İrfana Yolculuk
İlgili Yazılar
Annemle karakız halam uzun kış gecelerinde el değirmeninde buğday öğütürlerdi. Anam bir ömür boyu hep ümitle babamı beklemişti. Ona ümit veren, biraz da falcı kadın olmuştu: “bir gün mutlaka kavuşacaksınız” demişti.
Çocukluk yıllarında postacı köyün bir ucundan görününce köyün diğer çocukları gibi ben de kardeşlerimle postacının etrafını sarardık ama postacı benimle ve kardeşlerimle göz göze gelmemeye çalışırdı. Çünkü postacı bana ve kardeşlerime hiç iyi bir haber getirmemişti. Eskiden atababalarımız bir avuç vatan toprağı bağlarmış beline, gurbete giderken toprak çeksin diye, gelinler kocalarına ekmeğin ucundan ısırtırlarmış ve kalan ekmeği saklarlarmış, ekmek çeksin diye. Ama ne toprak ne de ekmek çekmemişti onları.
Babamın gönderdiği bir selam kırk yıl sonra bana ve kardeşlerime ulaştı. Anneme ise o da nasip olmamıştı. Selam ulaştığında annem dört yıl önce vefat etmişti.
Hastanede iki yataklı bir odada babamın hapishane arkadaşı son günlerini yaşıyordu. Yan yatakta yatan genç bir delikanlı kitap okuyordu. Delikanlı bir ara dışarı çıkınca, yaşlı adam uzanır ve kitabı eline alır. “Toprak Ana” yazan kapağı açınca “baba ben sana bir anıt dikemem, çünkü nerede yattığını bile bilmiyorum Babam Törekol Aytmatov’a… Oğlun Cengiz…” Bu satırları gören yaşlı adamın beyninde şimşekler çakar ve evlatlarından kitabın yazarını bulmalarını ister fakat o günlerde ben Amerika’da bulunuyordum. Kızkardeşlerimden birini bulurlar. Yaşlı adam anlatmaya başlar. “Baban Törekul çok iyi bir adamdı beni dipçikle dövmüşler ağzım burnum burnum dağılmış baygın bir vaziyette babanın bulunduğu hücreye bırakıp gitmişler. Gözlerimi açtığımda babnın yatağındaydım ve baban vücudumdaki kanları silmekle meşguldü. Bir gün ona, ertesi gün kendisini götüreceklerini ve hazırlamasını söylediler. O bana verilmek üzere bir torba bıraktı. Torbanın üzerinde Cengiz, İlgiz ve Tala yazıyordu. Belli ki Talas yazmak için “s” harfine iplik yetmemişti.
“Beni, sen halk düşmanısın diye öldürmeye götürüyorlar. Bu torbayı ve içindekileri evlatlarıma verirsin” dedi. Fakat beni de Sibirya’ya sürgüne gönderdiler Yirmi beş yıl sonra evime dönebildim ve şimdi de gördüğünüz gibi ölmek üzereyim. Emaneti size ulaştıramamanın acısını içimde yaşadım durdum. Babanız hep sizlerden bahsederdi. Ama ben de ondan bir daha hiç haber alamadım.”
Bu acılı günleri hep düşündüğümde “Allah’ım değil insana hayvanlara bile bu acıları vermesin” diye dua ederdim.
Steplerde biz bu acıları yaşarken Anadolu’dan yükselen sesler demir perdeyi aşan çığlıklarla sancılı şafaklarda buluşuyordu. Anadolu’dan yükselen güçlü bir ses şöyle haykırıyordu;
Bir gurup vakti babası Sibirya buzullarına sürgüne, anası vahşi insanlar tarafından bilinmeyen meçhullere alıp götürülen bu çocuğa benzer milyonlarca genç kendilerine uzanacak bir el bekliyor. Bir çocuk fotoğrafının altına yazılan sözler, Anadolu insanını ateşlemeye yetmişti…
Anadolu insanı “Beyaz Gemi ”de kaybolan milyonlarca çocuğu aramaya koyulmuştu Asya steplerinde. Hiçbir karşılık beklemeden, Anadolu’nun vefakâr insanları Asya’ya koşuyordu. Kimileri ticaret için, kimileri okul açmak için geliyordu.
