İrfana Yolculuk
Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), arkadaşları İslâm’ı açıktan ilan ettiklerinde Mekke halkının onlara yaptığı azap ve işkenceyi görünce şöyle dedi:
“Allah (celle celâluhû), içinde bulunduğunuz durumdan sizi kurtaracak bir çözüm yolu bahşedene kadar Habeşistan’a gitseniz! Zira orada kimsenin zulüm görmediği büyük ve âdil bir kral var ve orası sıdk, sadakat ve adalet diyarıdır. ”
Bir grup Müslüman, buraya hicret etti ve geride kalanlar da Müslümanlıklarını gizlediler. Habeşistan, Kureyş’in ticaret mekânıydı. İşte Allah Resûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) arkadaşları, fitne korkusuyla ve dinlerini muhafaza yolunda Cenâb-ı Hakk’a firar gayesiyle gizlice buraya hicret ettiler. Böylece İslâm’da ilk hicret de gerçekleşmiş oldu. Hicret edenler, 11 erkek ve 4 kadındılar. Denize ulaştıklarında 2 ticaret gemisiyle karşılaştılar, bunlara binerek Habeşistan’a vardılar. Yola çıkış tarihleri peygamberliğin 5. yılının Recep ayıydı. Kureyş de onların ardından çıkmış ve onlara engel olmak için mücadele etmişti.
Hicret için yola ilk çıkanlar, Osman b. Affan ve hanımı, Allah Resûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) kızı Hz. Rukiye, Zübeyir b. Avvâm, Abdurrahman b. Avf, Cafer b. Ebî Talip, Ebû Seleme ve Ebû Ümeyye’nin kızı Hind adındaki hanımı, Ümmü Seleme ve Abdullah b. Mesud’du (radıyallahu anhum). Bunlar, Ramazan ve Şaban aylarında Kral Necaşî’nin yanında kaldılar. Şevval ayında geri döndüler, ancak hiçbiri Mekke’ye girmedi, ne var ki aşiretleri kendilerine eziyet ettiler. Bunun üzerine Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) tekrar hicret etmelerine müsaade etti ve bir grup erkek ve kadınla beraber yola çıktılar. Habeşistan’a hicret edenlerin sayısı, orada doğanlar ve küçük çocuklar hariç olmak üzere yaklaşık olarak 80 erkek ve 11 kadındı. Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine’ye hicret ettiğini duyduklarında 33 erkek ve 8 kadın geri döndü, onlardan biri Mekke’de vefat etti, yedisi hapsedildi ve yirmi dördü Bedir savaşına tanıklık etti.
Ebû Ümeyye b. Muğire’nin kızı Ümmü Seleme’nin şöyle dediği rivayet edilmiştir:
Mekke bize dar gelmeye, Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) arkadaşları zulüm ve işkence görmeye, dinleri yolunda çeşitli fitne, bela ve musibetlere maruz kalıp imtihan olmaya başlayınca Allah Resûlü’nün gücü bunu engellemeye yetmedi. Kendisi, kavmi ve amcasının himayesinde olduğundan dolayı arkadaşlarınınki kadar zulüm ve işkenceye maruz kalmıyordu. Bunun için arkadaşlarına şöyle dedi:
“Habeşistan diyarında kimsenin zulüm görmediği bir kral var. Allah (celle celâluhû), içinde bulunduğunuz durumdan sizi kurtaracak bir çözüm yolu bahşedene kadar oraya gidiniz. ”
Gruplar halinde yola çıktık ve sonra orada toplandık. Hayırlı bir diyarda, hayırlı bir komşuya konuk olduk. Gerek dinimizin gereklerini yerine getirme gerekse onun zulmü hususunda güven ve emniyet içindeydik.
Yine Ümmü Seleme şöyle demiştir:
Habeşistan diyarına varınca en hayırlı komşu Necaşî ile komşuluk yaptık, dinimizi yaşamada emniyet ve güven içindeydik, Allah’a (celle celâluhû) karşı kulluk vazifemizi rahat bir şekilde yerine getirdik, hiçbir ezaya dûçâr olmadık, hoşlanmadığımız hiçbir şey işitmedik. Bu durumdan Kureyş haberdar olunca, bizimle ilgili olarak, aralarından celâdetli iki adamı Necaşî’ye gönderme, ona Mekke’nin en muteber hediyelerinden verme konusunda aralarında istişare ettiler. Getirilen bu hediyeler arasında en garibi de deri idi, onun için çok deri toplamışlardı. Onun patriklerinin hiçbirisini ihmal etmeden her birine hediyesini verdiler. Bu görev için Abdullah b. Ebî Rabîa ve Amr b. el-Âs’ı göndermişlerdi. Onlara emirleri çerçevesinde kalmalarını emrettiler ve şöyle dediler: “Müslümanlar hakkında Necaşî ile konuşmadan önce her patriğe hediyesini verin, sonra Necaşî’ye hediyelerini takdim edin, daha sonra da Necaşî Müslümanlarla konuşmadan önce onları size teslim etmesini talep edin.”
