İrfana Yolculuk
İlgili Yazılar
Şöyle diyelim. Mesela benzinle çalışan arabanın deposuna, benzin yerine mazot konulsa, nasıl ki o arabanın motorunu fesada uğratıp çalışmasını aksatırsa, aynı şekilde midesi helal lokmaya endekslermiş olan Âdemoğlu’nun da midesine, haram veya şüpheli lokma girince, maneviyat fesada uğrar, feyiz kesilir, huşu kaybolur ve ibadetlerin yapılması zorlaşır. İşte bu noktada İslâm büyüklerinin hemen hepsi, yedikleri ve içtikleri şeylerin helal ve temiz olması hususunda çok hassas davranmışlardır. Bakalım nasıl bir hassasiyet abidesiymiş onlar? Tabi sadece birkaç misal vereceğiz.
Hz. Ebû Bekir ve İçtiği Süt
Bir misal olması açısından, Hz. Ebû Bekir’in (radıyallahu anh) hâli, ne kadar da manidardır. Büyük halife, yemeğini getiren hizmetçisine, her defasında onu nereden getirdiğini ve hangi yolla tedarik ettiğini sorardı. Bir defasında (ihtimal uzun zaman aç kaldıktan sonraki bir iftar anında) hizmetçisinin verdiği lokmayı yiyip sütü içinceye kadar her zamanki gibi yemeğin nereden temin edildiğini sormak aklına gelmemişti. Birkaç lokmadan sonra birden durmuş ve endişeli bir ses tonuyla, hizmetçisine “Bu yemek neredendi, bunu hangi parayla almıştın?” demişti.
Hz. Ebû Bekir’in yanında bir köle, bir hizmetçi gibi değil, bir dost, bir arkadaş misali muamele gören insan Ben cahiliyye devrinde arraflık yapıyor, fala bakıyor ve kâhinlikten para kazanıyordum. O dönemde yaptığım kâhinlikten dolayı birisinden alacağım vardı. Dün o adam borcunu getirdi, ondan ücretimi aldım ve bu yemeği de o parayla hazırladım.” cevabını vermişti. Bunu duyan Hz. Ebû Bekir birden sendelemiş, düşecek gibi olmuş, beti benzi atmıştı. Hemen parmağını gırtlağına kadar sokmuş, zorla istifra etmiş ve yediği şeyleri dışarıya çıkarmıştı. Sonra da, büyük bir mahcubiyetle “Allah’ım, midemde kalıp damarlarıma karışan kısmından da Sana sığınırım.” demişti. Hz. Sıddık’ın bu hassasiyetini sahabî “Ey Allah’ın Peygamber’inin halifesi, bu kadarı fazla değil mi? Ne diye kendine bu denli ızdırap veriyorsun?” diye sorunca Hz. Ebû Bekir şöyle cevap vermişti: ‘Resûl-i Ekrem’den bizzat dinledim: Efendimiz (sallahu aleyhi vesellem) vücudunda bir tek haram lokma bulunan bir kimsenin ancak cehennemle temizleneceğini söylemişti.
Hz. Ömer ve İçtiği Süt
Sahabe demek, hassasiyet demektir. Hz. Ömer’de (radıyallahu anh) bir gün yanlışlıkla devlet hâzinesine ait olan bir zekât devesinin sütünden içmiştir. İçilen sütün milletin malı olduğunu fark eder etmez de, hemen parmağını gırtlağına kadar sokarak istifra etmiş, o haramın kanına karışmasına ve bedeninin bir parçası hâline gelmesine mani olmaya çalışmıştır.
