İrfana Yolculuk
İlgili Yazılar
Şimdi “Üstlerindeki göğe bakmazlar mı, onu nasıl bina edip süsledik…” ayetine kulak ver!
Sonra göğün yüzüne bak; intizamlı bir yaratma ve ölçülü sanatla beraber nasıl sükûnet içinde bir sessizlik, hikmet içinde bir hareket, ihtişam içinde bir parıltı, süsler içinde bir tebessüm göreceksin.
Mevsimlerin değişmesi için semânın lambası olan güneşin ışınlarının farklı açılarla gelmesi, kandili hükmündeki ayın her gece farklı bir hilal şeklinde doğarak dünyayı aydınlatması ve göğün güzel yüzünün yıldızlarla yaldızlanması, bu âlemi idare eden sınırsız bir saltanatın varlığını akıl sahiplerine ilan eder.
İşte o Kudreti Sonsuz Yaratıcı, her şeyi bilir. O, her şeyi kuşatan bir irade ile dileyendir; ne dilerse olur, olmamasını dilediği de olmaz. O, sınırsız, kuşatıcı ve zâtî (kendinden) bir kudretle her şeye gücü yetendir. Nasıl ki güpegündüz, şu güneşin ışıksız ve ısısız olduğu düşünülemez, bu mümkün değildir. Aynen öyle de, gökleri, kuşatıcı bir ilim ve sınırsız bir kudret olmaksızın yaratan bir ilahın varlığı da tasavvur edilemez, böyle bir şey asla mümkün değildir. Demek, kesinlikle, bizzat kendinden olan kuşatıcı ilmiyle O, her şeyi bilir. Öyle bir ilmin, her şeyle irtibatı zorunludur. Her yerde hâzır ve şahit olan, her şeye nüfuz eden, her şeyi nuranî bir enginlikle kuşatan böyle bir ilimden bir şeyin ayrı düşmesi mümkün değildir.
Bütün varlıkta görünen ölçülü intizam ve intizamlı ölçüler, umumi hikmet ve eksiksiz, kusursuz, mükemmel inayetler, muntazam kader ve buna bağlı olarak meydana gelen güzel neticeler, süresi belirlenmiş eceller, ölçüsü belli rızıklar, türlü türlü mükemmel sanatlar, olağanüstü süslemeler, birbirinden son derece farklı, ölçülü, intizamlı ve sağlam yapılmalar ve fevkalâde kolay var edilmeler, Allâmü’l-Guyûb’un ilminin her şeyi kuşattığının şahitleridir.
“Yaratan, yarattığını hiç bilmez olur mu? (ilmi her şeye nüfuz eden, her şeyden haberi olan) Latîf ve Habîr O’dur. ” ayeti gösteriyor ki, bir şeyi var etmek, onunla ilgili her şeyi bilmeyi gerektirir. Ve varlıktaki vücûd nuru, onda ilim nurunu da gerektirir.
İnsandaki çok güzel sanatın güya onun şuuruyla olduğunu kabul etmekle, insanın yaratılışının, Yaratıcısının ilmiyle gerçekleştiği hakikati arasındaki nispet; karanlık gecedeki yıldız böceğinin ışıkçığının, gün ortasında parıl parıl parlayan güneşin ışığına nispeti gibidir.
Her şeyi bilen O olduğu gibi her şeyi dileyen de O’dur. O’nun dilemesi olmadan hiçbir şeyin meydana gelmesi mümkün değildir. Kudret yarattığı, ilim temyiz ettiği (ayırdığı) gibi, irade de tahsis eder (seçer), sonra da varlık meydana gelir.
Yüce Allah’ın iradesinin ve dilemesinin şahitleri, varlıkların geçirdiği haller ve aldıkları tavırlar sayısıncadır.
Evet, varlıkların, sayısız ihtimaller, neticeye götürmeyen kapalı yollar ve karmakarışık vaziyetler arasından ve birbirine zıt, birbiriyle çekişen sel gibi unsurların elleri altında şu inceden inceye nizamla, bu gözle görünen hassaslardan hassas ölçüyle düzenlenmesi, onlara kendilerine has özelliklerin verilmesi; cansız, basit (terkip edilmiş olmayan) maddelerden birbirinden çok farklı fakat uyum içinde canlıların yaratılması -bütün organlarıyla spermden yaratılan insanlar, bütün uzuvlarıyla yumurtadan yaratılan kuşlar, çeşit çeşit dal ve budaklarıyla çekirdekten yaratılan ağaçlar gibi- ve her şeyin kendisi için belirlenen şekli alması, bütün bunların, O’nun iradesiyle ve dilemesiyle olduğunu gösterir.
