İrfana Yolculuk
İlgili Yazılar
Evet, Mısır’da azınlık şartlarında yaşayan İsrailoğulları’nın mâbetlerinin yıkılıp, ibadetlerinin yasaklandığı, imanını izhar edebilme işinin, gözü pek, az miktarda deli kanlılara inhisar edecek kadar devlet terör ve zulmünün arttığı bir dönemde şu vahiy onlara bir kurtuluş reçetesi olarak sunuluyor:
Ayetin tahliline geçmeden belirtmek isteriz: ayette geçen kıble kelimesi Türkçe meallerde, namazgah veya mescit kelimeleriyle karşılanarak evlerin “namazgah kılınması” “mescit kılınması” emredildiği ifade edilmiştir. Kur’an-ı Kerîm’de bu kelimeler de mevcut olmasına rağmen, mezkur ayette “kıble” kelimesinin kullanılmış olmasında mutlaka farklı başka mesajlar da olmalıdır. Nitekim, Râzi gibi derinliği olan müfessirlerimizin bazı tespitlerinden hareketle, aşağıda sunacağımız tahlilden de anlaşılacağı üzere, ayet-i kerimeyi, aslına sadık kalarak, “evlerinizi kıble kılın” şeklindeki bir tercüme de uygundur. Hattâ -sadece uygun değil- belki daha uygundur ve günümüz şartlarında bu mânadan hareketle ayetten çıkarılacak pek ciddi mesajlar var.
Bu ayetin vermek istediği mesajın bir kurtuluş reçetesi olduğunu anlamak için, onu, öncelikle Kur’an-ı Kerîm’deki yerine koyarak, yani Cenab-ı Hakk’ın Hz. Musa’ya bu vahyi yapmasına sebep olan tarihî ve içtimaî şartların bütünü içine yerleştirerek tahlîl etmemiz gerekmektedir.
Biz Musa ve Kardeşine Mısır’da, kavminiz için evler hazırlayın. Evlerinizi kıble kılın, ibadetlerinizi tam yapın. (Ey Musa! Bu emri yerine getiren) müminlere (mazhar olacakları kurtuluşu) müjdele! Diye vahy ettik”
Bu ayet, ezici ve yok edici, merhametsiz, pek katı bir zulme maruz kalmış olmakla birlikte bir korunma, bir necat arayan kitleler için gerçek bir “kurtuluş formülü”, zulüm dönemini asgarî zararla atlatma reçetesidir: “Evlerin kıble kılınması”. Asıl konumuz olan aile içi eğitim meselesi açısından ayrı bir önem arz eden bu tedbir, Allah’ın vahy ettiği bir strateji olması sebebiyle, üzerinde ciddiyetle durulmaya değer.
* İbretli Bir Nokta
Belirtmede fayda var: Burada, ayrıca Cenâb-ı Hakk’ın koyduğu bir kanunun uygulanmasını görmekteyiz: Güçlünün zulmüne karşı sabretmek, kuvvete karşı rast gele çıkmamak.
Nitekim Hz. Peygamber de, Mekke döneminde öyle yapmış, 13 yıl boyunca her çeşidiyle çok ağır zulüm ve işkencelere karşı hep sabretmiş, müminlere de sabrı tavsiye etmişti. Tahammülü aşan zulümlere dayanamayıp: “Bizim de adamlarımız, akrabalarımız var, biz senden sadece mukabele etme izni talep ediyoruz” diyenlere de Aleyhissalatu vesselam, Mekke hayatı boyunca hep “sabır” tavsiye etmişti, asla kuvvetle karşılık vermeye izin vermemişti. Zulmün, “Müslümanları tamamen yok etme derecesine ulaşması noktasında” da yok olmaya götürecek bir karşılık verme izni yerine hicret etme emri vermişti. Savaş izni Medîne’de devlet kurulduktan sonra ve müdafaa makamında gelmişti. Bu sebeple ilk savaşlar: Bedir, Uhud, ve Hendek savaşları, müminleri yok etmek üzere Medine’ye kadar gelen saldırgan müşriklere karşı Medine’yi müdafaa etmek üzere, şehrin harîminde yapılmış savaşlardı. Đlahi sünnette “sabır”, “hicret”, “savaş” aynı değeri taşıyan üç eylemdi; ancak şartları farklıydı3. Hz. Musa da kavmine, “Dünyada küfür devam etse de zulüm devam etmez” düsturuna uyarak, sabır tavsiye etmişti, sonra da sıra hicrete, Mısır’dan kaçmaya gelecekti.
