İrfana Yolculuk
İlgili Yazılar
Türkiye’de en çok tartışma yaratan konulardan biri, Fethullah Gülen cemaati tarafından yurt içinde ve dışında açılan özel okullardır. Yüksek öğrenim düzeyinde yani üniversiter seviyede okulların da bulunmasına rağmen, asıl tartışma yaratan orta öğrenim kurumlarıdır.
Ben bu orta öğrenim kurumlarından birini ilk kez Moskova’da gördüm. Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı tarafından düzenlenen geniş katılımlı bir gezide, bizi, Moskova’nın çok hoş bir mahallesinde, yeşillikler içinde bir binaya götürdüler, Önce herhalde yemekhane olan bir salonda bize yemek ikram edildi. Rus poğaçalarının tadını hâlâ unutamıyorum. O zaman hayatımda ilk kez Türkçe konuşan Rus lise öğrencileri gördüm. İnsan gururlanıyor tabii. Birden kendimi, yabancı diyarlarda kendi dilinden eğitim veren okullar açan bir zamanların Fransızları veya İngilizleri gibi hissettim.
Sonra okulu gezdik. Küçük sınıflar, donanımlı laboratuvarlar ve arkasından öğretmenlerle tanışma. İşte Fethullah Gülen okullarında insanı en çok etkileyen unsur bu öğretmenler. Tanıştığım öğretmenlerin hepsi Türkiye’de çok iyi okullardan mezun olmuşlar, içlerinde çokça Boğaziçili, ODTÜ’lü vardı. Türkiye’de, hatta dünyanın neresinde isteseler çok paralı, çok iyi işler bulabilirlerdi. Ama bu okullarda az bir paraya öğretmen olmayı tercih etmişlerdi. Beni en çok bu ilgilendirdi. Üzerinde çok düşündüm.
Fethullah Gülen cemaatini zaman içinde daha yakından tanıdıkça, bu sorunun cevabı da kafamda şekillenmeye başladı. Cemaatin iç işleyişini bilmek için ona mensup olmanın gerekliliği ortada, ama dıştan bakınca ilk görülen şeylerden biri, bütün hepsinde bir “kendini misyona adamışlık”. Daha açık bir ifadeyle, Fethullah Gülen cemaati mensuplarını birer “misyoner” saymak mümkün.
Bu “misyon”un ne olduğuna gelince, bunu tam anlamıyla söktüğümü söyleyemem, ama Fethullah Gülen’in görüşlerinden etkilenen bir cins Türk-İslamını yaymak olduğunu düşünüyorum ve bu bileşimde Türklüğün daha ağır bastığını sanıyorum.
Moskova’daki okulda, Timofey adında bir son sınıf öğrencisi, aynı bizim Türkçe konuşuyordu. Ben önce bütün öğrencilerin bu düzeyde Türkçe konuşmalarını sandım ve inanamadım. Aslında haklıymışım. Birkaç çocuk daha orta seviyede Türkçe konuşabiliyordu, ama diğerlerinin Türkçeleri “kırık” olarak tabir ettiğimizin bile altındaydı. Buna karşılık, okulun bütün öğrencileri mükemmel İngilizce biliyorlardı. Zaten derslerin çoğu da İngilizce verilmekteydi. Elbette, sonuçta Türk Okul’u olan bu eğitim kurumunun neden İngilizce ’ye Türkçe ’den daha fazla ağırlık verdiği kafamı kurcalamaya başladı. Aslında bu sorunun bazı cevapları vardı. Bütün dünyada İngilizcenin egemenliği hiç kuşku duyulmayacak bir şekilde yerleşik hale gelmişken, uluslararası hale gelmemiş bir dil olan Türkçe eğitimin yabancı ülkelerde bir cazibesinin olmayacağı açıktı. Ama Türkler neden İngilizcenin yaygınlaşmasına hizmet ediyorlardı?
Bunun da cevabını bulduğumu sanıyorum. İngilizcenin işlevselliği sayesinde öğrenci çekmek ve sonra onlara Gülen ilkeleri doğrultusunda ahlâka ağırlık veren bir eğitim sunmak ve bu sayede İslâmiyet ve Türklük hakkında olumlu bir kanaat uyandırmak. Bu amaca ne kadar ulaşıldığını bilmiyorum, ama konuştuğum bazı öğrenci velileri, bu okulları olabilecek en iyi okullar olarak görüyorlar.
Moskova’dan sonra gittiğimiz Petersburg’da bir mezuniyet törenine katıldık. Orada da başka bir şeyin deneyimini yaptım. Bu okullar, bir mensubiyet ve bu mensubiyetten duyulan iftihar duygusunu yaratmayı başarmışlar.