Ümmü Seleme sözlerini şöyle sürdürmüştür: Yola çıktılar ve Necaşî’ye geldiler.. sonra ona hediyelerini sundular, o da kabul etti. Sonra onunla konuşarak şöyle dediler:
“Ey Kral! İçimizden birtakım beyinsiz toy delikanlılar sizin memleketinize sığınmışlardır. Bu gelenler, kendi milletlerinin dînini terkettikleri gibi sizin dîninize de girmemişlerdir. Ne bizim, ne de sizin bilmediği, kendi kafalarına göre yeni bir din ihdas etmişlerdir. Bizi, bunların mensup oldukları milletin eşrâfı, sizin memleketinize iltica eden gençlerin babaları, amcaları ve kendi öz akrabaları gönderdi. İstekleri, gelenlerin tekrar iâde edilmeleridir. Zira bunlar elbette kendilerinden olanları daha iyi tanır ve bilirler. Kusurlarını da başkalarından daha iyi görürler.”
Bunun üzerine etrafındaki patrikler şöyle dediler:
“Bunlar çok doğru söylüyorlar. Bunların kavmi, bunlarla daha iyi meşgul olabilirler; çünkü onlar kendilerinden olanları daha iyi tanır ve bilirler. Kusurlarını da başkalarından daha iyi görürler. Onun için siz bu adamları teslim ediniz memleketlerine ve sahiplerine götürsünler.”
Bu konuşmalardan sonra Necaşî kızarak şöyle dedi:
“Vallahi hayır! Ben bunları teslim etmem. Bana iltica eden, memleketime gelen bu topluluğa hıyanet edemem. Bunlar, beni başkasına tercih etmiş ve benim memleketime gelmişlerdir. Onun için, gelen muhacirleri sarayıma davet eder, onlara, bu adamların söyledikleri sözlere karşı ne diyeceklerini sorar, cevaplarını dinlerim. Eğer muhâcirler, bunların dedikleri gibi iseler, onları teslim eder ve kendi milletlerine iâde ederim. Öyle değilse onları korur, ülkemde kalıp komşuluklarını sürdürdükleri müddetçe onlara iyilik ederim.”
Cafer b. Ebî Talib’in Kral Necaşî’ye söylediği sözler:
“Ey Kral! Bizler, câhil bir topluluk idik. Putlara tapar, ölmüş hayvan leşi yer, her türlü kötülüğü işlerdik. Akrabalarımızla münasebetlerimizi keser, komşularımıza kötülük yapardık. Kuvvetli olanlarımız zayıf olanlarımızı ezerdi.
Bizler bu durumdayken Allah (celle celâluhû) bize içimizden doğruluğunu, eminliğini, iffet ve temizliğini, soyunu ve nesebini bildiğimiz bir Peygamber gönderdi. O Peygamber bizi, Allah’ın (celle celâluhû) varlığına ve birliğine inanmaya, O’na ibadete; bizim ve atalarımızın tapına geldiği taşları ve putları bırakmaya davet etti.
Doğru sözlü olmayı, emanete hıyanet etmemeyi, akrabalık haklarını gözetmeyi, komşularla güzel geçinmeyi, günahlardan ve kan dökmekten sakınmayı bize emretti. Her türlü ahlâksızlıkdan, yalan söylemekten, yetimlerin malını yemekten, namuslu kadınlara dil uzatmaktan ve iftira etmekten bizi alıkoydu.
Yüce Allah’a eş ve ortak koşmaksızın ibadet etmeyi, namaz kılmayı, zekât vermeyi, oruç tutmayı bize emretti. Biz de kabul edip imana geldik. O’nun Allah’tan getirip bildirdiklerine tâbi olduk. Yüce Allah’a ibadet ettik, O’nun bize haram kıldığını haram, helâl kıldığını helâl olarak kabul ettik.
Bu yüzden kavmimiz, bize düşman olup zulmetti. Bizi, dinimizden döndürüp, Allah’a (celle celâluhû) ibadetten vazgeçirip putlara taptırmak için türlü işkencelere uğrattılar. Bizi perişan ettiler. Bizi, yeniden putlara taptırmak için zulmettiler. Bizi sıkıştırdıkça sıkıştırdılar. Bizimle, dinimizin arasına girdiler ve bizi dinimizden ayırmak istediler.
