Warning: include_once(wp-content\plugins\wp-super-cache/wp-cache-phase1.php): failed to open stream: No such file or directory in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/advanced-cache.php on line 20

Warning: include_once(): Failed opening 'wp-content\plugins\wp-super-cache/wp-cache-phase1.php' for inclusion (include_path='.:/opt/cpanel/ea-php70/root/usr/share/pear') in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/advanced-cache.php on line 20

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads125_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 8

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_90_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 129

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_60_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 250

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_600_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 372

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads120_240_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 493

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads160_600_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 613

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads300_600_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 721

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads250_250_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 830

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads300_100_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 942

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; ads300_250_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-ads.php on line 1054

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_video_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-video.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_posts_list has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-posts.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_login_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-login.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_google_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-google.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_widget_tabs has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-tabbed.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_flickr_photos has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-flickr.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_author_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-author.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; author_post_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-author.php on line 68

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_social_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-social.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_search has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-search.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_slider has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-slider.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; TIE_WeatherWidget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-weather.php on line 220

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_youtube_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-youtube.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_Latest_Tweets has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-twitter.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_timeline_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-timeline.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_facebook_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-facebook.php on line 7

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_categort_posts has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-category.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_news_pic has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-news-pic.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_text_html has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-text-html.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_feedburner_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-feedburner.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_soundcloud has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-soundcloud.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_author_custom has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-author-custom.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_Author_Bio has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-custom-author.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_authors_posts has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-authors-posts.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; tie_comments_avatar has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/widgets/widget-comments-avatar.php on line 6

Deprecated: Methods with the same name as their class will not be constructors in a future version of PHP; arqam_lite_counter_widget has a deprecated constructor in /home/cihans5/kocar.org/wp-content/themes/sahifa/framework/functions/arqam-lite.php on line 736
İslam Âleminde Ümidin Yeniden Keşfi: Hutbe-i Şamiye – İrfana Yolculuk
Anasayfa » Bütün Yazılar » İslam Âleminde Ümidin Yeniden Keşfi: Hutbe-i Şamiye

İslam Âleminde Ümidin Yeniden Keşfi: Hutbe-i Şamiye

İnsanlar, içinde bulundukları toplumların/devletlerin askeri, siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel durumlarından etkilenmektedirler. Gelişen bir toplumun mensubu olmanın verdiği gurur, fertleri ümit dolu yaparken; geri kalmış bir medeniyet coğrafyasında yaşayanlarda bedbinlik oluşabilmektedir. Her ne kadar ümit/ümitsizlik durumu fertlerin psikolojik yapıları ile ilgili olsa da toplumun/devletin genel havası fertleri etkileyebilmektedir.

Osmanlı Devleti’nin son iki yüz yılı yenilgiler, mali sıkıntılar, siyasi istikrarsızlıklar ve asayiş problemleriyle geçtiğinden, halk bedbin bir halet-i ruhiye yaşamaktan kendini kurtaramamıştır. 17. Yüzyılda yaygın bir şekilde görülmeye başlayan cephelerdeki yenilgiler, sonraki dönemlerde artarak devam etmiştir. Cephelerden zafer haberlerini duymaya alışmış bir toplum için yenilgi haberleri bedbinliğin günden güne artmasına neden olmuştur. Bu yenilgiler ve kayıplar serüvenine son zamanlardaki Müslüman beldelerinin kaybedilmesi ve büyük tazminatlar gerektiren yenilgilerin eklenmesi, toplum psikolojisini daha da kötüleştirmiştir. 19. Yüzyıldaki 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve 20. Yüzyıl başlarında Trablusgarp ve Balkan Savaşları bu ümitsizlik sürecini daha da artıran tarihi olaylar olmuştur. Düşmanın İstanbul’a kadar geldiği, İstanbul’un güvenliğinin sağlanmaya çalışıldığı bu savaşlarda binlerce masum Müslümanın Balkanlar’dan Anadolu’ya göçmeye çalışırken halkın yaşadığı trajik durum toplum içindeki bedbinliği beslemiştir.