Ama asıl ilginç deneyimleri Türkmenistan’da yaşadım. Uçakların çok kalabalık olmasından ötürü itiraz etmem üzerine hiç hesapta olmayan bir şekilde Aşkabat’tan Merv’e karayoluyla gittik. İnanılmaz bir yoldu. Arazide hiçbir tesviye çalışması yapılmadan doğal engebelerin üzerine dökülen asfaltta âdeta slalom yapar gibi ilerlerken, bir de yolda hiçbir trafik işaretinin bulunmadığını gördüm. Eğer şoförümüz yolu bilmiyor olsaydı, hedefimize ulaşmamız kesinlikle mümkün değildi. Bir de iç gümrüklerden geçerken pasaportlarımıza kuşkuyla bakan Türkmen askerlerin ne kadar yerel kaldıklarını fark ettim, ama asıl korkutucu olanı, yoldaki tek tük motorlu aracın kendini hiçbir trafik kuralıyla bağlı hissetmemesiydi. Ve daha da ilginci, bu petrol ülkesinde benzin karneyle satılıyordu ve karaborsası vardı. Neyse bu uzun ve bana göre maceralı yolculukta çok yorulan şoförümüzü dinlendirmek için bir mola vermek düşünüldü. Arabada bulunanlardan biri civarda bir Türk Okulu bulunduğunu bildirdi. Okula tamamen habersiz bir şekilde gittik Türkmenistan’da o sıralar cep telefonu çalışmıyordu. Bir tatil günüydü ve okulun çok genç öğretmenlerini öğlen yemeği esnasında rahatsız ettik.
Yemekleri; biraz peynir, o bölgenin sert ve kaba kavunu ile biraz ekmek ve çaydan ibaretti. Biz geldik diye olmadık ikramlarda bulundular ve eminim birkaç aylık stoklarını orada erittiler. Biz elbette kibarlık yapıp ucundan aldık ama, gene de tam bir “yemeyip yedirme” ayiniyle karşı karşıya kaldık.
İşte “misyoner” öğretmenlerin en tipik örnekleriyle karşı karşıya kalmıştım. Azla yetinme, görevini kendinden fazla düşünme, sonuçta bir “davaya adanmışlık”. Daha sonra dolaşacağım birçok okulda benzer öğretmen davranışlarını gördüm. Okul ister olanaklı, ister olanaksız bir bölgede bulunsun, öğretmenlerin tutumu değişmiyordu.
Türkiye’de de bazı okullar gördüm. Bir tanesindeki izlenimim hiç aklımdan çıkmaz. Okula gittiğimizde akşam etüdü saatiydi. Küçük bir sınıfta, tek kişilik sıralarda oturmuş daha orta okul öğrencileri, üniversiteye hazırlık testleri çözüyorlardı. Sanki tek amaç üniversiteymiş gibiydi. Bu bağlamda, ziyaret ettiğim okullarda ki kütüphanelere de baktım. Belirtmeliyim ki, bu okulların en zayıf tarafı kütüphaneleri, çoğunda çok az kitap var ve kitapların içinde çocuk olmanın kaçınılmaz havailiğine prim veren kitaplar hemen hemen yok. Yani çocuklar biraz da o daha tam oluşmamış ruhlarının onları sürüklediği mecralardan uzak tutuluyorlar. Çizgi romanların hiçbiri yok, ama Tom Miks okumayana da “çocuk” denilir mi?
Öğretmenlerin ve öğrencilerin hepsinin aynı tornadan çıkmış gibi çok ölçülü bir kibarlık içinde olmaları ve âdeta hepsinin aynı alçak ses tonuyla konuşması da etkileyici, ama benim açımdan rahatsız edici. Çünkü ben insanların çeşitliliğinin toplumun zenginliğini vereceğine inanırım. Tek tip insanların ise toplumu körelteceğini düşünürüm. Aslında hemen görülmeyen hiyerarşik bir yapı var. Dışarıdan bakanlar, bunu ancak dört duvarı, oturacak yerlerle çevrili geniş sohbet mekânlarındaki “muhabbet”ler esnasında hissedebilir.
Çay ikramı ve diğer ikramlar bir cins Doğu ritüeli içinde yapılıyor. Küçük rütbeliler, bu arada öğretmenler de hizmet ediyorlar. Hizmet edenler söze karışmıyor, onlar dinleyici, bu arada gözleri de çay bardağınızda veya tabağınızda, boşaldı mı hemen seğirtiyorlar. Bu muhabbet salonlarının düzeni, çokça geleneksel, biraz da modern. Gelenekselliği, kesinlikle ayakkabıyla girilememesi, bağdaş kurmaya izin veren kerevetlerin bulunması gibi öğelerden geliyor, ama oturma düzeni de bunu pekiştiriyor. Konuklar ve itibarlı cemaat üyeleri baş köşelerde, azalan rütbe esasına göre en rütbesizler kapıya en yakın yerde, hatta döşemenin üzerinde oturuyor. Sohbet belli bir düzen içinde cereyan ediyor. Genellikle misafirler konuşturulmaya çalışılıyor.
