Terbiye ve Bir Kısım Genel Prensipler – Cemalettin Yazıcı

İnsanın eğitimi en zor işlerden birisidir. Çocuğu eğitirken, anne-baba adeta iğneyle kuyu kazar gibi fedakârlık yapmaktadır. Aynı şekilde eğitimciler de bu hususta en büyük özveriyi sergilerler. Birkaç hafta terbiye ile ilgili önemli bulduğum prensipleri sizlerle paylaşmak istiyorum.

Kur’an’ın ve Resulullah’ın (sas) ahlak anlayışı bizim anlayışımızla bir mutabakatı olmalı.
Şu umumi ahlaksızlık seli, bizi müteessir etmiyor, uykumuzu kaçırmıyor, yemekten iştahımızı kesmiyor, dünya zevklerini unutturmuyorsa, terbiye konusunda işin başında bile değiliz demektir. Terbiyede öncelik işin önemine inanmak gerekir.
Malın, evladın Allah’tan (cc) alıkoyduğu bu dönemde Rab’la irtibatımızın derecesi ne? Terbiyede en önemli işlerden birisi Yaratıcıyla irtibatın sağlam olmasıdır.
Toplumları felç eden, kontrolsüz gençliktir. Onların şehvetlerine esir olması, Allah’ı (cc) ve ahireti unutması vardır. Nebinin sesini soluğunu dinlememe ve kendi menfaati için başkalarını yok etme çabası vardır. Böyle toplulukları, “Allah korusun” yıkılışlar takip etmiştir.
Terbiyede aile kadar çocuğun arkadaşlık kurduğu kimseler çok önemlidir. Bunların kim olduğunu biliyor musunuz?
Yerde bulunanlara merhamet edin ki Allah da (cc) size merhamet etsin. Yani nefes alan, canlı olan her varlık bizim için kıymetlidir. Özellikle de yavrularımız bu hususta bizim vazgeçilmezlerimizdendir.
Duyarsızlıktan daha büyük bir bela olamaz. Maruz kaldıklarımız cahiliye döneminden bin beter. Her gün kıtır-kıtır doğranan, acımasızca öldürülen insanlarında yaşamaya hakları vardır. Bu canilikleri işleyenler maalesef merhametten, şefkatten yoksun terbiyesini veremediğimiz yavrularımızdır.
Şimdiye kadar ahlak ve mutluluk adına birçok prensip getirildi ancak hiçbirisi insanlığı mutlu etmedi, sadece İslam’ın prensipleri insanlığa mutluluk kaynağı oldu.
Ahiret hayatı, dünyada varoluşun hesabını vermek için vardır. Evlatlarımız bizim vazgeçilmezlerimizdir. Böyle olunca sorumlulukta, mükâfat ve ceza da karşımıza çıkmaktadır. Hem dünyada hem de ahirette mutlu olmak iyi yetişmiş nesillerle mümkün olacaktır.
Ailede yitirilen huzurun, toplumda aranması beyhudedir. Maksatsız ve gayesiz evlilikler olmamalıdır. Neslin devamı ve altın bir nesil için olmalıdır.
Her şeyin mükemmel şekilde olması, plan yapılmasına, düşünce safhasında, proje safhasında, işin ciddiyetle ele alınmasına bağlıdır.
Düşünce ve proje safhasında terbiye iyi ele alınmamışsa, pratikte ve daha ileride çıkacak teferruatta çok ciddi aksaklıklar, sizi oyalayacak ve meşgul edecektir.
Anne-babanın evde her şeyi doğru olmalı, çocuk hep doğruyu görmelidir.
İçleri Allah’a (cc) karşı saygıyla dolup taşan, haşyetten tir-tir titreyenlerde müthiş bir akıbetin kendilerini beklemesi karşısında, cennetin mutluluğu ve cehennemin korkusu vardır.
Evdekiler cömert olmalı ki, bu çocuklara da yansısın.
Anne baba ırz ve namuslarını korumada hassasiyet göstermeli. Çocuklarda aynı hassasiyeti göstermek için gayret etmelidirler.