Bu zaman diliminde pek çok bilgin devletin ve halkın durumunu düzeltebilmek için padişaha layihalar sunmuş, bu layihalarda halkın sorunlarının çözülmesi için yol göstermişlerdir. 17. Yüzyılda Sultan IV. Murat’a verdiği layiha ile halkın sorunlarının giderilmesini isteyen Göriceli Koçi Bey, 18. Yüzyılda Sultan I. Abdülhamid’e verdiği layiha ile toprak sistemindeki aksaklıkların giderilmesini isteyen Canikli Ali Paşa ve 19. Yüzyılda Sultan III. Selim’e sunduğu layiha ile ülkedeki askeri, sosyal, ahlaki ve mali sorunların çözülmesini isteyen Tatarcık Abdullah Efendi bunlardan sadece birkaç örnektir.

Ulemanın bu gayreti yanında, hükümdarlar da, halkın içinde bulunduğu kötü durumdan kurtarılabilmesi için fermanlar yayınlamışlardır. Adaletnâme denilen bu fermanlarda hükümdarlar, ülkedeki yolsuzlukların, mali sıkıntıların, asayiş sorunlarının ve devlet adamlarının yaptıkları zulümlerin önlenmesi için bir takım yaptırımların uygulanmasını istemişlerdir. 16. Yüzyıl sonlarında III. Mehmed’in cülûsünde Anadolu beylerine, sancak beylerine ve kadılarına gönderilen adaletname ile halkın vergi ve baskı altında ezilmemesi istenmektedir. Bu gelenek sonraki padişahlar döneminde de devam etmiştir. Hatta Tanzimat ve Islahat Fermanları bile bu adaletname geleneğinin bir devamı niteliğinde kabul edilmiştir.

Bu çabaların yanısıra gün geçtikçe imparatorluğun daha da kötüye gitmesi, toplumun ümidini yitirmesine neden olmuştur. Toplumun bu bedbin halden çıkması ülkenin yeniden gelişmesi ve hasta adam konumundan kurtulması için pek çok fikirler ortaya atılmıştır. Sorunlara dair Namık Kemal, Ziya Paşa, Prens Sabahattin, Said Halim Paşa, Mehmet Akif ve Ziya Gökalp gibi siyasi ve entelektüel kişiler ülkenin içinde bulunduğu durumdan nasıl kurtulacağına dair fikir ileri sürmüşlerdir.

İşte Bediüzzaman ümitsizliğin hayatın bir parçası olduğu böyle bir dönemde yaşadı. Batı’nın hakim etkisi altında İslami değerleri ve geleneği nereye koyacakları konusunda kafaların karışık olduğu bir dönemde, insanlığın temel problemlerine Kur’anî çözüm önerileriyle dikkatleri üzerine çekti. Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet’in ilanını müteakiben gittiği Anadolu’da zihinlerde oluşan istifhamları gidermeye çalıştı. Hürriyet, meşrutiyet, azınlık hakları gibi konularda tatmin edici cevaplar verdi. Daha sonra da o zaman bir Osmanlı şehri olan Şam’a giderek yüzden fazla ulemanın bulunduğu, yaklaşık on bin kişilik bir topluluğa karşı, İslam aleminin geleceğine dair bir hutbe irad etti.

Bediüzzaman bu hutbede, beşerin hayat-ı içtimaiye medresesinden aldığı ders ile İslam dünyasının problemlerine çözüm önerileri getiriyordu. Avrupalılar terakkide istikbale uçmalarıyla beraber bizi maddi cihette kurun-ı vustada durduran ve tevkif eden altı temel sorundan bahsediyordu. Bu temel sorunlar; Yeisin ümitsizliğin içimizde hayat bulup dirilmesi, sıdkın hayat-ı içtimaiye-i siyasiyede ölmesi, adavete muhabbet, ehl-i imanı birbirine bağlayan nurani rabıtaları bilmemek, çeşit çeşit sari hastalıklar gibi intişar eden istibdat ve menfaat-i şahsiyesine himmetini hasretmekti. Bu temel sorunları tek tek ele alarak nasıl aşılması gerektiği konusunda Kur’an-ı Kerim’i referans göstererek açıklıyordu.