Biz de, yurdumuzu yuvamızı terkedip senin ülkene sığındık. Seni başkalarına tercih ettik. Senin himayeni ve komşuluğunu istedik. Senin yanında zulüm ve haksızlığa uğramayacağımızı ummaktayız, ey Kral!”
Bunun üzerine Necaşî onlara şu soruyu sordu: “O’nun Allah (celle celâluhû) katından getirdiklerinden yanında bir şeyler var mı?”
Cafer “Evet” dedi. O da “Bana ondan biraz okusana.” dedi.
Hz. Cafer de Meryem sûresinin ilk âyetlerini okumaya başladı. O okudukça Necaşî ağlıyordu. Gözlerinden akan yaşlar sakalını ıslatıyordu. Rahipler de okuduğu şeyleri duyunca çok ağladılar. Daha sonra Necaşî şu yorumu yaptı:
“Şüphesiz bu okudunuz şey ile Hz. İsa’nın getirdiği mesaj, aynı nur kaynağından çıkmıştır.”
Amr b. Âs, Necaşî’nin huzurundan eli boş çıkınca, arkadaşı Abdullah’a şöyle dedi:
“Yarın, onların köklerini kazıyacak delili Necaşî’ye sunacağım.”
Bunun üzerine Abdullah:
“Onlar bize muhalefet etse bile içimizde akrabaları var, böyle yapmamalıyız.” diyerek itiraz etti, ancak o ısrar ederek şöyle dedi: “Onların, Meryem oğlu İsâ’yı bir kul olarak gördüklerini ihbar edeceğim.”
Ertesi gün, Necaşî’nin yanına varıp: “Ey Kral! Bunlar, Meryem oğlu İsa hakkında ağır sözler söylüyorlar. Onlara Hz. İsa için ne söylediklerini sor!” dedi.
Bunun ardından Necaşî, muhacir Müslümanlara adam gönderdi. Müslümanlar, tekrar bir araya toplanarak birbirlerine şu soruyu tevcih ettiler: “İsa aleyhisselâm hakkında sorarlarsa ne cevap vereceğiz?”
Hz. Cafer: “Tabii ki Hz. İsa hakkında Allah’ın (celle celâluhû) buyurduğunu, Peygamber Efendimiz’in bize getirdiğini söyleyeceğiz.”
Necaşî’nin huzuruna çıktıklarında bekledikleri soru geldi: “Siz Meryem oğlu İsa hakkında ne biliyorsunuz?”
Hz. Cafer şöyle cevap verdi:
“Bizler, Hz. İsa hakkında, Hz. Peygamber Efendimiz’in bize Cenâb-ı Hak’tan getirip tebliğ eylediğini söyleriz. O’nun Allah’ın kulu ve Resûlü olduğunu, dünyadan ve erkeklerden vazgeçerek Allah’a bağlanmış afîfe bir kız olan Hz. Meryem’den babasız olarak dünyaya geldiğini kabul eder, Allah (celle celâluhû) Hz. Âdem’i topraktan yarattığı gibi Hz. İsa’yı da babasız yaratmıştır deriz.”
Necaşî, elini yere vurup yerden bir saman çöpü aldı ve şöyle dedi:
“Yemin ederim ki Meryem oğlu İsa da sizin söylediğinizden farklı bir şey değildir. Arada bu çöp kadar bile fark yoktur.”
Necaşî bunu söylediği zaman etrafındaki hükûmet erkânı ve kumandanları kızgınlık içinde aralarında fısıldaşmaya ve homurdanmaya başladılar. Necâşî, bunu görünce, onlara şöyle dedi:
“Yemin ederim ki, siz ne dersiniz deyin, ben bunlar hakkında iyi şeyler düşünüyorum.”
Sonra muhacirlere şöyle dedi:
“Gidiniz! Ülkemin el değmemiş kısmında, her türlü tecavüzden uzak, emniyet ve huzur içinde yaşayınız. Size söveni cezalandırır, kötülük edenin cezasını veririm. Bana dağ kadar altın da verseler, sizlerden birine bir eziyette bulunmak istemem.”
Necaşî, bundan sonra, Kureyş elçilerinin getirdikleri hediyeler için şunları söyledi: “Benim bunlara ihtiyacım yoktur! Başkalarının gaspettiği bu mülkümü, Allah bana geri verirken, halkı bana boyun eğdirirken, benden rüşvet almadı.” diyerek hediyelerini kendilerine geri verdi.
Hz. Ümmü Seleme şöyle demiştir: “Mekkeli müşriklerin gönderdiği bu iki zât yerilerek getirdikleri teklifleri reddedilmiş ve Necaşî’nin huzurundan elleri boş ayrılmışlardır. Bizler ise, hayırlı bir komşunun hayırlı diyarında ikamet ettik.”
