İrfana Yolculuk
İlgili Yazılar
Soru: Aşere-i mübeşşere (radıyallahu anhüm) hazeratı Efendilerimiz hakkında ciddi bir malumatımız yok. Bu zevatı kiramın daha dünyada iken cennetle müjdelenmeleri ne ile izah edilebilir? Dinimize hizmet anlayışları diğer sahabîlerden daha mı fazladır? İzah eder misiniz?
Cevap: Cennetle tebşir edilen ‘aşere-i mübeşşere’ diyoruz. Bu kelime, zaten Arapça ve ‘cennetle müjdelenen on kutlu’ demek. Soruda, onların dine daha mı fazla hizmet ettikleri hususu soruluyor.
Evvela, giriş olarak şunu arz edeyim: Ashab efendilerimizin cennetle müjdelenmeyenleri hakkında dahi cennete gitmeyecekler şeklinde bir düşüncenin kafamızda, kalbimizde bulunması, Allah’ın mümtaz ve müstesna olarak yarattığı mümtaz ve müstesna Nebi’nin (s.a.s.) ardına taktığı o zevat hakkında su-i edeptir.
Efendimiz Sallallahü aleyhi ve sellem, sahih ve hasen birkaç hadîste, değişik rivayetlerde: “Ümmetimden 70 bin insanı Allah, sorgusuz sualsiz cennet koyacak.” buyuruyor. Herhâlde evvela, Ashab-ı Kiram arasında bunların yerini araştırmak lazım. Ve devamında buyuruyor ki: “Ben Cenab-ı Hak’dan arttırmasını istedim. Her bir’e bedel, bir 70 bin, bir 70 bin oldu”. Büyük rakamlar çıkıyor karşımıza. Sualsiz ve hesapsız cennete girecekler 70 bin 70 bin ile darbediliyor. Böyle olunca, Ashab-ı Kirama başta biz, bu yeri verme mecburiyetindeyiz. Başta onlar gelir. Allah, Kur’ân-ı Kerim’de pek çok yerlerde, onlardan razı ve hoşnut olduğunu anlatıyor.
Cennetle Müjdelenenler On Kişi mi?
Bununla beraber, bu on zevat, hususîyle hadîs-i şeriflerde Cennetle tebşir ediliyor. Bir bahçede otururken, iki üç ashabını orada tebşir ediyor. Başka zamanlarda da diğerlerini tebşir ediyor. Bunların dışında da mesela, bir Yahudi âlimi iken Müslüman olan Abdullah b. Selâm’ın da cennetle müjdelendiğini görüyoruz. Kur’ân-ı Kerim de ondan bahsediyor, ismini söylemiyor. “Yahudi ulemasından size gelen bu hakikate şehadet eden birisi var.” derken onu tebcil ediyor. (bk.46. Ahkaf:10). Ve el-hak o zat Müslümanlığa girdiği andan itibaren, hakkaniyet içinde hayatının sonuna kadar devam etti.
Hz. Osman devrindeki, Hz. Osman efendimizi de alıp götüren, korkunç fitnede kollarını gerip, karşı duranların başında Abdullah b. Selâm gelir. Diğer Sahabîden daha ilerde… O günkü gözü dönmüş insanlar, hangi ruh haletiyle belli değil, onu da tel’in ettiler, hatta ‘Yahudi çocuğu!’ dediler ona.
O da sayılırsa 11 olur ki, bu mübarek rakam, Hz. Isa Aleyhisselâm Efendimizin etrafındaki 11 havariye de denk gelir. Belki başka Peygamberlerin de bu sayıda vezirleri vardı. Gökteki yıldızlara denk her hâlde, güneşin etrafındaki yıldızlara denk olarak; her Peygamberin etrafında böyle bir Havari kitlesi olmuş. Hz. Mesih bunu ifade etmiş, Efendimiz Aleyhisselatü vesselam da Sahabisi için bunu söylemiş ama, Ensar sözü, hep aynı şeyi ifade eder ki, ‘yardımcılarım’ demiş. Medine’deki Sahabî mânâsına almamak lazım, ‘yardımcılarım’ demiş bunlara ki ‘Havarilerim’ demektir.