Aynı cinsten varlıkların, aynı türden fertlerin temel organlarda birbirlerinin aynı olmaları kesinlikle onların Sanatkâr’ının Vâhid ve Ehad olduğuna delildir. Aynen öyle de, muntazam ayırt edici özelliklere sahip, hikmetli bir şekilde birer şahsiyete bürünmelerindeki farklılıkları da bu Vâhid ve Ehad Sanatkâr’ın dilediği gibi hükmeden, istediğini yapan Fâil-i Muhtar ve sonsuz irade sahibi bir Zât olduğunu gösterir.
Hem nasıl ki o Hallâk, Alîm ve Mürîd; her şeyi bilir, her şeyi diler, O’nun her şeyi kuşatan bir ilmi, her şeyi kapsayan kusursuz bir iradesi vardır. Aynen öyle de, O’nun eksiksiz, mükemmel, tastamam zaruri, kendinden, Zâtından doğan ve Zâtının gereği olan bir kudreti bulunur. Öyleyse o kudretin zıddının (acz) onun içine girmesi mümkün değildir. Aksi takdirde bir araya gelmeleri ittifakla imkânsız olan zıtların bir arada bulunduğunu kabul etmek gerekir.
Dolayısıyla o kudrette derece de olamaz. Çünkü zerreler-yıldızlar, az-çok, küçük-büyük, cüzî-küllî, parça-bütün, insan-âlem, çekirdek- ağaç o kudrete nispetle birbirine eşittir.
° Nuranilik, şeffaflık, mukabele, denge, intizam ve emre uyma sırrıyla,
° baş döndüren bir hızla beraber eşsiz bir intizamın, fevkalâde bir kolaylıkla beraber mükemmel bir uyumun ve her tarafa yayılmış bollukla beraber birbirinden son derece farklı olmanın şehadetiyle,
° her şeyin birlikten yardım alması ve birliğin her şeye medet vermesi, birlikteki kolaylık ve ehadiyet tecellisi sırrıyla,
° Allah’ın varlığının kendinden olması ve mahiyetinin hiçbir varlığın mahiyetine benzememesi hikmetiyle,
° hiçbir kayıt altına girmeme, mekândan münezzeh olma ve parçalara bölünmeme sırrıyla,
° vesilelere hiç ihtiyaç bulunmamasına rağmen -farz edelim ihtiyaç olsaydı- insanın damarları ve elektrik gibi akıcı, latif maddeleri ileten madenî tellerde olduğu gibi engel ve mânilerin aslında kolaylaştırmada vesilelere dönüşmesi hikmetiyle,
° baş döndürücü güzellikleri ve harika sanatları açısından zerrelerin yıldızdan, cüzlerin küllden, cüzîlerin küllîden, azın çoktan, küçüğün büyükten, insanın âlemden ve çekirdeğin ağaçtan daha geri, daha aşağı olmaması hikmetiyle,
Onları yaratanın, bunları da yaratması akıldan uzak ve tuhaf görülemez. Zira (zerre, cüz, cüzî, az, küçük, insan, çekirdek gibi) ihata edilen bu varlıklar, küçük küçük yazılmış örnekler veya sağılmış, sıkılmış noktalar gibidir. Öyleyse kesinlikle, (yıldız, nevi, kül, küllî, çok, büyük, âlem ve ağaç gibi) ihata eden şu varlıklar, ihata edilenlerin Yaratıcısının tasarrufu ve idaresi altında olmalıdır ki, o Zât ilminin düsturlarıyla, ihata edenin bir örneğini ihata edilenlerin içine koyabilsin ve hikmetinin mizanlarıyla onu (ihata edeni) sıkıp ihata edilenleri ondan çıkarsın. İşte şu cüzîleri ortaya koyan kudrete, bu küllîleri de meydana getirmek ağır gelmez.
Hem nasıl ki, bir atomun üzerine esir zerreleriyle yazılan bir Kur’an-ı Hakîm nüshası, göklerin sayfalarında yıldızlar ve güneş mürekkebiyle yazılan Kur’an-ı Azîmü’ş-Şân nüshasından baş döndürücü güzellik ve göz kamaştırıcı sanat açısından geri değildir, aşağı kalmaz. Aynen öyle de, bir arının ve karıncanın yaratılışı, hurma ağacının ve filin yaratılışından baş döndürücü güzellik ve göz kamaştırıcı sanat bakımından aşağı olmadığı gibi, pırıl pırıl parlayan bir çiçek de sanatça, ışıl ışıl ışıldayan Çoban Yıldızından daha aşağı değildir. İşte bunun gibi örnekleri sen de kıyasla.