Biz bu çalışmada, İslam aleminin geri kalış nedeni olarak sunulan bu altı maddeden birincisini, yani, ye’sin, ümitsizliğin içimizde hayat bulup dirilmesi meselesini analiz etmeye çalışacağız.

“Yeis en dehşetli bir hastalıktır ki alem-i İslamın kalbine girmiş”

Bediüzzaman, İslam aleminin en başta gelen sorunlarından birisi olarak ümitsizlik konusunu ele almıştır. Hiç kuşkusuz bu genel kanının oluşmasında, yukarıda da belirtildiği gibi 19. Yüzyılın ikinci yarısında İslam toplumunun büyük ölçüde sınırları içinde yaşadığı Osmanlı Devleti’nin, içinde bulunduğu şartların etkisi olmuştu.

Müslümanlara “neme lazım hastalığı” arız olmuştu. Başkasının tembelliğini kendi tembelliği için özür zannedip hiçbir şey yapmayan insanlar, şehamet-i imaniyeyi terk edip hizmet-i İslamiyeyi yapamaz hale gelmişlerdi. Nemelazımcılık ümitsizliğin tabi bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bediüzzaman ümitsizliğin geliştirdiği nemelazımcılığın genel bir geri kalmanın nedeni olduğunu şu örnekle açıklar:

“Felekzede perişan fakat asil bir aşiretten bir cesur adam ile, talii yaver, feleği müsaid, diğer aşiretten bir korkak ile bir yerde rast gelirler. Müfahere, münazara başlar.

Evvelki adam başını kaldırır, aşiretinin zelil olduğunu görür, izzet-i nefsine yediremez, başını indirir. Nefsine bakar, bir derece ağır görür. Eyvah, o vakit “Neme lazım, işte ben, işte ef’alim” gibi şahsiyatla yaralanmış gururu feryada başlar. Veyahud o aşiretten çekilip veya asılsızlık gösterip, başka aşirete intisap eder.

İkinci adam başını kaldırdıkça aşiretinin mefahiri gözünü kamaştırır, hiss-i gururunu kabartır. Nefsine bakar gevşek görür. İşte o vakit, hiss-i fedakari fikr-i milliyet uyanır, ‘aşiretime kurban olayım’ der.”

Bu örneği verdikten sonra, Bediüzzaman şu şekilde bitirir:

“Ey Müslüman!

Aldanma! Başını indirme! Paslanmış bihemta bir elmas, daima mücella cama müreccahtır. Zahiren olan İslamiyet’in za’fı şu medeniyet-i hazıranın, başka dinin hesabına hizmet etmesidir. Halbuki şu medeniyet suretini değiştirmesi zamanı hulûl etmiştir.”

İşte Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında aşiretinin yenilgisini gördükçe ümidini yitiren insan örneği gibi, insanlar ümidini yitiriyordu. Osmanlı Devleti’nde savaşlarda görülen yenilgiler, mali sıkıntılar ve asayiş problemleri o kadar artmıştı ki halkın kendine güveni kalmamıştı. 1897 Osmanlı-Yunan Savaşından sonra İslam aleminde padişah II. Abdülhamid’e gönderilen mektuplar ve bu mektuplarda imparatorluğun yeniden canlanma emaresi göstermesinden dolayı tebrikler yağdırılıyordu. Yani 93 harbiyle maksimum düzeye çıkan ümitsizlik 1897 Yunan Savaşı’nda kazanılan zaferle büyük ölçüde telafi edilmişti. 1908’de ilan edilen II. Meşrutiyet yeni bir umut kapısı olmuştu. Ancak çok geçmeden baskı rejimi doğurdu. Bir tarihçinin tespit ettiği gibi, “Dünyada bunun gibi umut verici ve bunun gibi umutların bu kadar boşa çıktığı çok az hareket olmuştur”. Bediüzzaman’ın İstanbul’a gelerek dünya siyasetiyle ilgilendiği dönemde Trablusgarb ve Balkan Savaşları’nda Osmanlı Devleti’nin kaybetmesi büyük bir ümitsizliğin nedeni olmuştu. Bediüzzaman bu yeis ortamında Müslümanların yaşadığı sıkıntıları belli parametreler çerçevesinde ele alarak analiz etmiştir.