Ashâb-ı Kehf Bile ‘Temiz, Helal Gıda’ Diyor
Sorgusuz sualsiz her önümüze geleni tüketen bir topluma dönüştüğümüz şu asırda, güzel bir model olan diğer grup ise Ashâb-ı Kehf’ dir. Kur an-ı Kerim’de, Ashâb-ı Kehf’in durumunu anlattığı Kehf Sûresinde oldukça enteresan ve çarpıcı bir ayrıntıya yer verilmektedir. Ashâb-ı Kehf, mağaradaki uzun uykuları neticesinde uyandıklarında, kendi aralarından birini yiyecek alması için şehre gönderir. Göndermeden önce şu tarz bir ikaz yapılır. “Bak, hangisi daha temizse, o yiyecekten al getir. ” Ashâb-ı Kehf’in hangi şartlarda o mağaraya sığındıklarım bilenler için söz konusu ‘temiz’ ifadesi bir hayli manidardır. Ölümle burun buruna olmalarına rağmen “Acıktık, git ne bulursan al gel!” veya “Yiyecek bir şeyler bul gel!’ gibi ifadelerde bulunmuyorlar.
İşte burada biz Müslümanlara gayet açık bir mesaj verilmektedir. Bir mü’min, hangi şart altında olursa olsun, yiyeceği şeyin Kur’an’da da belirtildiği gibi temiz ve helal olmasına dikkat etmelidir. ‘temiz’ sadece bildiğimiz sözlük mânâsında maddi temizliği değil, aynı zamanda manevi temizliği de içerir. Aksi hâlde, zaten arkadaşlarının maddi anlamda temiz olmayan yani pis bir yiyeceği getirmesini kimsenin beklemesi mümkün de değildir.
Yavuz’u Yavuz Yapan İşte Budur
Yavuz Sultan Selim Han hazretlerinin devrinin ahlaki yüceliğini gösteren pek çok vaka bulunmaktadır. Büyük Sultan, Mısır seferine giderken bağlık-bahçelik bir yer olan Gebze’den geçişi sırasında “Acaba askerlerim sahibinden izinsiz üzüm ve elma koparıp yediler mi?” diye endişelenir ve yeniçeri ağasını huzuruna çağırtır. “Ağa, fermanımdır, bütün yeniçeri, sipahi ve azap askerlerimin heybeleri yoklansın. Heybesinde bir elma veya üzüm salkımı çıkan asker olursa, derhal huzuruma getirilsin.” diye emreder. Yeniçeri ağası derhal bütün heybeleri kontrol eder. Sonra sultanın huzuruna gelerek “Sultanım, koparılmış hiçbir meyve izine rastlamadık.” der. Sultan bu habere çok sevinir ve endişeden kurtulur. Ellerini açarak “Allah’ım, sana sonsuz hamd ü senalar olsun. Bana haram yemeyen bir ordu ihsan eyledin.” diyerek şükrünü ifa eder. Yeniçeri ağasına dönerek “Şayet askerlerim izinsiz meyve koparmış olsalardı seferden vazgeçerdim. Çünkü haram yiyen bir ordu ile fetih mümkün olmaz.” der.
Yediklerimiz Nesillerimize Tesir Ediyor
Âyet-i kerimelere, hadis-i şeriflere ve selef-i salihînin ikazlarına kulak verdiğimizde açıkça görüyoruz ki, selim bir kalbe sahip salih birer kul olabilmemiz için mutlaka haramlardan kaçınmalı ve helallerle iktifa etmeliyiz. Hem maddi hem de manevi açıdan sağlıklı nesillere sahip olmak ve onları sıhhatli bir şekilde yetiştirebilmek için de helal ve temiz gıdalarla beslenmek mecburiyetindeyiz. Şüphesiz, ektiğimiz her tohum ya zakkum olup başkalarını zehirleyecek veya kökü yerin derinliklerine uzanan, dalları semaları tutan mübarek bir ağaca dönüşerek gölgesiyle, dallarıyla yapraklarıyla ve meyveleriyle insanlığa hizmet edecektir.
Gayrı meşru yollarla elde edilen kazanç veya gıda ancak bir cehennem zakkumu gibidir ve onlarla beslenen çocuklar da bir gün mutlaka hem anne-babasına hem de topluma kan kusturacaktır. Allah korusun, şayet yediğimiz haram, içtiğimiz haram, giydiğimiz haram ve hayatımız haramlarla iç içe ise, hem kendi manevîyatımızı karartıyoruz, hem de çocuklarımızın saadet ihtimâlini yok ediyoruz demektir. Bu itibarla, zaman değişse de, asır başkalarsa da, herkes tüketim hususunda ne olduğu belirsiz yollara sapsa ve helal haram demeden dünyevi imkânlardan istifade etse de, biz haram yiyemeyiz, bakmakla mesul olduğumuz kimseleri de haramla besleyemeyiz.
