Fethullah Gülen’e Göre Şiddetin Reddi

İlgili Yazılar

Fethullah Gülen, fikirleri Türkiye’deki Müslümanlar kadar diğer ülkelerdeki Müslümanlar için de önem arz eden etkili Türk ve Müslüman bir âlim, düşünür, yazar, şair, kanaat önderi ve eğitim aktivistidir. Brookings Enstitüsü tarafından desteklenen bir çalışma Gülen’in Türk gençliği için en çağdaş rol model olduğunu gösterdi. İnternette yapılan bir anket çalışması onun isminin Türklerin büyük çoğunluğu tarafından tanındığını ve benim¬sendiğini göstermektedir. Gülen’in Türkler arasındaki okur sayısının milyonlar olduğu tahmin edilmektedir. Eserleri İngilizce, Arapça, Rusça, Almanca, İspanyolca, Urduca, Boşnakça, Arnavutça, Malayca ve Endonezca’nın da aralarında bulunduğu değişik dillere çevrildikçe Gülen’in Türkiye dışındaki etkisi daha da artmaktadır. Yayımlanan eserlerinin yanında Gülen’in fikirlerine sempati duyan Radyo/TV kanalları sayesinde onun fikirleri şimdi daha fazla insana uluşmaktadır.

Gülen, dini söylemli şiddet kullanımının karşısındaki duruşuyla farklılık arz etmektedir. Daha doğrusu Gülen,

Washington Post gazetesine verdiği ilanla 11 Eylül saldırılarını kınayan ilk Müslüman ilim adamıdır.

® İnsani ve dini gerekçelerle bu tür intihar ve terör saldırılarını kınayan ve İslâm’ın görüşünü yansıtan bilimsel bir kitabın basılmasına katkıda bulundu.

® Bu görüşlerini sadece Batılı okurlarla paylaşmakla kalmadı binlerce Müslümanın dinlediği cami vaazlarında da haykırdı. Yeri ve şartları ne olursa olsun Gülen intihar saldırılarını kesin bir dille reddeder.

® Türk, Japon, Kenyalı ve Amerikan gazetelerine siyasi, ideolojik ve dini sebeplerle gerçekleştirilen terör eylemlerini kategorik olarak kınayan röportajlar verdi, ulusal televizyon kanallarına çıkarak bu tür eylemleri kınadı.

Fethullah Gülen 11 Eylül 2001’den çok önceleri de inançlar ve kültürler arası diyalogu aktif şekilde desteklemiştir. Türkiye’de Müslüman çoğunluk ile Yunan Ortodoks, Ermeni Ortodoks, Katolik ve Yahudi toplumlarından değişik dini azınlıkların ilişkisi açısından olumlu bir atmosferin oluşturulmasına katkıda bu¬lundu. Türkiye dışında da onun dinler arası diyalogla ilgili fikirleri pek çok kimseye ilham kaynağı oldu ve karşılıklı anlayış, em- patik kabul, barış içinde birliktelik ve işbirliğini amaçlayan kuruluşların varlık sahnesine çıkmasına neden oldu. Gülen’in diyalog çabaları Papa II John Paul’ün kabulüyle, İsrail Seferad Haham Başı’nın davetiyle ve değişik Hristiyan mezheplerinin liderleriyle görüşmeler gerçekleştirmekle yankı buldu.

Gülenin Siyasal Şiddet Hakkındaki Görüşleri

Vaizlik ve eğitimcilik kariyeri boyunca Gülen özellikle sivillere karşı siyasi şiddet kullanımının karşısında olmuştur. Gülen’e göre ekonomik şartlar, devletin yozlaşması veya ideolojik sebepler şiddeti meşrulaştıramaz. Okurlarını ve dinleyicilerini hukukun üstünlüğüne saygı duymaya, fertler arası ya da devletle fertler arasındaki sorunlara barışçıl çözümler bulmaya cesaretlendirdiğine dair onlarca kayıt mevcuttur. Şiddeti gayr-ı kanuni görmenin yanında, uygulanış gayesinin aksini netice vereceği kanaatindedir, özellikle de 1970’li yıllarda Türkiye’de olduğu gibi farklı guruplar arası çatışmalarda görüleceği üzere. Gülen’e göre “İnsanlar arasındaki farklılıklardan kaynaklanan problemler hoşgörüyle aşılabilir.

Farklılıklar saygıyla karşılanırsa farklı muamelelere tabi tutulmaksızın herkesin fikrinden istifade etme imkanı doğar.”