Muhacirlerin Necaşî’nin Düşmanına Karşı Zafer Kazanmasıyla Sevinmeleri
Hz. Ümmü Seleme şöyle demiştir:
“Bizler bu halde iken Habeşli bir adam çıkarak Necaşî’nin krallığına rakip oldu. Bu olay patlak verince, bu adamın Necaşî’yi yenip hak ve hukukumuzu bilmeyen bir adamın tahta geçme korkusundan dolayı hiçbir şeye bu kadar üzüldüğümüzü hatırlamıyorum. Necaşî, bu adamın üzerine yürüdü, aralarında Nil vardı. Allah Resûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) arkadaşları: “Kim bu topluluğun savaş yerine gidip bize haber getirecek” diye sordular. Zübeyr b. Avvam “Ben” dedi. O bu topluluğun en genç delikanlısıydı. Onun için bir tulum şişirip göğsüne koydular. Bunun üzerinde yüzerek topluluğun buluşma yeri Nil tarafına kadar geldi. Sonra hızlıca hareket ederek onların yanına vardı.
Hz. Ümmü Seleme şöyle diyor:
Bizler, Necaşî’nin galip gelip ülkesinde yeniden söz sahibi olması için Allah’a dua ettik. Vallahi biz böyle ne olacağını beklerken Zübeyr koşarak çıka geldi ve “Müjdeler olsun! Necaşî muzaffer oldu ve Allah düşmanını helâk eyleyip onu ülkesinde yeniden hâkim kıldı” dedi.
Hz. Ümmü Seleme (radıyallahu anhâ) sözlerini şöyle noktalar:
Vallahi hiç bu kadar sevindiğimizi hatırlamıyorum. Necaşî ülkesine muzaffer olarak dönmüş, ülkesindeki emir ve kumanda yine onda karar kılmış, bizler de Mekke’de Allah Resûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) yanına gelene kadar onun ülkesinde saygın bir misafir ve komşu olarak kaldık.
Birçok sahabe efendimiz, Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine’ye hicretinden sonra bile Habeşistan’da kalmayı tercih etmiştir.
Zira ilk muhacirler Habeşistan’a hicret ettiğinde, Necaşî onlara iyi davranıp ikramlarda bulunmuş, onlar da Kureyş’in baskı ve zulmünden emin bir şekilde orada kalmışlardır. Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine’ye hicret edince, muhacirlerden kırkı dönerek Medine’de Hz. Peygamber’e iltihak etmiş, elli veya altmış kadarı da Necaşî’nin himayesinde kalmıştır.
Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Necaşî’ye Gönderdiği Mektuplar
Amr b. Damrî, Allah Resûlü’nden (sallallahu aleyhi ve sellem) Necaşî’ye iki mektup götürmüştür; birinde onu İslâm’a davet etmiş, diğerinde ise kendisini Ümmü Habibe ile evlendirmesini istemiştir.
Allah’ın Resûlü Muhammed’den Habeşistan kralı Necaşi Ashâm’a! Selâm senin üzerine olsun. Yegâne güç ve kudret sahibi Kuddûs, Mü’min ve Müheymin olan Allah’a hamd ediyorum. Şehâdet ederim ki İsa (aleyhisselâm), Allah’ın ruhu ve kelimesidir Onu bakire, saf, temiz ve namuslu Meryem’in rahmine ilkâ etmiştir ve böylece Meryem, İsa’ya gebe kalmıştır Âdem’i de kudret eliyle ve yine nefhasından yaratmıştır. Seni bir ve ortaksız olan Allah’a inanmaya davet ediyorum. O’nun taati üzerinde yardımlaşmaya, O’na tâbi olmaya, O’na ve benim iman ettiğime seni de iman etmeye davet ediyorum. Ben Allah’ın Resûlüyüm. Seni ve askerlerini Allah’a inanmaya davet ediyorum. Ben vazifemi tebliğ ettim, nasihatte bulundum. Benim nasihatimi kabul ediniz. Selâm, hidayete tâbi olanların üzerine olsun.
Mektup kendisine ulaşır ulaşmaz onu gözünün üstüne, başucuna koydu, yatağından indi, yere oturdu, sonra Müslüman oldu ve şu cevabî mektubu yazdı.