Hz. Musa’nın yanında Yuşa ibn-i Nun ile, bir de Hz. Hârun’u görüyoruz. Herhâlde başka yine havarileri vardı ve belki de bu sayıya denkti bilemiyoruz. Belki kıyamete kadar gelecek müceddidlerin de daima etrafında aynı sayıya denk, yakın, onların havarileri oldu. Gökle yer arasında ciddi bir tenasüp vardır; makro âlem ile normo âlem arasında. Efendimiz Sallallahü aleyhi ve sellem buyururlar ki: “Gökte benim iki vezirim var; meleklerden, Cebrail, Mikail. Yerde de iki vezirim var: Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer.”
O âlemle bu âlem arasında böyle bir münasebet var. Binaenaleyh yıldızlar, gezegenler veya o sayıda nebülözler ve insanlar arasında da o değerde ve o kıymette, büyük insanlar!…
Bunun; Efendimizle başlamış, hani, bir sayı bid’atı olmadığını arz etmek için söyledim. Sayı bid’atı, dini bidat değildir yani. İlk defa Efendimizle başlamış bir âdet değildir.
Aşere-yi Mübeşşere Efendilerimizin cennetle hususî olarak tebşir edilmelerine gelince: Diğer Sahabi için, hususî, “Sen cennetliksin!” denmemiş. Aşere-i Mübeşşereye ise, şahsen, “Sen cennetliksin!” demek suretiyle kıymet ve değer atfedilmiştir, bunu kimse inkar edemez. “Bütün mü’minler gideceklerdir. Ali, Veli, Osman hususî gideceklerdir” demesi, hususî onlara bir iltifat atfının, bir değer atfının ifadesidir. Ve işte o on kişi hakkında bu hususî iltifat ve değer atfı yapılmıştır. Diğer sahabiler için bu, hususî mahiyette söylenmemiş, mutlak ifade edilmiş, külli bir mucibe halinde ele alınmış, hepsi gidecek denmiş fakat, bunlara hususî, ismen; sen, sen, sen müstesna gideceksiniz. Hakk-ı tekaddümleri, oradaki hususî iltifata mazhar olmaları, mahşerde işlerinin, çok çabuk ve çok seri geçmesi bakımından ayrı şey ifade eder bunlar. Belki oralarda da ayrıca Cenab-ı Hakk’ın lütfuna mazhar olacaklar.
Faziletlerine dair
Bu, on tane büyük zevatın, bir kere altı tanesi hakiki şehittir; evvela bunu bilmek lazım. Ömer Efendimiz şehittir; Osman Efendimiz şehittir; Ali Efendimiz şehittir; Talha Efendimiz şehittir, Zübeyr Efendimiz şehittir. Ve Hz. Ebu Bekir de şayet bir rivayette denildiği gibi, zehirle vefat ettiyse, o da bir şehittir. Bu itibarla bunlar, evvela Allah Resûlü’nün yanında yerlerini almakla, sonra hepsi muhacir olmakla, sonra da şehit olmakla, büyük bir mevki ihraz ediyorlar. Yani birkaç paye kendilerinde birden var.
Talha ve Zübeyr Efendilerimiz, Cemel vakasını müteakip şehit edildiler. Sadece Said ibn-i Zeyd, sarih şehadetini bilmiyoruz, Sa’d b. Ebi Vakkas’ın sarih şehadetini bilmiyoruz. Ebu Ubeyde b. Cerrah, Amvas’da o da şehit oldu. Harp meydanında, cephede iken çağrıldığı halde, Medine’ye gitmeyip, ‘Orada askerlerin içinde kalmayı tercih ederim.’ diyen Ümmetin emini; o da şehittir. Evvela bu hatırda tutulmalı; şehadet büyük bir mertebedir.