Allah’ımıza şöyle dua etmeli: “Hepimizi Sana teslim olan kullarından eyle. İçinde bir tek haram lokma bulunmayan bir hayat, elbiselerimizde de bir tek haram iplik bulunmasın Rabbim.” Aksi halde Allah (cc) yaptıklarınızı yüzümüze çarpar.
Çocukların yetişmesine ayrılan zamanı tespih çekmeye ve Kâbe’nin ziyaretine tercih edecek, onu hiçbir şeyle değiştirmeyecek. Bu kıymetli ibadetlerin devamı çocukların yetişmesine bağlıdır.
Okuma, yüzme, ok atmasını, spor, ata binmesini, taksi, uçak ve araba kullanmasını, füze atmasını öğreteceksin. Yani devrin şartlarına göre çocuklarımızı yetiştirmeliyiz.
Yarın yetiştirilen neslin hesabı sorulacak. Topluma nasıl birisini bırakıyorsunuz. Çocuğun doğumuna ve büyümesine vesile olmak önemli fakat yetiştirilmemiş insanların nasıl zararlı hale geldiklerini bilmeyenimiz yoktur.
Çocuklarımıza Allah ve Resulünü (sas) memnun edecek bir seviyede terbiye vermeliyiz
Hayatınızda bir yalanınızı yakalayan, davranış ve söz uyumunun olmadığı bir davranışınızı yakalayan çocuk nazarında, tiksinti duyulan bir varlık olursunuz. Bundan dolayı her söz ve davranışımızın doğru olması gerekir.
Herkes çoban, herkes sürüsünden sorumludur. Anne babalarda evlatlarından sorumludur. Özellikle babalar bu hususta birinci derecede sorumludur.
Günümüz anne babaları maalesef küçük bir dünya menfaati için dini eğitimi terk ettiler. Neticesi ise saygısız ve merhametsiz nesiller olarak karşımıza çıktı.
Bilerek kardeşin birisini diğerine tercih ettiniz mi iş bitmiştir. Artık çocuk kıskanç olur, ana-babaya karşı itimadı sarsılır. Kıskançlık fikri belirir ve nefret hissi oluşur.
Efendimiz (sas), çocuklara büyük bir insan gibi davranırdı.
Efendimiz (sas), çocuklara değer verirdi.
Efendimiz (sas), çocuklara bir şey vaat ettiğinde büyük bir anlaşma yapmış gibi değer verirdi.
Çocuk vefasızlık görmüyorsa, yalan duymuyorsa, aldatmaya şahit olmuyorsa, dalavereden haberi yoksa itimat duygusuyla büyüyorsa, mükemmel bir fert olarak yetişiyor demektir.
Çocuklara, yalan söyledi, dünyaya tamah etti, kadına düşkünlük gösterdi fikrini vermemeli, dosdoğru olmalı anne-baba.
Çocuklara kendi yaşına ve seviyesine göre kültür verilmelidir.
Haneler gülistan olursa içinde gül biter, haneler haristan olursa içinde diken biter.
Bir işe gönderirken gidin yaptığı şeyi görün. Otokontrol çok önemlidir.
Ortam mükemmel hazırlanmalı, ev, okul, sokak, ders arkadaşı ve alış veriş yaptığı dükkân buralar hastalıklı olmamalı. Yani çocuğu yanlış işlere sürüklememelidir.
Neden gözlerimiz yaşarmıyor, niçin hisleriniz ölmüştür, neden gece ibadet hayatınız yoktur. Bu yoksa günahkârla oturuyoruz, kalkıyoruz demektir.
Çocukların yanında münasebetsiz şakalar ve gülmeler olmamalı, onların yanında abid, zahid ağır insanlar olmalıyız.
Çocuklar kalbimize yerleşir de Allah’ı (cc) unutursak bu şirk olur. Allah’a (cc) yöneltmemiz gereken sevgiyi çocuklara yöneltirseniz, Allah (cc) düzeninizi alt üst eder.
Onların mükemmel yetişmesini, namaz kılmalarını istiyorsak kemal-i haşyetle namaz kılmalıyız. Kur’an okumalarını istiyorsanız biz onu yeni nazil oluyor gibi okumalıyız.