Necaşi’den Hz. Peygamber’e (s.a.s.) Cevabî Mektup
Necaşî Asham b. Ebcer’den Allah’ın Resûlü Muhammed’e. Ey Allah’ın Peygamberi! Allah’ın selâmı, rahmet ve bereketi senin üzerine olsun. Allah’tan başka ilâh yoktur. O Allah ki beni İslâm’a hidayet etmiştir. Ey Allah’ın Resûlü! İsa (aleyhisselâm) ile ilgili sözlerini içeren mektubun bana ulaştı. Göklerin ve yerin Rabbine ant içerim ki İsa (aleyhisselâm) senin söylediğin gibidir, fazlası değildir. Biz senin bize gönderdiğini tanıdık. Onları, amcanın oğlunu ve arkadaşlarını misafir ettik. Şehadet ederim ki sen Allah’ın Resûlü’sün, doğrusun ve Allah tarafından da tasdik edilmişsindir. Sana ve amcanın oğluna biat ettim ve onun eliyle Âlemlerin Rabbine teslim oldum. Ey Allah’ın Resûlü! Sana oğlumu gönderiyorum. Ben ancak kendime malikim. Sana gelmemi istersen, gelirim.
Necaşî’nin Müslüman Oluşu
İbn-i İshak şöyle rivayet etmiştir: Habeşliler bir araya gelip Necaşî’ye Sen dinimizden ayrıldın.” diyerek ona isyan ettiler. O da Hz. Cafer ve arkadaşlarına durumu haber vermek için birini gönderdi ve onlar için gemiler hazırlattı ve şöyle dedi:
“Gemilere binin ve çıkacak hâdiseler için hazır durumda bekleyin. Eğer yenilirsem dilediğiniz yere gidin. Şayet kazanırsam olduğunuz gibi kalın.”
Daha sonra bir ceylan derisi getirtip ona şunları yazdı:
“Yüce Allah’tan başka ilâh olmadığına, Hz. Muhammed’in (sallallahu aleyhi ve sellem), O’nun kulu ve peygamberlerinin sonuncusu olduğuna şehadet ederim. Hz. İsa’nın (aleyhisselâm) da Allah’ın kulu, elçisi, ruhu ve Meryem’e ilkâ ettiği kelimesi olduğuna şehadet ederim.”
Necaşî, Ümmü Habibe’yi Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) ile nişanlamıştır.
Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), Ümmü Habibe ile evlenmiştir. İsmi Remle binti Ebî Süfyan b. Harb’dir. Onu Hz. Peygamber’le (sallallahu aleyhi ve sellem) Halid b. Sa’d b. Âs evlendirmiştir. Necaşî, 400 dinar mehrini ödeyerek onu Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) ile nişanlamıştır. Hz. Remle, Hz. Peygamber’den önce Ubeydullah b. Cahş el-Esedî ile evliydi.
Bedir Zaferi Karşısında Necaşî’nin Sevinci
Bedir savaşının haberi Necaşî’ye ulaşmış, hatta yanındaki Müslümanlardan daha önce öğrenmişti. Onlara durumu bildirmek için haber gönderdi. Yanına geldiklerinde bir çul giymiş, toz ve toprağın üstüne oturmuş gördüler ve sordular: “Ey Kral! nedir bu hal?” O da durumunu şöyle izah etmiştir:
“Bizler İncil’de, Allah kuluna bir nimet bahşettiği zaman, kulun tevazu olarak Cenâb-ı Hakk’a karşı tahdis-i nimette bulunması gerekir diye gördük. Allah (celle celâluhû), size ve bize büyüce bir nimet bahşetmiştir. O da: Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) ve düşmanları Bedir denen yerde karşılaşmışlar, Allah orada düşmanlarını hezimete uğratmış ve dinini aziz ve muzaffer kılmıştır.”
Allah Resûlü (s.a.s.) ve Sahabelerin (r.a.) Necaşî ile İlişkileri
Hz. Cafer’in Habeşistan diyarında, Muhammed, Avn ve Abdullah adında üç çocuğu doğduğu rivayet edilmiştir. Abdullah’ın doğduğu gün Necaşî’nin de bir çocuğu olmuş ve Hz. Cafer’e haber göndererek oğluna ne isim koyduğunu sordurmuştu. Hz. Cafer “Abdullah” koyduğunu belirtince o da oğlunun ismini “Abdullah” koymuş ve onu oğlu Abdullah’la beraber Hz. Cafer’in hanımı Esma Binti Umeys emzirmiştir. İşte bu şekilde aralarında bir süt kardeşliği oluşmuştur.
Süheylî şöyle diyor: Yunus’un İbn-i İshak’tan rivayetine göre, Ali b. Ebî Talib’in kölesi Ebû Neyzer bizzat Necaşî’nin oğlu idi. Hz. Ali, onu Mekke’deki bir tacirin yanında bularak satın almış ve babasının Müslümanlara yaptığı iyiliklere karşı bir mükâfat olarak onu azat etmişti.
