/p>\n

Yeni \u00dcmit Dergisi 43. Say\u0131 Ocak-\u015eubat-Mart 1999<\/strong><\/p>\ntweet<\/a>