Bazen belli bir konu etrafında âdeta seminer gibi bir konuşma olabileceği gibi, gündemsiz bir sohbet de olabiliyor.
Daha az hiyerarşik toplantılarda, örneğin bir okulun öğretmenleriyle yapılan toplantılarda, gene aynı ritüelle karşılaşıyorsunuz, ama öğretmenler bu kez daha çok konuşuyorlar. Ben böyle çok toplantıda bulundum, öğretmenlerin bilgileri yeterli, ancak merakları çok fazla çeşitlenmemiş. Daha çok din ve dinin toplum içindeki yerine ilişkin konularla ilgililer. Bir de öğretmenlerin bütün günü çocuklarla ilgilenmekle geçiyor. Akşamları etüt saatlerinde bir de onların ders çalışmasına nezaret ediyorlar.
Öğretmenlerin bulundukları ülkeye göre değişmek üzere hayat şartları zor. Aldıkları ücretler epeyi düşük, ama onlar harikalar yaratıyorlar. Bunun yanı sıra, öğretmenlerin önemlice bir bölümü bulundukları ülkenin kızlarıyla evleniyorlar. Bunun yaygınlığı karşısında, bu durumun cemaat önderleri tarafından teşvik edilen bir konum olduğu düşüncesine ulaştım.
Fethullah Gülen okullarının hiçbirinde bir günden fazla kalmadığım için vardığım sonuçlar yüzeysel olabilir. Ancak gene de bazı sonuçları üretmeme olanak verecek kadar okul gördüğümü ve tecrübe elde ettiğimi düşünüyorum.
- Bu okulların bariz özelliği, İngilizceye verdikleri büyük önem. Bu konuda adeta Amerikan veya İngiliz okulu gayreti içindeler. Bunun nedenini kısmen anladığımı sanıyorum, ama bütün nedenleri hâlâ çözebilmiş değilim.
- Okullarda kitaptan çok elektronik malzeme kullanımı yeğleniyor. Bilgisayar başlıca eğitim aracı.
- Okullarda mümkün olduğunca konfora önem veriliyor, bazı okullardaki öğrenci yatakhaneleri çok konforlu, ancak bazılarının da olanakları düşük.
- Öğretmenlerin hepsinin yaşam tarzlarıyla ve davranışlarıyla cemaatin temsilcisi olarak belli bir kalıbı temsil etmeleri bekleniyor. Öğrencilerin bu yaşlarda öğretmenlerini başlıca örnekleri haline getireceklerinin bilinci içinde bu özellikle isteniliyor.
- Herhangi bir dini telkinde bulunulduğuna tanık olmadım, ancak öğretmenlerin mütedeyyin insanlar oldukları biliniyor, bunun bilinmesi isteniliyor. Böylece dolaylı bir etki yaratılıyor. Çünkü hemen hemen bütün veliler öğretmenlerin yüksek ahlâkından ve davranış doğruluğundan söz ediyor.
- Fethullah Gülen okullarından mezun olan gençlerin sonraki kariyerlerini takip etme imkânım olmadı. Acaba bunlar üniversiteyi de bitirip hayata atıldıktan sonra nasıl bir çizgi üzerinde yol alıyorlar? Gördüğüm birkaç bu okullar çıkışlı öğretmenden edindiğim izlenime göre, cemaatin ana ilkeleri doğrultusunda davranıyorlar, ama yabancı ülkelerdeki okullardan mezun olan yabancı çocuklar için de bu geçerli mi veya ne kadar geçerli?
- Yabancı ülkelerdeki çocuklarda ciddi bir Türkiye sevgisinin oluştuğunu gözlemedim. Aslında öğretmenlerine tapıyorlar ama bunun bir Türkiye ve Türk kültürü sevgisine dönüşmesi için gerekenler yapılmıyor. Örneğin İngiliz veya Fransız okulları, dillerinin yanı sıra kültürlerini de öğretirler ve yarattıkları hayranlıkla, onların okullarından mezun olan çocukları gönüllü elçileri haline çevirirler. Bunu yaparken, kültürlerinin bütün unsurlarını öğrencilerin hizmetine sokarlar. Fakat Fethullah Gülen okullarında matematik olimpiyatında birinci olmak, Türk hayranı olmaktan daha önemli görülüyor.
- Öğretmenlerin kariyeri bir yerde başka alanlara geçmeleriyle sonlanı Anlayabildiğim kadarıyla hiç kimse sonuna kadar öğretmen kalmıyor. Okul müdürü oluyor veya bulunduğu ülkede Türk iş adamı olanlar bile var. Sonuçta Fethullah Gülen okullarını cemaatin bütünü içine yerleştirmek gerekiyor, ama bu tamamen ayrı bir konu.
Ufuk Yayınları “Barış Köprüleri “ adlı kitaptan alınmıştır.
tweet