Bir hekim tarafından çocuk bekleyen bir kadına diyazem gibi rahatlamayı sağlayan bir ilacın verildiğini göremezsiniz. Zira bu tür bir ilacın, ceninin maddi yapısına tesir ederek bir kısım uzuvlarının bozulmasına yol açabileceği belirtilmektedir: Yüzde bir ihtimal menfi bir tesirin görülebileceği bilinse dahi, ilacın kullanımından uzak durulması istenir. Aynen bunun gibi, Kur’ an ve hadislere ilaveten, Abdulkadir Geylanî, Şâh-ı Nakşibendi, İmam Gazali, Bediüzzaman gibi mânâ âleminin sultanları, haram lokmanın insanlar üzerinde menfi tesir oluşturduğunu ve haramla beslenen anne-babadan dünyaya gelecek çocuğun da -istisnalar hariç- manevi yapısının bozuk olacağını belirtmektedirler. Onlar da bu sahanın hekimleri olarak haram lokmanın bazı haramzâdelerin meydana gelmesine yol açtığını söylemektedirler.
Evet, bir bebeğin, anne karnındaki teşekkülünün ilk döneminden başlanarak helal rızıkla beslenmesi fevkalâde önemlidir. Öyle ki, anne veya babanın damarlarındaki bir parça haram, çocuğun geçici veya kalıcı kayma sebeplerinden birisi olabilir.
Mübarek Damat: Şüpheli Şeylerden Yemiş Olabilir
Seleflerimiz bu hususta bir hayli dikkatli davranmışlardır. Ebeveynler helal rızıkla beslenerek, çocuklarının manevi açıdan da selim fıtrat üzere doğması ve sıhhatli büyümesi için âdeta tir tir titremişlerdir. Anlatılacak olan bir menkıbe. Fakat menkıbelerde asla değil fasla bakılması gerektiğini bir kere daha hatırlatarak, anlatılacak olan şu hâdisedeki hassasiyete dikkat etmenizi isteriz:
Bir devirde, Merv şehrinin kadısı, kızının evlilik çağına geldiğini düşünür ve ona layık bir eş aramaya başlar. Dünürcüler birer birer kapıya dayansa da, kadı efendinin acelesi yoktur. Adayları teker teker değerlendirir, biricik kızını vereceği en münasip insanı bulmaya çalışır. O günlerde kadı bir rüya görür. Rüyasında kendisine, kızını ‘Mübârek’ adlı kölesine vermesi söylenir, Aynı rüyayı birkaç defe görünce ve kölesini değişik şekillerde deneyip onun salih bir insan, hayırlı bir damat adayı olduğuna kanaat getirince, bu düşüncesini eşe-dosta açar. Bazıları daha münasip, asil ve zengin kimseler bulunabileceğini söyleyerek kadı kızının bir köleye verilmesine razı olmasalar da, Merv kadısı kararını vermiştir. Kızının da rızasını alır, kölesini çağırır ve onları evlendirin.
Nikâhın üzerinden bir ayı aşkın bir süre geçmiştir ki, kadı efendi, kızının ve damadının hallerini sormak için onları ziyaret edince, kızcağız “Babacığım, damadın çok iyi bir insan ama daha peçemi indirmedi. Evlendiğimizden beri benden uzak duruyor; yediriyor, içiriyor, fakat elini elime sürmüyor.” der. Kadı bu hâle taaccüp eder, hemen damadını bulur ve ona bu davranışıma sebebini sorar. Aldığı cevap karşısında kadı gözyaşlarına boğulur ve kızını doğru insana verdiğini görmenin sevinci ve şükür hisleriyle dolar.