Said Nursi’nin dikkat çektiği noktalardan birisi, İslam dünyasının Batılı devletlerin sömürgesi haline gelmesidir. Ona göre Garpta bir iki milyonluk küçük bir devlet, Şarkta yirmi milyon Müslümanları kendisine hizmetkar ve vatanlarını müstemleke haline getirmiştir. Gerçekten bu sözler sömürgecilik tarihinin özeti gibidir. Portekiz, Hollanda gibi nüfusu çok az olan ülkeler Müslümanların yaşadığı topraklarda sömürge kurabilmişlerdir. Bu durum alem-i İslam’ın kendine güvenini yitirmesinin doğal bir sonucu olarak karşımıza çıkmıştır. Osmanlı Devleti gelişme dönemlerinde Müslümanların hukukunu muhafaza ederek bir istilaya uğramalarını önlemişti. Ancak gerileme dönemlerinde topraklarını bir bir kaybetmesi toplumun büyük bir inkisar-ı hayale uğramalarına neden oldu. Hatta I. Abdülhamid Müslümanların meskûn bulunduğu yerlerin kaybedilmesini içine sindirememiş, Kırım’ın kaybedilmesi üzerine üzüntüden ölmüştür. Bu acının toplum üzerinde olumsuz psikolojik etkisinin olmaması tasavvur bile edilemez.

Alem-i İslam’da yaygınlaşan ümitsizlik hastalığı, ahlaki değerleri de dejenere etmiştir. Müslümanlar İslam’a sımsıkı sarıldıkları dönemlerde olduğu gibi menfaat-i umumiyeyi düşünen insanlar olmaktan çıkarak menfaat-i şahsiyelerini düşünür hale gelmişlerdir. Fedakârlığın, yardımseverliğin, oluşturduğu Kur’an medeniyetinden uzaklaşılarak, şahsi menfaatlerin ön plana çıktığı bir anlayış yaygınlaşmaya başlamıştır. Kur’an Medeniyeti menfaat-i umumiyeyi esas alır. Bundan dolayı İslam toplumları tarih boyunca hep beraber gelişmiştir. Zekât ve faiz müessesesi toplumsal gruplar arasında aşırı fark oluşmasını önlemiştir. Ancak bu yüksek değerler, her şeyden ümidini kesen bedbin toplum kesimleri tarafından terk edilmesiyle şahsi menfaatler ön plana geçmeye başlamıştır.

Yeisin Müslümanlardan aldığı önemli şeylerden birisi de kuvve-i maneviyedir. Daha önceki dönemlerde Müslümanlar, imandan gelen kuvve-i maneviye ile doğudan batıya kadar pek çok yerde egemenlik kurdukları halde, bugün durum değişmiştir. Batılılar, sömürgecilik döneminin başından bu yana (dört yüz yıldan bu yana) Müslümanların yaşadıkları topraklarda egemenlik kurmuşlar, Müslümanlar ise teşebbüs ruhunu ve cesaretini yitirdikleri için başarı elde edememişlerdir. Bilindiği gibi coğrafi keşiflerin ardından yeni bulunan yerlere akın akın giden Batılı sömürgeciler gittikleri yerlerde yerli halkı baskı altına alarak egemenlik kurmuşlardı. Bu toprakların içinde Müslümanların yaşadıkları Hindistan, Basra körfezi ve çevresi ve Afrika toprakları da vardı.