Kırgızistan, Kırgız-Türk liseleri ile eğitim alanında yeni bir devir başlattı. Dağlar kucağında bulunan benim ülkemin adı Kırgızistan’dır. Eskiden beri halkımız yazıp çiziyor ise de genel eğitim niteliğinde değildir bu. Halkımız çocuklarını daha çok büyüklerin güzel sözlerini, tabiatın özünü ve halk folklor eserlerini kullanarak eğitegelmiştir. Bunda dinin de az çok rolü vardır. Sovyet döneminde eğititim Kırgızlar arasında toplu nitelik kazanmıştır. Bilim ve teknolojinin gelişmesine rağmen o dönemin sonlarına doğru bütün toplum duraklayıp gelişememiştir. Bunun esas sebebini, Sovyet halkını dünyadaki gelişmelerden uzak tutarak Batı ve Doğu medeniyetini ilmini SSCB adındaki büyük oluşuma getirmemek için gösterdikleri büyük çabada görüyorum. Dünya başka yolla ilerlerken biz kendi yolumuzu bulamadan takılıp kaldık. Sonuçta totaliter-merkezi, dünyaya kapılarını kapalı bu ülke büyük muhitteki bahar buzları gibi eriyerek ayrı ayrı kendi başlarına buzdağına dönüşmüştür.
O zaman bizim buzdağına ilk önce Türkiye Cumhuriyetinin, özellikle de eğitim alanında faaliyet gösteren, geleceği düşünen, gelişmeye açık insanlarının el uzattıklarını nasıl unutabiliriz ki! O zamanki Türkiye’nin Cumhurbaşkanı merhum Turgut Özal’ın dehasına tekrar tekrar boyun eğerek teşekkür etmemiz gerek. Çünkü bu adam Mustafa Kemal Atatürk’ün vasiyetlerini yerine getirerek, Sovyetler dağıldıktan sonra vatandaşlarının buraya temiz kalp, iyi niyet ile gelmelerine imkan sağlamıştır.
Ben son yıllarda Büyükelçi sıfatıyla Avrupa’da bulunuyorum, ihtiyar Avrupa’dan biraz boş vakit bulduğumda hemen Ata yurduma, Kırgızistan’a gidiyorum. Vatanıma gelir gelmez ne tür gelişmeler ve yenilikler var diye soruyorum. Güzellikleri ve yenilikleri görünce kıvanç duyuyorum. Onların biri de Kırgız-Türk liseleridir. Her gittiğimde onların öğrencilerinin ne kadar kaliteli eğitim aldıklarını görüp seviniyorum, okulları dolaşıyorum ve öğretmenlerle sohbet ediyorum. Benim en çok hoşuma giden şey, bu okullarda okuyan öğrencilerin dört dilde; İngiliz, Türk, Rus ve Kırgız dillerinde akıcı konuşabilmeleri ve çağın dili olan bilgisayarda istedikleri işlemi yapabilmeleridir. Bu okullar bu zamanda, demokrasiye yöneldiğimiz Batı ve Doğunun yarışarak ilerledikleri bu dönemde çağın ve günün anlamını şeklini arayıp bularak gelecek nesillere tüm gücüyle sunan eğitim kurumlarıdır.
Çağdaş dünyada insanlığa nasıl bir eğitim lazım ise, hangi bilimin geleceği var ise, insanlığın terbiyesinde hangi sıfatlar gerek ise, onların hepsini Sebat Kırgız-Türk liselerinin öğretmenlerinin, terbiyecilerinin vermeye muktedir olduklarını görebiliyorum. Bu gençlerimiz kesinlikle çok şey biliyor ve öğreniyorlar. Ben okul müfredatını incelediğimde müfredatın bugün ve gelecek için aktüel olan ilim ve bilimi vermeye yönelik olduğunu gördüm. Bu okullarda her yönden çağdaş, gelişmeye yönelik terbiye veren, eğiten öğretmenlere ve terbiyecilere bir büyük olarak her zaman başımı eğerek şükranlarımı sunuyorum.
Bu okullar, Kırgız etnopedagojisini, Türk pedagojisini, Sovyet pedagojisi ile beraber tarihi ve çağdaş pedagojisiyi kaynaştırıp tüm dünyanın gelişmeye açık eğitim standartlarını Aladanlar (Tanrı Dağları) bölgesine getiriyorlar. Kırgızistan’ın, eğitim alanında dünyanın globalleşme sürecine Sebat Eğitim Kurumlarının liseleri aracılığıyla girdiğini görüyoruz. Bu liselerin öğrencileri, her sene uluslara, dünya bilim olimpiyatlarına katılarak birincilik, ikincilik ve üçüncülük gibi başarılara ulaşıyorlar. Geçmişte bunun gibi olaylara az rastlanır. Buda Kırgız-Türk liseleri ile gelen başarının bir parçası, Aladağlar bölgesindeki erkek-kız bütün öğrencilerin dünya standartlarında eğitim aldıklarına dair delillerden biri, globalleşme denilen sürece katılmanın hızlanmış olmasıdır. Sebat Liselerinde şimdi üç binden fazla öğrenci eğitim görmekte ve bu liseleri kazanabilmek için büyük rağbet var, bir kontenjana elli öğrencinin müracaatı, yıl geçtikçe bu liselerin değerinin arttığının işaretidir.