Evleri Kıble Kılmanın Bir Şartı
Nur suresinin 36-37 ayetlerini, sadedinde olduğumuz bahisle irtibatlandırmamız gerekmektedir. Çünkü yukarıda kaydettiğimiz ayette evlerin kıble kılınması söz konusu iken Nur suresinin 36-37’nci ayetleri, hem bu kıble kılınan evleri tebcil edip över, hem de böylesi evlerin sahiplerini tavsif ve tarif ederek, evini kıble kılmak isteyenlere, bunun nasıl olacağını dolaylı bir üslupla ifade etmektedir. Bir başka deyişle, evini kıble kılma işinin, kuru bir söz, geçici bir heves değil, şuurlu, disiplinli, fedakarlıklara dayanan bir hayat modeli olduğunu ifade eder: “Allah’ın, yüksek tutulmasına ve içlerinde adının zikredilmesine izin verdiği evlerde bir kısım erkekler sabah akşam O’nu tesbih ederler. Bunları ne ticaret, ve ne de alışveriş, Allah’ı anmaktan, namaz kılmaktan, zekat vermekten alıkoyar. Bunlar kalplerin ve gözlerin (dehşetten) allak bullak olacağı günden korkarlar” (Nur 24/36-37).
Bu iki ayeti şöyle anlayabiliriz:
1- Evlerin yüceltilmesi (kıble kılınması) Allah’ın bir lütfudur. Bu lütfun kemâli, ev sâhibinin -akşam ve sabah yoğunluklu olarak- gece ve gündüz “Allah’ı tesbih” mânasında kullanmasına bağlıdır.
2- Bu evin sahibinin dünyasında Ahiret endişesi öncelikli olacak, kıyamet gününün dehşeti düşünülecek.
3- Namaz, zekat gibi farzlar alelusul değil, hakkıyla yerine getirilecek.
4- Hiç bir dünyevî iş ve hesap, Allah’a kulluk vazifelerini yerine getirmenin önüne geçip, bunları ikinci plana attırmayacak.
38. ayet ise, belirtilen çerçevede bir kulluğu yaşayarak evlerini yüceltenlerin mazhar olacakları mükafatı belirtir: “Allah, onları işlediklerinin en güzeliyle mükafatlandırır ve lütfundan onlara fazlasıyla verir, Allah dilediğini hesapsız şekilde rızıklandırır”.
Nitekim, “evlerinizi kıble kılın” emrinin gereklerini yerine getirdikleri anlaşılan İsrailoğulları önlerine çıkan denizin yol olması gibi Allah’ın büyük bir lütfu ile zalimlerden kurtulmuşlar ve hatta, aynı yolda ilerlemek isteyen Firavun ve adamları denizde boğulmuşlardır (Yunus 10/90). Ve’l-Akibetu li’l-müttakîn yani “nihâî sonuç müttakilere, gerçek mânada Allah’a kulluk edenlere aittir” ilâhî fermanın sırrıyla,günümüzün ve gelecek zamanların zâlimleri de eninde sonunda aynı sonuçla karşılaşacaklardır; Kârunları, Hâmanları ve Askerlerine rağmen Firavun’un helak olması gibi, helak olacaklardır. Nitekim son on yıllarda bile nicelerinin ibretli sonlarına dünyanın her tarafında şâhit olundu.
İbrahim Canan
“Aile İçi Eğitim Kitabından alıntı”