Dini bir hatasını gördüğünüzde ciddi hoşnutsuzluğunuzu hissettirmelisiniz.
Teheccüt namazı kılacaksanız mümkünse onun uyanık vaktine denk getirmeli. Mümkünse senin kıvrandığını görecek ve sana soracak sen de ona kıvrandığının sebeplerini anlatacaksın.
Bir mümin müteessir olduğu zaman Rahman da o kişiye merhamet etmektedir.
Onların melek gibi, altın nesil olmasını istiyorsak, fiiliyatımızla onlara göstermeliyiz.
Onun yanında ciddi meseleler ele alınmalı. Onu ilgilendirmeyen mevzuları yanında konuşmayacağız. Onda görmek istediğimiz meseleleri konuşacağız.
Çok merhametli olunmalı merhametli olduğumuzu çocuğumuza göstermeliyiz.
Çocuk maddi meselelerde çok sıkı ise, cimri birini yetiştirirseniz dünyaya temayül eder. Vermesini öğreteceksin ve davranışlarında göstereceksin.
Başarısının büyüklüğüne göre mükâfatlandıracaksın. Yaşını, kültürünü ve muhitini göz önüne alıp öyle mükâfat vermeli.
Onlara daha ilerisinin kültürünü vereceksiniz. Mesela, 15 yaşında 16 yaşının kültürünü.
Kızınız ergenliğe erene kadar saçını kapatmasını öğreteceksiniz. İleriye ciddi tesir eder.
Hayâ imanın bir şubesidir. Hayâ abidesi çocuklar yetiştirmeliyiz.
Terbiyeyi sadece eve, okula, öğretmene veyahut sadece ilme vermek hata olur. Dolayısıyla terbiye bütün olarak ele alınmalı, seviye tespit edilip ona göre verilmeli.
Çocuğunuzun gelecekte cesur olmasını istiyorsanız; vampirlerle, devlerle, cinlerle, perilerle korkutmayın, bütün cihana meydan okuyabilecek yürekte yetişmesini temin edin.
Çocukların imanlı olmasını istiyorsanız, bütün davranışlarınızdan, yüz ifadelerinizden veya tebessümlerinizden, yatış ve kalkışınızdan, secdeye gittiğiniz zaman kıvrım kıvrım kıvranışınızdan Allah’a (cc) iman dökülüversin.
Müşahedelerini dolduruverin, onların size baktığı gibi oluverin. Sizi küçük düşürecek, küçük görecek şeyleri yapmayın, sizi melek gibi, zannetsinler.
Basit ana-babalar, çocuklar karşısında maskara olabilecek kadar hafif insanlar, olsa olsa ona arkadaş olurlar, eğitici olamazlar onu terbiye edemezler.
Ev içinde ibadete ayrılan bir zaman olmalı. Çocuk vakit namazlarında eve götürülse bile evde o iş için ayrılmış bir zaman olmalı. Camiye götürme işi de genelde annenin evde namaz kılamadığı zamanlarda olmalı. Çocuk katiyen dememeli ki annem de bazen kılmıyor, demek kılınmasa da olur. (anne namaz kılmadığı zaman tespihini eline alıp seccadenin üzerine oturarak tespihini eline alırsa namaz kılmış gibi olur. O zaman çocuk evde alnı secdesiz kimseyi görmeyecek.)
Evde hassasiyet, titizlik ve kulluk olmalı.
Ezan okunduğu an çocuğunuz namaz demeli. Bu duygu ve düşünce içinde yetiştirilmeli.
Mevla’yı görüyor gibi kulluk yapılmalı ve örnek olunmalıdır.
İbadetlerinizi hiç terk etmemelisiniz.
Sen namazı verip veriştirirsen bu namaz başkalarına öyle yansır. Bu namaz seni münkerattan alıkoymadığı gibi, çocuklarınızı da münkerattan alıkoymaz. Onun için içten olması çok önemli.
Öyle bir anınız olsun ki o anda eviniz adeta nurlarla dolsun. Yani Kur’an okuma, dua okuma vakitlerinizin olması lazım.