Hem nasıl ki varlıkların yaratılmasında görülen bu büyük kolaylık, dalâlet ehlinin; akılların kabul etmediği, hatta vehimlerin kendisinden kaçtığı hurafeleri ve imkânsızlıkları gerektiren “kendi kendine olmayla” bir “Yaratıcının var edip şekillendirmesini” karıştırmalarına sebep olmuştur. Aynen öyle de, hak ve hakikat ehline, kâinatın Yaratıcısının kudretine kıyasla zerrelerle gezegenlerin eşit olduğunu, aksine ihtimal verilmeyecek bir kesinlikle ispat etmiştir.
Yüceler yücesidir O! Şanı ne uludur O! LA İLAHE İLLA HU
Altıncı Mertebe
Yüceler yücesidir O! Şanı ne uludur O! Allah, ilim ve kudretiyle yegâne büyüktür!
Zira O, öyle bir Adil, Hakîm, Kadir, Alîm, Vahid, Ehad ve Ezelî bir Sultan’dır ki, bütün bu âlemler O’nun nizam ve mizanının, her şeyi düzene koyuşunun ve ölçüp dengeleyişinin, adalet ve hikmetinin, ilim ve kudretinin idaresinde ve tasarrufundadır ve kesin bir kanaatle, hatta gözle görürcesine vahidiyet ve ehadiyet sırrına mazhardır. Çünkü nizam ve mizan, düzene koyuş ve ölçüp dengeleyiş dairesinin dışında hiçbir varlık yoktur.
Bunlar, “İmam-ı Mübîn ve Kitab-ı Mübîn”den iki konudur. Yine bunlar, Alîm-i Hakîm’in ilim ve emrinin, Azîz-i Rahîm’in kudret ve iradesinin iki unvanıdır. Ve şu Kitab-ı Mübîn’le İmam-ı Mübîn’deki dengeyle beraber bulunan düzen, başında iz’an ve yüzünde göz olan bir kimseye; zaman ve varlıkta Rahman’ın tasarruf ve idaresinin, Hannân’ın tanziminin, Mennân’ın süsleyip donatmasının ve Deyyân’ın ölçüp dengeye koymasının dışında hiçbir şeyin olmadığını gösteren pırıl pırıl iki delildir.
Sözün Özü:
Allah’ın yaratıcılığında başlangıç ve son, asıl ve nesil, geçmiş ve gelecek, emir ve ilme bakan “Evvel ve Ahir” isimlerinin tecellisi, “İmam-ı Mübîn’”e işaret etmektedir. Yine Allah’ın yaratıcılığında, varlık üzerindeki “Zâhir ve Bâtın” isimlerinin tecellisi ise “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder. Zira kâinat büyük bir ağaç, kâinatın her bir âlemi de birer ağaç gibidir. Varlığın yaratılışı, onun nevileri ve âlemleri ile ilgili olarak küçük bir ağaç düşünelim. İşte o küçük ağacın bir aslı ve başlangıcı vardır, o da üzerinde boy atıp geliştiği çekirdektir. Ve yine öldükten sonra onun vazifesini devam ettirecek bir de nesli vardır ki, o da meyvelerindeki çekirdeklerdir.
İşte, başlangıç ve sonuç, “Evvel ve Ahir” isimlerinin tecellisinin mazharıdır. Düzenli ve hikmetli olan başlangıç ve aslî çekirdek, ağacın alacağı her türlü şekle dair kanunların bir araya getirilmiş bir fihristi ve tarifesi hükmündedir. Ağacın dallarında bulunan meyvelerdeki çekirdekler “Ahir” isminin tecellisine mazhardır.
Mükemmel bir hikmetle yaratılan meyvelerdeki çekirdekler, bu ağaca benzer başka ağaçların meydana gelmesi için kendilerine birer fihrist ve tarife konulmuş küçük birer sandık hükmündedir. Ve âdeta onların içinde kader kalemiyle, çıkacak ağaçların ileride alacakları şekillerin programı yazılmıştır.