Necaşî’nin Allah Resûlü’ne (s.a.s.) Hediyeleri
a- İbn-i Abbas’dan (radıyallahu anhumâ) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: Necaşî, Allah Resûlü’ne (sallallahu aleyhi ve sellem) bir katır hediye etmişti ve Allah Resûlü ona biniyordu. Ayrıca O’na içme işinde kullandığı bir bardak göndermişti.
b- Hz. Cabir (radıyallahu anh) şöyle buyurmuştur: Necaşî, Allah Resûlü’ne (sallallahu aleyhi ve sellem) ilk kez kendisi için yapılan bir şişe hediye etmiştir.
c- Müminlerin annesi Hz. Âişe’den (radıyallahu anhâ) rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Necaşî, Allah Resûlü’ne (sallallahu aleyhi ve sellem) bir halka hediye etmişti. Onun içinde Habeşî kaşlı altın bir yüzük de vardı. Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) o yüzüğe pek iltifat etmeden bir çubukla aldı. Daha sonra kızı Hz. Zeyneb’in kızı Ümâme’yi çağırdı ve yüzüğü ona vererek “Yavrucuğum, bununla ziynetlen (süslen)” buyurdu.
d- Büreyde b. Husayb şöyle demiştir: Necaşî, Allah Resûlü’ne (sallallahu aleyhi ve sellem) basit iki siyah mest hediye etmiştir. Onları giymiş ve üzerine mesh etmiştir.
Habeşlilerin Allah Resûlü’nün (s.a.s.) Medine’ye Gelmesi ile Sevinmesi ve Allah Resûlü’nün Habeş Heyetinin Medine’ye Gelmesi ile Sevinmesi
Hz. Enes’den şöyle rivayet edilmiştir: Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine’ye geldiği zaman Habeşliler O’nun gelişine sevinerek mızraklarıyla oynadılar.
Hz. Âişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: Ben mescidde oynayan Habeşlileri seyrederken Resulullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) beni ridası ile örttüğünü hatırlıyorum. Hz. Ömer (radıyallahu anh) gelmiş ve onları engellemişti. Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurmuştu: Bırak onları, güven içinde oynasınlar, biz onlara güvence verdik.
Hz. Ebu Katade anlatıyor: Necaşî’nin gönderdiği heyet, Allah Resulü’ne (sallallahu aleyhi ve sellem) geldiğinde onlara bizzat kendisi hizmet etmişti. Arkadaşları “Biz senin yerine yaparız” dediler. Ancak Resulullah şöyle buyurdu: “Onlar benim arkadaşlarıma ikram ediyorlardı, ben de onları ödüllendirmek istiyorum.”
Allah Resûlü’nün (s.a.s.), bazen konuşmalarında Habeşce sözcükler kullanması
Adı Cüveyriye olan ve Habeşistan’dan gelen Ümmü Halid binti Halid anlatıyor: Hz. Peygamber’e birçok elbise getirildi. İçlerinde nakışlı ve desenli siyah bir yün elbise de vardı. Şöyle buyurdu: “Söyleyin bakalım, bunu kime giydirelim?” Fakat oradakiler sükûtla mukabelede bulundular. Allah Resulü de (sallallahu aleyhi ve sellem): “Bana Ümmü Halidi getirin” buyurdu. Getirdiler. Elbiseyi aldı ve ona giydirdi. Sonra şöyle buyurdu: “Bolca elbise eskitesin!” Bu elbisede yeşil veya siyah bir nakış vardı. Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) Habeşçe şöyle dedi: “Ey Ümmü Halid! Bu “senah”tır. “Senah” Habeşçe’de güzel demektir.
Necaşî’ye Gıyabî Cenaze Namazı Kılınması
Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor:
Allah Resulü, Necaşî vefat ettiğinde şöyle buyurdu: “Bugün salih bir insan vefat etmiştir; kalkınız ve kardeşiniz Ashame’nin cenaze namazını kılınız.”
Müslümanların Necaşî’nin Düşmanlarıyla Yaptıkları Savaşa Katıldığına Dair Rivayetler
İmam Serahsî Mebsut’da şöyle demiştir:
Bir grup Müslüman, daru’l-harpte emanlı olarak bulunur ve ehl-i harpten başka bir topluluk bu ülkeye saldırırsa, o ülkede yaşayan Müslümanlara onlarla savaşmak caiz olmaz; zira savaşta canı tehlikeye atma vardır ve bu ancak Allah’ın (celle celâluhû) adını ve dinini yüceltme gayesi olduğu zaman caiz olur. Burada ise böyle bir şey mevzubahis değildir. Zira bu toplulukta yürürlükte olan kanunlar, müşriklerin kanunlarıdır. Dolayısıyla Müslümanlar orada kendi kanunlarına göre hükmedemezler. Bunun için, Müslümanların burada savaşması, zâhiren şirk sözünü yüceltmek mânâsına gelir. Bu ise onlardan canlarına gelebilecek bir tehlike korkusu olmadığı takdirde caiz değildir. Ancak bu korku ve endişe olduğu takdirde, şirk sözünü yüceltme değil kendi canını koruma gayesiyle onlarla beraber düşmana karşı savaşmakta bir sakınca yoktur.