Saniyen; şu husus vardır: Bu zevatın hepsi muhacirindendir. Aşere-yi Mübeşşere, ilk Müslüman olanlardandır. Bu kıdem vardır burada ve o da karşımıza şunları çıkarıyor:
İlk olarak:
Herkesin Efendimize sırtını döndüğü zaman, bunlar, Kur’ân’a sahip çıkmışlar. Gökte, yalancı bir şimşeğin dahi çakmadığı bir devirde, ümit verebilecek hiçbir sebep ve faktörün ortada bulunmadığı bir devirde… Kur’an’dan, daha inen âyetlerin sayısı beşe altıya varmadığı bir devirde, bu büyük hakikate sahip çıkma, bir büyük payedir. Evvela meselenin bir diğer yanı da budur. Bu Aşere-yi Mübeşşere Efendilerimiz, mesela Hz. Ebu Bekir ilk Müslüman olanlardan. Hz. Ebu Bekir’in gayretiyle, Hz. Osman’ı, Hz. Said b. Zeyd’i, arkadan Sa’d b. Ebu Vakkas’ı İslam’a girmiş görüyoruz. Hz. Ali, Ebu Ubeyde b. Cerrah, Sa’d ibn-i Ebu Vakkas 18 yaşında, gözüne günah girmeden daha, annesinin bütün ısrarlarına rağmen, hatta “Ölsen bile annem, ben, gönül verdiğim hakikatten dönmeyeceğim!” diyecek kadar civanmert bu zatlar, Efendimiz Aleyhis-salatü vesselâm’ın yanında ilk safta yerlerini alan zevattır. Ölümün kol gezdiği devirlerde, Hz. Ebu Bekir Efendimizin ifadesiyle: “Ölümü göz önüne almadan dışarıya çıkmaya cesaret edemezdik! Ve bir yere girmeye de ölümü göze almadan cesaret edemezdik!” Bunlar, o çok kritik devrenin insanları, Müslümanları. Bu, meselenin bir yanı.
İkinci olarak:
İnsanın bir hakikati kabul etmesi, bir ekole intisab etmesi, bir şeyin karşısında iki büklüm olması, bir marifettir ve insanın kadrini yükseltir. Fakat hayatının sonuna kadar bunu, aynı ritimde devam ettirmesi, bu da kadrine kadir katar, kıymet katar. Bir musikişinası, hani çok defa değerlendirirken, başta nasıl başlamış, hangi perdede başlamış, sonunda da o perdede bitirmişse, “Amma hançere var, amma nefes var, amma ciğer var!” diyor, adamı sena ediyoruz. Bunlar hangi ritimde işin içine girmişlerse, bitirirken de aynı ritimdedirler. Psikoloji açısından meselenin tahlil edilmesi lazım. Bir dönemde başlamışlar ki, hiçbir ümit yok. Yerde ve gökte ümit yok. Fakat, onlar, ümit dolu başlamışlar. Bir dönem olmuş ki, aileden, evlattan, çoluktan çocuktan ayrılıp hicret etmeleri istenmiş, kendilerine emredilmiş, tereddüt etmeden yapmışlar. Bu on kişiden geriye kalan bir tane yoktur. Hepsi Efendimizden evvel gider orada yerini alır. Ve biri o Nur’la (s.a.s.) beraber, tehlikeleri göğüsleyerek, beraber gider, Medine dönemi gelir. Orada, “Biz önce Müslüman olmuştuk. Medineli kardeşlerimize karşı bir üstünlüğümüz vardır!” iddiasına kapılmamışlar ve aynı ritimde oradaki âhenklerini de devam ettirmişlerdir.
Üçüncü olarak:
Hz. Ömer Efendimiz (ki kadirşinas insan, büyük insan; zaten daima onu anarken, insan, iki büklüm olası geliyor). Diyor ki; biz bu kardeşlerimizin hakkını yedik, bunlar, dini kucakladılar, Efendimize kucak açtılar, biz ise hep halifeleri kendimizden teklif ettik, onlar ise, bundan mahrum kaldılar. Vezirlerimiz demiştik bunlara der Hz. Ömer Efendimiz, telehhüfünü ifade eder.
O devirde de bunlar, kıymetlerini ve kadirşinaslıklarını korudular, muhafaza ettiler. Gün geldi ki, ticareti çok iyi bilen Mekke’nin bu insanı, açlık, susuzluk, kaht-u gala çekti, ıstıraplara maruz kaldılar. Ticareti biliyordu. Yemenliyi tanıyordu, Suriyeliyi tanıyordu, aynı şeyi yapabilirdi ve yapanlar yaptı. Hz. Osman ve Abdurrahman bin Avf Efendilerimiz, yaptılar bunu. Fakat dünya bunları, rukû ettiremedi kendisine, secde ettiremedi. Saffetlerini ve sadeliklerini yine korudular. Yerinde Osman Efendimiz, 500 deveyi yükü ile beraber hibe etmesini bildi. Abdurrahman bin Avf, malının hesabının ağırlığından, cennete girmede geriye kalacağını duyunca, varlığını; ne kadarsa, hepsini Allah yolunda infaktan geri durmadı. Dünyanın karşısında belki eğilenler oldu, fakat onlar, Aşere-yi Mübeşşere, hayatlarının sonuna kadar eğilmediler. Bunu da hesaba katmak lazım.