Damat şöyle der: “Efendim, ne olur alınmayınız, sû-i zanda bulunduğumu zannetmeyiniz. Fakat siz şehrin kadısısınız. Size gelen giden çok olur, evinize hediyeler yollanır. Cenâb-ı Hakk’ın bana bir emaneti ve hediyesi olan kızınızın o şüpheli şeylerden yemiş olmasından korktum. Resûl-i Ekrem Efendimizin bedendeki haram bir lokmanın tesirinin ancak kırk günde geçeceğini söylediğini öğrenmiştim. Muhtereme eşimi hiç değilse kırk gün alın terimle kazandığım helal lokmayla beslemek istedim, ta ki Hâlık-ı Kerîm nasip ederse, evladımız salihlerden olsun.”
Evet, bu bir menkıbedir; aynıyla olmuş mudur bilinmez. Mübarek adlı o Hak erinin kırk gün beklemesi sübjektif, kişilere göre değişen bir meseledir. Ne var ki, maneviyat âleminin sultanlarından, büyük veli Abdullah ibn-i Mübarek işte o temiz izdivaçtan meydana gelmiştir.
Tığ İle Meyveyi Delip Suyunu İçiyordu
Ebu’l- Vefa hazretleri bu konuyu anlatırken şahsi hayatından kendi çocuğunun bir huyundan misal verir. Hazretin oğlu sürekli elinde bir çuvaldızla dolaşmakta ve tulumlarla su taşıyan insanların tulumlarını delmektedir. Ebu’l- Vefa hazretlerinin üzülmesine gönülleri razı olmayan ahali bu durumu uzun süre gizli tutar ve şikâyetçi olmaz. Fakat zamanla iş çığırından çıkar ve çekilmez hâle gelir. Halk mecburen meseleyi Hak dostuna açar ve oğlundan şikâyetçi olurlar. Hazret, oğlunun yaptıklarını öğrenince gerçekten çok üzülür ve bir o kadar da şaşırır. Durumu eşine anlatır, bunun sebebinin ikisinden biri olduğunu söyleyip hanımına hamileyken yanlış bir harekette bulunup bulunmadığını sorar.
Hanımı düşünür, taşınır ve eşine şunları söyler: “Çocuğun doğmasından birkaç ay evvel komşunun evine gitmiştim. Orada portakal ve nar gibi meyveler gördüm. Canım çok çekti fakat istemeye de utandım. Komşum görmeden elimdeki örgü tığımı meyvelere saplayıp saplayıp ağzıma götürdüm ve böylece onları tadarak meyve arzumu giderdim.
Ebu’l-Vefa hazretleri bunu duyunca “İşte tığını meyveye saplayıp birkaç damla da olsa izinsiz ve haram olan meyve suyunu tatman, evladımızda tulumları delme şeklinde tezahür etti. Şimdi Allah a yönel, ağla ki günahını affetsin.” der. Annenin, kabahatini anlayıp dua dua yalvarmasından ve komşusundan helallik almasından sonra, çocuğunun içini bir pişmanlık hissi doldurur ve “Bu yaptığım iş bana hiç yakışmıyor, artık böyle bir şey yapmayacağım.” diyerek elindeki çuvaldızı atar.
Hâsılı, kendimiz ve çocuklarımız hakkında en çok korkmamız gereken hususlardan biri de haram yemek olmalıdır. Her haram, ya yiyip içenden veya onun çoluk çocuğundan, burada olmazsa ötede mutlaka çıkacaktır. Evet, helal, kalbin cilası olduğu gibi, haram da onun karasıdır. İbadetlerinin muteber, dualarının makbul ve çocuklarının salih birer kul olmasını arzu edenler, helal dairesinden ayrılmamaya azami itina göstermelidir.