İslam alemini ümid ve heyecandan mahrum eden bu olumsuzluklar bir de başkaları tarafından kışkırtılınca, İslam aleminin ümidini yitirmesi kaçınılmaz olmuştur. Bediüzzaman İslam toplumunun geri kalmasında başkasının etkisini şu cümlerle açıklar:

“Şu zamanın medeni engizisyonu müthiş bir vesile ile, bazı ezhanı telkih ile, bir kısım nameşru evladını vücuda getirip, İslamiyete karşı kinini ve hiss-i intikamını icra eder. Diyanetsizliğe veya lâubaliliğe veya Hıristiyanlığa temâyüle veya İslâmiyetten şüphe ile, soğutmaya bir kapı açmak ister.

“İşte o desise şudur: Ey Müslüman, bak! Nerede bir Müslüman varsa binnisbe fakir, gafil, bedevidir. Nerede Hıristiyan varsa bir derece medenî, mütenebbih ehl-i servettir, demek…”

Bu vesvese ile de söylendiği gibi İslam âleminin ümit ve kendine güvenini yitirmesi, geri kalmasına neden olmuştur. Onları canlandıran emel olduğu gibi bizi öldüren ye’is olmuştur. Bir nokta-i istinad bulsam küre-i zemini yerinden oynatırım” diyen kişi gibi alem-i İslam ümitle bir nokta-i istinat sağlarsa çok büyük başarıları elde edecektir.

“İstikbal yalnız ve yalnız İslamiyet’in olacak.”

Bediüzzaman’ın ümitsizliğin ortaya çıkardığı bu sorunlara çözümün nasıl olacağına dair de fikirler ileri sürmüştür. Öncelikle toplumun kendine güveninin yeniden tesis edilmesi gerekmektedir. Kendine güvenin yeniden tesis edilebilmesinin ilk şartı da sahip olduğu zenginliklerin farkına varması ile mümkündü. Bu nedenle yeis hastalığını giderebilmek için İslam toplumu maddi ve manevi geliştirebilecek bir istidada sahip olduğunu bilmek gerekmektedir. İslam hakikatlerinden uzaklaşılarak yeniden bir ümit kazanmak asla mümkün değildir. Ancak İslam’ın esaslarına sarılarak eski heyecan ve başarıya ulaşmak mümkündür.

Bu istidadın neler olduğunu iki temel başlık altında ele alabiliriz. Bunlardan birisi Müslümanların manen terakkisi için İslam’ın sahip olduğu özellikleridir. Bilinmelidir ki Müslümanlar İslam’ın kuvvetine göre hareket ettikleri ölçüde gelişmişlerdir. İslam hakikatlerine uzak kaldıkları sürece de geri kalmışlardır. Tarih buna şahittir, İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren gelişmeye başlayan İslam medeniyeti, kendi özünden kaynaklanan dinamikleri yitirince geri kalmaya başlamıştır. Osmanlı döneminde Batı taklitçiliğinin başladığı 17. Yüzyıldan itibaren gerilemenin başlaması bir rastlantı değildir. Osmanlı körü körüne Batı taklitçiliğine önem verdikçe daha da batarak yıkılışının zeminini hazırlamıştır.

“Tarih bize gösteriyor ki, İslam ne derece dine temessük etmiş ise, terakki etmiş, ne vakit dinde za’f göstermiş ise, tedenni etmiştir. Başka dinde, bilakis kuvveti zamanında vahşet, za’fı zamanında temeddün hasıl olmuştur.”