Bu konunun dindeki temel dayanağı, Hz. Cafer hadisidir. Çünkü o, Habeşistan’da iken Necaşî’yle beraber onun düşmanına karşı savaşmıştır. Onun böyle yapmasının nedeni, kendisi ve Müslümanlar, Habeşistan’da Necaşî’nin güvencesi altındaydılar, bir başkasının gelip ülkeye hükmetme ihtimalinden dolayı hem kendi hem de Müslümanların canlarının tehlikeye girmesinden korkuyordu. İşte böylece, can korkusu olması durumunda bu şekilde davranmakta bir sakınca olmadığını öğrenmiş olduk.
Belâzürî “Ensabu’l-eşraf”ta (86/1, 228, 81) şöyle rivayet etmiştir: Ebû Abdillah Zübeyr b. Avvâm b. Huveylid (radıyallahu anh), her iki seferde de Habeşistan’a hicret etti, Necaşî’nin yanında düşmanına karşı savaştı ve ona daha sonraları Allah Resûlü’ne intikal eden kısa bir mızrak verdi.
Hz. Zübeyr, Habeşistan’a hicret edince Necaşî ile beraber düşmanına karşı savaşmak için yola çıktı. Necaşî o gün Hz. Zübeyr’e kısa bir mızrak verdi, o da onunla savaştı ve bir kaç kişiye sapladı. Neticede Necaşî düşmanına galip geldi. Hz. Zübeyr onu yanında getirmiş ve onunla Bedir, Uhud ve Hayber savaşlarına katılmıştır. Hayber’den ayrılırken onu Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) almıştı. Bayram günü önünde taşınırdı. Hz. Bilâl taşırdı. Seferlere onunla çıkar ve namaz kılarken önüne dikilirdi. Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bu hal üzere irtihal-i dâr-ı bekâ ettiler. Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman (radıyallahu anhum) da böyle davrandılar. Bu kısa mızrak bugün de imamların önünde taşınıyor ve müezzinlik hizmetini yapan müminlerle beraber oluyor.
Vâkidî bu konuda şöyle diyor: Hz. Zübeyr b. Avvam Necaşî’nin önünde onun düşmanına karşı savaşmıştı ve iyi bir sınav verince ona kısa bir mızrak hediye etmişti.
Beyhakî’nin “es-Sünenü’l-Kübrâ”sında şöyle anlatılıyor :
İmam Şafiî (rahimehullah) şöyle diyor: “Onlara karşı savaşır” denilmiştir. Zira Hz. Zübeyr ve arkadaşları Habeşistan’da müşriklerle beraber müşriklere karşı savaşmıştır. Eğer birisi “Şafiî’nin zikrettiği sebeplerden dolayı onlarla savaşmaktan uzak durur.” derse, bu da bir görüştür. Bizler, Hz. Zübeyr olayının sabit olup olmadığını kesin bir şekilde bilmiyoruz. Sabit olsa bile Necaşî zaten müslümandı. Resûlullah’a (sallallahu aleyhi ve sellem) iman etmiş, Efendimiz de onun gıyabî cenaze namazını kılmıştır.
Beyhakî “Mârifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr” adlı kitabında şöyle diyor: İmam Şafiî şöyle demiştir: “Onlarla savaşırlar.” denilmiştir. Zira Hz. Zübeyr ve arkadaşları Habeşistan’da müşriklerle beraber müşriklere karşı savaşmıştır. Bu konudaki sözü naklettikten sonra şöyle der: “Eğer biri mezkur delillerden dolayı onlarla savaşmak caiz değil.” derse, bu da muteber bir görüş olur. Konuyla ilgili sözü naklettikten sonra şöyle der: Hz. Zübeyr olayının sabit olup olmadığını kesin bir şekilde bilmiyoruz. Sabit olsa bile Necaşî zaten müslümandı. Resûlullah’a iman etmiş, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de onun gıyabî cenaze namazını kılmıştır.
İmam Ahmed şöyle demiştir: “Necaşî, İmam Şafiî’nin de dediği gibi müslümandı. Hz. Zübeyr olayını anlatan Ümmü Seleme hadisi de “hasen” bir hadistir. Tabii ki bu, İmam Şafiî’nin eğer zorlama olmazsa onlarla savaşmamayı müstehab görmesinin nedeni olan ganimet, humus, cizye hükümleri inmeden önceydi.” Sonra Şafiî’nin “el-Ümm” adlı kitabındaki sözünü nakleder.