Kur’an okuyacaksınız ve Kur’an öğreteceksiniz. Kur’an okunurken Kelamullah olduğunu hissettireceksiniz. Gönülden okumayacaksanız yanında okumayın. Kur’an azameti içinde anne-babanın ağzından döküldüğünü görsün.
Kur’an’ı ciddi bir hüzünle okuyacaksın. Sonra manasından ona anlatacaksın.
Evinizde bu havayı estirebilirseniz çocuğunuza en büyük iyiliği yapmış olursunuz.
Dinde mukaddes olan her şey onların nazarında mukaddes olmalıdır.
Tanıdığını ve bildiğini sever. Allah’ı (cc) bildirirseniz sevecektir, ilk âşık olacağı Allah (cc) olacaktır.
Hayat’üs-Sahabe (Peygamberimiz ve arkadaşlarının hayatı) okunmalı ve onlara benzemeye çalışılmalıdır.
Nerede bulunursak bulunalım katiyen bileceksiniz ki düzenin zembereği biziz. Bizde arıza oldu mu herkese sirayet eder.
Çocuğun kafasına girene, ağzından çıkana, arkadaşlarına dikkat edilmelidir.
Efendimiz (sas) çocuğun hayalini tamamen kaplamalıdır.
Bir evde Resulullah (sas) seviliyor mu yoksa O (sas) az mı seviliyor onu çocukların Efendimize (sas) karşı olan alakalarından tespit edeceksiniz.
Yapacağınız şeyler size ahiretinizi kaybettirmemeli.
Okuduğunu bilmeli, bildiğini bilmeli ilmin hedefi nedir? Niçin okunur? Ona göre ilim ve irfanla çocuk donatılmalı.
Matematiğin her şeyini öğrenip de pratikte uygulamadıktan sonra neye yarar ki. Aynen öyle de öğrenilen bilgiler hayata aktarılmalı, faydalı olacak çocuklar yetiştirmeli.
İlmin ne olduğunu bileceksin, ne yapacağını, neyi hedeflediğini bileceksin. İlmin, ilmini öğrenmek lazım.
Allah’a (cc) karşı ancak âlimler saygılı olur. Allah’tan (cc) en çok âlimler korkarlar. İlimle, irfanla donanmak Allah’a saygı ve sevginin olmazsa olmazlarındandır.
Sağlam bir akideye sahip olunmalı, çocuklarımızı da bu istikamette yetiştirmeliyiz.
Yaratılış nasıl başladı bakın bu küreyi kuran başkasını kuramaz mı? Buraya dünya diyen oraya ukba diyemez mi? Sizi buraya getiren, cihazlarla donatan, ihtiyaçlarınızı veren diğer tarafı yapamaz mı? Demeli bu ölçüleri çocuğa vermeliyiz.
Bir şey yapılmadan önce mutlaka bir programı oluyor. Bu kâinatın ve insanın programı nasıl olmaz? Akli ve mantıki olarak bunlar çocuğumuza izah edilmelidir.
Ahlaki değerlerimize ters olan hususlarda ciddi tahşidat yapacağız. O durumların en küçüğünde vicdan azabı duyacak çocuk.
Hangi durumda ne verilecek, hastalık tespit edilmeden verilen şeyler onu yaralayacaktır.
Kâinata bakacaksın. Kur’an’la kâinatın aynı şey olduğunu, fıtratla birbirini tamamladığını görecek ve göstereceksin çocuğa.
Sadece Kur’an-ı Kerim’in lafızlarıyla iktifa eden dini anlamamıştır, manasıyla lafzıyla birlikte öğretmeli çocuklarımıza.
Kur’an’ın manasını belleyerek çocuğa anlatmalı. Anne-baba bu hususta çocuğuna rehber olmalı, bunu başkalarından beklememelidir.
Dini bilgisi olmayan çocuğa, zorla Kur’an ezberleterek dinden iyice soğutmamalıyız.
Dinen yaptığı her şeyi bir onur ve izzet içinde yapacak. Aşağılık duygusuna maruz kalmamalı. Günahın günah olduğunu, haram-helal sınırlarını bilerek günah işlerken de tiksinti duymalı.