İmam-ı A’zam’ın Babası Ve Helallik Alma Gayreti
Mevzu açısından benzer bir hâdise de İmam-ı A’zam Ebû Hanife hazretlerinin muhterem pederi Sâbit hakkında anlatılmaktadır. Hz. Sâbit, bir gün dere kenarında abdest alırken, suya düşmüş bir elma görür. Abdestini tamamladıktan sonra, nasıl olsa çürüyüp gideceğini düşünerek “Bari zayi olmasın.” der ve o elmayı alıp yer. Fakat çok geçmeden tükürme ihtiyacı hisseder ve tükürüğünde kan görür. O zamana kadar benzer bir hâline şahit olmadığı için o kanın yediği elmadan ileri geldiğini düşünür ve onu yediğine pişman olur.
Elmanın sahibiyle helalleşmek için dere boyunca yürür; sorup araştırır ve sonunda adamı bulur. Hâdiseyi ona anlatıp helallik dileyince adam hakkından vazgeçmek için onu uzun bir süre yanında çalıştırır, değişik şekillerde imtihan eder, salih bir Hak eri olduğuna inanınca da son bir şart koşar: “Benim kör, sağır, dilsiz ve kötürüm bir kızım var. Onunla evlenmeye razı olursan o zaman elmayı sana helal edebilirim.” der. Sâbit hazretleri kul hakkıyla gitmemek için bu teklifi kabul eder.
Nikâhları kıyılınca Sâbit hazretleri henüz yüzünü görmediği zevcesinin bulunduğu odaya girer, fakat odaya girmesiyle çıkması bir olur. Hemen kayınpederine koşup, “Bir yanlışlık var galiba, içeride sizin bahsettiğiniz vasıflarda bir kız yok.” der. Kayınpederi tebessüm ederek, “Evladım o benim sana nikâhladığım kızımdır, senin de helalindir. Ben sana kör dediysem, o hiç haram görmemiştir; sağır dediysem, o hiç haram duymamıştır, dilsiz dediysem, o hiç haram konuşmamıştır; kötürüm dediysem, o hiç harama gitmemiştir mânâsında söyledim. Var git helalinin yanına, Allah Teâlâ hanenizi mübarek ve mesut etsin.” cevabını verir.
İşte böyle bir ana ve babadan da İmam-ı A’zam Ebû Hanife hazretleri dünyaya gelir. Tabi, bu da bir menkıbedir. Fakat önemli olan İmam-ı A’zam gibi bir sultanın yetişmesine vesile eden o yuvanın hangi esaslar üzerine bina edilmiş olabileceğine dair ip uçlan yakalayabilmek ve bunlardan kendi hesabımıza ibretler çıkarabilmektir.
Bu harikulade kahramanlara Bediüzzaman hazretlerinin babası Mirza Efendinin, ekin tarlalarından geçerken başkasının tarlasından yemesinler diye öküzlerinin ağzını bağlayacak kadar takva sahibi bir zat, annesi Nuriye Hanım’ın teheccüt namazlarını geçirmeyen ve Hz. Üstad’ı hiç abdestsiz emzirmeyen saliha bir kadın olduğunu da ekleyebiliriz.
Kuşkusuz güzide sahabe efendilerimiz, menkıbelerdeki dostları ile ecdattaki helal gıda hassasiyeti bu kadarla sınırlı değildir. Şanlı muvaffakiyetlerin ve manevi makamların altında yatan sebeplerden birisinin de helal lokma olduğu şüphesizdir.
İnsanın yediği şeyler bir nevi kendisinden devam edecek neslinin de tohumu gibidir . Nasıl ki, toprağa atılan tatlı bir meyve tohumu tatlı mahsuller veren bir meyve ağacına dönüşüyor. Şayet tohum acı veya zehirli ise mahsul de acı veya zehirli oluyor. Benzer şekilde helal ve temiz gıdalarla beslenen şuurlu kimliğe sahip fertlerin zürriyetinden de salih kullar zuhur eder. Hiç buğday ekilip de arpa hasat edildiğini gördünüz mü? Şayet mideye girenler haram ise o insanın soyundan günah ve fesat makinesi gibi çalışan insanların meydana gelmesi kaçınılmazdır.
Doç. Dr. Serkan Çakır’ın “Yedikleriniz Helal Olsun” adlı kitaptan
tweet