Dördüncü olarak:
Aşere-yi Mübeşşere dediğimiz zevat, her birisi, devletleri idare edebilecek dehaya sahip insanlar. Biz Raşit halifeler Efendilerimizin bu işi yaptığını görünce, anlıyoruz ki, her birerleri de öyledir onların. Bir Ebu Ubeyde’yi düşünseniz; Halid gibi askeri dâhileri geride bırakabilecek dehaya sahip. Şimdi insan, aklıyla, dehasıyla bir hakikate ser-füru ederse, o nispette kadri ve kıymeti artar. Safdil insanlar, bir şey bilmeyen insanlar, birinin parlak bir şey göstermesi karşısında, tehacüm gösterebilirler, bir yerde kümelenebilirler; fakat, aklı kendisine yeten insan, ufuklar arkasını gören bir insan, maverayı semadan haber alabilecek bir insan, Efendimizin etrafında böyle safderunane bir hâl ve hava içinde toplanması, hakikaten kendi nefsi ve hissiyatı adına çok büyük fedakârlıkta bulunuyor demektir. İşte bu Efendilerimiz bunu da yapmışlardır.
Beşinci olarak:
Bunların her birerleri, çok soylu ailelerdendir. Aile zenginliği vardır. Osman Efendimiz, beni Ümeyye’den bir insandı. Hz. Talha, Hz. Abdurrahman bin Avf Efendilerimiz de bunların hepsinde dünya serveti ve o zenginliği vardır. Hz. Ali vakıa fakir olarak büyüdü; çünkü Ebu Talib fakirdi, fakat, Mekke’de onun sözü dinlenirdi. Efendi olarak bakarlardı ve Ebu Talib hayattayken Ebu Cehil, Efendimiz’e o menhus elini uzatamadı, onun vefatıyla ancak, hicran dönemi başladı. Şı’b-ı Ebi Talib’deki (Ebu Talib mahallesi) muhasara, boykot meselesi başladı. El uzatamıyorlardı, Ebu Talib ailesi, şanı şerefi olan bir aileydi. Bütün kardeşleri içinde, hususiyle ona bir bakış vardı Mekke’de.
Bunların soylu ailelerden süzülüp gelmesi ve İslam’a en başta gelmeleri ve gelirken de her şeyi arkada bırakmaları, dünya ve mafiha adına hiçbir şeye temenna durmamaları; bunların ayrı ve hususî birer kadir ve kıymetlerinin olduğuna delalet ediyor.
Efendimiz Sallalahü aleyhi ve Sellem’in iltifatına gelince: Efendimizin min indi nefsi iltifatı olmaz. Muhakkak ki O, çok kadirşinastı, kendisine çok eski devirden bir iyilik yapan insanın iyiliğini hayatının sonuna kadar hiç unutmamıştı. Bu kadar vefalıydı Efendimiz. Zevcelerine de o kadar bağlıydı. Aişe Validemiz, gayretlerinden birisini anlatırken der ki; evde bir şey olunca, “Şunu Hatice’nin şu akrabasına, şunu Hatice’nin şu akrabasına gönder!” demek suretiyle, kadirşinaslık izhar ederlerdi.
Efendimizin, bu on zatın, çok kritik bir dönemde, kendisine yardım eli uzatmalarını unutması mümkün değil. Mesela, ‘Bana ümmet olacak biri yok mu!’ sözü karşısında, Hz. Ebu Bekir’in, elini göğsüne vurmasını unutamaz Efendimiz Sallallahü aleyhi ve Sellem. Hz. Ömer’in lailahe illallah dedikten sonra, Efendimizin Ashabını peşine takıp, Mekke’ye gidip açıktan namaz kılmasını ve Sahâbenin hayırla yad edilmesine vesile olacak böyle civanmerdane bir davranışını, kimse unutmadı ki Efendimiz unutsun Sallallahü aleyhi ve Sellem. Ömer’den Allah razı olsun der Sahabi; “Biz gizli gizli namaz kılıyorduk, Ömer gelince her şey açığa çıktı.”