Ağacın görünen yüzü, “Zâhir” isminin tecellisine mazhardır. İşte ağacın bu dış yüzü mükemmel bir intizam, süsleme ve hikmet sayesinde yine mükemmel bir hikmet ve inayetle tam da boyuna göre biçilmiş, kendine has güzelliklerle donatılmış, süslenmiş muntazam bir elbise gibidir.
Bu ağacın görünmeyen iç yüzü ise “Bâtın” isminin tecellisine mazhardır. Mükemmel bir intizam, akılları hayrette bırakan bir idare ve yine kusursuz bir düzenle hayatı için gerekli gıdaların ağacın her tarafına dağıtılması sayesinde âdeta bu ağacın içi, son derece intizamlı ve ölçülü, harika bir makine gibidir.
Nasıl ki başlangıcı olağanüstü bir tarife, sonu da harika bir fihrist olan ağaç, “İmam-ı Mübîn”e işaret etmektedir. Aynen öyle de, dışı sanat harikası bir elbise, içi de son derece düzenli bir makine hükmündeki ağaç “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder.
Hem nasıl ki, insanlarda bulunan hafıza kuvveti “levh-i mahfuz”a işaret etmektedir ve onun delilidir. Aynen öyle de, her bir ağaçtaki aslî çekirdekler ve meyveler “İmam-ı Mübîn”i göstermektedir. Ağacın içi de dışı da “Kitab-ı Mübîn”e işaret eder. İşte bu küçücük ağaca, geçmiş ve geleceğiyle yeryüzü ağacını, öncesi ve sonrasıyla kâinat ağacını, ataları ve soylarıyla da insan ağacını kıyasla. Ve bunun gibi…
Yüceler yücesidir varlığın Yaratıcısı ve O’ndan başka ilah yoktur!
Ey Yüce Zât! Akıllar Senin büyüklüğünün vasfına erişemez, düşünceler Senin ululuğunun mahiyetine yetişemez!
Yedinci Mertebe
Yüceler yücesidir O! İlim ve kudretiyle her şeyden büyüktür O!
Zira O, öyle bir Hallâk (her şeyi yoktan var eden), Fettâh (her şeyi en iyi şekilde açan, darlıktan kurtaran), Fa’âl (icraatı durmadan devam eden), Allâm (her şeyi hakkıyla, en iyi bilen), Vehhâb (çok ihsan eden, bağışlayan) ve Feyyâz (çok feyiz veren, bereket ve bolluk ihsan eden) Ezelî bir Güneş’tir ki, şu kâinat, bütün nevileriyle ve varlıklarıyla O’nun nurlarının gölgeleri, fiillerinin eserleri, isimlerinin çeşit çeşit tecellilerinin renk renk nakışları, kaza ve kader kaleminin yazıları; sıfatlarının, cemâlinin, celâlinin ve kemâlinin tecelli aynalarıdır.
° Gönderdiği bütün kitap ve sayfalar, varlıktaki ve Kur’an’daki ayetleriyle Şâhid-i Ezelî’nin,
° hem kendilerinin hem de bütün zerrelerinin olanca fakirlikleri ve ihtiyaçlarıyla beraber üzerlerinde sonsuz zenginlik ve sınırsız servet görülen yeryüzünün ve âlemin,
° insanlık semâsının ayları ve güneşleri olan, aydınlık ruh sahibi peygamberler (aleyhimüsselam), kalbî hayatlarında aydınlığa ermiş bütün hak dostları ve ilham esintileriyle akılları pırıl pırıl hale gelmiş Hakk’ın o saf ve dupduru kulları olan şuhûd ehlinin, hakikati bütün yönleriyle olduğu gibi gösteren araştırmaları, keşifleri, mazhar oldukları feyizleri ve münâcâtlarının icmâı ile
° ve yine yeryüzü ve gökyüzündeki gezegenler, sayılamayacak kadar kesin şehadetleri ve sarsılmaz tasdikleriyle, tekvinî ve Kur’anî ayetlerin şehadetlerini ve Vâcibü’l-Vücud’un bizzat şehadeti demek olan suhuf ve semavî kitapların şahitliklerini kabul ederek şu hususta birleşmişlerdir ki, bütün bu varlıklar O’nun kudretinin eseri, kader kaleminin mektupları, isimlerinin aynaları ve nurlarının akisleridir.
Yüceler yücesidir O! Ve O’ndan başka ilah yoktur!
Ufuk Yayınları, Lem’alar, 29. Lem’a, Bediüzzaman Said Nursi
tweet