Bugün dünyada teknolojinin gelişmesine paralel olarak insanlık kültürel düzey olarak yükselmiştir. Bu nedenle dinsiz kalmaları, varlığın özüne dair yanlış değerlendirmelere devam etmeleri mümkün değildir. İnsanlığın varlığı ve ölümü dikkate alması gerekmektedir. Varlık âlemindeki en çarpıcı gerçek ölümdür. Ölüm olayı insanın varlık karşısında aczini mutlak şekilde anlatmaktadır. Öyle ise ölüme çare bulamadıkları sürece bütün felsefi akımlar, bütün topluluklar Kur’an’ın ölüm hakkındaki yorumlarına muhtaçtırlar. Bu durum varlığı ve ölümü en doğru yorumlama imkânına sahip olan Müslümanların Allah’tan ümit kesmemeleri gerektiğini ortaya koyar. Bugün uyanmış beşerin, temel sorunlarına çözüm bulabilmek için alemin yaratıcısını tanımaktan başka çaresi yoktur.

Kur’an beşeri aklı ve fikriyle meşveret etmeye çağırıyor. Düşünmelerini, öğrenmelerini, tefekkür etmelerini söyleyerek onları ikaz ediyor. Müslümanlar bürhana tabidirler. Bundan dolayı sair dinlerin tabileri gibi ruhbanı taklit yoluna gitmemelidirler. Akıl ve ilim ve fen hükmedecek olan istikbalde elbette bürhan-ı akliye istinat eden ve bütün hükümlerini akla tespit ettiren Kur’an hükmedecektir.

İslam’ın bu temel özellikleri bize rahmet-i ilahiyeden ümit kesilmemesi gerektiğini anlatıyor. Ancak Batının bazı özellikleri İslam düşüncesinin bütün dünyada egemen olmasını önlemektedir. Diğer bir ifade ile Batı’nın İslam hakikatlerine kapalı olmasının belirli nedenleri vardır. Bunlar, Batı’nın cehaleti, vahşetleri ve taassuplarıdır; bu maniler marifet ve medeniyetin mehasini ile kırıldı ve dağılmaya başlıyor. Papazların taassubu ve geniş halk kitlelerinin bu kesimleri taklit etmeleri İslam’ın bu topraklarda tanınmasını geciktirmiştir. Yeni ortaya çıkan fenlerin bazı meselelerinin İslam düşüncesindeki bazı zahiri konulara ters düşmesi, İslam’ın geniş kitleler tarafından kabul edilmesini geciktirmiştir.

Bediüzzaman ehl-i İslam’ın kendilerine güveninin zayıflaması ve ellerindeki inançlarının değerinin anlamamalarını telafi etmek için Mister Carlyle ve Bismark gibi Batılı siyaset adamı ve entelektüellerinin sözlerinden de örnekler vermiştir. Bu örneklerle Batı’dan düşünürlerin bile İslam’ın yüceliğini kabul ettikleri vurgulanarak, rahmet-i ilahiyyeden ümidin kesilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır.

İslam hakikatleri Müslümanların geleceğe manen hükmedeceğini gösterdiği gibi, maddeten dahi hükmedeceğini göstermektedir. Hakiki bir medeniyet ve doğru fenlerle teçhiz edilmiş hiçbir kuvvetin kıramayacağı bir medeniyet, gelecekte maddeten de hükümran olacaktır. İslam toplumu kendini gelecekte hükümran edecek beş kuvvete sahiptir. Bu kuvvetler sayesinde gelecekte madden de hükümran olacaktır.

Bu beş kuvvetten en önemlisi bütün güzelliklerin kaynağı olan, bütün Müslümanları tek bir insan gibi omuz omuza vermelerini sağlayabilen ve doğru fenlerle teçhiz edilmiş olan hiçbir kuvvetin onu kıramayacağı İslam hakikatleridir. Geçmişte olduğu gibi bugün de maddi cihette büyük bir gelişme göstermek için, Müslümanların bu hakikatlere sımsıkı sarılması gerekmektedir.

Medeniyet ve sanatın üstadı olan ihtiyaç İslam toplumlarında o kadar şiddetli bir hal almış ki, bu kırılamaz ve önlenemez bir güç durumuna gelmiştir. Bu ihtiyaç bir de fakirlikle birleşince medeniyetin gelişmesini tetikleyen bir duyguyu da ortaya çıkarmıştır.