1 Şubat 1979 yılında yayın hayatına başlayan Sızıntı dergisinin ilk sayısı için kaleme aldığı makalesinde, görev ve yönteminin “(çocukların) acılarına ortak olmak, ızdıraplarını dindirmek, gönüllerini âbâd etmek ve (onları) insan-ı kâmil ufkuna çıkartmak” olduğunu ifade etmiştir. Bu misyonun temel prensiplerinden birisini “siyasi ve ideolojik çatışmalardan uzak durmak” olarak belirtmektedir. Onun çalışmalarından ilham alarak açılan kurumlar şiddetsizliği faaliyetlerinde temel prensip olarak kabul ettiler. Altunoğlu’nun belirttiği üzere Gülen, şiddet üzerine bina edilen her şeyin çökmeye mahkûm olduğu kanaatindedir. Şiddet, başarının aracı olarak görülemez:

“Sertlik ve hırçınlıkla bir yere varılamayacağı ve varılmadığı ortadadır. Sevgi, saygı ve muhabbetle -kime ait olursa olsun- kapıların tokmağına dokunulduğunda, diyalog yollarının açıldığı ve insanlara temsil ettiğiniz değerleri anlatma imkânının doğduğu izahtan varestedir. “

İnsani Gerekçelerle Gülenin Şiddeti Reddi

Gülen, sivillere uygulanan şiddeti en başta insani gerekçelerle reddeder. Aşağıda görüleceğe üzere Gülen, kadın ve çocukların da aralarında bulunduğu masum sivillere karşı uygulanan şiddet eylemlerini insanlık dışı olarak ilan eder ve net ifadelerle masum sivillerin, yaşlıların, kadınların ve çocukların öldürülmesini kategorik olarak kınar. 12 Eylül 2001 tarihinde Washington Post gazetesine verilen kınama mesajında özetle şunlara yer verir:

“Bütün terör faaliyetleri, kimden ve nereden gelirse gelsin, barışa, huzura vurulan en büyük darbedir. Hangi sebeple ve hangi maksada yönelik olursa olsun, hiçbir terör faaliyeti katiyen tasvip edilemez. Terör, bir kurtuluş mücadelesi şekli olamaz. Ayrıca terör, pek çok masumu da kurban alır. İnsanlık tarihinin şu son yarım asrını dolduran terör faaliyetleri, başlangıçta teröre maruz tarafa zarar veriyor gibi görülse de, nihai zararı neticede daima teröristlerin aleyhine olmuştur. Bu sebeple, ABD’deki bu terör hareketi, yalnız ABD’ye yapılmış bir hareket değil, dünya barışına karşı yapılmış menfur bir sabotajdır. Bunu, ancak insanlıkla alâkası olmayan cani ruhlular yapmış olabilir.

[…] Kimden ve ne maksatla gelmiş olursa olsun, ABD’de meydana gelen, bu ülke tarihinin en büyük terör saldırısını şiddetle kınıyorum. Bu saldırı, ancak nefrete, takbihe layıktır ve herkes tarafından kınanmalıdır, takbih edilmelidir. Bu menfur terörist saldırılarda hayatını kaybedenlerin yakınlarına ve bütün Amerika Birleşik Devletleri yetkilileriyle beraber Amerikan halkına başsağlığı diliyor, acılarını paylaşıyorum.”

1990ların sonlarında Türkiye, kendilerine “Hizbullah” ismini veren bir guruptan çok çekti. Bu grup, münafık ya da din düşmanlarıyla işbirliği içinde ilan ettikleri Müslümanları işkenceden geçirip öldürecek kadar aşırıya gitmişti. O gün, Gülen’in fikirlerine yakınlığıyla bilinen Zaman gazetesi Hizbullah’a, “Hizbulvahşet” ismini verdikleri bir manşetle çıkmıştı. Gülen, Zaman ve Milliyet gazeteleri ile Kenyalı ve Kanadalı gazetecilere verdiği röportajlarda Bin Ladin’i, suç ortaklarını ve eylemlerini açıkça kınadığını belirtmiştir:

“Dünyada en nefret ettiğim insanlardan bir tanesi Bin Ladin’dir. Çünkü Müslümanlığın dırahşan (aydınlık) çehresini kirletmiştir. Bir kirli imaj meydana getirmiştir. O korkunç tahribatı bundan sonra biz bütün gücümüzle tamire kalkışsak bile seneler ister. Her yerde, değişik platformlarda anlatacağız. Kitaplar yazacağız. Müslümanlık bu değildir diyeceğiz.