Görüleceği üzere bu meselede şöyle bir durum açıkça ortaya çıkıyor: Hukuk görüşlerinin ve büyük hukuk (fıkıh) kitaplarının içinde formüle edildiği zaman ve zemin realitesinin ve sosyal durumun, Hz. Peygamber’in hidayeti ışığında şekillenen yaşam modellerinden birinin diğerine tercih edilmesinde veya ön plana çıkarılmasında büyük etkisi vardır. Zira, İslâm devleti ve medeniyeti ilk zamanlarında güç ve gelişiminin zirvesindeydi. Müçtehid hukukçular da içinde bulundukları zaman diliminin omuzlarına yüklediği bir vazife olarak kendi zamanlarına ait konjonktürel hukukla iştigal etmişlerdir. Bunda da onların bir kabahat ve kusuru yoktur.
Habeşistan modeli, -yani Müslümanların mazlum ve bir yerden diğerine kaçak durumunda olması ve gayr-i İslâmî bir devletin gölgesinde güven, adalet ve özgürlük içinde yaşaması modeli- işte bu model veya durum, hicrî ikinci ve üçüncü asırda gerçekleşmesi çok uzak bir faraziye gibi gözükmektedir ve bundan dolayı da hukukçular, içinde zaaf ve güçsüzlüğü meşru ve normal gösteren bahaneler barındırma ihtimali olan böyle bir modelin hükümlerinin dînî temellerini ortaya çıkarmaktan kaçınmak maksadıyla bu modelle ilgilenmeyi veya düşünce ve tasavvur planında ele almayı caiz görmemişler; bunun yerine Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Raşid Halifelerin bizlere bıraktığı Medine modeline meyletmişlerdir. O da devlet ve fertlerin güç ve kudretini temsil eden modeldir.
Bu araştırmanın çıkarmaya çalıştığı sonuç ve varmak istediği hedef şudur: Birey veya devlet olarak öteki ile yaşama adına sunulan bu dört model, şu an geçerli olan ve hükmü nesh edilip kaldırılmamış modellerdir. Müslümanın, hangi modelin rehberliğinde birlik ve beraberliği, yardımlaşma ve dayanışmayı, sosyal barış ve öteki ile beraber yaşamayı başarmasının mümkün olduğunu ancak birey ve toplulukların özel durum ve gerçeklikleri belirler.
Buna göre, çağımızdaki müçtehid âlimlerin rol ve misyonu, bu dört modeli kavrama hususunda derinleşme; Müslümanların birey ve topluluk olarak maslahatlarını, güven ve özgürlüklerini sağlayacak; hakka davet, ibadet ve dînî şeairi eda etme gibi dininin gereklerini yerine getirme ile öteki insanlarla barış içinde yaşama ve onlarla çatışmama arasındaki uyum ve insicamı gerçekleştirecek hukukî ve şer’î hükümleri onlardan çıkarmak suretiyle güzel bir şekilde ve gerektiği gibi istifade etmektir.
Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) öğretisi, en karanlık şartlarda ve savaş baskıları altında dahi arkadaşlarına, savaş ve çatışmayı temenni etmemelerini, bilakis Allah’tan afiyet dilemelerini öğretmek ve onları bu mevzuda yönlerdirmek olmuştur. O bu konuda şöyle buyurmuştur:
“Düşmanla karşılaşmayı temenni etmeyin, Allah’tan afiyet dileyin. Ancak düşmanla karşılaştığınızda da sabır ve sebat gösterin.”
Ne var ki, âlimler tembellik yapıp içtihadı bırakırlar ve yalnızca önceki dönem hukukçularının kendi realitelerinin çerçevesi ve gölgesinde içtihad edip hak ve hakikatı ikame, rüşt ve kemali gerçekleştirme hususunda başarılı olmuş içtihadlarının peşinden sürüklenmekle yetinirlerse, çağımız Müslümanlarının hayatları ile bazı hükümler, realite ve maslahatlar arasındaki mevcut uçurum daha da genişleyecek ve bu eski safiyane içtihadların gölgesinde bilinçli bir şekilde İslâm hukukuna tâbi oluncaya ve onun öğretisi ışığında yol alıncaya kadar da binbir çeşit sıkıntı ve zorluklara maruz kalacaklardır.
*Mısır Müftüsü,” Peygamber Yolu, 9-10 Ekim 2010, Uluslararası Sempozyum” da sunduğu tebliğden alınmıştır.