İslam toplumunun maddi gelişmesini sağlaması gereken diğer önemli bir unsur da hürriyettir. Hürriyetin beşere yüksek maksatları ders vermesi ve o yolda çalıştırması, istibdadı parça parça etmesi, ulvi hisleri heyecana getirmesi ve insanlar arasında rekabet damarlarını ortaya çıkarması insanları çalışmaya sevketmektedir. Özünde rekabet, yenileşme ve gelişme eğilimi taşıyan hürriyet-i şer’iyye maddi açıdan da Müslümanların gelişmesini sağlayacak bir unsurdur.

Dördüncü kuvvet şefkatle cilalanmış şehamet-i İslamiyedir. Yani zalimlere ve zulümlerine karşı tezellül etmemek, mazlumlara karşı da zulmetmemektir. İçinde yöneticiler arasında bulunan zalimlere karşı tezellülde bulunarak onlara karşı dalkavukça bir hareket içine girmek büyük bir zillettir. Ayrıca mazlumlara zulmedenlerin de karşısında olunması gerekir.

Beşinci kuvvet izzet-i İslamiyedir. Bu kuvvet İslam’ın güzelliklerini bütün dünyaya yaymak gerekmektedir. Bu zamanda Allah’ın adını yaymak, İslam’ın güzelliklerini yaymak maddi gereklilikleri de beraberinde getirmektedir. Yani maddi ve manevi gelişme birlikte olmalıdır. Hem Kur’an medeniyetine sahip çıkılması, hem de maddi gelişmelerin sağlanması gerekiyor. Bu ikisi birlikte olursa, gerçek bir ilerlemeden söz edilebilir. Bu durumu Nursi şöyle ifade eder:

“İzzet-i İslamiyedir ki, i’lâ-i kelimetullahı ilân ediyor. Ve bu zamanda i’lâ-i kelimetullâh, maddeten terakkiye mütevakkıf ve medeniyet-i hakikiyeye girmekle i’lâ-i kelimetullâh edilebilir. İzzet-i İslâmiyenin iman ile kat’i verdiği emri, elbette âlem-i İslâmın şahs-ı manevisi o kat’i emri istikbalde tam yerine getireceğine şüphe edilmez.”

Cihad anlayışı da yeni bir şekil kazanmıştır. Eskiden İslamiyet’in gelişmesi için, düşmanın inadını kırmak, taassubunu yok etmek ve saldırılarını def etmek için şiddet kullanılır, savaşılırdı. Ancak gelecekte maddi cihadın yerini manevi cihad almıştır. Kur’an hakikatlerine sarılarak buna bağlı olarak gelen maddi gelişme esas cihadı oluşturacaktır.

Ümidin yeşerebilmesi için nerede bir Hıristiyan varsa İngiliz’in yardımıyla ve diğer Hıristiyanların dayanak olması ile çalışmaktadır. Müslümanlar arasında bu yardım ve dayanışma geliştirilmelidir. Şu bilinmelidir ki Arab’ın başına her hangi bir sıkıntı geldiği zaman bilmelidir ki Türk kardeşi yanındadır. İşte o zaman gerçek bir gelişme olur.

“Ey Ehl-i İslam! İşte küre-i zemin gibi ağır ve alem-i İslamiyete çökmüş olan mesaib ve devahiye karşı nokta-i istinadınız, muhabbet ile ittihadı; marifet ile imtizac-ı efkârı; uhuvvet ile teavünü emreden nokta-i İslamiyettir.”

Bediüzzaman Hutbe-i Şamiye’deki Birinci Kelime’de saydığı bu maddi ve manevi nedenlerden dolayı istikbalde yalnız ve yalnız İslamiyet’in olacak demektedir. Alem-i İslamın kendi değerlerinin farkına vararak, üstündeki tozları silkerek ayağa kalkmak durumundadır.