Bin Ladin, hissini, hevesini İslâmî mantık yerine koymuş, canavarlık yapıyor. Etrafındaki adamlar da öyledir. Türkiye’de öyle düşünen insanlar varsa onlar da canavarlığa kilitlenmiş insanlardır. O mülahazayı lanetleriz.

Yukarıdaki her iki alıntıda da Gülen’in terörist eylemleri gerçekleştirenleri canavar olarak ilan etmesi ve bu saldırıları gerçekleştiren kimselerin insanlıklarını sorgulaması önemlidir. Başka bir ifadeyle, Gülen, bu insanların sürekli olarak insanlığa karşı bilinçli şekilde teröre başvurmalarından dolayı insanlık kabiliyetini kaybettiklerini düşünmektedir. Gülen, bir insan olarak terörist eylemleri kınarken ve Bin Ladin’i canavar olarak resmederken insanlıkla dayanışmasını ve bir ferd olarak teröre karşı duruşunu göstermektedir. Aynı zamanda çoğunluğu Müslüman olan izleyicilerinin insani yönüne seslenmektedir. Fakat Gülen çağrısını önemli bir sebepten dolayı dini bir içerikle tamamlar. Neticede Bin Ladin’inki gibi terörist grupların gerekçeleri ve çağrıları insanların ve milletlerin acı çekmesiyle olduğu kadar dini bilinçleriyle de ilişkilidir.

Bu makale dini söylem altında sivillere uygulanan şiddet olgusuna Sünni-Hanefi bir âlim olan Fethullah Gülen’in çok yönlü yaklaşımını analiz edecektir.

Gülen, İnsani, Dini, Siyasi veya gerçekçi, Eğitim/pratik olmak üzere dört farklı gerekçeyle sivillere uygulanan şiddeti reddeder.

Gülen kategorik olarak kadın ve çocuklar gibi muharip statüsünde bulunmayan sivillere karşı düzenlenen şiddet eylemlerini gayri insani olduğu gerekçesiyle kınamıştır.

Gülen, fertlerin veya gurupların alacağı savaş kararının hükümsüz olduğunu bildiren İslâm fıkhının temel prensiplerini serdetmiştir. Dolayısıyla İslâm bayrağı altında kendi başına alınmış bu tür savaş ilanları meşru kabul edilemez. Gülen “amaca giden her yol mubahtır” argümanını Marksist- Komünist bir söylem olarak kabul eder ve İslâmi hiçbir temelinin bulunmadığı gerekçesiyle reddeder.

Yanlış anlamaları, yanlış yorumları ve dini metinlerin suiistimalini tartışırken Gülen uyuşmazlık ve çatışmalardan beslenen fertlere, çıkar gruplarına ve diğer oluşumlara dikkat çeker. Bazı kimselerin, normal şartlarda hiçbir şekilde yerine getirmeyecekleri eylemleri gerçekleştirmeleri için manipüle edildiği hatta özel ilaçlarla “hipnoz” edildiği ihtimalinin göz önünde bulundurulması gerektiğini ifade eder.

Gülen, nefret ticaretinin ve şiddetli çatışmaların kökünü kazıyacak pratik yaklaşımlar önerir. Bu yaklaşımların temel dinamiğini, eğitim vasıtasıyla karşılıklı anlayış ve saygıyı geliştirmek, insanlara ümit aşılayarak elverişli zemini hazırlamak teşkil etmektedir. İnançlar ve kültürler arası diyalog, karşılıklı anlayış ve saygıyı destekleyen ve insanları ruhen ve fikren yükselten bir eğitim sayesinde kalıcı çözümler sunulabilir, “Yaratılanı Yaratandan ötürü sevmek” gibi kavramlar kültürlere ve dini geleneklere aşılanabilir. Gülen’in İslâm’ın ruhi hayatına yapmış olduğu vurgu özellikle Müslümanlar açısından önemli bir örnek teşkil edebilir. Onun terörizmle mücadele ve inançlar arası barışçıl ilişkilere yaklaşımı Müslümanların % 90’ının bağlı bulunduğu Sünni geleneğin hâkim görüşüne dayanmaktadır.

Alp Aslandoğan, Dr. & Bekir Çınar, Dr.

Muslim World in Transition: Contribution of the Gülen