“Sebat” Liselerinde okuyan öğrenciler dünyanın en son gelişmelerinden olan internet ile beraber, teoride gördüklerini pratikte de uygulama imkânına sahiptirler.
Bu okulların mezunları seçmiş oldukları branşlarda yurt dışında eğitimlerine devam etmektedirler. Örneğin, bugüne kadar “Sebat”tan mezun olan öğrencilerin % 30’u Avrupa’da, % 8’i Amerika’da, % 4’ü Güney Asya ülkelerinde, % 15’i BDT’de, % 43’ü Kırgızistan’da yüksek öğretim kuramlarında okumaktadırlar. Mezunların hemen hemen hepsi yüksek eğitim alıyorlar ve öğrencilerinin terbiyeli ve edepli oluşu övünebilecek bir durumdur. Üniversitelerini tamamlayan öğrencilerimiz, vatanları olan Kırgızistan’da, ya kendi liselerinde ya da diğer alanlarda çalıştıklarına şahidim. Öğretmenler sınav ile işe alınır, Türk öğretmenler Kırgız öğretmenlerle, Kırgız öğretmenler de Türk öğretmenlerle ders verme teknik ve tecrübelerini paylaşarak, öğreterek, öğrenerek sürekli iletişim halindeler.
Kırgız-Türk Liseleri’ndeki öğretmenlerin idealleri uğruna yapmış oldukları fedakârlıklar, her türlü zor şartlara rağmen yılmayışları, bana roman kahramanım “Öğretmen Duyşen”i hatırlatıyor.
Unutamadığım olaylardandır: 1952’de Moskova’da Manas için kader konferansı düzenlenmişti. Komünist idareciler ve bilim adamları insafsızca Manas’a saldırıyor ve yasaklanmasını savunuyorlardı. Kazakların büyük şairi Muhtar Avazov ise var gücüyle Manas’ı savunuyordu. Manas’ın yasaklanması, Kazak ve Kırgızların tarihi birikimlerinin ve öz kültürlerinin yok edilmesi, dolayısıyla kimlik kaybına vesile olacaktı. Saç kesilmesi gereken yerde baş kesilmemeliydi. Muhtar Avazov sonunda kazandı ve Manas yasaklanamadı. O gün Muhtar Avazov’u çılgınca alkışlayanlar arasında ben de vardım.
Bişkek’te benim adımla anılan Türk-Kırgız Lisesi öğrencilerinin 2001 yılında Manas’dan bir bölümü, oratoryo olarak sahneye koymaları beni öyle duygulandırdı ki gözyaşlarımı tutamamıştım. Elli yıl önce yasaklanmaktan son anda kurtulan Manas bugün Kırgız öğrenciler tarafından benim adımı taşıyan Kırgız-Türk okulundan sahneye konuyordu, işte bu, Kırgız gençliğinin, kimliğine dönüşüydü.
20.yüzyıl, insanlığın iki büyük dünya savaşına, nükleer felaket ve depremlere, uzayı ele geçirme gayretlerine tanık olmakla birlikte, manevi zenginliğin en önemlisi olan inanç değerlerinin ortadan kalkmasına, hayatı çürümekten koruyan sevgi duygusunun imhasına yol açmıştı. İnsanlık için nükleer savaştan daha tehlikeli olan işte buydu. Şimdilerde bu okulları gördükçe iki dünya savaşına sahne olan bu topraklara evrensel barışın tohumlarının atıldığını görüyorum. Bu okulların, global köyün baş belası terörün panzehiri olacağını düşünüyorum.
Bu okullarda din, dil, ırk ayırımı yapılmaksızın insanlık sevgisi üzerine eğitim yapılıyor. Bu okullarda iki şey çok önemli, eğitim ve ahlâk. Milletler arasında barış köprüleri kuran bu eğitim kurumlarının çoğalması en büyük arzum.
Ufuk Yayınları “Barış Köprüleri” adlı kitaptan alınmıştır.
tweet