Sonuç

Bediüzzaman, İslam alemini her açıdan geri bırakan hastalık olan yeisten kurtulmalarının, yine Müslümanların kendi öz metinlerine dönmeleriyle mümkün olacağını belirtmektedir. Son dört asırdan bu yana kanser (seretan) gibi bünyeyi rahatsız ederek, alem-i İslamı geri bırakan yeise karşı “Allah‘ın rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz” kılıcıyla o yeisin yok edilmesi gerektiğini ifade etmektedir. İslam toplumunun eksiksiz bir toplum olduğu söylenemez, pek çok noktadan başka toplumlardan geri bile olabilir. Ancak, “tamamen elde edilmeyen şey bütün bütün terk edilmez” hadis-i şerifi gereğince, ümidimizi yitirmeden çalışmamız gerektiğini belirtmektedir.

Ehl-i iman geleceğe dair düşüncelerinde ümitsizlik değil ümit ve heyecan taşımalıdır. Kur’an’ın, “Ben kulumun hüsn-i zannı yanındayım” hakikati Müslümanların ümit ve heyecanlarını sürekli canlı tutmaları gerektiğini ortaya koymaktadır. Olumlu düşüncelere sahip olan kişinin olumlu gelişmelere sebep olma ihtimali kuvvetlidir. Bu ilahi mesaja muhatap olan Müslümanlar, yeis içinde korkak, aşağı ve âciz insanlar olamazlar. İslam’ın izzeti böyle bir hâlete izin vermez.

İnşaallah, Araplar ye’si bırakıp, İslâmiyet’in kahraman ordusu olan Türklerle hakikî bir tesânüd ve ittifak ile el ele verip Kur’ân’ın bayrağını dünyanın her tarafında ilân edeceklerdir. Bugün Orta Doğu’da yaşanan olaylar bu hakikatı ilan etmektedir. Yasemin devrimi ile başlayıp, Tahrir Meydanı’ndaki gençlerin başarısı ile devam eden gelişmeler, Bediüzzaman’ın Türklerle birlikte Arapların İslam’ın hakikatlarını bütün dünyaya ilan edeceğini göstermektedir.

İslam toplumunun Batı karşısındaki gerilemesi bir vakıadır. Batı’nın ileri giderken İslam dünyasının geri kalmasını etkileyen en önemli faktör de yeistir. Yeis alem-i İslam’ın çok küçük devletler karşısında yenik düşmesine, topraklarını kaybetmesine neden olmuştur. Bununla da kalmamış, izzet-i İslamiye ve şehamet-i islamiyenin kabul etmesi mümkün olmayan bir yaşam biçimi içine girilmiştir. Bu hâlet-i ruhiyeden hissesini ahlaki değerler de almıştır. İnsanlar toplumun umumi menfaatleri yerine kendi kısa vadeli menfaatlerini düşünmeye başlamışlardır.

Ehl-i iman, bu günlerde bütün Orta Doğu’da görüldüğü gibi, tesanüd, dayanışma ve ümitle hak ve hukukuna sahip çıkmaktadır. Böylece kötülüklerden, despotlardan kurtulup kendine güveni olan ümit dolu bir İslam toplumu görebileceğiz. Bediüzzaman’ın yüz yıl önce söylediği gibi, İngiliz Mekteb-i İdadisinde çalışan Hindistan, İngiliz Mekteb-i Mülkiyesinden ders alan İslam’ın zeki çocuğu Mısır ve Rus Mekteb-i Harbiyesinde talim eden İslam’ın bahadır evlatları Kafkas ve Türkistan’ın diplomalarını alma vakti gelmiştir. Artık İslam’ın bayrağını bulundukları bölgelerde dalgalandıracaklardır. Orta Doğu’daki hareketler bu müjdeli haberin sancılarıdır.

Adem ÖLMEZ – Doç. Dr., Harran Üniversitesi, Öğretim Üyesi

Köprü Dergisi Bahar 2011   [ 114. Sayı ]

 

   

Check Also

Ümmi Peygamber (6)

YORUM | AHMET KURUCAN Geçen haftaki yazımızı nazil olan ilk ayette “ben okuma bilmem”, hilalin görülmesi …