Dinin insana izzet ve onur verdiğini bilerek yetişmelidir çocuk.
Allah (cc) dini prensipleri yaşamayanı zelil görüyor. Bu vesileyle çocuk namaz kılmayı, oruç tutmayı en büyük görecek.
Kötü arkadaş kobradan daha kötü, iyi arkadaş ise melekten daha iyidir. Çocuklara iyi arkadaşlar edinmesi ve iyi çevre sağlanmalıdır.
İnanarak anlatmayanı ve okumayanı dinletmeyeceksiniz, gönlünün terennümünü anlatanı dinleteceksiniz.
Çocuğun kafasının, kalbinin, gözünün, kulağının günaha girmesine müsaade etmemeli. İyi ortamlar hazırlamalıyız.
Zafer ve muvaffakiyet Allah’ın bir ihsanı olduğu hatırdan çıkarılmamalı, başarılar abartılarak çocuk sarhoş hale getirilmemelidir. Sebeplere riayet çok önemlidir.
Hevesler fikir suretine bürünmesin. Namaz kılmayanı Efendimiz (sas) cihat ordusuna almamıştır. Münafıklar kâfirlerden daha zararlı olmuştur. Bunlar her türlü ahlaksızlıkla birlikte, Müslümanlığın yaşanacağı fikrini vermişlerdir.
Devrin karşısına çıkardığı bütün günahlara dişlerini sıkacak, içine düşmemeye çalışacaktır. Bu da ciddi bir donanım ve sancı gerektirmektedir.
Ruhunda ne kadar şer kökü varsa bunları kesecek ve vicdanını temizleyeceksin. Bu da iyi bir çevre ve eğitimle mümkün olacaktır.
İbadeti taatta dişlerini sıkacak, ibadetin ağırlıklarına sabredecek. Alıştırma yapa yapa ibadet âşığı, Rabbine hakiki kul ve Resulüne (sas) bağlı bir ümmet olacaktır. Bunun da sonucu cennet ve içindeki nimetlere kavuşma olacaktır.
Dupduru Müslümanlık temin etmeli, hatalar, günahlar dine çok zarar verir. İslam’ı kendi kaprislerimize, nefsi arzu ve isteklerimize kurban etmemeli, çocuklarımızı da bu istikamette yetiştirmeliyiz.
Günahlar her zaman günahtır, hiçbir devirde değişmez. Genel prensipler dinin ana kaynaklarında ifade edilmiştir. Çocuklarımızı bu prensiplerle donatmalıyız.
Müminler el zinasından, dil zinasından, söz zinasından, fiili zinadan kaçınırlar bu vesileyle her türlü ahlaksızlıktan çocuklarımızı muhafaza etmeliyiz.
Biz prensip ortaya koyamayız iyi veya kötü Kur’an ve sünnetle tespit edilmiştir. Çocuklarımıza bu duyguyu vermeliyiz.
Mümin ahlakta esneklik yolunu kullanamaz. Ölçüler bellidir, biz de anne-babalar olarak Kur’an ve sünnet ölçülerine göre hareket etmeliyiz.
Bu dünyada niçin varız, niye geldik çocuğa yaratılış gayemizi anlatmalı, bunları iyi bilmesini sağlamalıyız.
İnsanlığa yapacakları hizmetleri inandırmak çok önemlidir. “İnsanların en efdali insanlara faydalı olandır” prensibine göre çocuklarımızı yetiştirmeliyiz.
Yüce Allah, Kur’an’da: “Ey iman edenler, kendinizi ve ailenizi yakıtı taş ve insanlar olan ateşten koruyun!” (Tahrim, 66/6) buyurarak çocuklarımızı dünya ve ahiret hayatına hazırlamanın önemine vurgu yapmıştır. Allah Resulü de (sas): “Bir baba evladına güzel edep ve ahlâktan daha üstün bir miras bırakmış olmaz.” (Tirmizi, Birr 33) ve “Çocuklarınıza ikram edin ve onları güzelce terbiye edin.” (İbn-i Mace, Edeb 3) buyurarak her hususta olduğu gibi bizlere ışık tutmaktadır.