Resûl-i Ekrem, Mekke’nin bir sokağında dolaşırken birden bire, kılıcı yerde sürünen genç Zübeyr bin Avvam’ı gördü. Sordu: ‘Nereye böyle ya Zübeyr?’ Cevap verdi: ‘Işittim ya Resûlallah! Seni yakalamışlar ve şehid etmişler. ’‘E ne yapacaktın?’ diye sorunca Efendimiz, Zübeyr: ‘bununla onları delik deşik edecektim.’ cevabını verdi. Efendimiz, bir çocukken böyle, can siperane mücadeleye atılan bir insanı unutamaz, hayatının sonuna kadar da ona havarim dedi. Birkaç defa kendi kavim ve kabilesini toplayıp da “Benim tebliğ ettiğim bu dini kabul edecek yok mu?” Her deyişine, birkaç karış, çiroz bacaklarıyla kılıcına dayanan Hz. Ali 10-12 yaşındayken, “Ben varım ya Resûlallah!” demesini, elbette ki Efendimiz unutamaz. Hendek harbi esnasında Amr b. Abd-i Vüdd, hendeği atlayıp geçtiği zaman, ‘Buna karşı çıkacak kimse yok mu?’ diye Ashabına seslendiğinde, 22, 23 yaşında Hz. Ali: ‘Ben’ demişti. Efendimiz de “Otur!” demişti, yine o kalkmıştı, “Ben!” ya Resûlallah!” demişti. Efendimiz elbette ki bunu unutamaz.
Medine’ye hicret etmişti Resûller Serveri. O zamanlar evin dışında kilitli militli böyle bir kapı yoktu, bir sütre vardı sadece kapısının önünde ve düşmanlar evinin etrafında dolaşıp suikast için fırsat kollayıp duruyordu. Kendisi (s.a.s.) anlatıyor: Bir gün çok sıkılmıştım, diyor, gönlümden istiyordum ki, ashabımdan bir civanmert olsun da bu gece beklese, az uyuyabilsem. Bir aralık kapının önünde bir kılıç kabza sesi falan duydum. ‘Kim o?’ deyince Sa’d b. Ebu Vakkas’ın sesini işittim. ‘Ne arıyorsun kapının önünde?’ Sa’d: ‘Evde yatıyordum ya Resûlallah! Sana bir zarar verirler diye, kapının önünde perdedar olayım diye geldim.’ O düşünürken, Hz. Sa’d da düşünüyormuş. Elbette ki Efendimiz Sallallahü aleyhi ve Sellem bunu unutmayacaktır. Ve bir de işte böyle bir kadirşinaslık, yerde cereyan eden bu kadirşinaslığa müheymin, nigehban olan Hz. Allah (c.c.) da bakıyordu. O’nun gönlüne o şeyleri ilham halinde saldı,
‘Tebşir et’ dedi bunları, çünkü bunların hepsi, tebşire layıktır. Bir yönü de bu, bu meselenin.
Arkadan gelenler, kendi önlerinde çığır açan, kendileri için bu şehrahı hazırlayan insanları daima hayırla yadedeceklerdir ki, bu da Kur’ân’ın bize öğrettiği bir edeptir.
“Onlardan sonra gelenler (başta muhacirler olarak, kıyamete kadar gelecek mü’minler): Ey Kerim Rabbimiz, derler, bizi ve bizden önceki mü’min kardeşlerimizi affeyle! İçimizde mü’minlere karşı hiçbir kin bırakma! Duamızı kabul buyur ya Rabbena, çünkü Sen Raûfsun, rahîmsin!” şefkat ve ihsanın son derece fazladır. (Haşr-10)
Evet, burada, Efendimiz’in (sallallahü aleyhi ve selem) hayatıyla alâkalı ve Kur’ân’ın yardımıyla da böyle, su yüzüne çıkarılan, aydınlığa kavuşturulan bir mevzu var. İman ve Kur’ân’a yapılan her hizmette, öncüler vardır. Bunlar, muallâ ve mukadder, takdir edilen, mevkilerini daima zihinlerimizde ve gönüllerimizde korumalıdırlar. Daha doğrusu, gönlümüzde onlar için hazırladığımız yeri korumalıyız; onlar, bizim nazarımızda daima muallâ olmalıdır. Allah onları unutmadığı gibi, bizden de onları unutmamamızı taleb ediyor. Onları daima, kadirşinaslık içinde yâd etmemizi istiyor. Cenab-ı Hak, geçmişlerimize mağfiret buyursun. (Amin)
Fethullah Gülen Hocaefendi’nin 1982 yılındaki sohbette bir soruya verdiği cevabın deşifresidir.
